توصیه‌ای که در روایات نسبت به بر پا نمودن مجالس عزا و گریه بر مصائب امام حسین(ع) وارد شده است، نسبت به هیچ یک از امامان معصوم(ع) حتی وجود مقدس پیامبر اکرم(ص) وارد نشده است.
گویا در این مسأله سری نهفته است که ائمه اطهار (ع) این همه آن را مورد تأکید و سفارش قرار داده‌اند و خود برای مظلومیت آن حضرت مجالس عزا بر پا میکردند و مرثیه‌سراها مرثیه می‌خواندند و حضرات معصومین(ع) گریه میکردند و مردم را به این کار تشویق میکردند و از ثواب گریه بر امام حسین(ع) مطلع میکردند
روایات فراوانی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امامان معصوم (علیهم‌السلام) درباره ثواب عزاداری و گریستن بر مصائب امام حسین (علیه‌السلام) و اهل بیت آن حضرت نقل شده که در آنها شیعیان به این امر تشویق و ترغیب شده‌اند.
انواع اشک و گریه:
گریه ى عجز و زبونى :
گریه ى افرادى از روى عجز و زبونى است, که در اثر ناآگاهى, ساده لوحى, بى پروایى و احیانا ستم شخص یا جریان ناصالحى,
گریه ى تزویر و دروغ :
هنگامى که فرزندان حضرت یعقوب(ع) به بهانه گردش و بازى, حضرت یوسف را به صحرا بردند و به خاطر حسادت او را به چاه انداختند در مقابل پدر گریه کردند و پیراهن خونین او را نشان دادند.
گریه ى پشیمانى :
امام على(ع) فرموده است: «من بکى من ذنب, غفر له; هرکس به خاطر گناهى که انجام داده, گریه کند, مشمول آمرزش قرار مى گیرد.»
گریه ى شوق :
گریه ى شوق یکى از جلوه هاى زیباى احساس و دلدادگى درون آدمى است. مادرى که پس از سالها دورى, فرزند دلبند خویش را در آغوش مى گیرد, امام على(ع), اشک شوق مومنانى را که, درباره حقانیت آنان, آیه قرآن نازل شده, مورد تمجید و ستایش قرار مى دهد
گریه رحم و رأفت :
آنچه را انسان در سینه دارد, قلب است, نه سنگ, و قلب هنگامى که در برابر حادثه دلخراشى همانند اشک یتیمى, یا بیمار دردمندى یا پیرمرد محروم تهیدستى ،
گریه غم و اندوه:
غم و اندوه : گریه ى از روى غم و اندوه نیز, یکى از گریه هاى طبیعى و غریزى انسان است, قرآن کریم, وقتى داستان مومنان مجاهدى را بازگو مى کند, که رسول خدا(ص) به سبب عدم توانایى مالى از اعزام آنان به جبهه ى جنگ خوددارى کرده بود
گریه ى فراق:
نوع دیگر اشک ریختن ها, گریه فراق است, که به خاطر دورى و جدایى از عزیزى, یا نبودن در کنار محبوبى و بهره مندى و یارى مقتدایى, یا دیدار معشوقى به انسان دست مى دهد.
چنین گریه اى, درباره سوگوارى و عزادارى براى حضرت حسین (ع) و شهیدان کربلا مصداق دارد, زیرا خطاب به آن حضرت مى گوییم:«یا لیتنى کنت معک, فإفوز فوزا عظیما; اى کاش, ما هم در کنار تو بودیم (تو را یارى مى دادیم و جهاد مى کردیم و به شهادت مى رسیدیم) و به آن سعادت بزرگ دست مى یافتیم».
سفارش به گریستن : گریه کردن براى فراق افراد, یا در مرگ اشخاص, یک نوع رعایت شوون اجتماعى و شخصیتى محسوب مى شود, بدین جهت از پیامبر(ص) روایت شده: «میت لا بواکى علیه, لا اعزاز له; میتى که گریه کنندگان ندارد, از عزت و احترامى هم برخوردار نیست »
گریه بر امام حسین (ع): داستان گریه و عزادارى پس از شهادت حضرت حسین(ع), ازسوى امامان(علیهم السلام) داستان دامنه دارى است, که به خاطر فرصت محدود این مقال, خلاصه چند مورد از آن را به مطالعه مى گذاریم
حکمت وفلسفه گریه کردن برای سید الشهدا علیه السلام چیست؟
در روایات برای برخی اعمال به ظاهر کوچک ثواب‌های بسیار عظیم بیان شده است؛ مثل اینکه هر کس قاتلان امام حسین (ع) را لعن کند با رسول خدا(ص) در غرفه‌های بهشت محشور خواهد.
