در نفسیر آیه 223 سوره بقره اشاره دارد به این موضوع که هدف نهایى از آمیزش جنسى ، لذت و کامجوئى نیست بلکه باید از این موضوع، براى ایجاد و پرورش فرزندان شایسته ، استفاده کرد، و آن را به عنوان یک ذخیره معنوى براى فرداى قیامت از پیش بفرستید.
این سخن هشدار مى دهد که باید در انتخاب همسر، اصولى را رعایت کنید که به این نتیجه مهم ، یعنى تربیت فرزندان صالح و نسل شایسته انسانى منتهى شود.
همچنین در ذیل آیه 223 سوره بقره روایاتی بیان گردیده است که اشاره دارد به نحوه نزدیکی و آمیزش جنسى با زنان که منظور از چگونگی کمی و کیفی ان را بیان می کند.
آیه 223 سوره بقره
نِسَاؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ مُلاَقُوهُ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِین
ترجمه: آیه 223 سوره بقره
زنان شما، محل بذرافشانی شما هستند؛ پس هر زمان که بخواهید، می‌توانید با آنها آمیزش کنید. و (سعی نمائید از این فرصت بهره گرفته، با پرورش فرزندان صالح) اثر نیکی برای خود، از پیش بفرستید! و از خدا بپرهیزید و بدانید او را ملاقات خواهید کرد و به مؤمنان، بشارت ده
معنی کلمات و عبارات آیه 223 سوره بقره
«حَرْثٌ»: کشتزار. «أَنَّی شِئْتُمْ»: هرگونه که خواستید. نشسته، ایستاده، بر رو افتاده، بر پشت افتاده، و غیره. به شرط آن که در قُبُل باشد نه دُبُر. «قَدِّمُوا لِأَنفُسِکُمْ»:
برای خویشتن پیشاپیش بفرستید. یعنی با انجام اعمال شایسته برای آخرت توشه‌ای بیندوزید. «مُلاقُوهُ»: ملاقات‌کنندگان او.
محل نزول: آیه 223 سوره بقره
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول: آیه 223 سوره بقره [۲]
«شیخ طوسی» گویند: این آیه رد بر یهود است که معتقد بودند هر کس با زن خود در قبل و فرج او از پشت سر وطى بنماید، فرزندى که از او متولد می‌شود. احول (لوچ) خواهد گردید.
و خداوند عقیده آنها را تکذیب نمود. چنان که ابن عباس و جابر روایت نموده اند و اصحاب ما نیز آن را ذکر نموده اند.[۳]
حسن بصرى گوید: یهود معتقد بودند که جماع با زنان در حال ایستاده زشت است خداوند با نزول این آیه مباح بودن آن را آشکار فرمود به شرط این که در فرج زنان باشد.[۴][۵]
تفسیر آیه 223 سوره بقره از تفسیر نور (محسن قرائتی)
در این آیه، زنان به مزرعه و کشتزارى تشبیه شده‌اند که بذر مرد را در درون خود پرورش داده و پس از 9 ماه، گل فرزند را به بوستان بشرى تقدیم مى‌کنند. همچنان که انسان، بدون کشت و مزرعه از بین مى‌رود، جامعه بشرى نیز بدون وجود زن نابود مى‌گردد. [6]
تفسیر آیه 223 سوره بقره از تفسیرنمونه
زنان وسیله‌ى هوسبازى نیستند
زنان وسیله‌ى هوسبازى نیستند، بلکه رمز بقاى نسل بشر هستند. پس لازم است در آمیزش جنسى، هدف انسان تولید یک نسل پاک که ذخیره قیامت است باشد و در چنین لحظات و حالاتى نیز هدف مقدّسى دنبال شود. جمله‌ى «.
وَ اتَّقُوا اللَّهَ» هشدار مى‌دهد که از راههاى غیر مجاز، بهره جنسى نبرید و به نحوى حرکت کنید که در قیامت سرافراز باشید و اولاد و نسلى را تحویل دهید که مجسمه‌ى عمل صالح و خیرات آن روز باشند.
در اینجا زنان تشبیه به مزرعه شده اند، و این تشبیه ممکن است براى بعضى سنگین آید که چرا اسلام درباره نیمى از نوع بشر چنین تعبیرى کرده است در حالى که نکته باریکى در این تشبیه نهفته شده ،
در حقیقت قرآن مى خواهد ضرورت وجود زن را در اجتماع انسانى نشان دهد که زن وسیله اطفاء شهوت و هوسرانى مردان نیست.
