29 مهر 1389 / 13 ذیقعده 1431 / 21 اکتبر 2010

1) 29مهرماه سال1369هجري شمسي: جواد قوام پور مشهور به هاتفي اصفهاني ازشاعران خوش قريحه ايران در77سالگي درگذشت. قوام پور درسمنان بدنيا آمد و بعد ازاتمام تحصيلات عالي، به مطالعه علوم و معارف اسلامي مشغول شد. دوره شاعري شادروان هاتفي اصفهاني را به دو بخش قبل و بعد از انقلاب اسلامي مي توان تقسيم كرد. ازهاتفي اصفهاني مجموعه شعري بنام«ندا دل» بجاي مانده كه در دو جلد چاپ و منتشر شده است.

2) رحلت فقيه اصولي و متكلم و محدث بزرگوار "سيد اسماعيل نوري طبرسي" (1282 ش): آيت‏اللَّه سيداسماعيل بن احمد نوري طبرسي مازندراني، عالم ديني، فقيه، اصولي، محدث، متكلم، مدرس و زاهد در اوايل قرن سيزدهم هجري شمسي (اواسط قرن سيزدهم هجري) در يكي از توابع شهرستان نور در استان مازندران به دنيا آمد. وي پس از فراغت از دروس مقدمات و سطوح حوزوي، براي ادامه تحصيلات راهي نجف اشرف شد. ايشان در نجف در محضر عالمان نامداري همچون شيخ مرتضي انصاري، ميرزا حبيب‏اللَّه رشتي و ميرزا محمدحسن شيرازي، معروف به ميرزاي بزرگ به فراگيري دروس خارج فقه و اصول پرداخت و در حديث و كلام نيز به استادي دست يافت. آيت‏اللَّه نوري طبرسي پس از رسيدن به مقامات علمي، به بحث و تدريس فقه و اصول پرداخت و شاگردان متعددي پرورش داد. اين عالم سترگ در طي اين سال‏ها، علاوه بر تدريس، به تاليف كتب گران‏بها دست زد كه كفايةُالموّحدين در سه مجلد به فارسي كه يك جلد آن تحت نام عِصمةُالولايه در مبحث امامت است، و نيز وسيلَةُ المَعاد في شرح نجاة العباد و اصول الفقه، از آن جمله‏اند. آيت‏اللَّه سيد اسماعيل نوري طبرسي سرانجام پس از عمري سرشار از خدمات علمي در بيست و نهم مهرماه 1282 ش برابر با اول شعبان 1321 ق در كاظمين به لقاءاللَّه پيوست و در صحن شريف علوي به خاك سپرده شد.

3) تصويب قرارداد منعقده بين ايران و كنسرسيوم نفت در مجلس شوراي ملي (1333 ش): چند ماه پس از كودتاي 28 مرداد 1332، سپهبد زاهدي، نخست وزير وقت براي جلب كمك‏هاي غرب، از آنان براي سرمايه‏گذاري در صنعت نفت ايران دعوت نمود. پس از چند دور مذاكره در نهايت قراداد ايران و كنسرسيوم در 28 شهريور 1333 ش بين نمايندگان دو طرف امضا شد و در 29 مهر همان سال در مجلس شوراي ملي به تصويب رسيد. مدت اين قرارداد 25 سال و قابل تمديد به سه دوره پنج ساله يعني چهل سال بود. اين قرارداد كه تقريباً چهار سال پس از تصويب قانون ملي شدن صنعت نفت ايران و خلع يد اجانب امضا شد، به هيچ وجه جوابگوي خواسته‏هاي ملت ايران نبود. پرداخت غرامت سنگين به شركت سابق انگليسي، با توجه به واگذاري چهل درصدي سهام كنسرسيوم به آن به منزله حد اعلاي امتيازي بود كه دولت انگلستان به دست آورد. همچنين دولت آمريكا نيز خود را وارد معركه نمود و در غارت نفت ايرن شريك و سهيم شد. پس از تصويب اين قرارداد، مخالفت‏ها از طرف مردم و روحانيون از جمله آيت‏اللَّه كاشاني كه خود سهم مهمي در ملي شدن صنعت نفت داشت، ابراز گرديد و دكتر مصدق نيز از زندان، با آن به مخالفت برخاست. در نهايت، غارتگران بين‏المللي، ظاهراً در چهارچوب قانون ملي شدن صنعت نفت و در اصل براي استثمار ايران و حفظ منافع خود، بار ديگر سلطه خود را بر نفت ايران برقرار كردند و بيست و پنج سال به چپاول‏گري‏هاي خود ادامه دادند.