شد و اینکه گریه بر امام حسین(ع) باعث می‌شود تمامی گناهان انسان آمرزیده شوند؛ برخی ممکن است با شنیدن این جملات استبعاد کنند و پذیرش این مطالب برایشان سخت باشد، اما با در نظر گرفتن چند مطلب این استبعاد رفع خواهد شد:
محبت و دوستى خاندان رسول اکرم ( ص ) و اهل‌بیت علیهم السلام
قرآن و روایات ، دوستى خاندان رسول اکرم ( ص ) و اهل‌بیت (ع) را بر مسلمانان واجب کرده است ( براى نمونه به آیاتى که در پاورقى آمده است توجه فرمایید (1) روشن است که دوستى لوازمى دارد.
و علاقه‌مند واقعى کسى است که شرط دوستى را - چنان که باید و شاید - به جا آورد . یکى از مهمترین لوازم دوستى ، هم دردى و هم دلى با دوستان در مواقع سوگ یا شادى آنان است .
از این رو در احادیث ، بر برپایى جشن و سرور در ایام شادى اهل‌بیت (ع) و ابراز حزن و اندوه در مواقع سوگ آنان ، تأکید فراوان شده است . (2)
حضرت على ( ع ) در روایتى مى‌فرماید : « شیعه و پیروان ما در شادى و حزن ما شریکند » . « یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا (3)امام صادق (ع) نیز فرمودند :
« شیعتنا جزء منا خلقوا من فضل طینتنا یسوؤهم ما یسؤنا و یسرّهم ما یسرّنا (4) شیعیان ما پاره‌اى از خود ما بوده واز زیادى گل ما خلق شده‌اند آنچه که ما را بدحال یا خوشحال مى‌سازد ، آنان را بدحال و خوشحال مى‌گرداند
این وظیفه عقلانى و شرعى ، ایجاب مى‌کند که در ایام عزادارى اهل‌بیت (ع) مانند افراد غم‌زده ، حزن و اندوه خود را به « زبان حال » یعنى ، با اشک ، آه و ناله و زارى ، بیان کنند.
و از نظر خوراک ، با کم خوردن و کم آشامیدن با انان ابراز همدردى کنند (5) و از نظر پوشاک ، با پوشیدن لباسى که از حیث جنس و رنگ و نحوه پوشش در عرف ، حکایت‌گر اندوه و ناراحتى است ، آشکار سازیم .
انسان‌سازى و معرفت و شناخت
از آنجا که در فرهنگ شیعى ، عزادارى باید از سر معرفت و شناخت باشد همدردى با آن عزیزان ، در واقع یادآورى فضایل ، مناقب و آرمان‌هاى آنان بوده و بدین شکل ، آدمى را به سمت الگوگیرى و الگوپذیرى از آنان سوق مى‌دهد .
فردى که با معرفت در مجالس عزادارى ، شرکت مى‌کند شعور و شور ، شناخت و عاطفه را درهم مى‌آمیزد و در پرتو آن ، نگیزه‌اى قوى در او پدیدار گشته و هنگام خروج از مراسم عزادارى ، مانند محبى مى‌شود که فعّال و شتابان ، به دنبال پیاده کردن اوصاف محبوب در وجود خویشتن است .
جامعه سازى در عزاداری
هنگامى که مجلس عزادارى ، موجب انسان‌سازى گشت تغییر درونى انسان به عرصه جامعه نیز کشیده مى‌شود و آدمى مى‌کوشد تا آرمان‌هاى اهل‌بیت (ع) را در جامعه حکم‌فرما کند .
به بیان دیگر ، عزادارى بر اهل‌بیت(ع) در واقع با یک واسطه زمینه را براى حفظ آرمان‌هاى آنان و پیاده کردن آنها فراهم مى‌سازد . به همین دلیل مى‌توان گفت : یکى از حکمت‌هاى عزادارى ، ساختن جامعه براساس الگوى ارائه شده از سوى اسلام است .