بلکه وسیله اى است براى حفظ حیات نوع بشر، این سخن در برابر آنها که نسبت به جنس زن همچون یک بازیچه یا وسیله هوسبازى مى نگرند، هشدارى محسوب مى شود.
حرث مصدر است و به معنى بذرافشانى است و گاهى به خود مزرعه نیز اطلاق مى شود.
انى از اسماء شرط است و غالبا به معنى متى که به معنى زمان است استعمال مى شود، و در این صورت آن را انى زمانیه مى گویند و گاهى نیز به معنى مکان است
اگر انى در آیه فوق زمانیه باشد، توسعه زمانى مساله آمیزش جنسى را بیان مى کند، یعنى در هر ساعتى از شب و روز مجاز هستید و اگر مکانیه باشد، توسعه در مکان و چگونگى انواع آمیزش است .
لذت جنسى در هر زمان و مکانی
این احتمال نیز وجود دارد که اشاره به هر دو جنبه باشد و به این ترتیب ، دو همسر مى توانند هر گونه و در هر زمان و مکان ، از لذت جنسى بهره گیرند، (جز آنچه در قانون شرع ممنوع شده است ).
سپس در ادامه آیه مى افزاید: با اعمال صالح و پرورش فرزندان صالح ، آثار نیکى براى خود از پیش بفرستید (و قدموا لانفسکم ).
اشاره به اینکه هدف نهایى از آمیزش جنسى ، لذت و کامجوئى نیست بلکه باید از این موضوع ، براى ایجاد و پرورش فرزندان شایسته ، استفاده کرد، و آن را به عنوان یک ذخیره معنوى براى فرداى قیامت از پیش بفرستید،
این سخن هشدار مى دهد که باید در انتخاب همسر، اصولى را رعایت کنید که به این نتیجه مهم ، یعنى تربیت فرزندان صالح و نسل شایسته انسانى منتهى شود.
و در پایان آیه ، دستور به تقوا مى دهد و مى فرماید: تقواى الهى پیشه کنید و بدانید او را ملاقات خواهید کرد، و به مومنان بشارت دهید بشارت رحمت الهى و سعادت و نجات در سایه تقوا (و اتقوا الله و اعلموا انکم ملاقوه و بشر المومنین ).
از آنجا که مساله آمیزش جنسى ، مساله اى است مهم ، و با پرجاذبه ترین غرایز انسان سر و کار دارد، خداوند در این جمله هاى آخر، مومنان را به دقت در این امر، و پرهیز از هر گونه گناه و انحراف ، دعوت فرموده و به آنها هشدار مى دهد که بدانید همگى به ملاقات پروردگار خواهید شتافت و تنها راه نجات ایمان و تقواى در سایه ایمان است .
تفسیر آیه 223 سوره بقره از المیزان
کلمه (حرث ) مصدر و به معناى زراعت است ، و مانند زراعت بر زمینى هم که در آن زراعت مى شود اطلاق مى گردد، هم مى گویند: (این گندمها کشت و زرع فلانى است )، و هم مى گویند:
(این زمین زراعت فلانى است )، و کلمه (انى ) از اسماى شرط است ، که مانند کلمه (متى ) در خصوص زمان استعمال مى شود، البته گاهى در مکان هم بکار مى رود همچنانکه در قرآن آمده : (یا مریم انى لک هذا، قالت هو من عند اللّه).
حال اگر در آیه مورد بحث به معناى مکان باشد، معنا چنین مى شود (شما به کشتزار خود وارد شوید، از هر محلى که خواستید)، و اگر به معناى زمان باشد معنایش این مى شود (شما هر وقت خواستید به کشتزار خود بروید).
معناى آیه (فاتوا حرثکم انى شئتم )
با توجه به کاربرد دو گانه انى در زمان و مکان و به هر معنا که باشد مى خواهد اطلاق را برساند، مخصوصا با قید (شئتم ) این اطلاق روشن تر به چشم مى خورد.
، و این همان مانعى است که نمى گذارد جمله (فاتوا حرثکم ) دلالت بر وجوب کند، چون معنا ندارد عملى را واجب کنند و به دنبالش اختیار انجام آن را به خود واگذار نمایند.
این را هم باید بدانیم که آوردن جمله : (زنان شما کشتزار شمایند) قبل از بیان (فاتوا حرثکم ) و نیز تعبیر از زنان براى بار دوم به (کشتزار) خالى از این دلالت نیست.
