تفاوت سرطان روده بزرگ و روده کوچک
وقتی صحبت از سرطان روده می شود، باید بین روده بزرگ و روده کوچک تفاوت قائل شد. سرطان روده بزرگ بسیار شایع تر است و بیشتر تست های مدفوع برای شناسایی همین نوع طراحی شده اند. در مقابل، سرطان روده کوچک نادرتر است وآزمایش مدفوع ابزار قابل اعتمادی برای تشخیص آن نیست. در صورت شک به مشکلات روده کوچک، روش هایی مانند سی تی اسکن یا آندوسکوپی های تخصصی کاربرد بیشتری دارند. پس باید بدانیم که آزمایش مدفوع بیشتر برای غربالگری سرطان روده بزرگ مفید است.انواع آزمایش مدفوع برای تشخیص سرطان روده
- تست خون مخفی در مدفوع. (Guaiac test/FOBT)
- تست ایمونوشیمیایی مدفوع. (FIT)
- آزمایش DNA مدفوع.
| محدودیت ها | مزایا | نحوه تشخیص | نوع آزمایش | مزایا |
| حساسیت پایین، نیاز به رژیم غذایی قبل از تست، مثبت کاذب به علت بیماری های دیگر، در صورت مثبت نیاز به کولونوسکوپی | ساده و ارزان، غیرتهاجمی، امکان انجام در منزل | تشخیص شیمیایی خون مخفی با معرف خاص | تست خون مخفی (FOB) | ساده و ارزان، غیرتهاجمی، امکان انجام در منزل |
| احتمال منفی یا مثبت کاذب، نیاز به تکرار سالانه، در صورت غیرطبیعی بودن نیاز به کولونوسکوپی | دقت بیشتر از FOB، بدون نیاز به رژیم غذایی، انجام آسان در منزل | شناسایی خون با آنتی بادی مخصوص هموگلوبین انسانی | تست ایمونوشیمیایی (FIT) | دقت بیشتر ازFOB، بدون نیاز به رژیم غذایی، انجام آسان در منزل |
| هزینه بالا، دسترسی محدود، مثبت کاذب بیشتر، نیاز به کولونوسکوپی برای تأیید | بالاترین حساسیت، بدون آمادگی قبلی، توانایی شناسایی برخی پولیپ های بزرگ | بررسی تغییرات ژنتیکی و وجود خون | آزمایش DNA مدفوع | بالاترین حساسیت، بدون آمادگی قبلی، توانایی شناسایی برخی پولیپ های بزرگ |
دفعات انجام آزمایش مدفوع:
آزمایش مدفوع باید به طور منظم انجام شود تا ارزش غربالگری داشته باشد. معمولاً تست ها FOB یا FIT به صورت سالانه توصیه می شوند. آزمایش DNA مدفوع در برخی دستورالعمل ها هر سه سال یک بار پیشنهاد شده است. بر خلاف کولونوسکوپی که ممکن است یک بار در ده سال کافی باشد، آزمایش مدفوع نیازمند تکرار دوره ای است. این تداوم باعث می شود تغییرات احتمالی در مراحل اولیه شناسایی شوند.چگونگی انجام آزمایش مدفوع:
نمونه گیری بسیار ساده است. فرد می تواند در منزل با ظرف مخصوص مقداری از مدفوع را جمع آوری کرده و به آزمایشگاه تحویل دهد. آزمایشگاه نمونه را بررسی کرده و نتیجه را به صورت مثبت یا منفی گزارش می کند. مثبت به معنای وجود خون یا مارکرهای مشکوک است و منفی به معنای نبود آن ها. در صورت مثبت شدن، لزوماً به معنای ابتلا به سرطان نیست و باید بررسی های بعدی انجام شود. مراکز معتبر مانند آزمایشگاه شبانه روزی در سعادت آباد نیز چنین خدماتی را به صورت تمام وقت در اختیار مردم قرار می دهند.دقت و محدودیت های آزمایش مدفوع:
هیچ آزمایش پزشکی صد درصد قطعی نیست. تست های مدفوع نیز گاهی دچار خطا می شوند. منفی کاذب یعنی وجود سرطان یا پولیپ ولی نتیجه آزمایش طبیعی است. مثبت کاذب یعنی نتیجه غیرطبیعی دیده می شود ولی علت خونریزی بیماری دیگری مثل بواسیر یا التهاب روده است. به همین دلیل نتیجه آزمایش مدفوع به تنهایی کافی نیست و باید همراه با نظر پزشک تفسیر شود.اگر نتیجه منفی باشد، تا حد زیادی خیال فرد راحت می شود اما همچنان لازم است در صورت داشتن سن یا شرایط پرخطر، آزمایش را طبق برنامه تکرار کند. اگر نتیجه مثبت باشد، قدم بعدی معمولاً کولونوسکوپی است. کولونوسکوپی امکان مشاهده مستقیم روده و نمونه برداری را فراهم می کند و تنها راه قطعی تشخیص سرطان محسوب می شود.
چه کسانی باید آزمایش مدفوع بدهند؟
افرادی که بالای 45 سال سن دارند حتی اگر علامتی نداشته باشند، بهتر است سالانه آزمایش مدفوع بدهند. افرادی با سابقه خانوادگی سرطان روده یا پولیپ، یا کسانی که بیماری های التهابی روده دارند، باید طبق نظر پزشک زودتر و با فواصل کوتاه تر بررسی شوند. اگر علائمی مانند خون در مدفوع، تغییرات طولانی مدت در اجابت مزاج، درد شکمی یا کاهش وزن بی دلیل وجود داشته باشد، باید بدون تاخیر با پزشک مشورت شود و به آزمایش های مستقیم تر مثل کولونوسکوپی روی آورد.سایر روش های تشخیصی (به اختصار):
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر.
- کولونوسکوپی مجازی (سی تی کولونوگرافی).
سوالات متداول
پاسخ: با کیت مخصوص در منزل نمونه گیری شده و به آزمایشگاه تحویل داده می شود. ساده و بدون درد است.
سوال 2: آیا نیاز به رژیم غذایی قبل از آزمایش دارم؟
پاسخ: برای تست FIT یا DNA نیازی نیست. تنها در روش قدیمی FOB باید قبل از آزمایش از برخی غذاها پرهیز کنید.
سوال 3: هر چند وقت یک بار باید آزمایش مدفوع انجام شود؟
پاسخ: معمولاً سالی یک بار توصیه می شود. بسته به شرایط فردی ممکن است پزشک برنامه دیگری تعیین کند.
سوال 4: اگر نتیجه مثبت شود چه باید کرد؟
پاسخ: در این حالت معمولاً پزشک کولونوسکوپی را برای بررسی دقیق تر توصیه می کند.
سوال 5: آیا آزمایش مدفوع جایگزین کولونوسکوپی است؟
پاسخ: خیر. آزمایش مدفوع ابزار غربالگری اولیه است اما برای تشخیص قطعی سرطان، کولونوسکوپی ضروری است.
