چاقي چيست؟

«گفت‌وگو با دكتر رضا ابراهيمي‌نيا متخصص جراحي دستگاه گوارش»
چاقي يكي از بيماري‌هاي شايع قرن حاضر است. شيوع چاقي و اضافه وزن در افراد بزرگسال در آمريكا تا 35درصد و در اروپا بالاي 20درصد است. در كشورهاي پيشرفته تعداد افرادي كه سالانه با چاقي مرضي يا عوارض آن از دنيا مي‌روند بيش از سه برابر مجموع بيماران سرطان روده‌ي بزرگ و پستان است. دربين بيماري‌هاي قابل پيشگيري، مرگ ناشي از چاقي مفرط بعد از مرگ ناشي از دخانيات رتبه‌ي دوم را دارد. در مجموع طول عمر افراد چاق در مقايسه با افراد غيرچاق به طور متوسط10/5سال كمتر است. افزايش افراد چاق بيش از چهاربرابر طي 30-20سال گذشته در غرب مبين تأثير جنبه‌هاي محيطي بر چاقي است. هرچند عوامل ارثي و فاميلي هم تأثير انكارناپذيري بر چاقي دارند. احساس گرسنتگي سيري‌ناپذير در افراد چاق كه تحت تأثير CCK، سروتين،‌گرلين و نور اپي‌نفرين قرار دارد، ممكن است مهمترين عامل در بروز اين بيماري باشد.

چاقي چيست؟
 

درواقع هر وزن غيرمناسب و غيرايده‌آل را اضافه‌وزن يا چاقي مي‌گوييم كه اگر در آقايان طول قد به سانتي‌متر منهاي عدد صد شود و در خانم‌ها طول قد به سانتي‌متر منهاي عدد صدوپنج شود وزن مناسب تقريبي بدست مي‌آيد.
وزن مناسب آقايان: 100- طول قد به سانتي‌متر
وزن مناسب خانم‌ها: 105- طول قد به سانتي‌متر
(Body Mass Index) BMI يا حجم توده‌ي بدن مساوي است با وزن به كيلوگرم تقسيم بر مجذور قد به متر.
HBMI و جز در بعضي موارد، تقريب قابل قبولي از رابطه‌ي وزن و قد و نسبت مناسب آنها را نشان مي‌دهد.

چاقي مرضي چيست؟
 

اگر BMI بين 40-35 باشد و به همراه آن بيماري‌هاي مرتبط با چاقي وجود داشته باشد يا فقط وجود BMI بالاي 40 را چاقي مفرط يا مرضي مي‌گوييم و بعضاً BMI بالاي 50 را چاقي سوپر مي‌نامند.

آيا چاقي نياز به درمان دارد؟
 

شيوع بيماري‌هاي همراه مثلاً بيماري سكته‌ي قلبي و مغزي و آسم در 25درصد افراد چاق، پرفشاري خون در بيش از 30درصد افراد، بالا بودن قندخون در 20درصد افراد، بازگشت محتويات معده به مري (رفلاكس) در 30-20درصد افراد، كاهش اعتمادبه‌نفس اين بيماران، و نارضايتي از خودشان و از وضعيت ظاهر خود عواملي هستند كه اين افرادر ا به سمت درمان سوق مي‌دهد.

درمان چاقي، دارويي و رژيم غذايي است يا جراحي؟
 

بهترين روش كاهش وزن در درجه‌ي اول رژيم غذايي مناسب و سپس ورزش است. علي‌رغم تلاش خودجوش يا سازمان‌يافته و علمي افراد چاق براي كاهش وزن و پيداكردن وزن مناسب متأسفانه آمارها نشان مي‌دهند كه فقط حدود 3درصد افرادي كه چاقي مرضي دارند با رژيم غذايي يا دارو مي‌توانند BMI خود را زير 35 نگه دارند ولي البته لازم است در همه‌ي افراد چاق ابتدا يك تا پنج‌سال براي كنترل چاقي به روشهاي غيرجراحي تلاش كرد و درصورت عدم موفقيت اين روش‌ها و وجود انگيزه‌ي كافي لازم در بيمار بعد به سراغ اعمال جراحي رفت.