که مراد توسعه و آزادى دادن در عمل زناشوئى است ، یا از نظر مکان و یا از نظر زمان البته مکانى که زنان انتخاب کنند، نه آنجائى که مردان از زنان انتخاب کنند،
حاصل کلام در معناى جمله (زنان شما کشتزار شمایند)
پس حاصل کلام در معناى آیه این شد که نسبت زنان به جامعه انسانى نسبت کشتزار است به انسان کشت کار، همانطور که کشتزار براى بقاى بذر لازم است ، و اگر نباشد بذرها به کلى نابود مى شود.
و دیگر غذائى براى حفظ حیات و ابقاى آن نمى ماند، همچنین اگر زنان نباشند نوع انسانى دوام نمى یابد، و نسلش قطع مى شود.
آرى خداى سبحان تکون و پدید آمدن انسان ، و یا بگو به صورت انسان درآمدن ماده را تنها در رحم مادران قرار داده ، و از سوى دیگر طبیعت مردان را طورى قرار داده که متمایل و منعطف به سوى زنان است .
با اینکه مقدارى از آن ماده اصلى در خود مردان هم وجود دارد، و در نتیجه میان دو دسته از انسانها مودت و رحمت قرار داده و چون چنین بوده قطعا غرض از پدید آوردن این جذبه و کشش ، پدید آوردن وسیله اى بوده براى بقاى نوع ، پس دیگر معنا ندارد.
آن را مقید به وقتى و یا محلى معین نموده ، از انجام آن در زمانى و مکانى دیگر منع کند، بله مگر آنکه در یک موردى خاص انجام این عمل مزاحم با امرى دیگر شود، امرى که فى نفسه واجب بوده ، و اهمالش جایز نباشد، و با این بیان معناى جمله : (و قدموا لانفسکم ) به خوبى روشن مى شود.
تفسیرهای عجیب و غریب آیه 223 سوره بقره
یکى از تفسیرهاى عجیب و غریب استدلالى است که بعضى به جمله (نساوکم حرث لکم ...) کرده اند، بر اینکه در هنگام جماع عزل (یعنى بیرون ریختن نطفه ) جایز است .
با اینکه آیه شریفه هیچ نظرى به این جهت ندارد، تا اطلاقش شامل آن شود، نظیر این حرف تفسیر دیگرى است که گفتن بسم اللّه قبل از جماع را از جمله : (و قدموا لانفسکم ...)کرده است .
امر به ازدواج و تناسل
امر به ازدواج و تناسل و دیگر دستوراتى که مربوط به زندگانى دنیوى است به امربه عبادت و ذکر خدا منتهى مى شوند.گفتیم : مراد از اینکه فرمود: (قدموا لانفسکم ) - که یا خطاب به مردان است ، و یا به مردان و زنان هر دو، - واداشتن انسانها به ازدواج و تناسل است .
تا نوع بشر در زمین باقى بماند، و این هم معلوم است که غرض خداى سبحان از بقاى نوع بشر در زمین ، بقاى دین او، و ظهور توحید و پرستش او است ، و براى این است که جوامع بشرى باشند تا با تقواى عمومى خود او را بپرستند، همچنانکه فرمود: (و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون ).
بنابراین اگر دستوراتى مى دهد که با حیات آنان و بقایشان مرتبط است ، براى این است که به این وسیله آنان را به عبادت پروردگارشان برساند، نه براى اینکه بیشتر به دنیا بگروند، و در شهوات شکم و فرج فرو رفته ، در وادى غى و غفلت سرگردان شوند.
پس مراد از جمله (و براى خود مقدم بدارید) هر چند مساءله توالد و تقدیم داشتن افرادى جدید الوجود به بشریت و جامعه است ، بشریتى که همه روز افراد زیادى از آن دستخوش مرگ و فنا مى شود، و به مرور زمان عددش نقصان مى پذیرد،.
و لیکن این مطلوبیت فى نفسه نیست غرض به خود توالد تعلق نگرفته ، بلکه براى این است که با توالد و آمدن افرادى جدید به روى زمین ذکر خداى سبحان در زمین باقى بماند.
و افراد صالحى داراى اعمال صالح پدید آیند، تا خیرات و مثوباتشان هم عاید خودشان شود، و هم عاید پدرانى که باعث پدید آمدن آنان شدند، همچنانکه فرمود: (و نکتب ما قدموا و آثارهم ).