4) اعتراض روحانيون قم به رژيم پهلوي در پي وقوع فاجعه مسجد كرمان (1357 ش)

5) اعتصاب كارگران و كاركنان صنعت نفت ايران (1357 ش): در ادامه مبارزات اسلامي مردم مسلمان ايران بر ضد رژيم استبدادي شاه، كارگران و كاركنان صنعت نفت ايران، اعتصابات سراسري خود را آغاز كردند. بر اثر اين اعتصاب، صدور نفت ايران به خارج قطع شد و اين به معناي محروم شدن رژيم شاه از مهمترين منبع درآمدش بود كه موجب شد فشاري شديد بر رژيم خودكامه پهلوي وارد گردد. علاوه بر اين، قطع صادرات نفت ايران به جهان، سبب افزايش شديد قيمت نفت شد. اين اعتصاب با تهديد و ارعاب رژيم پايان نيافت و تا سرنگوني رژيم وابسته شاه، به طول انجاميد. مردم انقلابي ايران نيز با وجود مشكلات ناشي از كمبود نفت، از اين اعتصاب حمايت كردند.

6) روز صادرات

7) تولد "ابن جوزي" فقيه و واعظ شهير مسلمان در بغداد(508 ق): ابوالفضايل جمال‏الدين عبدالرحمن بن علي جوزي معروف به ابن جوزي، مدتي از عمرش را جهت كسب دانش و آشنايى با علما در سفر به شهرهاي مختلف سپري كرد. او را مردي دانشمند و مردم دوست، وصف كرده‏اند كه همه به او احترام مي‏گذاشتند و بسياري كه از محضر او سود بردند، بعدها از دانشمندان مشهور عصر خود شدند. از ابن جوزي تاليفات فراواني بر جاي مانده كه از آن ميان مي‏توان به كتاب‏هاي المنتظم و ايضاحُ القوانين اشاره كرد. وي در سال 597 ق در 89 سالگي درگذشت.

8) درگذشت "اوحد الدين انوري ابيوردي" شاعر، اديب و فيلسوف ايراني(581 ق): حُجَّةُ الحَق اوحَد الدين محمد بن محمد انوري ابيوردي، به غزليات شيوا و قطعات نغز خود مشهور است و از اركان شعر پارسي محسوب مي‏شود. او در علوم ادبي و عقلي سرآمد بوده و در رياضيات و نجوم، دستي داشت. وي سالياني مداح اُمرا و حكام آن دوران بوده است. انوري طبعي قوي و مهارتي وافر در آوردن معاني دقيق و مشكل داشت. وي در شعر خود از زبان محاوره كمك مي‏گرفت. طريقه‏ي ابداعي انوري مبتني بر سادگي و بي‏پيرايگي در تركيب سخن و آميزش آن با لغات عربي و استفاده‏ي بسيار از اصطلاحات علمي و مضامين دقيق و تخيّلات و تشبيهات و استعارات فراوان مي‏باشد. انوري نه تنها در قصيده، بلكه در غزل نيز قدرت و مهارت بسيار نشان داده است. غزل‏هاي انوري از حيث سادگي لفظ و لطافت معني، بهترين غزل‏هاي فارسي پيش از سعدي محسوب مي‏شوند. مقطّعات وي هم در سادگي و رواني كم نظير است.

