
به وعده غذایی که پیش از روزه در هنگام سحر می خورند سحری و به وعده ای که در هنگام غروب آفتاب روزه خود را با آن می گشایند؛ افطار گفته می شود.
در طول زمان روزه داری، مسلمانان غیر از خوردن و آشامیدن، از سیگار و قلیان کشیدن و انجام گناه نیز نهی شده و در عوض به نماز و قرآن خواندن و دعا کردن توصیه شده اند.
عید فطر که پایان ماه رمضان و آغاز شوال، ماه قمری بعدی است، پس از رویت هلال ماه یا بعد از اتمام سی روز روزه در صورت عدم مشاهده ماه اعلام می شود.
این ماه به عنوان خجسته ترین و بهترین ماه در اسلام شناخته می شود. مسلمانان از این ماه به عنوان ماه میهمانی خدا نیز نام می برند.
رمضان یکی از چهار ماهی است که خداوند جنگ را در آن حرام کرده است.
مسلمانان اعتقاد دارند در این ماه کتاب های قرآن، انجیل، تورات، صحف و زبور نازل شدهاست.
مسلمانان شب قدر را مهمترین شب سال می باشد، یکی از سوره های قرآن بنام سوره قدر به توصیف این شب پرداخته است ولی در قرآن بهطور صریح به شماره شب آن در ماه رمضان اشاره نشده است.
در شب نوزدهم این ماه حضرت علی علیه السلام به دست یکی از خوارج یعنی ابن ملجم مرادی زخمی شد و بعد از سه شب در بیست و یکم رمضان درگذشت.
آداب و رسوم مشهدی ها در ماه مبارک رمضان
از روزهای گذشته تاکنون ماه رمضان در نزد مسلمانان و همچنین مردم مشهد دارای فضائل و جایگاه خاصی بوده است که سبب به وجود آمدن برخی آداب و رسوم مخصوص مشهدی ها گردیده است که در ادامه به شرح برخی از آنها پرداخته ایم:غبارروبی مساجد در ماه رمضان
در آستانه ماه رمضان، متولیان و خدام به عطر افشانی و نظافت صحن و سرای مساجد می پردازند تا خانه خدا را برای پذیرایی از روزه داران و عبادت کنندگان آماده و مهیا کنند. این رسم نشان دهنده اهمیت حضور در مساجد و به جا آوردن اعمال ماه مبارک رمضان به صورت دسته جمعی در بین همسایه های امام رضا علیه السلام است.آیین ملاقه زنی
ملاقه زنی هم از آیین های خاص مردم تربت حیدریه و سبزوار در ماه رمضان است. مردم سبزوار شب ۲۷ ماه مبارک رمضان را که شب قصاص ابن ملجم مرادی است، جشن می گیرند. در این شب مردم دیار کهن بیهق، شیرینی پخش می کنند و جوانان به اجرای آیین ملاقه زنی می پردازند. برای اجرای این سنت پسرهای جوان بعد از افطار چادر به سر می اندازند و هر چند نفر کیسه ای بر می دارند و به در منازل می روند و با ملاقه به در می کوبند و سپس پشت در می ایستند. پس از آن صاحب خانه با علم به این آیین کهن در را باز می کند و در حد توان مالی خود مقداری شیرینی، شکلات، نقل، خرما و غیره داخل ملاقه یا کیسه ملاقه زن ها می ریزد و هنگام ریختن شیرینی و شکلات ها به داخل کیسه یا ملاقه می گوید، بگو بر ابن ملجم لعنت و جوانان چادر بر سر نیز یک صدا این لحن را تکرار می کنند.پختن آش قل هو الله
مردم روزه دار استان به ویژه مشهد، طبق رسم دیرین خود در این ماه، قرآن می خوانند و معتقدند وقتی شروع به خواندن قرآن می کنند باید آن را تا آخر ماه رمضان به پایان برسانند. این رسم همچنان پابرجاست و در مساجد و تکیه ها همچنان دوره های قرآن گذاشته می شود که البته بیشتر شب ها و بعد از افطار برگزار می شود. از طرفی دیگر بانوان هم اغلب در یک ساعت مشخصی و هر روز در منزل یکی از همسایه ها جمع شده و یک جزء قرآن تلاوت می کنند و در روز آخر ماه هرکدام یک سوره از جزء سی ام را می خوانند و آرزو دارند که سوره توحید به آنها برسد. در نهایت آن کسی که قرائت سوره توحید به او می رسد، باید بعد از ماه مبارک رمضان به نیت حاجت روایی بانوان دیگر را به صرف آشی با عنوان آش قل هو الله دعوت کند. نکته قابل توجه این است که این رسم همچنان بین مردم زنده است.آیین قنبرخوانی
در بعضی نقاط استان، به خصوص کاشمر و سبزوار همزمان با روز شهادت امیرالمؤمنین در بیست و یکم رمضان، مراسم تعزیه قنبرخوانی برگزار می شود.قنبرخوانی در کاشمر قدمتی 200 ساله دارد و درواقع نمایشی آئینی از شرح حال غلام حضرت علی علیه السلام، قنبر است.
در این مراسم بعد از برگزاری نماز ظهر و عصر در مسجد جامع، دسته های عزاداری از حسینیه حیدری کاشمر به سمت مسجد حرکت کرده و مورد استقبال عزاداران قرار می گیرند.