بیانى که از نظر خواننده گذشت این احتمال را تاءیید مى کند که مراد از تقدیم براى خود از پیش فرستادن اعمال صالح است ، براى روز قیامت ، همچنانکه در جائى دیگر فرموده : (یوم ینظر المرء ما قدمت یداه ) و نیز فرموده : (و ما تقدموا لانفسکم من خیر، تجدوه عند الله هو خیرا و اعظم اجرا).
تقدیم عمل صالح و تقدیم اولاد
پس مراد از جمله مورد بحث (و خدا داناتر است ) تقدیم عمل صالح و تقدیم اولاد به این امید است که اولاد نیز افرادى صالح براى جامعه باشند، و مراداز جمله : (و اتقوا اللّه ...) تقوا به صورت عمل صالح در خصوص نزدیکى با حرث است .
و خلاصه مى خواهد بفرماید در نزدیکى با زنان از حدود خدا تعدى نکنید و پاس حرمت خدا را بدارید، و محارم خدا را هتک مکنید و مراد از جمله : (و اعلموا انکم ملاقوه ...) تشویق به تقوا و شکافتن معناى آن است ، مى فرماید از روز لقاى اللّه و سوء حساب بترسید.
همچنانکه در آیه سوره حشر هم که مى فرمود: (و اتقوا اللّه ان اللّه خبیر بما تعملون ...) تقوا به معناى ترس از خداست ، و اطلاق کلمه (بدانید) و اراده لازمه آن که همان مراقبت و تحفظ و اتقا باشد، امرى است که در کلام شایع است .
، از آن جمله خداى عزوجل فرموده : (و اعلموا ان اللّه یحول بین المرء و قلبه ) که منظور از آن لازمه آن است ، که همان تقوا باشد، یعنى بترسید و پروا داشته باشید.
از حائل شدن خدا میان شما و دلهایتان ، و چون عمل صالح و ترس از روز حساب از لوازم خاصه ایمان بود، لذا در آخر کلام فرمود: (و بشر المؤ منین )، همانطور که دیدیم در آیه سوره حشر عنوان مؤ منین را در اول آیه آورده فرمود: (یا ایها الذین آمنوا).
تفسیر روایی آیه 223 سوره از تفسیر المیزان(روایات شیعه)
روایاتى از معصومین (ع ) درباره مفاد آیه (نساءکم حرث لکم ...)
و در تفسیر عیاشى در ذیل آیه : (نساءکم حرث لکم ...) از معمر بن خلاد، از ابى الحسن رضا (علیه السلام ) روایت کرده که فرمود: شما درباره وطى زنان در عقب ایشان چه نظرى دارید؟
عرضه داشتم : من چنین شنیده ام که فقهاى مدینه در آن اشکالى نکرده اند، فرمود: یهود مى گفت وقتى مرد از عقب زن نزدیکى کند فرزندش لوچ بیرون مى آید، (شاید منظور از لوچ کج فکرى باشد)، لذا خداى تعالى در رد نظریه یهود در این مساءله این آیه را نازل کرد، که :
(زنان شما کشتزار شمایند به کشتزار خود از هر جا خواستید نزدیکى کنید). و باز در همان کتاب از امام صادق (علیه السلام ) روایت آورده که در ذیل همین آیه فرموده ، یعنى خواه از مقابل و خواه از پشت ، در جلو او تصرف کنید.
و نیز در همان کتاب از ابى بصیر از امام صادق (علیه السلام ) روایت آورده که فرمود: من از وى از مردى پرسیدم که در عقب همسرش وطى مى کرد حضرت بدش آمد و فرمود: زنهار که در روده زنان جماع مکنید.
و نیز فرمود: معناى اینکه قرآن مى فرماید: (نساوکم حرث لکم ، فاتوا حرثکم انى شئتم ). این است که هر وقت خواستید به کشتزار خود درآئید، نه از هر جا که خواستید.
و در آن کتاب از فتح بن یزید جرجانى روایت کرده که گفت نامه اى به امام رضا (علیه السلام ) نوشته ، از چنین مساء له اى پرسیدم جواب چنین آمد که از کسى پرسیده اى که با کنیزش از عقب نزدیکى مى کند، باید بدانى که زن لعبتى است که نباید اذیت شود، و کشتزار است همانطور که خدا کشتزارش خوانده .