9) درگذشت حكيم بزرگ "قطب‏الدين رازي" (766 ق): قطب‏الدين محمدبن محمدرازي اصلاً اهل ورامين است. نَسَب او به يك واسطه به پادشاهان آل‏بويه يا ابوجعفرصدوق يعني محمدبن بابويه مي‏رسد. وي شاگرد علامه حلي (متوفي 726 ه) و عضدالدين ايجي است و استاد شهيد اول است. شهيد اول درباره او فرموده است: "وي در ميان بزرگان علم و ادب اهميت زيادي يافت و در منطق و حكمت و علوم ادبي از دانشمندان بزرگ زمان خود شد. او دريايي است كه اعماق آن ناپيداست و مذهب اماميه‏ي اثني عشري دارد". قطب الدين در دمشق اقامت گزيده و در همان شهر وفات يافته است. رساله در تحقيق كليات، رساله‏ي تحقيق دلالت و القواعدُ المَنطقيه، از جمله آثار اين دانشمند مسلمان است.

10) ارتحال فقيه متكلم "ميرزا محمد استرآبادي" (1028 ق): ميرزا محمد بن علي بن ابراهيم استرآبادي، اصولي، رجالي، فقيه، متكلم، مفسر و از بزرگان علماي شيعه است. وي در ابتدا در نجف ساكن بود و بعدها در مكه اقامت گزيد. استرآبادي را از جمله كساني گفته‏اند كه به محضر مبارك حضرت صاحب الامر(علیه السلام) شرفياب شده است. ميرزاي استرآبادي سه دوره كتاب رجال تاليف كرده كه عبارتند از: توضيح المقال، تلخيص الاقوال في معرفة الرجال و منهج المقال. اين كتب بهترين و جامع‏ترين منابع رجالي مي‏باشند و به همين جهت، ميرزا به صاحب رجال شهرت يافته است. وي در مكه وفات يافت و دركنار مرقد منور حضرت خديجه‏ي كبري(س) مدفون گرديد.

11) رحلت عالم بزرگوار آيت‏اللَّه "آقامحمد فرزند آخوند خراساني" (1356 ق): آيت‏اللَّه آقا محمد بن آخوند خراساني از علماي معاصر خراسان و رئيس حوزه‏ي علميه‏ي مشهد بود. تولد وي در نجف اشرف واقع شده و در مهدعلم پرورش يافته است. پس از تحصيل ادبيات، متون فقه و اصول و تكميل سطوح، از محضر مرحوم والدش استفاده‏ي كامل نموده تابه مدارج اعلاي علم ارتقا يافت. او در زمان حيات پدر بزرگوارش، به مشهدمقدس عزيمت كرد و در آن جا اقامت گزيد. در مشهد، حوزه‏ي درس خارج تشكيل داد و صدها نفر از علما و فضلا به درسش حاضر مي‏شده‏اند. آقامحمد خراساني سپس داراي رياست تامه و مرجعيت عامه گرديد. وي در غائله‏ي مسجد گوهرشادِ سال 1354 ق به تهران منتقل شد و دو سال بعد وفات نمود و در جوار مرقد مطهر سيدالكريم، عبدالعظيم حسني(ع) مدفون گرديد.

12) 21اكتبرسال1805ميلادي: نبرد ترافالگار درنزديكي تنگه جَبَلُ الطّارق دركرانه جنوب غربي اسپانيا روي داد. دراين جنگ ناوگان جنگي انگلستان به فرماندهي هوراشيونلسون درمقابل ناوگان متحد اسپانيا و فرانسه قرارگرفت. درنبرد ترافالگار بسياري ازكشتي هاي فرانسوي و اسپانيايي غرق شدند و قواي دريايي فرانسه تقريباً مضمحل شد. نبرد ترافالگار به سوود انگلستان به پايان رسيد.

13) كشف تنگه ماژلان در امريكاي جنوبي توسط "ماژلان" دريانورد پرتغالي (1519م)