نماز تراویح
برگزاری نماز تراویح نخستین مراسم ویژه مردم اهل سنت خراسان رضوی در تایباد، تربت جام، خواف و سرخس پس از تایید رویت ماه نو است. نماز تراویح بعد از نماز عشا به صورت ۱۰ نماز ۲ رکعتی اقامه می شود و در بعضی از مساجد در این نماز یک جز از قرآن مجید تلاوت می شود تا بدین طریق تا پایان ماه قرآن نیز یک دوره کامل شده باشد.آیین افطاری دادن
مراسم افطاری در بین مردم مشهد اهمیت ویژه ای دارد. به بهانه سفره افطاری مردم از حال اطرافیان خود باخبر شده و صله رحم را نیز به جا می آورند. افرادی هم که قصد دارند فرزندان خود را عقیقه کنند، معمولا در این ماه گوسفندی قربانی می کنند و گوشت آن را بین فقرا تقسیم کرده یا سفره افطار برپا می کنند.مراسم افطاری حرم مطهر رضوی نیز جزو رسومات هرساله مشهد است که علاوه بر مجاوران، مورد استقبال زائران نیز قرار می گیرد. بسیاری از مردم برای ادای نذر خود نیز به شکل های مختلف به مراسم افطاری مهمانسرای حرم کمک می کنند.
اما خاص ترین مراسم افطاری، متعلق به افطارهای روستای باب الحکم شهرستان بردسکن است. مسجد جامع این روستا سالیان متوالی میزبان روزه داران بوده است. تمامی اهالی روستا از هر سن و سال و قشری، هرروز در کنار هم سر سفره این مسجد افطار می کنند.
بیتوته کردن در حرم امام رضا (علیه السلام)
یکی دیگر از رسومات منحصر به فرد مشهدی ها در رمضان، رسم شب نشینی و به قول قدیمی ها بیتوته کردن در صحن و سرای علی بن موسی الرضا (علیه السلام) است. در این شب نشینی ها مؤمنان در جوار امام رضا (علیه السلام) تا پاسی از شب و تا هنگام اذان صبح به عبادت، خواندن قرآن، ادعیه و مناجات می پرداختند. البته باید اشاره کرد که این رسم همچنان در بین همسایگان علی بن موسی الرضا (علیه السلام) رنگ و لعاب خودش را دارد.آیین پخت نان جو
یکی دیگر از رسوم مردم استان در سی روز ماه مبارک رمضان، پخت نان جو توسط کدبانوهای استان است که پس از پخت میان نیازمندان و یا در بین خانواده ها پخش می شد تا در وعده غذایی افطار یا سحر استفاده شود.غذای مخصوص مشهدی ها در ماه رمضان
مردم استان در این ماه برای افطار و بازگشایی روزه هایشان از خوردنی هایی مانند حلوا، ماغوت، شله زرد، پنیر و سبزی، شیربرنج، خرما و زولبیا و بامیه و غذاهایی مانند آش، خورشت قیمه و مرغ استفاده می کنند.آیین چلیک زنی و تشت زنی
یکی از رسوم اصیل مردم این منطقه برای بیدارباش سحری، آئین چلیک زنی بود. چلیک به معنای عام، پیت حلبی نفت بود که چلیک زن با بندی آن را روی گردن خود آویخته و با دو چوب روی چلیک می کوبید تا روزه داران از خواب بیدار شده و برای مراسم سحری خواب نمانند. از طرفی دیگر مردم تربت حیدریه هم برای بیدارباش سحری، رسم تشت زنی را اجرا می کردند. به این معنا که در هر محله یک یا دو نفر تشت به دست به پشت بام بلندی می رفتند و با کوبیدن آن، فرارسیدن سحر را به دیگران اطلاع می دادند.افطاری دادن در مهمانسرای امام رضا (علیه السلام)
اغلب مردم خراسان رضوی برای برآورده شدن حاجات خود نذورات متعددی را درنظر می گیرند که یکی از مرسوم ترین آنها نذر گوسفند، حبوبات، غلات و غیره برای حرم امام رضا (علیه السلام) و مهمانسرای آن حضرت است. حتی برخی از افراد که قدرت مالی انجام این موارد را ندارند، نذر می کنند تا برای تهیه غذای حضرت در مهمان خانه مشغول انجام کاری از جمله پاک کردن برنج، سبزی، حبوبات و غیره شوند تا از این طریق نذرشان مقبول درگاه الهی قرار بگیرد. همه ساله در ماه رمضان و بعد از نماز مغرب و عشاء در سرتاسر صحن های حرم رضوی، سفره های افطاری برای روزه داران پهن می شود. خوردنی های این سفره های افطاری شامل حلوا، ماغوت، شله زرد، پنیر و سبزی، شیربرنج، خرما و زولبیا و بامیه و غذاهایی مانند آش، خورش قیمه و مرغ است.افطاری روستای باب الحکم شهرستان بردسکن
جالبترین نحوه برپایی مراسم افطار عمومی در روستای باب الحکم شهرستان بردسکن خراسان رضوی است. مسجد جامع قدیمی این روستا، سالیان سال است که در غروب هر روز ماه رمضان پذیرای جمعیت روستاییان روزه دار است. همه بر یک سفره افطار مشترک می نشینند و روزه خود را می گشایند. طبق این سنت دیرینه، تمام مومنان این روستا از پیر و جوان، زن و مرد و از هر قشر و طبقه ای ساعتی قبل از اذان مغرب در مسجد جامع روستا جمع شده و پس از روخوانی قرآن و خواندن نماز جماعت هم زمان و در کنار یک سفره افطار می کنند.مراسم اعتکاف