مولف : روایات در این معانى از ائمه اهل بیت (علیه السلام ) بسیار زیاد است که در کتاب هاى کافى و تهذیب و دو تفسیر عیاشى و قمى آمده و همه دلالت بر این دارند، که آیه بیش از این نمى رساند، که نزدیکى با زنان از جلو آزاد است .
و بنابراین ممکن است کلام امام صادق (علیه السلام ) را در روایت عیاشى از عبد اللّه بن ابى یعفور بهمین معنا حمل کنیم ، چون در آن روایت آمده من از امام صادق (علیه السلام ) از نزدیکى با زنان در عقب ایشان پرسیدم ، فرمود: اشکال ندارد و دنبالش این آیه را تلاوت فرمود: (نساوکم حرث لکم ، فاتوا حرثکم انى شئتم ).
مولف : ظاهرا مراد از نزدیکى با زنان در عقب ایشان این است که از عقب در جلو ایشان وطى شود، و استدلال به آیه هم بر این اساس بوده همچنانکه ، خبر معمر بن خلاد گذشته بر آن شهادت مى دهد.
تفسیر روایی آیه 223 سوره از تفسیر المیزان(روایتى از اهل سنت)
روایتى از اهل سنت در شان نزول (نساوئکم حرث لکم ...) و بیان اقوال مختلف در استدلال به آنو درالدر المنثور است که ابن عساکر از جابر بن عبد اللّه روایت کرده که گفت : انصار تنها بطور مضاجعه با زنان نزدیکى مى کردند: ولى قریش این کار را به صورتهاى گوناگون انجام مى دادند.
اتفاقا مردى از قریش با زنى از انصار ازدواج کرد، و خواست با او نزدیکى کند زن گفت : حاضر نیستم مگر به همان صورت معمولیش ، نزاعشان به رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) رسید،
آیه شریفه : (فاتوا حرثکم انى شئتم ) نازل شد، یعنى چه در حال ایستاده ، و چه نشسته چه خوابیده اما در هر حال تنها از یک صمام .
مولف : این معنا به چند طریق از صحابه روایت شده ، که سبب نزول آیه این بوده ، و روایتى هم از حضرت رضا (علیه السلام ) مطابق آن گذشت .
و اینکه فرمود: از یک صمام معنایش از یک مجرا و سوراخ است کنایه از اینکه تنها از فرج باشد، چون روایات بسیارى از طرق اهل سنت وارد شده که نزدیکى با زنان از مجراى پشت را تحریم کرده ، و این معنا را به چند طریق از عده اى از صحابه رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت کرده اند.
و قول ائمه اهل بیت هر چند جواز با کراهت شدید است ، بطوریکه اصحاب امامیه به طرق خود که تا ائمه دارند آن را روایت کرده اند، الا اینکه همانطور که گفتیم هیچ یک از ائمه در حکم مساله به آیه : (نساوکم حرث لکم فاتوا حرثکم انى شئتم ...) تمسک نکرده اند، بلکه به گفتار لوط پیغمبر تمسک کرده اند، که فرمود:
(ان هولاء بناتى ان کنتم فاعلین ) تمسک کرده اند، چون لوط با اینکه مى دانست قومش جز لواط را نمى خواهند دختران خود را عرضه کرد، و در قرآن کریم آیه اى براى نسخ این حکم نیامده .
و با این حال مساله در روایات صحابه مورد اختلاف است ، از عبد اللّه بن عمر و مالک بن انس ، و ابى سعید خدرى ، و جمعى دیگر روایت شده که به جواز آن فتوا مى دادند، و به آیه (نساوکم حرث لکم ...) تمسک مى کردند، حتى از ابن عمر روایت شده که گفته است :اصلا آیه نامبرده براى همین جهت نازل شده .
در الدر المنثور از دار قطنى (در کتاب غرائب مالک ) و او با ذکر سند از نافع روایت کرده که روزى ابن عمر به من گفت :
اى نافع این قرآن را نگه دار، و گوش بده تا بخوانم ، و از حفظ خواند تا رسید به آیه : (نساوکم حرث لکم فاتوا حرثکم انى شئتم ) در اینجا به من گفت : اى نافع مى دانى درباره چه کسى نازل شده ؟
گفتم : نه ، گفت : درباره مردى از انصار که با زنش از عقب او وطى کرده بود، و در بین مردم عملى زشت تلقى شده بود، خدا این آیه را فرستاد، گفتم : یعنى مى خواهى بگوئى از عقب در جلو همسرش قرار داده بود گفت نه رسما در عقب او.
