ترك اعتياد ، فوري نمي‌شود !
نویسنده : بيتا مهدوي
صفحات روزنامه‌ها و مجلات را كه ورق بزنيد، در بخش روش‌ها و مراكز ترك اعتياد با تبليغاتي مانند «ترك اعتياد فوري 100 درصد تضميني، ترك اعتياد 24 ساعته...» روش اعجاز‌انگيز ترك اعتياد بوسيله گياه درماني و جديدترين كپسول و شربت ترك اعتياد و امثال اينها روبرو مي‌شويد.
اين ادعاهاي آگهي‌هاي شگفت‌آور به معجزه شبيه است و تنها كار آيي آنها فريب دادن مردم است،آن هم با قيمت‌هاي آنچناني كه بيشتر معتادان را به جاي درمان به خاك سياه مي‌نشاند.
كارشناسان معتقدند در چند سال اخير، وعده‌هاي فريبنده ترك اعتياد، از طب سوزني گرفته تا داروهاي ماهواره‌اي و تبليغات ترك اعتياد بدون درد و بدون بازگشت، در كشور رواج يافته و اين در حالي است كه گسترش اين درمان‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد، عوارض زيادي را در افراد به وجود مي‌آورد و از دست دادن اميد، حمايت نكردن خانواده و از دست دادن سرمايه، از مهم‌ترين عوارض اينگونه درمان‌هاي ترك اعتياد در جامعه است.
آخرين بررسي‌هاي انجام شده در كشور حكايت از وجود 5/2 تا 3 ميليون معتاد دارد و اين در حالي است كه آمار غيررسمي اين تعداد را 4 تا 5 ميليون نفر ذكر مي‌كند.
كارشناسان مواد مخدر اعتقاد دارند وابستگي به موادمخدر يك رفتار مزمن غلط است كه طي يك روز و يك ماه ايجاد نشده و درمان آن نيز هرگز كمتر از شش ماه نخواهد بود. در واقع بايد گفت قطع مصرف مواد، ترك اعتياد نيست، و فردي كه مصرف مواد را قطع مي‌كند، بايد تحت درمان‌هاي نگهدارنده قرار گيرد و نمي‌توان انتظار درمان سريع را داشت.
عناوين چشمگير تبليغات مربوط به درمان ترك اعتياد، باعث اميدواري فرد معتاد و خانواده او نسبت به درمان مي‌شود و فرد معتاد فكر مي‌كند هر زماني كه تصميم بگيرد، به راحتي مي‌تواند در طول يك هفته اعتياد را ترك كند؛ در حالي كه اينگونه نيست.
پايين بودن سطح آگاهي افراد و نبود اطلاع‌رساني مناسب در زمينه عوارض روش‌هاي ترك اعتياد، عامل گسترش روش ترك اعتياد با عناوين تضميني بدون درد و بدون بازگشت در سطح جامعه است.
اگرچه سازمان بهزيستي اقدام به انتشار فهرست مراكز ترك اعتياد مجاز كشور كرده است، همچنان درمان‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد، مشكلات زيادي را براي مردم به وجود مي‌آورد و آنان در پيچ و تاب تبليغات رنگارنگ اين مؤسسات گرفتار مي‌شوند.
او اضافه كرد: براساس نامه‌اي كه به وزارت ارشاد ارسال كرديم، هيچ نشريه‌اي نمي‌تواند براي مؤسسات درمان اعتياد كه مجوز رسمي از وزارت بهداشت ندارند، تبليغ كند.
«سعيد صفاتيان» مديركل امور درمان و بازپروري ستاد مبارزه با مواد مخدر نيز تبليغاتي چون درمان تضميني اعتياد يا درمان اعتياد در چند ساعت و چند روز را كذب محض خواند و افزود: مردم بايد نسبت به دروغين بودن اين نوع تبليغات هوشيار باشند، چرا كه در پشت پرده چنين تبليغاتي، سودجويان تنها در فكر سركيسه كردن مردم هستند.
او يادآور شد: انواع پروتكل‌هاي رسمي و راه‌هاي مؤثر «جواب پس داده» در درمان اعتياد، اعم از دارويي و بدون دارو شناخته شده است و متقاضيان ترك اعتياد اگر خواهان گرفتن جواب قطعي از روش‌هاي درماني هستند، بايد با مراجعه به مراكز شناخته شده فعال در اين حوزه، تنها از اين روش‌ها از جمله درمان نگهدارنده با متادون (به عنوان يكي از درمان‌هاي دارويي) و ترك اعتياد از طريق ارادي (براي مثال روش NA) يا ترك تدريجي اقدام كنند.