مراسم اعتکاف از دیگر مراسم ماه مبارک رمضان است که مردم اهل سنت خراسان آن را در دهه آخر ماه مبارک رمضان در مساجد برگزار می کنند. این مراسم از افطار شب نوزدهم آغاز می شود و تا بامداد روز عید فطر ادامه دارند و فرد معتکف این چند روز را در مسجد به طاعت و عبادت سپری می کند.آیین شب آخر رمضان
در آخرین روز از ماه مبارک رمضان، اهالی نقاط مختلف خراسان، خود را برای فرا رسیدن عید رمضان آماده می کنند. برای این منظور غسل می کنند، لباس تمیز یا نو می پوشند و به استقبال عید فطر می روند. هنگام افطار آخرین شب از ماه رمضان اعضای هر خانواده بنابر قوت غالب، فطریه خود را دست به دست چرخانده و آن را برای افراد مستمند کنار می گذارد.نماز عید فطر
نماز عید فطر درهمه نقاط خراسان رضوی با شکوهی هرچه تمام تر برگزار می شود. بعد از اقامه نماز، دید و بازدیدها آغاز می شود. خواندن نماز عید فطر در جوار بارگاه رضوی و زیارت مقبره امام رضا (علیه السلام) هم از آیین های مردم مشهد است.دعای مشترک شب های ماه مبارک رمضان
اللّٰهُمَّ هٰذَا شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدىً لِلنَّاسِ وَبَیِّناتٍ مِنَ الْهُدىٰ وَالْفُرْقانِ، وَهٰذَا شَهْرُ الصِّیامِ، وَهٰذَا شَهْرُ الْقِیامِ، وَهٰذَا شَهْرُ الْإِنابَةِ، وَهٰذَا شَهْرُ التَّوْبَةِ، وَهٰذَا شَهْرُ الْمَغْفِرَةِ وَالرَّحْمَةِ، وَهٰذَا شَهْرُ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ وَالْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ، وَهٰذَا شَهْرٌ فِیهِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ الَّتِى هِىَ خَیْرٌ مِنَ أَلْفِ شَهْرٍ .خدایا؛ این ماه رمضان است که قرآن را در آن فرو فرستادی، برای راهنمایی مردم و دلایلی روشن از هدایت و تشخیص بین حق و باطل و این است ماه روزه و این است ماه بپاداری نماز و این است ماه بازگشت و این است ماه توبه و این است ماه آمرزش و رحمت و این است ماه رهایی از آتش دوزخ و رسیدن به بهشت و این ماهی است که شب قدر در آن است؛ شبی که از هزار ماه بهتر است.
اللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَعِنِّى عَلَىٰ صِیامِهِ وَقِیامِهِ، وَسَلِّمْهُ لِى وَسَلِّمْنِى فِیهِ، وَأَعِنِّى عَلَیْهِ بِأَفْضَلِ عَوْنِکَ، وَ وَفِّقْنِى فِیهِ لِطاعَتِکَ وَطاعَةِ رَسُولِکَ وَ أَوْلِیائِکَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَیْهِمْ، وَفَرِّغْنِى فِیهِ لِعِبادَتِکَ وَدُعائِکَ وَتِلاوَةِ کِتابِکَ، وَأَعْظِمْ لِى فِیهِ الْبَرَکَةَ، وَأَحْسِنْ لِى فِیهِ الْعافِیَةَ ، وَأَصِحَّ فِیهِ بَدَنِى، وَأَوْسِعْ فِیهِ رِزْقِى، وَاکْفِنِى فِیهِ مَا أَهَمَّنِى، وَاسْتَجِبْ فِیهِ دُعائِى، وَبَلِّغْنِى فِیهِ رَجائِى؛
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر روزه و شبزندهداری در این ماه یاری فرما، آن را برایم سالم بدار و مرا بر آن سلامتی ده و مرا بر آن به بهترین یاریات یاری ده و مرا در آن بر طاعتت و طاعت رسول و اولیایت که درود خدا بر آنان باد، توفیق ده و در آن برای بندگیات و خواندن دعا و تلاوت قرآنت آسودگیام بخش و در این ماه برکت را برایم بزرگ گردان و تندرستیام را در آن نیکو بدار و تنم را در آن قرین سلامت فرما و روزیام را در آن وسعت بخش و آنچه برایم در آن مهم است کفایت کن و دعایم را در آن اجابت فرما و به آرزویم برسان؛
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِمُحَمَّدٍ وَأَذْهِبْ عَنِّى فِیهِ النُّعاسَ وَالْکَسَلَ وَالسَّأْمَةَ وَالْفَتْرَةَ وَالْقَسْوَةَ وَالْغَفْلَةَ وَالْغِرَّةَ، وَجَنِّبْنِى فِیهِ الْعِلَلَ وَالْأَسْقامَ وَالْهُمُومَ وَالْأَحْزانَ وَالْأَعْراضَ وَالْأَمْراضَ وَالْخَطایا وَالذُّنُوبَ، وَاصْرِفْ عَنِّى فِیهِ السُّوءَ وَالْفَحْشاءَ وَالْجَهْدَ وَالْبَلاءَ وَالتَّعَبَ وَالْعَناءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ .
خدایا؛ بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و در این ماه این امور را از من برطرف کن، خوابآلودگی و کسالت و خستگی و سستی و قساوت و غفلت و غرور را و در این ماه برکنارم دار از دردها و بیماریها و اندوهها و غصّهها و پیشآمدها و مریضیها و خطاها و گناهان و در این ماه از من دور کن بدی و زشتکاری و رنج و بلا و زحمت و مشقت را، همانا تو شنوای دعایی.
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَعِذْنِى فِیهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ وَهَمْزِهِ وَلَمْزِهِ وَنَفْثِهِ وَنَفْخِهِ وَوَسْوَسَتِهِ وَتَثْبِیطِهِ وَبَطْشِهِ وَکَیْدِهِ وَمَکْرِهِ وَحَبائِلِهِ وَخُدَعِهِ وَأَمانِیِّهِ وَغُرُورِهِ وَفِتْنَتِهِ وَشَرَکِهِ وَأَحْزابِهِ وَأَتْباعِهِ وَأَشْیاعِهِ وَأَوْلِیائِهِ وَشُرَکائِهِ وَجَمِیعِ مَکائِدِهِ .
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و پناهم ده در این ماه از شیطان رانده شده و طعنهزنی و عیبجویی و دمیدن زشت او باد انداختن در دماغ به وسیلۀ او و وسوسهانگیزیاش و بازداشتن و نیرنگش و مکرش و دامهایش و فریبهایش و آرزوهای بیجایش و گول زدنهایش و فتنهانگیزیهایش و دامگستریهایش و دارو دستهاش و پیروان و دنبالهروهایش و دوستان و شریکانش و تمام حیلهگریهایش؛
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَارْزُقْنا قِیامَهُ وَصِیامَهُ وَبُلُوغَ الْأَمَلِ فِیهِ وَفِى قِیامِهِ وَاسْتِکْمالَ مَا یُرْضِیکَ عَنِّى صَبْراً وَاحْتِساباً وَإِیماناً وَیَقِیناً، ثُمَّ تَقَبَّلْ ذٰلِکَ مِنِّى بِالْأَضْعافِ الْکَثِیرَةِ، وَالْأَجْرِ الْعَظِیمِ، یَا رَبَّ الْعالَمِینَ؛
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و روزی ما کن شبزندهداری و روزه ماه رمضان را و رسیدن به آرزوهایمان را در این ماه و بپاداری نماز و کامل کردن آنچه تو را از من خشنود میسازد که آنها همانا صبر و خوشخویی و ایمان و باور است، سپس آن را از من بپذیر به چند برابر بیشتر و مزدی بزرگ، ای پروردگار جهانیان؛
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَارْزُقْنِى الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ وَالْجِدَّ وَالاجْتِهادَ وَالْقُوَّةَ وَالنَّشاطَ وَالْإِنابَةَ وَالتَّوْبَةَ وَالتَّوْفِیقَ وَالْقُرْبَةَ وَالْخَیْرَ الْمَقْبُولَ وَالرَّغْبَةَ وَالرَّهْبَةَ وَالتَّضَرُّعَ وَالْخُشُوعَ وَالرِّقَّةَ وَالنِّیَّةَ الصّادِقَةَ، وَصِدْقَ اللِّسانِ، وَالْوَجَلَ مِنْکَ، وَالرَّجاءَ لَکَ، وَالتَّوَکُّلَ عَلَیْکَ، وَالثِّقَةَ بِکَ، وَالْوَرَعَ عَنْ مَحارِمِکَ مَعَ صالِحِ الْقَوْلِ، وَمَقْبُولِ السَّعْىِ، وَمَرْفُوعِ الْعَمَلِ، وَمُسْتَجابِ الدَّعْوَةِ،
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و روزیام گردان حج و عمره و کوشش و نیرو و شادابی و بازگشت بهسوی حق و توبهکردن و مقام قرب و خیر پذیرفته و شوق به بهشت و ترس از دوزخ و زاری و خشوع و پاکدلی و نیت صادقانه و راستی زبان و بیم از خودت و امید به حضرتت و اعتماد بر وجودت و اطمینان به جنابت و پرهیز از محرمات همراه با گفتار شایسته و سعی پذیرفته و عمل بالارفته و دعای اجابت شده
وَلَا تَحُلْ بَیْنِى وَبَیْنَ شَىْءٍ مِنْ ذٰلِکَ بِعَرَضٍ وَلَا مَرَضٍ وَلَا هَمٍّ وَلَا غَمٍّ وَلَا سُقْمٍ وَلَا غَفْلَةٍ وَلَا نِسْیانٍ، بَلْ بِالتَّعاهُدِ وَالتَّحَفُّظِ لَکَ وَفِیکَ وَالرِّعایَةِ لِحَقِّکَ وَالْوَفاءِ بِعَهْدِکَ وَوَعْدِکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ؛
و میان من و اینها فاصله نگذار به حادثهای و مرضی و نه اندوهی و غمی و دردی و غفلتی و فراموشی بلکه توجهی کن که با عهدهپذیری و خویشتنداری برای تو و درباره تو و توجه به حق تو و وفاکردن به پیمان و وعدهات، بهحق رحمتت ای مهربانترین مهربانان؛
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاقْسِمْ لِى فِیهِ أَفْضَلَ مَا تَقْسِمُهُ لِعِبادِکَ الصَّالِحِینَ، وَأَعْطِنِى فِیهِ أَفْضَلَ مَا تُعْطِى أَوْلِیاءَکَ الْمُقَرَّبِینَ مِنَ الرَّحْمَةِ وَالْمَغْفِرَةِ وَالتَّحَنُّنِ وَالْإِجابَةِ وَالْعَفْوِ وَالْمَغْفِرَةِ الدَّائِمَةِ وَالْعافِیَةِ وَالْمُعافاةِ وَالْعِتْقِ مِنَ النَّارِ وَالْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ وَخَیْرِ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ .
خدایا؛ بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و در این ماه روزی من گردان برترین چیزی که آن را نصیب بندگان شایستهات میکنی و به من در آن عطا کن برترین چیزی را که عطا میکنی به اولیای مقرّبت از رحمت و آمرزش و مهربانی و اجابت دعا و گذشت و امرزش همیشگی و سلامتی کامل و تندرستی دنیا و آخرت و آزادی از آتش دوزخ و رسیدن به بهشت و خیر دنیا و آخرت.
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْ دُعائِى فِیهِ إِلَیْکَ واصِلاً، وَرَحْمَتَکَ وَخَیْرَکَ إِلَىَّ فِیهِ نازِلاً، وَعَمَلِى فِیهِ مَقْبُولاً، وَسَعْیِى فِیهِ مَشْکُوراً، وَذَنْبِى فِیهِ مَغْفُوراً، حَتّىٰ یَکُونَ نَصِیبِى فِیهِ الْأَکْثَرُ، وَحَظِّى فِیهِ الْأَوْفَرُ؛
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و دعایم را در این ماه به پیشگاهت برسان و رحمت و خیرت را در این ماه بر من فرو فرست و عملم را در آن مقبول و سعیام را پذیرفته و گناهم را آمرزیده قرار ده تا سهمم در این ماه بیشتر و بهرهام کاملتر گردد؛
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَوَفِّقْنِى فِیهِ لِلَیْلَةِ الْقَدْرِ عَلَىٰ أَفْضَلِ حالٍ تُحِبُّ أَنْ یَکُونَ عَلَیْها أَحَدٌ مِنْ أَوْ لِیائِکَ وَأَرْضاها لَکَ، ثُمَّ اجْعَلْها لِى خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، وَارْزُقْنِى فِیها أَفْضَلَ مَا رَزَقْتَ أَحَداً مِمَّنْ بَلَّغْتَهُ إِیَّاها وَأَکْرَمْتَهُ بِها، وَاجْعَلْنِى فِیها مِنْ عُتَقائِکَ مِنْ جَهَنَّمَ، وَطُلَقائِکَ مِنَ النَّارِ، وَسُعَداءِ خَلْقِکَ بِمَغْفِرَتِکَ وَرِضْوانِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ .
خدایا؛ بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا در این ماه برای درک شب قدر توفیق ده، به برترین حالی که دوست داری یکی از اولیایت بر آن حال باشد و پسندیدهترین حال برای تو، سپس شب قدر را برای من بهتر از هزار شب قرار ده و در آن شب روزی من کن برترین چیزی که روزی کردی یکی از کسانی که او را به آن روزی رساندی و به آن گرامیاش داشتی و در آن شب قرارم ده از آزادشدگانت از دوزخ و رهاشدگانت از آتش و سعادتمندان از بندگانت به آمرزش و خوشنودیات، ای مهربانترین مهربانان.
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَارْزُقْنا فِى شَهْرِنا هٰذَا الْجِدَّ وَالاجْتِهادَ وَالْقُوَّةَ وَالنَّشاطَ وَمَا تُحِبُّ وَتَرْضىٰ . اللّٰهُمَّ رَبَّ الْفَجْرِ وَلَیالٍ عَشْرٍ وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ، وَرَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ وَمَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ، وَرَبَّ جَبْرَئِیلَ وَمِیکائِیلَ وَ إِسْرافِیلَ وَعِزْرائِیلَ وَجَمِیعِ الْمَلائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ؛
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و روزی ما کن در این ماه کوشش و تلاش و توانمندی و شادابی و آنچه دوست داری و میپسندی. خدایا ای پروردگار سپیدهدم و شبهای دهگانه و زوج و فرد و پروردگار ماه رمضان و آنچه از قرآن در آن نازل کردی و پروردگار جبرییل و میکائیل و اسرافیل و عزراییل و تمام فرشتگان مقرّب؛
وَرَبَّ إِبْراهِیمَ وَإِسْمٰعِیلَ وَإِسْحٰقَ وَیَعْقُوبَ، وَرَبَّ مُوسىٰ وَعِیسىٰ وَجَمِیعِ النَّبِیِّینَ وَالْمُرْسَلِینَ، وَرَبَّ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیِّینَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ، وَأَسْأَلُکَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ وَبِحَقِّهِمْ عَلَیْکَ وَبِحَقِّکَ الْعَظِیمِ لَمَّا صَلَّیْتَ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَعَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ، وَنَظَرْتَ إِلَىَّ نَظْرَةً رَحِیمَةً تَرْضىٰ بِها عَنِّى رِضىً لَاسَخَطَ عَلَىَّ بَعْدَهُ أَبَداً، وَأَعْطَیْتَنِى جَمِیعَ سُؤْلِى وَرَغْبَتِى وَأُمْنِیَتِى وَ إِرادَتِى، وَصَرَفْتَ عَنِّى مَا أَکْرَهُ وَأَحْذَرُ وَأَخافُ عَلَىٰ نَفْسِى وَمَا لَاأَخافُ وَعَنْ أَهْلِى وَمالِى وَإِخْوانِى وَذُرِّیَّتِى .