اعمال جراحي چاقي (شرايط عمومي)
 

لازم به تأكيد است كه علاوه بر وجود انگيزه‌ي كافي و قوي براي همكاري و همراهي مادام‌العمر بايستي بيمار اطلاع كافي از نوع عمل، فوايد و عوارض آن داشته باشد و قبلاً تلاش جدّي براي تغييرات رفتاري و الگوي زندگي كرده باشد. افراد زير18سال يا بالاي60سال و كساني‌كه ثبات رواني نداشته باشند، كانديداهاي مناسبي براي جراحي نيستند.

انواع عمل جراحي:
 

همه‌ي جراحي‌هاي چاقي را مي‌توان به سه دسته‌ي كلّي تقسيم كرد:
1. اعمال جراحي محدودكننده‌ي حجم معده (Restrictive)
2. اعمال جراحي كاهش‌دهنده‌ي جذب غذا (Malabsorbtive)
3. اعمال جراحي تركيبي كه از دوحالت فوق باهم استفاده مي‌شود.
گروه اول شامل: Banded Gastroplasty (VBG)Vertical
(AGB)
Adjuctable Gastric Banding (AG)
Sleeve Gastrectomy
گروه دوم شامل: Pancreatic Diversion(BPD) Bilio
B.P.D + Duodenal Switch
گروه سوم شامل: Gastric By Pass است.

روش بالن داخل معده:
 

اين روش با گذاشتن يك جسم كروي با حجمي مشخص كه قسمتي از فضاي معده گرفته مي‌شود طراحي شده است. بالن‌ها ازنظر حجم 900CC-600CC و ازنظر ماده‌اي كه با آن بالن را به حجم مناسب مي‌رسانند متفاوت هستند. بعضي بالن‌ها با هوا و بعضي ديگر با نرمان سالين پر مي‌شوند. بالن را ازطريق آندوسكوپي از راه دهان وارد معده كرده و در آنجا قرار مي‌دهند. گاهي مواقع براي انجام اين كار از يك بيهوشي سبك استفاده مي‌شود. بيمار با داشتن يك فضاي محدودتر مي‌تواند با استفاده از يك روش تغذيه‌اي متناسب و ورزش به راحتي وزن خود را كم كند.

روش حلقه‌ي دور معده:
 

درواقع حجم معده كوچك شده و معده‌اي حدود 15-20CC ايجاد مي‌شود كه به تدريج باعث كاهش وزن مي‌شود. روش گذاشتن حلقه دور معده در اروپا و استراليا رايج است. اين روش در كودكان مبتلا به چاقي مزمن و آن دسته از زنان كه در آينده قصد باردار شدن دارند مناسب‌ترين روش است.

روش باي‌پاس معده:
 

يك روش دائمي است. در اين روش، معده قطع شده و معده‌ي جديدي حدود 30CC-20ايجاد مي‌شود كه با وصل كردن اين معده‌ي جديد به روده به تدريج باعث كاهش وزن دائمي مي‌شود.

روش Sleeve Gastrectomy:
 

در اين روش معده‌ي جديدي با شكل لوله‌اي ايجاد مي‌شود كه باعث كاهش حجم معده شده و طي يك‌سال باعث كاهش وزن قابل‌توجهي مي‌شود. اينها روش‌هاي متداول و پرطرفداري در آمريكا و اروپا براي كاهش وزن است.

مراقبت‌هاي پس از عمل (درمان چاقي مفرط)
 

1. براي هر غذا بايد 60-30دقيقه اختصاص داده شود.
2. هر لقمه، 30بار جويده شود.
3. لقمه‌ها بايد كوچك باشد.
4. درحالت نشسته بايد غذا ميل شود.
5. به محض احساس سيري از غذا دست كشيده شود.

علائم سيري:
 

1. احساس پري يا فشار در ناحية سردل (پائين جناغ)
2. تهوع
3. احساس درد در شانه يا قفسه‌ي سينه
4. سه بار غذا در روز ميل شود.
5. مايعات در فواصل بين غذاها ميل شود.
6. آب شير كم‌چرب، نوشيدني كم‌كالري و چاي
7. آب‌ميوه حتي آب‌پرتقال هم كالري زياد دارد و ترجيحاً نبايد ميل شود.
8. نيم‌ساعت قبل و پس از غذا نبايد مايعات ميل شود.
9. مايعات بايد مزه‌مزه و تدريجي و آرام ميل شود.
10. مايعات پركالري مانند شيرچرب، آب‌ميوه و... نبايد ميل شود.
11. مايعات شيرين نبايد ميل شود، زيرا سبب نفخ مي‌شود.
منبع:مجله 7 روز زندگي شماره 78