به گفته او، انجمن‌ها و جمعيت‌هاي فعال در حوزه ارائه روش‌هاي مؤثر درمان اعتياد كاملاً شناخته شده هستند و مي‌توان از طريق كسب آگاهي از مراجع رسمي، به اين مراكز مراجعه كرد.
او همچنين يادآور شد: انواع داروهايي كه به عنوان داروهاي جديد و تضميني درمان اعتياد در اينترنت و به ويژه در ماهواره تبليغ مي‌شود، عمدتاً بي‌اثر و تبليغ آنها با هدف سودجويي است.
صفاتيان از طرح برخورد با كمپ‌هاي غيرمجاز و غيرقانوني ترك اعتياد خبر داد و افزود: ستاد مبارزه با مواد مخدر در مرحله ساماندهي كمپ‌هاي غيرقانوني است كه در اين قالب، فعاليت اين كمپ‌ها تحت كنترل قرار مي‌گيرد و نظارت بر آنها افزايش مي‌يابد.
متأسفانه كمپ‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد در مناطق مختلف به صورت قارچ‌گونه رشد مي‌كنند كه اين موضوع، عامل اصلي براي آغاز اجراي طرح جمع‌آوري كمپ‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد و جلوگيري از فعاليت غيرقانوني آنها بوده است.
او يادآور شد: اكثر اين كمپ‌ها توسط برخي افرادي كه خود معتاد بهبود يافته هستند، راه‌اندازي شده است و معمولاً هيچ پزشك و روانپزشك متخصصي در اين كمپ‌ها فعاليت ندارند. اين در حالي است كه معمولاً آيين‌نامه و پروتكل وزارت بهداشت در كمپ‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد رعايت نمي‌شود و ستاد مبارزه با مواد مخدر، ساماندهي كمپ‌هاي غيرقانوني را با جديت دنبال مي‌كند.
ـ در درمان اعتياد بايد سلامت جسماني و رواني فرد معتاد لحاظ شود. از اين‌رو اعتياد با ساير بيماري‌ها كه تنها به بُعد جسماني توجه مي‌شود، متفاوت است. به‌عنوان مثال، در مورد بيماري‌هاي قلبي، درمان‌هاي فيزيكي وجود دارد و بوسيله دارو مي‌توان بيماري را كنترل كرد اما در درمان اعتياد بايد هر دو روش (درمان جسمي و روحي) بكار گرفته شود.
معمولاً در بُعد فيزيكي، روش‌هاي درمان مختلف است اما اين روش‌ها هيچكدام بدون درمان‌هاي روحي ـ رواني جواب نمي‌دهند. تبليغاتي كه در رسانه‌ها براي ترك اعتياد انجام مي‌شود، عملاً كارآيي لازم را براي ترك ندارند. ممكن است با استفاده از يكسري روش‌هاي درماني، بدون بيمار از ماده مخدر پاك شود اما بحث رواني درمان هنوز حل نشده است. ما فقط جسم فرد را از ماده مخدر پاك كرده‌ايم و سموم به تدريج خارج مي‌شوند اما ذهن و روان بيمار هنوز درگير موادمخدر است.
معمولاً اشخاص در اثر مصرف مواد مخدر دچار حالت لذت و شعف مي‌شوند و خاطره خوشي در ذهن آنان باقي مي‌ماند كه از بين بردن اين خاطره خوش، بسيار سخت و نيازمند زمان است.
از نظر رواني، زماني كه كاري را در طولاني مدت انجام مي‌دهيم، به آن عادت مي‌كنيم. به عنوان مثال، اگر شخصي هر روز در يك ساعت معين ناهار بخورد، هر روز در همان ساعت دچار احساس گرسنگي مي‌شود. از اين رو حالت وابستگي پيدا مي‌كند و بايد مدام اين عمل را انجام دهد.
اعتياد هم با توجه به علاقه‌ها و لذت‌هايي كه براي فرد ايجاد مي‌كند، وابستگي نيز بوجود مي‌آورد. از اين‌رو ترك آن بسيار مشكل است. معمولاً ترك اعتياد، فشار روحي زيادي را به بيمار وارد مي‌كند و بيمار دچار اضطراب و تشويش مي‌شود.
متأسفانه در كشور ما در درمان اعتياد، به بُعد روحي درماني توجه نمي‌شود. از اين‌رو بسياري از معتاداني كه ترك كرده‌اند، دوباره به سمت مصرف مواد مخدر برمي‌گردند.
دكتر شادنيا در مورد تبليغات ترك اعتياد كه در رسانه‌ها به چاپ مي‌رسد، مي‌گويد:
ـ اينگونه آگهي‌ها سوء تبليغ هستند، زيرا كه در جامعه اين ذهنيت را بوجود مي‌آورند كه اعتياد به راحتي در يك يا دو روز قابل ترك است؛ پس به‌راحتي مي‌توان مواد را مصرف كرد و هر وقت هم كه فرد خواست، آن را ترك كند. در حالي كه اينگونه نيست و مشكل ترك در بيماران مسائل روحي رواني آن است.