انتقال‌دهنده فرهنگ شیعى به نسل بعد
کسى نمى‌تواند منکر این حقیقت شود که نسل جدید در سنین کودکى ، و در مجالس عزادارى با فرهنگ اهل‌بیت (ع) آشنا مى‌شوند . به راستى عزادارى و مجالس تعزیه ، یکى از عناصر و عوامل برجسته‌اى است تا آموزه‌هاى نظرى و عملى امامان راستین ، به نسل‌هاى آینده منتقل شود .
مراسم عزادارى ، به دلیل قالب و محتوا ، بهترین راه براى تعلیم و تربیت نسل جدید و آشنایى آنان با گفتار و کردار اهل‌بیت (ع) است .مسأله انسان‌سازى ، جامعه‌سازى و انتقال فرهنگ شیعى به نسل بعد در مجالس امام حسین (ع) ، قوى‌تر نیز مى‌باشد.
زیرا ماهیت قیام امام حسین ( ع ) و نیز آموزه‌هاى تربیتى ، سیاسى ، فرهنگى و اجتماعى عاشورا ، در تعالى و بالندگى انسان و جامعه چشم گیر بوده و عناصر رویداد کربلا ، مؤلفه‌هاى اساسى و اصلى را در ترسیم فرهنگ شیعى رقم زده است که توسط مراسم سوگوارى به نسل بعد منتقل مى‌شود .
عظمت و جایگاه قیام کربلا
هزینه‌ای چون شهادت امام معصوم(ع) و یاران با وفای آن حضرت و رنج و سختی کشیدن خانواده و اطفال آن حضرت و هیچ وقت فراموش شدنی نیست.
از طرف دیگر، این حادثه یک حادثه و واقعه شخصی نبوده است، بلکه واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) و یاران با وفایش یک مکتب است که دارای درس‌ها و اهداف و عبرت‌هایی همچون توحید، امامت، امر به معروف و نهی از منکر، حقیقت‌خواهی، ظلم‌ستیزی، کرامت‌نفس، عزت و... است.
اگر این مکتب انسان‌ساز، نسل به نسل بین انسان‌ها منتقل شود، بشریت می‌تواند به ازای هزینه‌ای که برای آن متحمل شده است، از آن سود برده، حداکثر بهره‌برداری را بکند، ولی اگر خدای نخواسته این حادثه فراموش شده یا تحریف شود، بیشترین ضرر متوجه جامعه بشری و مخصوصاً جامعه دینداران می‌شود.(6)
شهید مرتضی مطهری در این باره می‌فرماید: «حسین بن علی(ع) به مردم درس غیرت داد، درس تحمل و بردباری داده، درس تحمل شداید و سختی‌ها داد، اینها برای مردم مسلمان درس‌های بسیار بزرگی بود.
پس اینکه می‌گویند حسین بن علی(ع) چه کرد و چطور اسلام را زنده کرد، جوابش همین است که حسین بن علی(ع) روح تازه‌ای در اسلام دمید، خون‌ها را به جوش آورد. غیرت‌ها را تحریک کرد.
عشق و ایده به مردم داد، حس استغنا در مردم به وجود آورد، درس صبر و تحمل و بردباری و مقاومت و ایستادگی در مقابل شدائد به مردم داد، ترس را ریخت، او شخصیت اسلامی مسلمین را زنده کرد.
بعد از قیام حضرت بسیاری از مسلمین توبه کردند، دسته دسته قیام میکردند، از همین مردم کوفه پنج هزار نفر به عنوان توابین قیام کردند و قاتلین صحرای کربلا را قصاص میکردند. حسین بن علی(ع) با قیام خود این کار را کرد».(7)
بنابراین زنده نگه داشتن نام و یاد آن حضرت، زنده نگهداشتن درس‌ها و ایده‌هاست، و بهترین راه زنده نگه داشتن حادثه عاشورا هم همین گریه کردن‌ها و عزاداری‌ها است.
ما از حقیقت اعمال بی‌خبریم
ما فکر می‌کنیم که گریه بر امام حسین(ع) و لعن قاتلان آن حضرت عمل کوچکی است، ولی با توجه به اینکه ما از باطن و حقیقت اعمال بی‌خبریم نباید با تکیه بر ظاهر اعمال به بزرگی و کوچکی آنها حکم نماییم.