14) تولد "توركواتو تاسو" نويسنده و شاعر بزرگ ايتاليايي (1544م): توركواتو تاسو نويسنده معروف ايتاليايى در 21 اكتبر 1544م در شهر سورنتو ايتاليا به دنيا آمد. وي پس از طي برخي از دوره‏هاي مذهبي، در نوجواني به طبع شاعري خود پي برد و از آن پس، تمام وقت خود را به ادبيات و شعر گذرانْد. تاسو سالياني در دربار ايتاليا حضور يافت و با بهره‏مندي از اين فرصت با فراغ بال به خلق آثار بزرگ پرداخت. مهم‏ترين اثر تاسو منظومه رهايى اورشليم است. اين منظومه كه در بيست بند و 15 هزار بيت به بيان جنگ‏هاي صليبي مي‏پردازد، از هنگام انتشار به سبب قدرت شاعرانه و انعكاس طبع پرشور شاعر و تازگي شعر، ارزش فراواني يافت و با وجود مخالفت‏هاي شديد مقامات مذهبي، در شمار برجسته‏ترين آثار شعري قرار گرفت. در زماني كه رمان‏هاي پهلواني رو به انحطاط مي‏رفت، اين اثر به سبب خط مشي جديد و بديع و آميختگي خاص، از موضوع‏هاي جدي و لطيف و پراحساس و كلام زيبا و توجه به صناعت دقيق شعر و استعاره‏هاي ظريف، با روح خوانندگان عصر خودْ سازگار آمد. آنچه بر سراسر اين اثر تسلّط دارد، تنها موضوع تاريخي يا مذهبي نيست، بلكه هيجان‏ها و عواطف انساني و عجز در برابر سرنوشت است كه به وسيله نبوغ تاسو در قالب شعر تغزّلي گنجانده شده است. منظومه رهايى اورشليم با وجود پيروزي و استقبال عظيم از آن، موضوعِ مباحثه‏ها و مشاجره‏هاي سخت قرار گرفت و اين امر بر روح شاعر تاثير فراوان بر جاي نهاد. در اين ميان، هر چند دادگاه، طي حكمي اثر او را تاييد كرد، اما تاسو هرگز از نگراني و اندوهي كه در آن غرق شده بود، بيرون نيامد، تا اين‏كه بر اثر ناسزا گفتن به ارباب خود، با او مثل ديوانگان رفتار نمودند و او را در حدود هفت سال در تيمارستان نگاه داشتند. اين دوره از زندگي تاسو در نامه‏هاي فراواني كه مي‏نوشت، منعكس شده است. زندگي آميخته با سرگرداني و روح غمزده تاسو كه سال‏ها با بحران‏هاي طولاني جنون همراه بود، در چشم نسل رمانتيك و خيال‏پرداز پس از او، ارزش اساطيري يافت، درحالي كه اختلال روحي او بر اثر عدم درك نبوغش از طرف جامعه بي‏عمق زمان، جنون تلقي شد. تاسو جز در دوره‏هاي سرگرداني و خلأ فكري، شاعري پركار بود و آثار فراواني بر جاي گذاشت. چندين هزار، نامه از او بر جاي مانده كه درباره مسايل مربوط به عالم مادي، الهيات، اخلاق و مسايل ادبي است. تاسو از نظر شاعري، همه انواع و موضوع‏هاي شعري از جمله شعر غنايى، منظومه‏هاي عاشقانه، نمايش‏نامه‏هاي سياسي و مذهبي و مديحه دوستانه را به كار برده است. اما نبوغ وي در قلمرو منظومه‏هاي حماسي و افسانه‏اي بود كه قدرت تخيّلش در آن‏ها امكان تجلّي مي‏يافت. زندگي‏نامه تاريخي تاسو، سرنوشت نابغه‏اي را نشان مي‏دهد كه قرباني عظمت خود شده است. تاسو را به دليل به نظم كشيدن جنگ‏هاي صليبي، همانند حكيم ابوالقاسم فردوسي در ايران دانسته‏اند. توركواتو تاسو سرانجام در 21 ژانويه 1595م در 51 سالگي درگذشت.