فرد معتاد بايد به تدريج مصرف مواد مخدر را فراموش كند و لذت وابستگي را از ياد برد كه كاري سخت است، زيراكه كنار گذاشتن يك عادت، خودش باعث بيماري مي‌شود.
بسياري از افراد معتاد مي‌توانند در عرض 3 تا 4 روز ترك كنند؛ به طوري كه ديگر احساس درد و خماري هم نداشته باشند اما از نظر رواني آرام نيستند و ذهنشان هنوز درگير است و هنوز وابستگي رواني را به مواد مخدر دارند. از اين‌رو دوباره به سمت مواد مخدر برمي‌گردند.
دكتر شادنيا يادآوري مي‌كند:
ـ روش‌هاي درماني زيادي براي مشكلات روحي بيماران وجود دارد كه يكي از اين روش‌ها، روان درماني خود فرد است. در گروه درماني هم افراد مشابه دور يكديگر جمع مي‌شوند و تحت نظر يك روانپزشك، راجع به بيماري و مشكلات آن و راهكارهاي غلبه بر آن صحبت مي‌كنند، البته خانواده درماني هم نقش مهمي دارد و اينكه بيمار تا چه حد بايد حمايت شود، در آن مطرح مي‌شود. البته در كشورهاي پيشرفته، مددكاران اجتماعي هستند كه نقش بسيار مؤثري در برگرداندن فرد معتاد به زندگي طبيعي ايفا و مشكلات او را برطرف مي‌كنند، زيرا كه بسياري از افراد معتاد، در اثر اعتياد دچار مشكلات زناشويي و طلاق شده‌اند و بايد آنان را دوباره به جامعه بازگرداند. در غير اين صورت فرد دوباره به سمت مواد مخدر مي‌رود.
به گفته دكتر شادنيا، بايد مشكلات كاري، اقتصادي و عاطفي افراد معتاد حل شود، عوامل استرس‌زا در فرد بوجود نيايد تا احتمال بازگشت بيماري كاهش يابد و اين كار راحت نيست. وظيفه مددكاران اجتماعي، بسيار مهم است اما نقش آنان در جامعه ما كمرنگ است.
او با اشاره به اين مطلب كه در درمان اعتياد نبايد از درمان‌هاي فيزيكي كوتاه مدت استفاده كرد، يادآوري مي‌كند:
ـ معمولاً بهترين زمان درمان براي ترك از 6 ماه تا دوسال است تا كم‌كم عادت اعتياد به فراموشي سپرده شود. البته طي اين دوران هم بايد كار روان‌درماني انجام شود تا ذهن بيمار از اعتياد پاك شود و به مرحله‌اي برسد كه عادت و لذت بردن از آن فراموش شود و در آينده هم بتواند بر وسوسه‌هاي خودش غلبه كند.
اين متخصص سم‌شناسي مي‌گويد:
ـ هيچگاه نمي‌توان براي يك ترك واقعي، زمان خاصي را در نظر گرفت، زيرا كه ترك بستگي به نوع ماده مصرفي و مدت زمان مصرف دارد، بيماري كه يك‌سال معتاد بوده، با بيماري كه 10 تا 12 سال اعتياد داشته، زمان ترك متفاوتي خواهند داشت.
بسياري از معتادان، مبتلا به بيماري‌هاي روانپزشكي زمينه‌اي هستند و اختلالات اضطراري و شخصيتي زمينه‌اي مي‌شود براي اينكه دوباره به سمت موادمخدر برگردند.
به طور كلي، درمان‌هاي كوتاه مدت يك تا چند روزه، درمان‌هاي موفقي در زمينه ترك اعتياد نيستند.
دكتر شادنيا در مورد استفاده از داروهاي گياهي براي ترك هم مي‌گويد:
ـ يكسري از داروها هستند كه داراي تركيبات گياهي‌اند و در بسياري از موارد براي سلامتي انسان مفيد هستند. به عنوان مثال، از گل گاوزبان براي آرامش اعصاب استفاده مي‌شود ولي يكسري تركيبات نامعلوم گياهي در ترك اعتياد بكار گرفته مي‌شود كه متأسفانه بسياري از محتويات آنها موادمخدر است كه ما به هيچ‌وجه استفاده از اين مواد را توصيه نمي‌كنيم، زيرا در موارد زيادي، استفاده‌كنندگان از اين مواد دچار مسموميت شده‌اند.