به همین دلیل است که خداوند در سوره نور در مورد تهمت زدن به مؤمنان می‌فرماید: «وَتَقُولُونَ بِأَفْوَاهِکُم مَّا لَیْسَ لَکُم بِهِ عِلْمٌ وَتَحْسَبُونَهُ هَیِّنًا وَهُوَ عِندَ اللَّهِ عَظِیمٌ»؛ یعنی شما این گناه را بسیار سبک و کوچک می‌شمرید و به آسانی آن را بر زبان جاری میکنید.
اما در نزد خدا همان کلمه‌ای که به عنوان تهمت به یک مؤمن بر زبان جاری میکنید، بسیار عظیم است و همین طور بعضی از اعمال نیک که ما آن را سبک می‌شماریم، نزد خدا بسیار با عظمت است؛ مثل نماز یا گریه بر امام حسین(ع).
وسیع بودن دریای رحمت خداوند
دریای رحمت و کرم خداوند آن قدر وسیع است که وسعت آن به ذهن ما هم خطور نمی‌کند. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: ثواب یک حسنه10 برابر می‌شود و در جای دیگر می‌فرماید:
مَثل کسی که در راه خدا انفاق می‌کند، مثل آن دانه گندم است که با کاشتن آن هفت خوشه می‌روید که در هر خوشه 100 دانه گندم است! یعنی ثواب بعضی از اعمال ممکن است 700 برابر شود. بعد در ادامه می‌فرماید:
«وَاللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ»؛ یعنی خداوند برای هر کس که بخواهد از این نیز بیشتر خواهد داد؛ چرا که «وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»؛(8)خداوند وسعت دهنده و دانا است. از همین رو است که ثواب یک ضربه امیرالمومنین علی(ع) در روز خندق در جنگ احزاب برتر است از عبادت جن و انس تا روز قیامت.(9)
ما مستحباتی مثل نماز جماعت داریم که اندازه فضیلتش قابل شمارش نیست. بعضی جاها خداوند از باب تفضل و رحمت بی منتهایش چک سفید می‌دهد؛ در نماز جماعت اگر بیش از 10 نفر جمع بشوند جن و انس و ملائکه نویسنده بشنوند، آب‌های دریاها دوات بشوند، تمام برگ‌ها ورق بشوند نمی‌توانند حساب یک رکعتش را بنویسند.
هر گریه کردن و گریه نمودن برای امام حسین(ع) بدون تحقق شرایط و انگیزه معقول و مناسب آن نمی‌تواند موجب آن همه پاداش و ثواب‌ها شود
*آیا گریه کردن بر امام حسین(ع) شرایط خاصی را می‌طلبد؟
-آنچه نباید از نظر دور داشت این است که هر گریه کردن و گریه نمودن برای امام حسین(ع) بدون تحقق شرایط و انگیزه معقول و مناسب آن نمی‌تواند موجب آن همه پاداش و ثواب‌هایی که در روایات به بخشی از آن اشاره شده است بشود، اگر چه بدون ثواب و اجر نخواهد بود
. لذا نباید از مسأله عزاداری و گریه کردن بر امام حسین(ع) سوء‌استفاده و به تعبیر بهتر برداشت بد و ناصواب بشود. امام حسین(ع) برای مبارزه با گناه قیام کرد، نه اینکه سنگری برای گنهکاران باشد، این همان فکر مسیحی است که حضرت عیسی(ع) را فدیه و کفاره گناهان مسیحیان می‌دانند. (10)
بنابراین، گریه و اشک کسی موجب بهشت و همنشینی با امام حسین(ع) خواهد شد که اولاً گریه‌اش آمیخته با اعتقاد صحیح و شناخت درست و عمل صالح باشد.
و اشکی که می‌ریزد به منزله آه حسرتی در برابر کوتاهی‌ها و بی‌توجهی‌هایی باشد که ممکن است در زندگی در برابر خدا و اولیای الهی کرده باشد.
وانگهی آن اشک ناقابل را در لفافه نورانی غربت امام حسین(ع) و اهل بیت مظلوم آن بزرگوار قرار داده و به پیشگاه خداوند کریم عرضه می‌دارد و خداوند هم به واسطه آن بزرگوار، رحمت بی‌کران ایزدی بهشت را بهای آن قرار می‌دهد.