و پروردگار ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و پروردگار موسی و عیسی و همه پیامبران و رسولان و پروردگار محمّد، خاتم پیامبران، درودهایت بر او و بر همه آنان باد و از تو درخواست میکنم بهحقت بر ایشان و بهحق ایشان بر تو و بهحق بزرگت که درود فرستی بر او و خاندان او و بر همه آنان و نظر کنی بر من نظری از روی مهر که به آن نظر از من خشنود شوی، خشنودشدنی که هرگز پس از آن خشمی بر من نباشد و عطا کنی به من همه خواهش و خواسته و آرزو و درخواستم را و از من بگردانی آنچه را ناخوش دارم و از آن پرهیز میکنم و بر خود میترسم و نمیترسم و نیز همه آنها را بگردانی از خانواده و مال و برادران و فرزندانم.
اللّٰهُمَّ إِلَیْکَ فَرَرْنا مِنْ ذُنُوبِنا فَآوِنا تائِبِینَ، وَتُبْ عَلَیْنا مُسْتَغْفِرِینَ، وَاغْفِرْ لَنا مُتَعَوِّذِینَ، وَأَعِذْنا مُسْتَجِیرِینَ، وَأَجِرْنا مُسْتَسْلِمِینَ، وَلَا تَخْذُلْنا راهِبِینَ، وَآمِنَّا راغِبِینَ، وَشَفِّعْنا سائِلِینَ، وَأَعْطِنا إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ قرِیبٌ مُجِیبٌ؛
خدایا از گناهانمان به سوی تو گریختیم، ما را درحالیکه توبهکنندهایم جای ده و توبهمان را درحالیکه آمرزش میطلبیم بپذیر و درحالیکه پناهندهایم بیامرز و درحالیکه پناهجوییم پناهمان ده و درحالیکه تسلیمیم نجاتمان بخش و درحالیکه هراسناکیم وامگذار و درحالیکه مشتاقیم امانمان ده و درحالیکه خواهندهایم شفاعتمان را بپذیر و به ما عطا کن که تو شنوای دعایی و نزدیک و اجابت کنندهای؛
اللّٰهُمَّ أَنْتَ رَبِّى وَأَنَا عَبْدُکَ وَأَحَقُّ مَنْ سَأَلَ الْعَبْدُ رَبَّهُ وَلَمْ یَسْأَلِ الْعِبادُ مِثْلَکَ کَرَماً وَجُوداً، یَا مَوْضِعَ شَکْوَى السَّائِلِینَ، وَیَا مُنْتَهىٰ حاجَةِ الرَّاغِبِینَ، وَیَا غِیاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ، وَیَا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ، وَیَا مَلْجَأَ الْهارِبِینَ، وَیَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ، وَیَا رَبَّ الْمُسْتَضْعَفِینَ، وَیَا کاشِفَ کَرْبِ الْمَکْرُوبِینَ، وَیَا فارِجَ هَمِّ الْمَهْمُومِینَ، وَیَا کاشِفَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ،
خدایا؛ تویی پروردگارم و من بنده توأم و شایستهترین کسی که بنده از او بخواهد پروردگار اوست، بندگان درخواست نکردند از کسی که در کرم و جود چون تو باشد، ای جایگاه شکایت درخواست کنندگان، ای نهایت حاجت مشتاقان، ای فریادرس فریادخواهان، ای اجابت کننده دعای بیچارگان، ای پناهگاه گریختگان، ای دادرس دادخواهان، ای پروردگار مستضعفان، ای برطرف کننده نگرانی غمزدگان، ای گشاینده اندوه اندوهندگان، ای برطرف کننده ناراحتی بزرگ،
یَا اللّٰهُ یَا رَحْمٰنُ یَا رَحِیمُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِى ذُنُوبِى وَعُیُوبِى وَإِساءَتِى وَ ظُلْمِى وَ جُرْمِى وَ إِسْرافِى عَلَىٰ نَفْسِى، وَارْزُقْنِى مِنْ فَضْلِکَ وَرَحْمَتِکَ فَإِنَّهُ لَایَمْلِکُها غَیْرُکَ، وَاعْفُ عَنِّى، وَاغْفِرْ لِى کُلَّ مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِى؛
ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان، ای مهربانترین مهربانان درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و گناهان و عیبها و بدرفتاری و ستم و جرم و زیادهروی مرا بر خودم بیامرز و از احسان و رحمتت روزی من کن که آن را کسی جز تو مالک نیست، از من درگذر و همه آنچه از گناهانم گذشته بیامرز؛
وَاعْصِمْنِى فِیما بَقِىَ مِنْ عُمْرِى، وَاسْتُرْ عَلَىَّ وَعَلَىٰ والِدَىَّ وَ وُ َلَدِى وَقَرابَتِى وَأَهْلِ حُزانَتِى وَمَنْ کانَ مِنِّى بِسَبِیلٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ فِى الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، فَإِنَّ ذٰلِکَ کُلَّهُ بِیَدِکَ وَأَنْتَ واسِعُ الْمَغْفِرَةِ فَلا تُخَیِّبْنِى یَا سَیِّدِى، وَلَا تَرُدَّ دُعائِى وَلَا یَدِى إِلىٰ نَحْرِى حَتّىٰ تَفْعَلَ ذٰلِکَ بِى وَتَسْتَجِیبَ لِى جَمِیعَ مَا سَأَلْتُکَ وَتَزِیدَنِى مِنْ فَضْلِکَ، فَإِنَّکَ عَلَىٰ کُلِّ شَىْءٍ قَدِیرٌ، وَنَحْنُ إِلَیْکَ راغِبُونَ .