او اضافه مي‌كند:
ورود داروها به كشور، روال قانوني دارد كه ابتدا توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مجوز آن دارو صادر مي‌شود و سپس در داروخانه‌ها توزيع مي‌شود. از اين رو مردم نبايد از مكان‌هاي ناشناخته دارو تهيه و مصرف كنند، زيرا كه سلامتشان به خطر مي‌افتد.
مراكز قانوني ترك اعتياد
حميدرضا طاهري، سرپرست كلينيك مشاوره و روان درماني مركز ملي مطالعات اعتياد، در مصاحبه با رسانه‌هاي گروهي گفته است: با پيشرفت‌هاي جهاني كه در علم و به خصوص علوم روانپزشكي، علوم اعصاب و روانشناسي اتفاق افتاده، اعتياد هم مانند خيلي از بيماري‌هاي ديگر، قابل درمان است و اگر افراد وابسته به موادمخدر، به مراكز درماني معتبر مراجعه كنند، به طور حتم قادر به بازيابي سلامت خود و ترك كامل مواد مخدر خواهند شد.
به گفته او، چنانچه افراد به مراكز داراي مجوزي كه مورد تاييد وزارت بهداشت است، مراجعه كنند، حتماً در درمان خود بسيار موفق خواهند شد. يكي از اصول مهم در درمان اعتياد اين است كه هيچ درمان واحدي براي افراد وابسته به مواد مخدر وجود ندارد، بلكه درمان‌هاي متعددي هست كه فرد بايد با تلاش و ممارست، نسبت به بكارگيري آنها اقدام كند.
اغلب فرد وابسته به موادي نمي‌تواند با اولين اقدام درماني، از اعتياد نجات پيدا كند و بايد چند اقدام درماني را براي چند ماه به كار گيرد. در درمان‌هاي علمي، ابتدا فرد از جهات گوناگون مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد، اقدام‌هاي لازم شناسايي مي‌شوند و بعد به انجام مي‌رسند و در نهايت برنامه درماني فرد مورد پايش قرار مي‌گيرد. بايد براي فرد وابسته به موادمخدر، يك طرح درماني وجود داشته باشد.
درمان‌هاي جامع و موفق در ترك اعتياد، درمان‌هايي است كه براي هر فرد وابسته به موادمخدر، يك طرح درمان نوشته شود. طرح درمان در واقع سند يا نسخه‌اي است كه در آن نوع مشكل، اهدافي كه بايد به آنها رسيد و فعاليتي كه مراجعه‌كننده و درمان‌گر بايد انجام دهند، در آن نوشته شده است.
طرح درمان بايد مطابق با نياز بيمار باشد تا به نتايج خوبي برسد. متأسفانه در بسياري از مراكز درماني، از يك روش و فرمول براي درمان تمام بيماران مصرف‌كننده مواد مخدر استفاده مي‌شود كه صحيح نيست. هرچند تشخيص بيماري همه افراد ممكن است اعتياد باشد، اما اين بيماري منشا و علل گوناگوني دارد كه بايد به دقت بررسي شوند و با توجه به علل ايجاد بيماري و ارزيابي كامل فرد، طرح درماني نوشته و اجرا شود.
دكتر علي فرجام، روانشناس اجتماعي مي‌گويد:
ـ وقتي اطلاعات درباره اعتياد كم باشد، ناخودآگاه بعضي از افراد با استفاده از قدرت تبليغات، سوءاستفاده مي‌كنند و براي كسب درآمد بيشتر، دروغ مي‌گويند و افراد را از درمان و پزشك بيزار مي‌كنند. از اين‌رو بايد جلوي تبليغات اين‌چنيني گرفته شود و يك استانداردسازي در تبليغات اتفاق بيفتد. متأسفانه روش‌هاي درماني اعتياد زياد نيست و بسيار هم محدود است اما نكته مهم اين است كه اين روش‌ها به طور كامل علمي است و روي همه آنها تحقيق شده اما روش‌هاي سريع و فوق سريع ترك اعتياد كه در روزنامه‌ها مي‌بينيم، خيلي وقت‌ها واقعيت ندارد؛ حتي تبليغات ماهواره‌اي كه اين روزها بسيار ديده مي‌شود، مشكل‌زاست و فقط افراد را به بعضي داروهاي جديد وابسته مي‌كند كه گاهي خود اين موارد نيز اعتيادآور است.
واقعيت اين است كه اعتياد، يك بيماري مزمن و طولاني است و انتظار اينكه فرد طي يك تا دو روز اعتياد را كنار بگذارد، در واقع يك روياست. متأسفانه خانواده‌ها صبر و تحمل گذراندن طول دوره درماني را ندارند و انتظار دارند فردي كه سال‌ها است مواد مصرف مي‌كند، در عرض چند روز اعتياد را كنار بگذارد.