ثانیاً گریه کردن و گریاندن به انگیزه زنده نگهداشتن و تجلیل از خاطره بزرگ و دردآور عاشورا باشد. هدف این باشد که پرتوی از روح حسین بن علی(ع) بر روح ما بتابد، اگر اشکی برای او می‌ریزیم.
باید در مسیر هماهنگی روح ما باشد، ذره‌ای از همت، غیرت، حریت، ایمان، تقوا و شجاعت آن حضرت در ما بتابد، این چنین اشکی اگر از چشمان کسی جاری شود، آن اشک هر چه دلتان می‌خواهد قیمت دارد».(11)
چنین اشکی است که این طور در روایات ارزش دارد و به آن توصیه شده است؛ اشکی که ما را عوض کند و مطیع امام شویم، نه اینکه ما هر روز از امام دورتر شده و با اشک بخواهیم گناهانمان ریخته شود.
فضیلت گریستن بر امام حسین (علیه‌السلام
گریه بر امام حسین (ع) بخشش گناهان
امام رضا علیه السلام فرمود: ای پسر شبیب؛ بر حسین (علیه‌السلام) گریه کن که او را مثل گوسفند سر بریدند و هجده نفر از مردان خاندانش با او کشته شدند که در روی زمین مانند ندارند.
و آسمانهای هفتگانه و زمین‌ها در قتل او گریستند.... ای پسر شبیب. اگر بر حسین (علیه‌السلام) گریه کنی چندان که اشک تو بر گونه هایت روان گردد، خداوند هر گناهی که کرده باشی، کوچک یا بزرگ، اندک یا بسیار می‌آمرزد...
ای پسر شبیب؛ اگر دوست داری در درجات بالای بهشت با ما باشی، به سبب حزن ما محزون، و برای شادمانی ما شاد باش(12)در قیامت هر چشمی گریان مگر چشمی که برای امام حسین گریه کرده باشد.
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) (در حدیثی شامل چهارصد خصلت) می‌فرماید: «هر دیده‌ای روز قیامت، گریان و هر چشمی [از روی نگرانی] بیدار است، مگر چشم کسی که خداوند او را بر کرامت خود اختصاص داده باشد و بر هتک حرمتی که از حسین (علیه‌السلام) و خاندان پیامبر می‌شود، گریسته باشد». (13)
ثمره ی گریه بر امام حسین (ع) غرفه‌هایی در بهشت
امام باقر (علیه‌السلام) روایت می‌کند که امام سجاد (علیه‌السلام) فرمود:هر مؤمنی که برای کشته شدن امام حسین (علیه‌السلام) گریان شود به طوری که اشک بر صورتش جاری شود، خداوند متعال غرفه‌هایی در بهشت برای او آماده می‌کند که مدتی طولانی در آنها ساکن باشد.
و هر مؤمنی که به دلیل آزار و اذیتی که از دشمنان در دنیا به ما رسیده، گریان شود، به گونه‌ای که اشک بر صورتش جاری شود، خدای متعالی در بهشت، او را در جایگاه صدق ساکن می‌گرداند.
و هر مؤمنی که به خاطر ما اذیتی به او رسیده باشد و به سبب این اذیت و آزار، چشمانش گریان و اشکش بر گونه اش جاری شود، خداوند هر آزار و اذیت را از او برگرداند و روز قیامت او را از خشم خود و آتش جهنم ایمن سازد) (14)
گریه بر امام حسین (ع) اجر و پاداش دارد.
علی بن ابی حمزه نقل می‌کند که امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «گریه و بی تابی برای انسان مکروه است، جز برای حسین بن علی (علیه‌السلام)، که موجب اجر و پاداش است».