و در باقیمانده عمرم مرا حفظ کن و پردهپوشی کن بر من و پدر و مادر و فرزندان و نزدیکان و اهل و عیالم و هرکه به من نسبت داشته از مردان و زنان مؤمن در دنیا و آخرت پردهپوشی کن، زیرا همه این امور به دست توست و تو گسترنده آمرزشی ای آقای من، مرا محروم مکن و دعایم را بدون پاسخ و دستم را خالی بهسوی سینهام بازنگردان تا آنکه آنچه را خواستم در حقم انجام دهی و همه درخواستهایم را اجابت کنی و از احسانت بر من بیفزایی که تو به هر کاری توانایی، مشتاق بهسوی توییم،
اللّٰهُمَّ لَکَ الْأَسْماءُ الْحُسْنىٰ ، وَالْأَمْثالُ الْعُلْیا، وَالْکِبْرِیَاءُ وَالْآلاءُ، أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ فِى هٰذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوحِ فِیها أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى السُّعَداءِ، وَرُوحِى مَعَ الشُّهَداءِ؛
خدایا نامهای نیکو و نمونههای برتر و بزرگمنشی و نعمتها برای توست، از تو درخواست میکنم بهحق نامت «بسم الله الرّحمن الرّحیم» اگر در این شب فرود آمدن فرشتگان و روح را حتم کرده باشی، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و قرار دهی نامم را در شمار خوشبختان و روحم را با شهیدان؛
وَإِحْسانِى فِى عِلِّیِّینَ، وَإِسَاءَتِى مَغْفُورَةً، وَأَنْ تَهَبَ لِى یَقِیناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَإِیماناً لَایَشُوبُهُ شَکٌّ، وَرِضىً بِما قَسَمْتَ لِى، وَآتِنِى فِى الدُّنْیا حَسَنَةً وَفِى الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنِى عَذابَ النّارِ، وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ قَضَیْتَ فِى هٰذِهِ اللَّیْلَةِ تَنَزُّلَ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوْحِ فِیها فَأَخِّرْنِى إِلىٰ ذٰلِکَ، وَارْزُقْنِى فِیها ذِکْرَکَ وَشُکْرَکَ وَطاعَتَکَ وَحُسْنَ عِبادَتِکَ، وَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ بِأَ فْضَلِ صَلَواتِکَ یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ،
و کار نیکم را در برترین جای بهشت و بدکاریام را آمرزیده و به من عطا کنی باوری که دلم آن را لمس کند و ایمانی که به دودلی آمیخته نشود و خشنودی به آنچه نصیبم کردی و به من در دنیا نیکی و در آخرت نیکی عنایت کن و از شکنجه دوزخ حفظ فرما و اگر نزول فرشتگان و روح را در این شب حتم نکرده باشی، عمر مرا تا آن زمان که نازل شوند به تأخیر انداز و در آن شب ذکر و شکر و طاعت و نیکو بندگی کردنت را روزی من کن و بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست به برترین درودهایت ای مهربانترین مهربانان،
یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا رَبَّ مُحَمَّدٍ اغْضَبِ الْیَوْمَ لِمُحَمَّدٍ وَلاِ َبْرارِ عِتْرَتِهِ، وَاقْتُلْ أَعْداءَهُمْ بَدَداً، وَأَحْصِهِمْ عَدَداً، وَلَا تَدَعْ عَلَىٰ ظَهْرِ الْأَرْضِ مِنْهُمْ أَحَداً، وَلَا تَغْفِرْ لَهُمْ أَبَداً، یَا حَسَنَ الصُّحْبَةِ، یَا خَلِیفَةَ النَّبِیِّینَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، الْبَدِىءُ الْبَدِیعُ الَّذِى لَیْسَ کَمِثْلِکَ شَىْءٌ وَالدَّائِمُ غَیْرُ الْغافِلِ، وَالْحَىُّ الَّذِى لَایَمُوتُ؛
ای یکتا، ای مقصود نیازمندان، ای پروردگار محمّد، امروز به خاطر محمّد و خوبان از عترتش خشم کن و دشمنانشان را در پریشانی و پراکندگانی به قتل برسان و آنان را یکبهیک [برای عذاب شدن] برشمار و بر روی زمین احدی از آنان را باقی مگذار و آنان را هرگز نیامرز، ای نیکو همنشین، ای جانشین پیامبران در کارهاشان، تو مهربانترین مهربانانی، ای آغازگر آفرینش، ای آفریننده که چیزی مانند تو نیست و جاودان غیر غافل و زندهای که هرگز نمیمیرد؛
أَنْتَ کُلَّ یَوْمٍ فِى شَأْنٍ، أَنْتَ خَلِیفَةُ مُحَمَّدٍ، وَناصِرُ مُحمَّدٍ، وَمُفَضِّلُ مُحَمَّدٍ، أَسْأَلُکَ أَنْ تَنْصُرَ وَصِىَّ مُحَمَّدٍ وَخَلِیفَةَ مُحَمَّدٍ وَالْقائِمَ بِالْقِسْطِ مِنْ أَوْصِیاءِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ، اعْطِفْ عَلَیْهِمْ نَصْرَکَ، یَا لَا إِلٰهَ إِلّا أَنْتَ بِحَقِّ لَاإِلٰهَ إِلّا أَنْتَ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْنِى مَعَهُمْ فِى الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ،
تو هر روز در کاری هستی، تو خلیفه محمّد و یاور محمّد و برتریدهنده محمّدی، از تو میخواهم که یاری رسانی بر وصی محمّد و جانشین محمّد و قیام کننده به عدالت از جانشینان محمّد، درودت بر او و بر ایشان، یاریات را متوجّه ایشان کن، ای که معبودی جز تو نیست، بهحق اینکه معبودی جز تو نیست، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا در دنیا و آخرت همراه ایشان قرار ده