ترك اعتياد نيازمند بكارگيري روش‌هاي درماني جسمي و روحي، حل مشكلات شخصي و اجتماعي فرد معتاد و مراقبت و نظارت در دوره زماني بلندمدت است.
منبع:روزنامه اطلاعات /س
اين ادعاهاي آگهي‌هاي شگفت‌آور به معجزه شبيه است و تنها كار آيي آنها فريب دادن مردم است،آن هم با قيمت‌هاي آنچناني كه بيشتر معتادان را به جاي درمان به خاك سياه مي‌نشاند.
كارشناسان معتقدند در چند سال اخير، وعده‌هاي فريبنده ترك اعتياد، از طب سوزني گرفته تا داروهاي ماهواره‌اي و تبليغات ترك اعتياد بدون درد و بدون بازگشت، در كشور رواج يافته و اين در حالي است كه گسترش اين درمان‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد، عوارض زيادي را در افراد به وجود مي‌آورد و از دست دادن اميد، حمايت نكردن خانواده و از دست دادن سرمايه، از مهم‌ترين عوارض اينگونه درمان‌هاي ترك اعتياد در جامعه است.
آخرين بررسي‌هاي انجام شده در كشور حكايت از وجود 5/2 تا 3 ميليون معتاد دارد و اين در حالي است كه آمار غيررسمي اين تعداد را 4 تا 5 ميليون نفر ذكر مي‌كند.
كارشناسان مواد مخدر اعتقاد دارند وابستگي به موادمخدر يك رفتار مزمن غلط است كه طي يك روز و يك ماه ايجاد نشده و درمان آن نيز هرگز كمتر از شش ماه نخواهد بود. در واقع بايد گفت قطع مصرف مواد، ترك اعتياد نيست، و فردي كه مصرف مواد را قطع مي‌كند، بايد تحت درمان‌هاي نگهدارنده قرار گيرد و نمي‌توان انتظار درمان سريع را داشت.
عناوين چشمگير تبليغات مربوط به درمان ترك اعتياد، باعث اميدواري فرد معتاد و خانواده او نسبت به درمان مي‌شود و فرد معتاد فكر مي‌كند هر زماني كه تصميم بگيرد، به راحتي مي‌تواند در طول يك هفته اعتياد را ترك كند؛ در حالي كه اينگونه نيست.
پايين بودن سطح آگاهي افراد و نبود اطلاع‌رساني مناسب در زمينه عوارض روش‌هاي ترك اعتياد، عامل گسترش روش ترك اعتياد با عناوين تضميني بدون درد و بدون بازگشت در سطح جامعه است.
اگرچه سازمان بهزيستي اقدام به انتشار فهرست مراكز ترك اعتياد مجاز كشور كرده است، همچنان درمان‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد، مشكلات زيادي را براي مردم به وجود مي‌آورد و آنان در پيچ و تاب تبليغات رنگارنگ اين مؤسسات گرفتار مي‌شوند.
ممنوعيت تبليغات كاذب
او اضافه كرد: براساس نامه‌اي كه به وزارت ارشاد ارسال كرديم، هيچ نشريه‌اي نمي‌تواند براي مؤسسات درمان اعتياد كه مجوز رسمي از وزارت بهداشت ندارند، تبليغ كند.
«سعيد صفاتيان» مديركل امور درمان و بازپروري ستاد مبارزه با مواد مخدر نيز تبليغاتي چون درمان تضميني اعتياد يا درمان اعتياد در چند ساعت و چند روز را كذب محض خواند و افزود: مردم بايد نسبت به دروغين بودن اين نوع تبليغات هوشيار باشند، چرا كه در پشت پرده چنين تبليغاتي، سودجويان تنها در فكر سركيسه كردن مردم هستند.
او يادآور شد: انواع پروتكل‌هاي رسمي و راه‌هاي مؤثر «جواب پس داده» در درمان اعتياد، اعم از دارويي و بدون دارو شناخته شده است و متقاضيان ترك اعتياد اگر خواهان گرفتن جواب قطعي از روش‌هاي درماني هستند، بايد با مراجعه به مراكز شناخته شده فعال در اين حوزه، تنها از اين روش‌ها از جمله درمان نگهدارنده با متادون (به عنوان يكي از درمان‌هاي دارويي) و ترك اعتياد از طريق ارادي (براي مثال روش NA) يا ترك تدريجي اقدام كنند.
به گفته او، انجمن‌ها و جمعيت‌هاي فعال در حوزه ارائه روش‌هاي مؤثر درمان اعتياد كاملاً شناخته شده هستند و مي‌توان از طريق كسب آگاهي از مراجع رسمي، به اين مراكز مراجعه كرد.
