جوان و تفکر
ارزش فكر(1)
انسان‌هاي خودساخته نيز براي به‌دست آوردن ارزش‌هاي واقعي، در درياي فكر و انديشه غوطه‌ور مي‌شوند. اميرمؤمنان، علي عليه السلام در نهج‌البلاغه مي‌فرمايد: «مؤمن در افكار خويش غوطه‌ور است.»(2)او در ژرفاي درياي بي‌كران افكار خويش، گوهرهايي مي‌يابد كه گنجينه‌هاي طلا توان برابري با آنها را ندارند، و ارزش آنها جاودانه و ابدي است و قيمت حقيقي و ارزش نهايي‌شان را در آخرت درك مي‌كند.
پس اي جوان!
بدان كه غوطه‌ور شدن در فكر و انديشه ـ نه توهمات ـ روحت را تقويت، و براي دستيابي به گنجينه‌هاي اسرار، آماده مي‌كند. همان‌گونه كه تمرين‌هاي جسمي، ورزش بدن است و جسم انسان را پرورش مي‌دهد، فكر و انديشه مثبت، روح و روان را ورزيده مي‌كند. به ديگر سخن، تفكر، نوعي آموزش به ضمير ناخودآگاه است و به وسيله آن، نيروهاي باطني تقويت، و قدرت‌هاي روحي انسان آشكار مي‌شوند. بنابراين تفكر، پرورش‌دهنده و تكامل‌بخش روح است.
پرواز فكر و انديشه
انسان‌هاي بزرگ و خودساخته، با پرواز فكر، سير انديشه، و شناخت هستي، بر ايمان و يقين خود مي‌افزايند. به همين دليل، افكارش پويا، پر رونق و روشن است. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به اميرمؤمنان، علي عليه السلام فرمود: «از صفات مؤمنان، اين است كه از جولان فكري برخوردارند».(4) مؤمنان با پرواز دادن فكرشان، روح خود را متعالي مي‌سازند و عالي‌ترين هدف‌ها را برمي‌گزينند و در پي آن، به استوارترين اراده‌ها و قوي‌ترين همت‌ها دست مي‌يابند و با پشتوانه فكري قوي، از خداوند بزرگ، موفقيت و رسيدن به اهداف مقدس را مي‌خواهند.
تفكر، بر ايمان و يقين شما مي‌افزايد. تفكر در مخلوقات جهان و نظام آفرينش، برايمان و يقين انسان مي‌افزايد و اعتقاد به وجود خداوند بزرگ را محكم‌تر مي‌كند. فكر بشر از درك عظمت جهان هستي، ناتوان است؛ چنان‌كه به اعتراف انديشمندان جهان، هر گاه كه به تفكر درباره جهان آفرينش پرداخته‌اند، با جهاني باعظمت و اسرارآميز روبه‌رو شده‌اند كه خود را از درك حقيقت آن عاجز ديده‌اند، ولي نشانه‌ها و آياتي را در آن مشاهده مي‌كنند كه احياكننده قلب‌ها و روشنايي‌بخش دل‌هاي خردمندان است. آري، بر اثر تفكر پيرامون عظمت جهان هستي، يقين و ايمان به وجود خالقي مقتدر و مهربان، افزايش مي‌يابد.
در وصيت‌هاي حضرت لقمان به فرزندش آمده است: «فكر خود را در ملكوت آسمان‌ها و زمين و كوه‌ها و آنچه خداوند آفريده است، طولاني كن؛ كه اين‌گونه انديشه، قلب تو را از جهت وعظ و نصيحت‌گويي كفايت مي‌كند».(5)
تفكر طولاني درباره ملكوت، كه لقمان به فرزندش سفارش كرده است، آثاري دارد كه اگر انسان توفيق انجام دادن آن را يابد، در آينده‌اش تحولي بزرگ پديد مي‌آيد؛ زيرا چنين تفكري، اعتقاد و بينشي ايجاد مي‌كند كه روشنگر سرانجام كار است.