وَاجْعَلْ عاقِبَةَ أَمْرِى إِلىٰ غُفْرانِکَ وَرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَکَذٰلِکَ نَسَبْتَ نَفْسَکَ یا سَیِّدِى بِاللَّطِیفِ، بَلَىٰ إِنَّکَ لَطِیفٌ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَالْطُفْ لِما تَشاءُ، اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَارْزُقْنِى الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ فِى عامِنا هٰذَا، وَتَطَوَّلْ عَلَىَّ بِجَمِیعِ حَوائِجِى لِلْآخِرَةِ وَالدُّنْیا؛
و پایان کارم را به آمرزش و رحمتت رسان. ای مهربانترین مهربانان و همچنانکه ای آقای من خود را به مهربانی و خوبی نسبت دادی، آری همانا مهربان و خوبی، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و به هرچه خواهی بر من مهربانی و خوبی کن. خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و در این سال، حج و عمره روزی من فرما و با برآوردن همه حاجات دنیوی و اخرویام بر من منّت گذار؛
پس «سه مرتبه» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ رَبِّى وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّى قَرِیبٌ مُجِیبٌ، أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ رَبِّى وَأَ تُوبُ إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّى رَحِیمٌ وَدُودٌ، أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ رَبِّى وَأَتُوبُ إِلَیْهِ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً . اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِى إِنَّکَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، رَبِّ إِنِّى عَمِلْتُ سُوءاً وَظَلَمْتُ نَفْسِى فَاغْفِرْ لِى إِنَّهُ لَایَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ الَّذِى لَاإِلٰهَ إِلّا هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ الْحَلِیمُ الْعَظِیمُ الْکَرِیمُ الْغَفَّارُ لِلذَّنْبِ الْعَظِیمِ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ، أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ إِنَّ اللّٰهَ کانَ غَفُوراً رَحِیماً.
از خدای پروردگارم درخواست آمرزش میکنم و بهسوی او باز میگردم که پروردگارم نزدیک و اجابتکننده است، از خداوند پروردگارم درخواست آمرزش میکنم و بهسوی او باز میگردم که او مهربان و با محبّت است، از خدای پروردگارم درخواست آمرزش میکنم و بهسوی او باز میگردم که بسیار آمرزنده است، خدایا مرا بیامرز که تو مهربانترین مهربانانی، پروردگارا من بد کردم و به خود ستم نمودم پس مرا بیامرز که کسی جز تو گناهان را نیامرزد، از خدا درخواست آمرزش میکنم که معبودی جز او نیست زنده و به خود پاینده است، بردبار و بزرگ و مهماننواز و آمرزنده گناهان بزرگ است و بهسوی او باز میگردم، از خدا درخواست آمرزش میکنم که همانا او بسیار آمرزنده و مهربان است.
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَجْعَلَ فِیما تَقْضِى وَتُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْعَظِیمِ الْمَحْتُومِ فِى لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضاءِ الَّذِى لَایُرَدُّ وَلَا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِى مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ، الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ، الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ، وَأَنْ تَجْعَلَ فِیما تَقْضِى وَتُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِى، وَتُوَسِّعَ رِزْقِى، وَتُؤَدِّىَ عَنِّى أَمانَتِى وَدَیْنِى، آمِینَ رَبَّ الْعالَمِینَ .
خدایا؛ از تو میخواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و در آنچه حکم میکنی و مقدّر مینمایی از فرمان بزرگ حتمی در شب قدر، از حکمی که بازگشت و تغییری برای آن نیست، اینکه مرا از زیارتکنندگان خانه کعبه بنویسی، آنانکه حجّشان پذیرفته و تلاششان قبول و گناهانشان آمرزیده و از بدیهایشان گذشت شده و در آنچه حکم میکنی و مقدّر فرمایی این که عمرم را طولانی کنی و در روزیام وسعت بخشی و امانت و دینم را ادا کنی، آمین ای پروردگار جهانیان.
اللّٰهُمَّ اجْعَلْ لِى مِنْ أَمْرِىَ فَرَجاً وَمَخْرَجَاً، وَارْزُقْنِى مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیْثُ لَاأَحْتَسِبُ، وَاحْرُسْنِى مِنْ حَیْثُ أَحْتَرِسُ وَمِنْ حَیْثُ لَاأَحْتَرِسُ، وَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَسَلِّمْ کَثِیراً.
خدایا، در کارم گشایش و راه نجاتی قرار ده و از جایی که گمان میبرم و از جایی که گمان نمیبرم، مرا روزی بخش و از جایی که خود را حفظ میکنم و از جایی که خود را حفظ نمیکنم مرا محافظت کن، بر محمّد و خاندان محمّد درود و سلام بسیار فرست.
منبع: دین پژوهی راسخون