او همچنين يادآور شد: انواع داروهايي كه به عنوان داروهاي جديد و تضميني درمان اعتياد در اينترنت و به ويژه در ماهواره تبليغ مي‌شود، عمدتاً بي‌اثر و تبليغ آنها با هدف سودجويي است.
صفاتيان از طرح برخورد با كمپ‌هاي غيرمجاز و غيرقانوني ترك اعتياد خبر داد و افزود: ستاد مبارزه با مواد مخدر در مرحله ساماندهي كمپ‌هاي غيرقانوني است كه در اين قالب، فعاليت اين كمپ‌ها تحت كنترل قرار مي‌گيرد و نظارت بر آنها افزايش مي‌يابد.
متأسفانه كمپ‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد در مناطق مختلف به صورت قارچ‌گونه رشد مي‌كنند كه اين موضوع، عامل اصلي براي آغاز اجراي طرح جمع‌آوري كمپ‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد و جلوگيري از فعاليت غيرقانوني آنها بوده است.
او يادآور شد: اكثر اين كمپ‌ها توسط برخي افرادي كه خود معتاد بهبود يافته هستند، راه‌اندازي شده است و معمولاً هيچ پزشك و روانپزشك متخصصي در اين كمپ‌ها فعاليت ندارند. اين در حالي است كه معمولاً آيين‌نامه و پروتكل وزارت بهداشت در كمپ‌هاي غيرمجاز ترك اعتياد رعايت نمي‌شود و ستاد مبارزه با مواد مخدر، ساماندهي كمپ‌هاي غيرقانوني را با جديت دنبال مي‌كند.
روش‌هاي ترك اعتياد
ـ در درمان اعتياد بايد سلامت جسماني و رواني فرد معتاد لحاظ شود. از اين‌رو اعتياد با ساير بيماري‌ها كه تنها به بُعد جسماني توجه مي‌شود، متفاوت است. به‌عنوان مثال، در مورد بيماري‌هاي قلبي، درمان‌هاي فيزيكي وجود دارد و بوسيله دارو مي‌توان بيماري را كنترل كرد اما در درمان اعتياد بايد هر دو روش (درمان جسمي و روحي) بكار گرفته شود.
معمولاً در بُعد فيزيكي، روش‌هاي درمان مختلف است اما اين روش‌ها هيچكدام بدون درمان‌هاي روحي ـ رواني جواب نمي‌دهند. تبليغاتي كه در رسانه‌ها براي ترك اعتياد انجام مي‌شود، عملاً كارآيي لازم را براي ترك ندارند. ممكن است با استفاده از يكسري روش‌هاي درماني، بدون بيمار از ماده مخدر پاك شود اما بحث رواني درمان هنوز حل نشده است. ما فقط جسم فرد را از ماده مخدر پاك كرده‌ايم و سموم به تدريج خارج مي‌شوند اما ذهن و روان بيمار هنوز درگير موادمخدر است.
معمولاً اشخاص در اثر مصرف مواد مخدر دچار حالت لذت و شعف مي‌شوند و خاطره خوشي در ذهن آنان باقي مي‌ماند كه از بين بردن اين خاطره خوش، بسيار سخت و نيازمند زمان است.
از نظر رواني، زماني كه كاري را در طولاني مدت انجام مي‌دهيم، به آن عادت مي‌كنيم. به عنوان مثال، اگر شخصي هر روز در يك ساعت معين ناهار بخورد، هر روز در همان ساعت دچار احساس گرسنگي مي‌شود. از اين رو حالت وابستگي پيدا مي‌كند و بايد مدام اين عمل را انجام دهد.
اعتياد هم با توجه به علاقه‌ها و لذت‌هايي كه براي فرد ايجاد مي‌كند، وابستگي نيز بوجود مي‌آورد. از اين‌رو ترك آن بسيار مشكل است. معمولاً ترك اعتياد، فشار روحي زيادي را به بيمار وارد مي‌كند و بيمار دچار اضطراب و تشويش مي‌شود.
متأسفانه در كشور ما در درمان اعتياد، به بُعد روحي درماني توجه نمي‌شود. از اين‌رو بسياري از معتاداني كه ترك كرده‌اند، دوباره به سمت مصرف مواد مخدر برمي‌گردند.
دكتر شادنيا در مورد تبليغات ترك اعتياد كه در رسانه‌ها به چاپ مي‌رسد، مي‌گويد:
ـ اينگونه آگهي‌ها سوء تبليغ هستند، زيرا كه در جامعه اين ذهنيت را بوجود مي‌آورند كه اعتياد به راحتي در يك يا دو روز قابل ترك است؛ پس به‌راحتي مي‌توان مواد را مصرف كرد و هر وقت هم كه فرد خواست، آن را ترك كند. در حالي كه اينگونه نيست و مشكل ترك در بيماران مسائل روحي رواني آن است.