(عن الحسن بن علی بن ابی حمزه عن ابیه عن ابی عبدالله قال: سمعته یقول: ان البکاء و الجزغ مکروه للعبد فی کل ما جزع ماخلا البکاء والجزع علی الحسین بن علی فانه فیه ماجور) (15)
ثمره ی گریه بر امام حسین (ع) بهشت است
ابوهارون مکفوف («مکفوف» به معنای نابیناست و چون وی نابینا بوده، به این نام شهرت داشته است.) روایت می‌کند که امام صادق (علیه‌السلام) فرمود:
«هرکس که نزد او از حسین (علیه‌السلام) یاد شود و به اندازه بال مگسی از چشمانش اشک جاری شود، ثواب او بر عهده خدای عزوجل است و خدای متعال به کمتر از بهشت برای او راضی نمی‌شود (16)
گریه بر امام حسین (ع) حضور اعل بیت به هنگام احتضار
[[|مسمع بن عبدالملک بصری]] روایت می‌کند که امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «(ای مسمع) آیا مصائب حسین را یاد می‌کنی»؟ عرض کردم: «آری». فرمود: «آیا بیتابی (و گریه) می‌کنی؟
عرض کردم: «بلی به خدا قسم طوری گریه می‌کنیم که اهل و عیالم اثر آن را در [سیمای] من مشاهده می‌کنند، و از خوراک امتناع می‌کنم؛ چندان که اثر گرسنگی در صورتم مشاهده می‌شود.
حضرت فرمود: «رحمت خداوند بر اشک‌های تو؛ آگاه باش که تو از گریه کنندگان بر ما محسوب می‌شوی و از کسانی هستی که در شادی ما شاد، و در حزن ما محزون،
و در هنگام ترس ما ترسان، و در زمان ایمنی ما، ایمن هستند. هنگام مرگ خواهی دید که پدران من نزد تو حاضر شده، سفارش تو را به ملک الموت می‌کنند و ] از این بالاتر آنکه [ تو را [به بهشت] بشارت می‌دهند و ملک‌الموت از هر مادر مهربان بیشتر به تو مهربانی کند.
[تا آنکه فرمود:] هیچ کس به خاطر دلسوزی به ما و به سبب مصائبی که بر ما وارد شده، گریه نمی‌کند، مگر آنکه قبل از آمدن اشک از چشمش، خدا او را رحمت می‌کند. پس وقتی اشکها بر گونه اش جاری شد.
اگر قطره‌ای از آن در جهنم بیفتد، گرمای جهنم را از بین می‌برد تا آنجا که دیگر برای آن حرارتی باقی نمی‌ماند.... هیچ چشمی برای ما گریه نمی‌کند، مگر آنکه از نعمت نظر کردن به [حوض] کوثر بهره مند می‌شود و با کسانی که ما را دوست دارند، از آن سیراب می‌شود(17)
فضیلت گریاندن و سرودن شعر در رثای امام
درباره ثواب سرودن شعر در عزای امام حسین (علیه‌السلام)، احادیثی از ائمه اطهار نقل کرده‌اند که برای نمونه، برخی از آنها را بیان می‌کنیم.
روایت ابوهارون مکفوف
ابوهارون مکفوف می‌گوید: امام صادق (علیه‌السلام) به من فرمود: ای ابا هارون، برای من در مرثیه حسین شعری بخوان. من شروع به خواندن کردم. پس حضرت گریه کرد. سپس فرمود: آنچنان که برای خود می‌خوانی (یعنی با آهنگ محزون و رقت آور)، برایم بخوان. پس من شروع به خواندن کردم و گفتم:
امرر علی جدث الحسین فقال لاعظمه الزکیة...«بر مزار حسین بگذر و به استخوانهای پاک پیکرش بگو...».حضرت گریست. سپس فرمود: بیشتر بخوان. من قصیده دیگری را خواندم. حضرت باز گریست و (من) صدای گریه [زنان] را از پشت پرده شنیدم.
چون از خواندن فارغ شدم، فرمود: «ای اباهارون؛ هرکسی شعری در سوگ حسین (علیه‌السلام) بخواند و خود بگرید و ده تن را بگریاند. بهشت برای آنان نوشته می‌شود، و هرکس در سوگ حسین (علیه‌السلام) شعری بخواند و خود بگرید و پنج نفر را بگریاند، بهشت برای آنان ثبت گردد.