خداوند در قرآن مجيد مي‌فرمايد:
به‌درستي كه در آفرينش آسمان‌ها و زمين و اختلاف شب و روز، هر آينه نشانه‌هايي است براي صاحبان عقل؛ آنان كه خدا را در حال ايستاده و نشسته و بر پهلوهايشان ياد مي‌كنند (در هر حالي در ياد خدا هستند) و در آفرينش آسمان‌ها و زمين مي‌انديشند و مي‌گويند، پروردگار ما، اين [جهان] را باطل نيافريدي، منزهي تو، پس ما را از عذاب جهنم نگه‌‌دار. (آل عمران: 190 و 191)
فكر و انديشه خردمندان پيرامون آفرينش آسمان‌ها و زمين، بر جنبه ملكي آن اختصاص ندارد، بلكه جنبه ملكوتي را نيز در برمي‌گيرد. تفكر در آفرينش مادي و ملكوتي جهان، بر ايمان و يقين آنها مي‌افزايد.
تفكر؛ عامل بصيرت و دورانديشي
امام علي عليه السلام در گفتاري دل‌نشين مي‌فرمايد: «اگر پيش از همه كارهايت، درباره آنها بينديشي، سرانجام تو در هر امري نيكو خواهد بود؛ زيرا انديشه در هر كاري، باعث روشن‌بيني و بصيرت درباره پايان آن كار خواهد شد».
اولياي خدا، مردان بزرگ، مقربان درگاه خداوند متعال، و آنان كه به محضر پر فيض خاندان وحي بار مي‌يافتند و اصحاب آن بزرگواران، از نعمت دورانديشي درباره كارهايشان بهر‌ه‌مند بوده‌اند.
شناخت، هدايت، روشن‌بيني، و آگاهي به حقايق امور، با فكر و انديشه ملكوتي صورت مي‌گيرد. از كلام‌هاي گهربار حضرت علي عليه السلام است كه فرمود: «آن كس كه فكر ندارد، روشن‌بيني ندارد.»(6)و به راستي كه انسان بي‌فكر، بصيرت ندارد و قلبش تيره است. بنابراين، با فكر و انديشه درست مي‌توان زنگارها را از دل زدود و تيرگي قلب را به صفا، نورانيت و بصيرت تبديل كرد. اميرمؤمنان، علي عليه السلام بصيرت و دورانديشي را از آثار فكر و انديشه مي‌خواند و مي‌فرمايد: «كسي كه بينديشد، به فرجام امور، بصيرت مي‌يابد».(7)به‌دست آوردن بينش و بصيرت، كه از ويژگي‌هاي برجسته مردان خدا هستند، بهترين راه براي اندرز دادن به نفس است و مناسب‌ترين وسيله دست يافتن به اين دو ويژگي، فكر و انديشه است. مردان بزرگ در پي تفكر درباره اجتماع و افراد آن و وضعيت فعلي و آينده، به اين امور بصيرت مي‌يابند.
راهنمايي براي سلامت انديشه
اگر در افكار خود تأمل كنيد، انديشه شما در سلامت كامل اوج مي‌گيرد. در اين هنگام ناخودآگاه بهترين افكار به سراغ شما مي‌آيد؛ زيرا تأمل، افكار غلط را از ميان مي‌برد و انديشه‌هاي سالم را جايگزين آن مي‌كند.
تمركز فكر؛ افزايش قدرت انديشه
اگر قدرت تمركز را به دست آوريد، داراي انديشه‌اي قوي مي‌شويد؛ زيرا تمركز، قدرت فكر را چندين برابر مي‌كند و به همين دليل اهميت و ارزش زيادي دارد. بايد راه تمركز فكري را آموخت و موانع آن را برطرف ساخت.
تمركز فكر، از حالت روحي انسان سرچشمه مي‌گيرد و براي به‌دست آوردن آن و سرعت در اين كار، بايد مدت‌ها تمرين كنيم.
پی نوشت ها :
1ـ مرتضي مجتهدي سيستاني ، اسرار موفقيت ، صص 23 ـ 39 ( با تلخيص و تغيير ) .
2 ـ نهج البلاغه ، کلمات قصار 335 .
3 ـ همان ، کلمات قصار 109.
4 ـ بحارالانوار ، ج 67 ، ص 310 .
5 ـ بحارالانوار ، ج 13 ، ص 431 .
6 ـ شرح غرر الحکم ، ج 6 ، ص 401 .
7 ـ همان ، ج 5 ، ص 324.