15) تولد "آلفرد نوبل" دانشمند سوئدي و مخترع ديناميت (1833م) (ر.ك: 10 دسامبر)

16) اختراع لامپ برق توسط "توماس آلوا اديسون" مخترع شهير امريكايي (1879م): در نيمه دوم قرن نوزدهم ميلادي علاوه بر اختراعات متعدد در جنبه‏هاي گوناگون علمي، در استفاده از نيروي برق براي ايجاد روشنايى و حرارت و به كار انداختن موتورهاي كارخانه‏ها و وسايل حمل و نقل نيز پيشرفت‏هاي بزرگي به دست آمد. البته كشف نيروي برق مربوط به قرن شانزدهم و هفدهم است و نخستين وسايل برقي نيز در قرن هجدهم و نيمه اول قرن نوزدهم مورد استفاده قرار مي‏گرفت. ولي بهره‏برداري گسترده از نيروي برق و اختراع لامپ الكتريكي به صورت امروزي، مربوط به مخترع معروف امريكايى توماس آلوا اديسون است كه بسياري از اختراعات ديگر در زمينه تلگراف، تلفن و دستگاه گرامافون و عكاسي و فيلم‏برداري و... نيز مديون اوست. اديسون اختراعات زيادي داشت اما ساختن لامپ برقْ در 21 اكتبر 1879م، بزرگ‏ترين اختراع او به شمار مي‏رفت و همين ابداع بود كه اديسون را به اوج شهرت رساند. گرچه او در مدتي متجاوز از نيم قرن، با نهايت كارآمدي و فعاليت مشغول بود، اما هيچ يك از اختراعات و ابداعات ديگرش، تا اين حد مهم و جالب و هيجان‏انگيز نبود.

17) روز ملي كشور افريقايي "سومالي" (1960م): كشور سومالي در شمال شرقي افريقا در بخشي معروف به شاخ افريقا واقع است و 637/657 كيلومتر مربع مساحت و جمعيتي بيش از 10 ميليون نفر دارد. پايتخت سومالي، شهر موگاديشو و زبان رسمي آن سوماليايى و عربي است. 99% جمعيت سومالي را مسلمانان تشكيل مي‏دهند و پيش‏بيني مي‏شود جمعيت سومالي تا سال 2025م بيش از 21 ميليون نفر خواهد بود. واحد پول اين كشور، شيلينگ سومالي و از شهرهاي مهم آن هرجيسه، كيسمايو و بربره است. سومالي امروزه يكي از كشورهاي فقير دنيا محسوب مي‏گردد. اين كشور سال‏ها تحت استعمار ايتاليا و انگلستان قرار داشت، تا اين كه در سال 1960م از هر دو كشور مستقل شد. نظام سياسي حاكم بر سومالي دولت موقت انتقالي است. سومالي داراي دو روز ملي است. يكي اول ژوئيه كه تشكيل كشور سومالي اعلام گرديد و حكومت جمهوري پارلماني براي آن انتخاب شد و ديگري 21 اكتبر است. (ر.ك: 1 ژوئيه)

