فتنه از ديدگاه حضرت علي (ع)

گرداب فتنه
 

حادثه ها و فتنه ها، عبرت آموز و بيدار گردند. از عبرت هاي مهم فتنه، زمان شناسي و دشمن شناسي است. زمان شناسي يعني فهم آنچه در ظرف زمان مي گذرد و دشمن شناسي يعني شناخت جبهه حق و باطل و تشخيص ترفندهاي دشمنان.
يكي از دوران هاي پرآشوب و فتنه خيز ‌تاريخ، دوران خلافت امام علي (عليه السلام) بود و آنچه اكنون براي ما مهم است عملكرد يگانه مرد روزگار، امام علي (عليه السلام) در برخورد با فتنه است. از اين رو، در چند شماره، ويژگي هاي فتنه، علل و زمينه هاي پيدايش آن، چگونگي رويارويي با فتنه ها و راه هاي برون رفت از آنها را از ديدگاه آن حضرت وا مي كاويم.(1)

مفهوم فتنه
 

واژه فتنه در كتاب هاي لغت بيشتر به مفهوم آزمايش، آشوب، ‌گمراهي و فريفتگي، آمده است.(2)
فتنه به تعبير قرآن كريم(3)، عامل آزمايش بشر است تا انسان با اراده اش، سعادت يا شقاوت خويش را رقم بزند. هنگامي كه فتنه به مردم رو مي آورد، خالص ها را از ناخالصي ها جدا مي كند. نيروي تفكر و تدبر و اراده، انسان را و مي دارد تا ميان درست و نادرست، راه و چاه و آب و سراب، يكي را برگزيند.

ويژگي هاي فتنه از ديدگاه امام علي (ع)(4)
 

امام علي (عليه السلام) پس از واقعه نهروان خطبه اي مي خواند و ويژگي هاي فتنه را چنين توصيف مي كند:
«داستان فتنه ها چنين است؛ هنگامي كه رو مي آورند فضا را به شبهه مي آلايند، اما چون پشت مي كنند سخت آگاهي بخشند. به هنگام روي آوردن ناشناخته اند، اما به گاهِ رفتن كامل شناخته شده اند. هجومشان گردبادي كور را مي ماند كه به شهري فرود مي آيد و شهر را ناديده مي گيرد...»(5)
در اين كلام امام، فتنه داراي چند ويژگي است از جمله:

1. آراستگي با حق
 

آن گاه كه فتنه روي مي آورد، آن گونه نيست كه همگان دركش كنند و چنان آشكار نيست كه مردم آن را بشناسند، بلكه چنان خود را به حق آراسته و با آن آميخته است كه بسياري از مردم بدان رو مي كنند و همين رمز گسترش فتنه است.

2. آشكار شدن ماهيتش بعد از تمام شدنش
 

مردم هنگامي فتنه را مي شناسند و چهره واقعي اش را مي بينند كه جامعه را ترك مي كند. اين جزئي از ماهيت فتنه است كه در پايان راه، پرده از رخ بركشيد و باطن نازيبا و بدمنظرش را نمايان سازد. آن زمان، بسياري كه خود را در آتش فتنه افكنده و با آن همراه گشته اند، حاصلي جز حسرت و اندوه نخواهند داشت.

3. كور كننده و تاريك گرا
 

فتنه همانند بادي كه از شهري مي گذرد و شهر ديگر را درهم مي كوبد، كور كننده و تاريك كننده است. هنگام هجوم فتنه ها چشم ها همديگر را نمي بينند و انسان ها فرياد يكديگر را نمي شنوند.

4. فراگير است
 

هيچ كس را از فتنه گريزي نيست و كسي نمي تواند دامان خود را از آن بركشد.دانشمندان و نادانان، بزرگان و خُردان، پيران و جوانان، زنان و مردان هر يك را به گونه اي درگير مي سازد.

پی نوشت ها :
 

1. علي آقاجاني قناد،‌گرداب هلاكت (فتنه از ديدگاه امام علي (عليه السلام)، صص 1-7 و 22-20.
2. احمد سياح، فرهنگ بزرگ جامع نوين، ج2، ص1196.
3. آل عمران :7 ؛ اسراء :73؛ حديد :14
4. گرداب هلاكت (فته از ديدگاه امام علي عليه السلام)، صص 19-22
5. نهج البلاغه، ترجمه : محمد دشتي، خطبه 93، ص174
 

منبع:گلبرگ 120