و هرکس در سوگ حسین شعری بخواند، و خود بگرید و یک نفر را بگریاند، بهشت برای آن دو نوشته می‌شود، و هرکس نزد او یادی از حسین شود و از چشمانش به اندازه بال مگسی اشک بیرون آید، پاداش او بر عهده خداوند عزوجل است، و او جز به بهشت برای وی راضی نمی‌شود؛ (18)
تباکی چیست؟
منظور از تباکی این است که اگر به انسان حالت گریه دست نداد، خود را به گریه وادارد؛ چنان که ابن اثیر آن حالت را «تکلف البکاء» معنی می‌کند و در تفسیر جمله فان لم تجدوا بکاء فتباکوا می‌گوید: ای تکلفوا البکاء. (19)
توصیه به تباکی در روایات
در فرهنگ شیعه، توصیه به تباکی، تنها برای عزاداری نیست؛ بلکه برخی روایات، تباکی را در نماز واجب یا هنگام درخواست حاجت از خداوند متعالی نیز، توصیه کرده‌اند؛ چنانکه کلینی در باب «دعا» احادیثی نقل کرده است که به این امر توصیه می‌کنند؛ از آن جمله:
امام صادق فرمود: « [هنگام دعا] اگر گریه ات نیامد، خود را به گریه وادار کن» (20)سعید بن یسار می‌گوید: به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم: هنگام دعا، گریه‌ام نمی‌گیرد؛ [اما]خود را وادار به گریه می‌کنم. فرمود: اشکالی ندارد.
گریه کن؛ هرچند به اندازه سر یک مگس باشد. (عن سعید بن یسار بیاع السابری قل: قلت لابی عبدالله انی اتباکی فی الدعاء ولیس لی بکاء؟ قال: نعم ولو مثل راس الذباب) (21)
امام صادق (علیه‌السلام) افزود: پدرم می‌فرمود: نزدیک‌ترین حالتی که یک بنده نسبت به پروردگار پیدا می‌کند، آن است که در حال سجده گریه کند. (22)
شرط وصول به پاداش عزاداری بر امام حسین
گفتنی است اخباری که درباره ثواب و فضیلت عزاداری برای امام حسین (علیه‌السلام) یا سرودن شعر در سوگ آن حضرت، از معصومان (علیهم‌السلام) رسیده است، درواقع درصدد نفی دیگر تکالیف و وظایف یک مسلمان یا جایگزینی آنها نیست؛
بلکه گویای این است که این اعمال، شان و اقتضای چنان پاداش‌هایی را دارد. طبعا انجام احکام و تکالیف شرعی دیگر- طبق اصطلاح پذیرفته شده اصول فقهی نزد علمای اسلام - نوعی مقید لبی (قید و شرط عقلی) برای این روایات محسوب می‌شود.
توضیح اینکه آیه شریفه انما یتقبل الله من المتقین (23)دلالت بر این دارد که شرط قبولی اعمال، تقوای الهی است. از این رو وصول به پاداش عزاداری بر امام حسین(علیه‌السلام)، مشروط و «مقید» به این است که عزاداران، تقوای الهی پیشه کنند و در زمره متقین باشند.
بر این اساس، عزاداری برای امام حسین (علیه‌السلام) همچون دیگر عبادات یا صالحات و سنن و مستحبات مانند دعا، صدقه، زیارت، توسل و... برای رسیدن به بهشت جاویدان و قرب به پروردگار، در حد «مقتضی» است و هنگامی «فعلیت» می‌یابد که عزاداران، از معاصی و گناهان که نقش «مانع» را دارند، به دور باشند و در صورت آلودگی، توبه کنند.
(برخی از محققان، روایات مربوط به فضیلت گریه و عزاداری بر امام حسین (علیه‌السلام) را به گونه‌ای دیگر تفسیر و توجیه کرده‌اند) (24)
بر این اساس عزادار حسینی، با رعایت ضوابط دینی، در پرتو پیوند عاطفی و اتصال روحی با راه و فکر و خط امامان و شهدا، خویشتن را از زشتی، پلیدی و گناه حفظ می‌کند و در طریق کمال گام می‌نهد.
نتیجه:
گریه کردن بر امام حسین (علیه‌السّلام) اجر و پاداش بس بزرگ و بی شماری دارد، و در واقع آنچه ما درک می‌کنیم و روایات بیانگر آن است فقط گوشه‌ای از عظمت قیام عاشورا و پاداش عزاداران حسینی می‌باشد.