18) مرگ "علي عزت بگوويچ" رئيس جمهور پيشين بوسني و هرزه گوين (2003م): علي عزت بگوويچ رئيس‏جمهور سابق بوسني هرزگوين در هفتم اوت 1925م در يكي از مناطق بوسني به نام بوس‏سمك متولد گرديد. وي پس از فراغت از تحصيل، با جمعيت علماي هدايت كه در بوسني تأسيس شده بود، همكاري نمود و در شمار برجسته‏ترين شاگردان اين مكان به شمار مي‏رفت. اين جمعيت در بيداري مسلمانانِ يوگسلاوي بعد از جنگ جهاني دوم سهم بسزايي داشت. علي عزت بگوويچ در 21 سالگي به علت اعتقادات اسلامي و تلاش براي رواج ارزش‏هاي اسلامي در جامعه كمونيستي يوگسلاوي به زندان محكوم شد و سه سال در زندان ماند. اما پس از آزادي، نه تنها فعاليت خود را متوقف ننمود بلكه آن را گسترش داده و به آگاه ساختن نسل جوان پرداخت. وي در عين حال به تحصيلات خود ادامه داد. وي در سال 1956م در رشته حقوق از دانشگاه سارايوو فارغ‏التحصيل گرديد و از اين زمان به عنوان يك وكيل، حقوق‏دان و سياست‏مدار مسلمان در يوگسلاوي شناخته شد. در طي سال‏هاي بعد، بگوويچ به علت افشاي ماهيت كمونيسم در جامعه يوگسلاوي، تحت نظر قرار داشت و در سال 1983م بار ديگر توسط كمونيست‏ها دستگير و به 14 سال زندان محكوم شد. وي در سال 1989م آزاد گرديد و حزب اسلامي اقدام دموكراتيك را بنيان نهاد. پس از فروپاشي فدراسيون يوگسلاوي وي در اواخر سال 1990م به رياست جمهوري بوسني هرزگوين انتخاب شد. كمتر از 6 ماه پس از آن، آشوب و نابساماني مناطق تحت كنترل فدراسيون يوگسلاوي سابق را فرا گرفتو مردم كرواسي خواهان استقلال از صربستان شدند. بگوويچ نيز در پي اين تحولات، رفراندومي براي تمايل يا عدم تمايل مردم به استقلال برگزار كرد كه مسلمانان بوسني يكپارچه خواهان استقلال شدند. و در ماه مارس 1992، استقلال جمهوري بوسني هرزگوين اعلام شد. اين امر موجب نگراني صرب‏ها گرديد، اما بگوويچ كه به اتحاد و تماميت ارضي كشورش علاقه‏مند بود و از سوي ديگر از لحاظ اعتقادي، فردي سكولار به شمار مي‏رفت، به اقليت‏هاي غيرمسلمان قول داد بوسني را به يك كشور اسلامي و مذهبي مبدل نسازد و حقوق كليه اقليت‏ها را محترم شمرد. اما رهبران صرب‏هاي بوسني كه مخالف استقلال اين منطقه از صربستان بودند، اقليت صرب ساكن بوسني را تحريك نموده و شورش بزرگ قومي با حمايت آشكار صربستان براي اخراج مسلمانان از بوسني آغاز شد. اين وضعيت چهار سال به طول انجاميد و در اين مدت، خانه‏هاي مسلمانان آتش زده شد. اموال آنها به يغما رفت و موجي از ترور، تجاوز، خون‏ريزي و قتل عام، زن و مرد و كودك بوسنيايي را دربرگرفت. در طي اين زمان، علي عزت بگوويچ در مقام رئيس جمهور از يك طرف مبارزات مردمي عليه صرب‏ها را سازمان داده و آنها را تقويت مي‏نمود و از سوي ديگر در عرصه بين‏المللي براي برانگيختن احساساتِ دولت‏ها و بسيج آنها در حمايت از مردم بوسني و عليه صرب‏ها تلاش فراواني انجام داد كه سرانجام به امضاي صلح دِيتون در اواخر سال 1995م در امريكا منجر شد. براساس اين پيمان گرچه مناطق بسياري از كنترل مسلمانان خارج شد و باعث نارضايتي رهبران مسلمان و مردم بوسني بود اما به اعتقاد بگوويچ امضاي پيمان دِيتون از ادامه جنگ و مرگ قطعي هزاران مسلمان ديگر، بهتر بود. هم‏چنين برپايه اين قرارداد، مقدر شد مقام رياست جمهوري به صورت دوره‏اي و به ترتيب ميان مسلمانان، صرب‏ها و كروآت‏ها گردش كند. بدين سان در اولين دوره رياست جمهوري در سال 1996م علي عزت بگوويچ به مقام رياست جمهوري نائل آمد. وي در نيمه سال 2000م در اعتراض به تضعيف مسلمانان و برجسته كردن نقش صرب‏ها در مجامع بين‏المللي و در نتيجه تأمين خواسته‏هاي توسعه‏طلبانه صرب‏ها، از مقام خود به عنوان رئيس‏جمهور بوسني كناره گرفت و در بيانيه‏اي اعلام كرد شرايط كنوني كه تنها بي عدالتي در آن حكم فرماست، شرايطي نيست كه من بتوانم در آن زندگي كنم. بگوويچ در عين حال به عنوان يك محقق و نويسنده اسلامي آثاري از خود بر جاي گذاشت كه مشكلات رنسانس اسلامي، بيانيه اسلامي ، فرار من از آزادي و اسلام ميان شرق و غرب از آن جمله است. علي عزت بگوويچ سرانجام در 21 اكتبر سال 2003م در سن 78 سالگي درگذشت.