روایاتى چند از اهل سنت و بیان فتواى آنان بر جواز وطى از پشت همسر
مولف : در الدر المنثور این معنا را از ابن عمر به چند طریق روایت کرده ، آنگاه مى گوید: ابن عبدالبر گفته : روایت به این مضمون که از عبد اللّه بن عمر نقل شده معروف و مشهور و سند آن صحیح است .
و نیز در الدر المنثور آمده که ابن راهویه ، و ابو یعلى ، و ابن جریر، و طحاوى ، در کتاب مشکل الاثار، و ابن مردویه ، همگى با سندى حسن از ابى سعید خدرى روایت کرده اند که گفت : مردى همسرش را از عقب نزدیکى کرده مردم او را سرزنش کردند، آیه شریفه : (نساوکم حرث لکم فاتوا حرثکم انى شئتم ...)، نازل شد.
و نیز در همان کتاب است که خطیب در روایت مالک از ابى سلیمان جوزجانى نقل کرده که گفت : من از مالک بن انس از وطى در عقب همسران پرسیدم او به من گفت : هم الان از این عمل غسل سر و گردن کرده ام .
و نیز در همان کتاب آمده که طحاوى از طریق اصبغ بن فرج ، از عبد اللّه بن قاسم روایت کرده که گفت : من هیچ استادى که در دینم از آنها تقلید مى کنم ندیدم ، مگر آنکه این عمل (وطى آنان در عقبشان ) را حلال مى دانست آنگاه این آیه را قرائت کرد، که (نساوکم حرث لکم )، سپ س گفت : دیگر روشن تر از این چه بیانى ؟.
و در سنن ابى داود از ابن عباس روایت کرده که گفت : عبد اللّه بن عمر که خدا از گناهانش بگذرد - خیال کرده زن و شوهرى بودند از دو طایفه ، آن یکى یعنى زن از طایفه انصار و از بت پرستان بوده ، در حالى که شوهرش از قریش بوده ، و انصار از یهودیان تقلید مى کردند که اهل کتاب بودند .
و براى خود فضیلتى در علم قائل بودند و بسیارى از غیر یهود از عمل یهود تقلى د و پیروى مى کردند و از جمله خصایص ایشان این بود که با زنان از یک مجرا نزدیکى مى کردند،.
و این بسى مایه خوشحالى زنان است و آن قبیله قریش با زنان به هر شکلى آمیزش مى کردند از عقب و از جلو خوابیده و ایستاده ، همینکه مهاجرین قریش به مدینه آمدند، مردى از ایشان با زنى از انصار ازدواج کرد و رفت که با او نیز همین کارها را بکند، زن نپذیرفت .
و گفت رسم ما این است که تنها یک جور، و در یک مجرا، مى خواهى بخواه نمى خواهى دورى کن ، این نزاعشان علنى شد، و به رسول خد ا (صلى الله علیه و آله و سلم ) رسید خداى تعالى این آیه را نازل کرد: (نساوکم حرث لکم فاتوا حرثکم انى شئتم )، یعنى چه از جلو و چه از عقب ، چه خوابیده و چه غیر آن .
اما منظور این است که در همه این احوال از مجراى فرزند باشد.
مولف : این روایت را سیوطى هم در در المنثور به چند طریق از مجاهد از ابن عباس نقل کرده .
و نیز در همان کتاب است که ابن عبد الحکم نقل کرده که شافعى با محمد بن حسن در این مساله مناظره کرد، محمد علیه او استدلال کرد به اینکه تنها فرج زن کشتزار است ، و آنجا است که فرزند تکون مى یابد،
شافعى گفت پس به گفته تو باید غیر فرج حرام باشد، محمد ملتزم شد که آرى همینطور است ، شافعى گفت حال بگو ببینم : اگر با ساق زن و یا گوشت شکم او این کار را بکند چطور است.
آیا ساق و گوشت شکم هم کشتزار است ، و اولاد درست مى کند گفت : نه ، گفت : چون کشتزار نیست باید حرام باشد؟ گفت : نه ، شافعى گفت پس چطور با کلمه (کشتزار) استدلال مى کنى .