فرد معتاد بايد به تدريج مصرف مواد مخدر را فراموش كند و لذت وابستگي را از ياد برد كه كاري سخت است، زيراكه كنار گذاشتن يك عادت، خودش باعث بيماري مي‌شود.
بسياري از افراد معتاد مي‌توانند در عرض 3 تا 4 روز ترك كنند؛ به طوري كه ديگر احساس درد و خماري هم نداشته باشند اما از نظر رواني آرام نيستند و ذهنشان هنوز درگير است و هنوز وابستگي رواني را به مواد مخدر دارند. از اين‌رو دوباره به سمت مواد مخدر برمي‌گردند.
دكتر شادنيا يادآوري مي‌كند:
ـ روش‌هاي درماني زيادي براي مشكلات روحي بيماران وجود دارد كه يكي از اين روش‌ها، روان درماني خود فرد است. در گروه درماني هم افراد مشابه دور يكديگر جمع مي‌شوند و تحت نظر يك روانپزشك، راجع به بيماري و مشكلات آن و راهكارهاي غلبه بر آن صحبت مي‌كنند، البته خانواده درماني هم نقش مهمي دارد و اينكه بيمار تا چه حد بايد حمايت شود، در آن مطرح مي‌شود. البته در كشورهاي پيشرفته، مددكاران اجتماعي هستند كه نقش بسيار مؤثري در برگرداندن فرد معتاد به زندگي طبيعي ايفا و مشكلات او را برطرف مي‌كنند، زيرا كه بسياري از افراد معتاد، در اثر اعتياد دچار مشكلات زناشويي و طلاق شده‌اند و بايد آنان را دوباره به جامعه بازگرداند. در غير اين صورت فرد دوباره به سمت مواد مخدر مي‌رود.
به گفته دكتر شادنيا، بايد مشكلات كاري، اقتصادي و عاطفي افراد معتاد حل شود، عوامل استرس‌زا در فرد بوجود نيايد تا احتمال بازگشت بيماري كاهش يابد و اين كار راحت نيست. وظيفه مددكاران اجتماعي، بسيار مهم است اما نقش آنان در جامعه ما كمرنگ است.
او با اشاره به اين مطلب كه در درمان اعتياد نبايد از درمان‌هاي فيزيكي كوتاه مدت استفاده كرد، يادآوري مي‌كند:
ـ معمولاً بهترين زمان درمان براي ترك از 6 ماه تا دوسال است تا كم‌كم عادت اعتياد به فراموشي سپرده شود. البته طي اين دوران هم بايد كار روان‌درماني انجام شود تا ذهن بيمار از اعتياد پاك شود و به مرحله‌اي برسد كه عادت و لذت بردن از آن فراموش شود و در آينده هم بتواند بر وسوسه‌هاي خودش غلبه كند.
اين متخصص سم‌شناسي مي‌گويد:
ـ هيچگاه نمي‌توان براي يك ترك واقعي، زمان خاصي را در نظر گرفت، زيرا كه ترك بستگي به نوع ماده مصرفي و مدت زمان مصرف دارد، بيماري كه يك‌سال معتاد بوده، با بيماري كه 10 تا 12 سال اعتياد داشته، زمان ترك متفاوتي خواهند داشت.
بسياري از معتادان، مبتلا به بيماري‌هاي روانپزشكي زمينه‌اي هستند و اختلالات اضطراري و شخصيتي زمينه‌اي مي‌شود براي اينكه دوباره به سمت موادمخدر برگردند.
به طور كلي، درمان‌هاي كوتاه مدت يك تا چند روزه، درمان‌هاي موفقي در زمينه ترك اعتياد نيستند.
دكتر شادنيا در مورد استفاده از داروهاي گياهي براي ترك هم مي‌گويد:
ـ يكسري از داروها هستند كه داراي تركيبات گياهي‌اند و در بسياري از موارد براي سلامتي انسان مفيد هستند. به عنوان مثال، از گل گاوزبان براي آرامش اعصاب استفاده مي‌شود ولي يكسري تركيبات نامعلوم گياهي در ترك اعتياد بكار گرفته مي‌شود كه متأسفانه بسياري از محتويات آنها موادمخدر است كه ما به هيچ‌وجه استفاده از اين مواد را توصيه نمي‌كنيم، زيرا در موارد زيادي، استفاده‌كنندگان از اين مواد دچار مسموميت شده‌اند.
او اضافه مي‌كند:
ورود داروها به كشور، روال قانوني دارد كه ابتدا توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مجوز آن دارو صادر مي‌شود و سپس در داروخانه‌ها توزيع مي‌شود. از اين رو مردم نبايد از مكان‌هاي ناشناخته دارو تهيه و مصرف كنند، زيرا كه سلامتشان به خطر مي‌افتد.