از روایاتی که پیشتر به نقل از ائمه اطهار (علیهم‌السلام) آوردیم، روشن شد که در سوگ امام حسین (علیه‌السلام) گریستن، گریاندن و خود را به گریه واداشتن، پاداش‌هایی عظیم دارد و مایه دستیابی به رحمت الهی، سعادتمندی، و دخول در بهشت جاویدان می‌شود.
در برخی از روایات، تصریح شده است که پاداش‌های مذکور در برابر گریه‌ای اندک، به فرد گریه کننده عطا می‌شود. بی گمان این روایات در برپایی عزاداری امام حسین (علیه‌السلام)، بقا و تداوم آن نقشی فراوان داشته، همواره مایه تشویق سوگواران حسینی بوده است. حال در این باره، پرسشهایی مطرح است:
بنابراین واقعیت است که گریه کردن بر مصائب اهل‌بیت خصوصا امام حسین (علیه‌السلام) با وجود شرایط و تحقق انگیزه مقدس آن، اگر از ته دل و عمق جان که بیانگر حقیقت باور انسان گریه کننده است باشد و این گریه خالصانه گواه بر صداقت کردار و اعمال صحیح بوده و با انجام واجبات الهی و ترک محرمات همراه گردد.
در این صورت بهشت و رضوان خداوند شامل حال چنین شخصی گشته و موجب تقرب انسان و رسیدن به درجات والای معنوی و برآورده شدن حاجات دنیا و آخرت می‌گردد.
آنگونه که روایات معصومین (علیهم‌السلام) معرفت به امام حسین (علیه‌السّلام) را شرط قبولی گریه و ورود به بهشت می‌دانند که لازمه این معرفت، داشتن ایمان حقیقی و عمل صالح می‌باشد. «مَن بَکی عَلیَ الْحسیْن عارِفا بِحَقَّه وَجَبتْ لَه الجنَّة».
پی‌نوشت‌ها:
1 . شورى ، آیه 23 ، میزان‌الحکمه ، ج 2 ، ص.236 .
2. المحبه فى الکتاب والسنه ، ص 169 - 170 و 181. 182
3.بحارالانوار ، ج 44 ، ص . 287 .
4. امالى ، ص . 305 .
5. تایخ النیاحه الامام الشهید الحسین بن على ، ج 1 ، ص 157 . 159
6.-سایت ویکی پرسش (عزاداری برای امام حسین(ع))
7.-مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، ج3، ص49.
8.-بقره، آیه 261.
9. هومن بهلولی، اعمال به ظاهر کوچک و ثواب‌های بسیار بزرگ، سایت تبیان، بخش سیره معصومین(ع).
10.-مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، ج3، ص108.
11. همان، ص107.
12. شیخ صدوق، الامالی، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة، مجلس ۲۷، ص۱۹۲، ح۵.
13. شیخ صدوق، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، حدیث اربعمائة، ص۶۲۵.
14. قمی، ابن قولویه، کامل الزیارات، تحقیق نشر الفقاهه، باب۳۲، ص۱۱۱، ح۱.
15. قمی، ابن قولویه، کامل الزیارات، باب ۳۲، ص۱۰۷، ح۲.
16. قمی، ابن قولویه، کامل الزیارات، باب ۳۲، ص۱۰۷، ح۳.
17.قمی، ابن قولویه، کامل الزیارات، باب ۳۲، ص۱۰۸، ح۶.
۱8.قمی، ابن قولویه، کامل الزیارات، باب ۳۳، ص۱۱۱، ح۱.
19.ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث والاثر تحقیق طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، ج۱، ص۱۵۰.
20. کلینی، محمدبن یعقوب، الاصول من الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۲، ص۳۳۲.
21. کلینی، محمدبن یعقوب، الاصول من الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۲، ص۳۳۲، ح۹.
22. کلینی، محمدبن یعقوب، الاصول من الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۲، ص۳۵۰،، ح۸-۱۰.
23. مائده/سوره۵، آیه۲۷.
24. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۹۳-۲۹۶.
منابع:
https://www.farsnews.ir/news/13940908000925
https://www.porseman.com/article//10360
/87/104868/ https://www.fardanews.com
https://www.pasokhgoo.ir/node/54539
https://www.porseman.com/article/
https://fa.wikifeqh.ir
https://haz.ir
-compressed.jpg)