نتیجه:
نکات و پیام و برداشت هایی از آیه 223 سوره بقره
۱ - زن، کشتزار بذر انسان است. (نساؤکم حرث لکم)
۲ - عقیم نبودن، از ویژگیهاى زن شایسته و کامل (نساؤکم حرث لکم) از خصوصیات مهم زن، قابلیّت بارور شدن او براى بقاى نسل است; بنابراین چنانچه زن نازا باشد، از این ویژگى مهم عارى است و طبعاً چنین زنى از جهت طبیعى کامل نخواهد بود.
۳ - توالد و تناسل، از فلسفه هاى مهمّ آمیزش جنسى (نساؤکم حرث لکم فاتوا حرثکم انّى شئتم و قدّموا لانفسکم) اوّلا از بین تمامى اهداف آمیزش، تنها به توالد و تناسل (حَرث) اشاره مى کند. و ثانیاً مراد از جمله «و قدّموا لانفسکم»، بنابر نظر برخى از مفسّرین، فرزند است.
۴ - جواز آمیزش با همسران، به هر صورت و کیفیّتى ( نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم انى شئتم) بنابراینکه «أنّى» به معناى «کیفَ» باشد.
۵ - زن باید در تمتّعات جنسى مرد، تسلیم او باشد.* (نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم انى شئتم) از اینکه براى مردان در تمتّع از زنان، نوعى آزادى (أنّى شئتم) قائل شده است، چنین استفاده مى شود که زن نیز باید در این محدوده تسلیم شوهر باشد و در غیر این صورت، کلام لغو مى شود.
۶ - لزوم از پیش فرستادن اعمال صالح و ذخیره کردن آن براى آخرت خویش (و قدّموا لانفسکم)
۷ - تأثیر نحوه روابط زناشویى، در سرنوشت نیک یا بد انسان (فاتوا حرثکم انى شئتم و قدّموا لانفسکم) به نظر مى رسد جمله «و قدّموا لانفسکم» به منزله تقییدى باشد براى اختیار و آزادى آدمى در آمیزش ; یعنى زندگى زناشویى در سرنوشت آدمى مؤثّر است; پس آن روشى را برگزینید که فرجامى نیک داشته باشد.
۸ - لزوم دقّت در انتخاب همسر و مراعات آداب آمیزش، براى به وجود آمدن فرزندان صالح (نساؤکم حرث لکم ... و قدّموا لانفسکم) دقّت کشاورز در انتخاب زمین مورد کشت و نیز سعى تمام در به وجود آوردن شرایطى براى به ثمر نشاندن محصولى عالى، از وجود مشابهت بین همسر و کشتزار است که مى تواند مورد نظرآیه باشد.
۹ - لزوم بهره گیرى از روابط زناشویى و خانوادگى، در جهت ذخیره و تقدیم اعمال خیر براى آخرت (فاتوا حرثکم انى شئتم و قدّموا لانفسکم) از اینکه در پى سخن از «حرث» بودن زنان توصیه به پیش فرستادن اعمال خیر شده است، به دست مى آید که زندگى از نظر قرآن باید در مسیر رسیدن به بهره هاى اخروى و انجام اعمال نیک قرار گیرد.
۱۰ - فرزند، میوه زندگى زناشویى است. (نساؤکم حرث لکم ... و قدّموا لانفسکم)
۱۱ - لزوم رعایت تقواى الهى در روابط زناشویى (نساؤکم حرث لکم ... و اتقوا اللّه)
۱۲ - کلیه انسانها، خداوند را ملاقات خواهند کرد. (و اعلموا انکم ملاقوه)
۱۳ - هشدار الهى به مردان، نسبت به رعایت احکام الهى در محیط خانواده (نساؤکم حرث لکم ... و اتّقوا اللّه و اعلموا انکم ملاقوه) امر به تقوا و توجّه دادن انسانها به ملاقات خدا (روز پاداش و کیفر) پس از بیان احکامى درباره زندگى خانوادگى، مى تواند هشدارى باشد به آنان که احکام الهى را مراعات نمى کنند.
۱۴ - خداوند، محاسبه کننده و جزادهنده اعمال (و اعلموا انکم ملاقوه) با توجّه به هشدار در آیه، ملاقات خداوند، کنایه از محاسبه و جزا مى باشد.