مراكز قانوني ترك اعتياد
حميدرضا طاهري، سرپرست كلينيك مشاوره و روان درماني مركز ملي مطالعات اعتياد، در مصاحبه با رسانه‌هاي گروهي گفته است: با پيشرفت‌هاي جهاني كه در علم و به خصوص علوم روانپزشكي، علوم اعصاب و روانشناسي اتفاق افتاده، اعتياد هم مانند خيلي از بيماري‌هاي ديگر، قابل درمان است و اگر افراد وابسته به موادمخدر، به مراكز درماني معتبر مراجعه كنند، به طور حتم قادر به بازيابي سلامت خود و ترك كامل مواد مخدر خواهند شد.
به گفته او، چنانچه افراد به مراكز داراي مجوزي كه مورد تاييد وزارت بهداشت است، مراجعه كنند، حتماً در درمان خود بسيار موفق خواهند شد. يكي از اصول مهم در درمان اعتياد اين است كه هيچ درمان واحدي براي افراد وابسته به مواد مخدر وجود ندارد، بلكه درمان‌هاي متعددي هست كه فرد بايد با تلاش و ممارست، نسبت به بكارگيري آنها اقدام كند.
اغلب فرد وابسته به موادي نمي‌تواند با اولين اقدام درماني، از اعتياد نجات پيدا كند و بايد چند اقدام درماني را براي چند ماه به كار گيرد. در درمان‌هاي علمي، ابتدا فرد از جهات گوناگون مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد، اقدام‌هاي لازم شناسايي مي‌شوند و بعد به انجام مي‌رسند و در نهايت برنامه درماني فرد مورد پايش قرار مي‌گيرد. بايد براي فرد وابسته به موادمخدر، يك طرح درماني وجود داشته باشد.
درمان‌هاي جامع و موفق در ترك اعتياد، درمان‌هايي است كه براي هر فرد وابسته به موادمخدر، يك طرح درمان نوشته شود. طرح درمان در واقع سند يا نسخه‌اي است كه در آن نوع مشكل، اهدافي كه بايد به آنها رسيد و فعاليتي كه مراجعه‌كننده و درمان‌گر بايد انجام دهند، در آن نوشته شده است.
طرح درمان بايد مطابق با نياز بيمار باشد تا به نتايج خوبي برسد. متأسفانه در بسياري از مراكز درماني، از يك روش و فرمول براي درمان تمام بيماران مصرف‌كننده مواد مخدر استفاده مي‌شود كه صحيح نيست. هرچند تشخيص بيماري همه افراد ممكن است اعتياد باشد، اما اين بيماري منشا و علل گوناگوني دارد كه بايد به دقت بررسي شوند و با توجه به علل ايجاد بيماري و ارزيابي كامل فرد، طرح درماني نوشته و اجرا شود.
دكتر علي فرجام، روانشناس اجتماعي مي‌گويد:
ـ وقتي اطلاعات درباره اعتياد كم باشد، ناخودآگاه بعضي از افراد با استفاده از قدرت تبليغات، سوءاستفاده مي‌كنند و براي كسب درآمد بيشتر، دروغ مي‌گويند و افراد را از درمان و پزشك بيزار مي‌كنند. از اين‌رو بايد جلوي تبليغات اين‌چنيني گرفته شود و يك استانداردسازي در تبليغات اتفاق بيفتد. متأسفانه روش‌هاي درماني اعتياد زياد نيست و بسيار هم محدود است اما نكته مهم اين است كه اين روش‌ها به طور كامل علمي است و روي همه آنها تحقيق شده اما روش‌هاي سريع و فوق سريع ترك اعتياد كه در روزنامه‌ها مي‌بينيم، خيلي وقت‌ها واقعيت ندارد؛ حتي تبليغات ماهواره‌اي كه اين روزها بسيار ديده مي‌شود، مشكل‌زاست و فقط افراد را به بعضي داروهاي جديد وابسته مي‌كند كه گاهي خود اين موارد نيز اعتيادآور است.
واقعيت اين است كه اعتياد، يك بيماري مزمن و طولاني است و انتظار اينكه فرد طي يك تا دو روز اعتياد را كنار بگذارد، در واقع يك روياست. متأسفانه خانواده‌ها صبر و تحمل گذراندن طول دوره درماني را ندارند و انتظار دارند فردي كه سال‌ها است مواد مصرف مي‌كند، در عرض چند روز اعتياد را كنار بگذارد.
ترك اعتياد نيازمند بكارگيري روش‌هاي درماني جسمي و روحي، حل مشكلات شخصي و اجتماعي فرد معتاد و مراقبت و نظارت در دوره زماني بلندمدت است.
منبع:روزنامه اطلاعات /س