۱۵ - توجّه به حضور در دادگاه الهى و ملاقات وى، زمینه ساز رعایت تقوا و حفظ حدود الهى (و اتّقوا اللّه و اعلموا انکم ملاقوه)
۱۶ - پیامبر (ص)، مأمور بشارت به مؤمنانى که تقوا و حدود الهى را در زندگى زناشویى و محیط خانواده مراعات مى کنند و با یکدیگر رفتارى پسندیده دارند. (نساؤکم حرث لکم ... و اعلموا انّکم ملاقوه و بشّر المؤمنین)
17- همسر مناسب همچون مزرعه ى مناسب است و سلامت بذر، شرط تولید بهتر است. «نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ»
18- بذر و زمین، هر دو در تولید نقش مهمّى دارند. زن و مرد نیز در بقاى نسل آینده نقش اساسى دارند. «حَرْثٌ لَکُمْ»
19- در کنار ممنوعیّت‌هاى موسمى، بهره‌گیرى‌هاى دراز مدّت است. در آیه قبل فرمود: «فَاعْتَزِلُوا» در این آیه مى‌فرماید: «فَأْتُوا حَرْثَکُمْ»
20- در آمیزش، مرد باید به سراغ زن برود. «فَأْتُوا حَرْثَکُمْ»
21- غرائز نیز باید جهت خدایى بگیرند. اگر هدف از آمیزش، فرزندانى پاک و ذخیره قیامت باشد، آن نیز رنگ الهى مى‌گیرد. «قَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ»
در صحیح بخارى آمده است: اولیاى خدا در آمیزش قصد مى‌کنند که صاحب فرزندانى جهادگر شوند.
22- اگر نسل پاک تحویل دهید، خودتان بهره‌مند خواهید شد. «قَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ»
23- زن، نه کالاست و نه منشأ تاریکى، بلکه او بنیان‌گذار آبادى‌ها و سرمایه‌گذار تاریخ و فرستنده هدایاى اخروى است. «نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ، قَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ»
24- در مسائل جنسى، تقوا را مراعات کنید. «فَأْتُوا حَرْثَکُمْ ... وَ اتَّقُوا اللَّهَ»
25- خواسته‌هاى نفسانى باید با تقوا کنترل شود. «أَنَّى شِئْتُمْ ... وَ اتَّقُوا اللَّهَ»
26- ایمان به آخرت، بهترین وسیله‌ى رسیدن به تقوا مى‌باشد. «اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ مُلاقُوهُ»
پی نوشت:
1.طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۱۱۱.
2.محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص ۸۲.
3.در صحیح بخارى و صحیح مسلم و نیز ابوداود و ترمذى از عامه از جابر این موضوع را روایت کرده اند و نیز احمد و ترمذى از ابن عباس و همچنین صاحب روض الجنان چنین نقل نمایند که روزى عمر بن الخطاب نزد پیامبر آمد و گفت: یا رسول الله! بدادم برس که نابود شدم. پیامبر فرمود: مگر چه شده است؟ گفت: دیشب با زوجه خود در قبل او از پشت سر نزدیکى نمودم. پیامبر چیزى نفرمود: و این آیه نازل گردید و نیز طبرى و ابویعلى و ابن مردویه از عامه از طریق زید بن اسلم او از عطاء بن یسار او از ابوسعید الخدرى روایت کنند که مردى با زن خود در دبر او وطى کرد مردم عمل او را زشت شمردند. سپس این آیه نازل گردید، چنان که بخارى از ابن عمر و طبرانى نیز در اوسط از عبدالله بن عمر آن را ذکر نموده اند.
4.شیخ بزرگوار ما در تهذیب از احمد بن محمد بن عیسى او از معمر بن خلاد راجع به این آیه چنین نقل نماید و گوید: که به امام رضا|امام على بن موسى الرضا علیه‌السلام عرض کردم. یابن رسول الله! اهل مدینه وطى در دبر زنان را عیب نمى شمرند و به این آیه استناد جویند. امام فرمود: یهودیان معتقدند که اگر با زنان از پشت سر وطى در قبل و فرج نمایند فرزند آنان احول (لوچ) مى گردند. خداوند این آیه را درباره رد اعتقاد آنان نازل فرمود و منظور آیه وطى در دبر نمى باشد.
5. ما شرح مفصل این آیه را از لحاظ احکام فقهى در کتاب حقوق مدنى زوجین خود آورده ایم.
6.تفسیر نور جلد 1 - صفحه 350 تا 351
منابع:
تفسیر المیزان(https://quran.anhar.ir/tafsirfull-8043.htm)
تفسیر نمونه(http://www.makarem.ir/quran)
تفسیر نور(https://wiki.ahlolbait.com/)
