دومينويي براي پيوند کليه

راهي تازه براي پايان يافتن انتظار پيوند
 

دنياي پزشکي چندان با ثبت رکورد ميانه خوبي ندارد. در حقيقت فضاي علمي و قواعد حاکم بر مراکز تحقيقاتي پزشکي اجازه استفاده تبليغاتي از دستاوردهاي تازه در اين زمينه را نمي‌دهد. با وجود اين، آخرين رکورد پر سر و صداي پزشکي بيش از آنکه بر تعداد باور نکردني پيوندهاي زنجيره‌اي کليه تاکيد داشته باشد نويدبخش راهي تازه است؛ راهي براي پايان دادن به انتظار غم‌انگيز آنهايي که در ليست بلند پيوند کليه هستند.
پزشکان ايالات‌ متحده رکورد جديدي در پيوند کليه ثبت کرده‌اند: 26 عمل جراحي زنجيره‌اي براي پيوند 13 کليه سالم به افراد بيمار. تام اوتن، افسر پليسي در حومه سنت‌لوييس است. او مسافت درازي را تا دانشگاه جورج تاون طي کرده تا کليه‌اش را به فرد ناشناسي اهدا کند. البته در ازاي اين عمل همسر او که مبتلا به بيماري کليوي است، کليه‌اي جديد دريافت خواهد کرد. تام اوتن مي‌گويد اين کار براي او دروازه‌اي به آرزويي دست نيافتني است. همسر تام بارها براي دريافت کليه اقدام کرده بود اما آزمايشات نشان دادند که بدن او قادر نيست کليه پيوندي را از حدود 95 درصد جمعيت قبول کند.
رکسان‌بويد ويليامز هم سرگذشت مشابهي داشت. در سال 2005 خواهر رکسان يکي از کليه‌هايش را به او اهدا کرد اما اين کليه فقط 4 سال کار کرد و بدن رکسان آن را پس زد. درواقع سيستم ايمني اين مادر 30 ساله شروع کرد به واکنش غيرطبيعي نشان دادن نسبت به ارگان جديدي که در بدن او وارد شده بود.
دکتر کايت ملانکون، رييس تيم پيوند دانشگاه جورج تاون پيشنهاد جالبي را براي اين دو بيمار مطرح کرد: اگر هر دو بيمار مي‌توانستند کليه‌اي تقريبا هماهنگ با سيستم ايمني خود پيدا کنند، او پادتن‌هاي موجود در خون آنها را تا حدي که به اعضاي جديد آسيب نرسانند، تصفيه خواهد کرد. در واقع گاهي پيش مي‌آيد که يکي از دوستان يا بستگان بيمار تمايل دارد کليه خود را به فرد بيمار اهدا کند اما سيستم ايمني آنها سازگاري لازم را ندارد. اگر در اين حالت بيمار ديگري هم در همين شرايط وجود داشته باشد، ممکن است کليه اهدايي با بدن او سازگار شود، يعني فرد اهداکننده کليه خود را به بيمار غريبه مي‌دهد و از يکي از بستگان او کليه اهدايي براي بيمار خود دريافت مي‌کند. اين کار به عمل تعويض کليه معروف شده است. اين عمل در واقع حوزه اعضاي قابل دسترس را گسترده مي‌کند.
درواقع با کمک پزشکان دومينويي درست شد که هر يک از بيماران غيرقابل پيوند، کليه‌اي سازگار با بدن خود به دست آوردند. کليه تام به رکسان، کليه پدر رکسان به پيرزني از فلوريدا، کليه زن جواني از واشنگتن به ايرن و همين‌طور کليه‌هاي ديگري به بيماراني ديگر پيوند زده شد. به عقيده بيماران اين کليه‌ها بزرگ‌ترين هدايايي هستند که ممکن بود کسي دريافت کند.
در اين ماراتن 6 روزه در بيمارستان‌هاي جورج تاون و واشنگتن 13 پيوند کليه انجام گرفت. اين عمل نه تنها بزرگ‌ترين عمل پيوند هم زمان در دنيا بود بلکه باعث شد زمان انتظار بيماران براي دريافت کليه جديد بسيار کوتاه شود، البته 5 نفر از اين بيماران به تصفيه پادتن‌هاي خوني هم احتياج داشتند. نکته قابل توجه اين است که 10 نفر از اين 13 بيمار، سياه‌پوست، آسيايي يا اسپانيايي هستند. اهميت اين موضوع در اين است که اين افراد مشابهت ژنتيکي کمتري با سفيدپوستان آمريکايي دارند.
هدف دکتر ملانکون در واقع پايه‌گذاري دومينوي تعويض کليه و سپس انجام پلاسما فرز براي پاکسازي پادتن‌هاي خون بود. دکتر ملانکون معتقد است: بيماران کليوي که پيوند کليه انجام مي‌دهند عمر بسيار طولاني‌تري در مقايسه با بيماراني دارند که دياليز مي‌شوند.
در ايالات متحده حدود 88 هزار نفر در ليست انتظار براي دريافت کليه پيوندي هستند. از اين ميان بيش از يک سوم سياه‌پوست هستند و سياه‌پوستان بيش از سايرين مبتلا به درگيري کليه در اثر ديابت و فشارخون مي‌شوند. ولي تاکنون فقط 13 درصد از عمل‌هاي پيوند کليه روي سياه‌پوستان انجام شده است. اکثر آنها براي زنده ماندن مجبورند از دياليز استفاده کنند. به‌طور متوسط سالانه 17 هزار عمل پيوند کليه در آمريکا انجام مي‌شود.
دکتر ملانکون مي‌گويد: «اين روش جديد تعداد پيوندهاي قابل انجام را چند برابر خواهد کرد.» طبق تخمين او 4 هزار پيوند در سال به تعداد قبلي افزوده خواهد شد و به همين دليل دکتر ملانکون به اين روش راهي معجزه‌آسا مي‌گويد. البته جفت و جور کردن اين افراد در کنار هم کار آساني به حساب نمي‌آمد و درست شبيه به ساختن يک پازل بود. دکتر ملانکون ماه‌هاي متوالي هر چهارشنبه جلسه‌اي خصوصي و محرمانه با اعضاي تيم پيوند برگزار مي‌کرد. در اين جلسات تخته‌اي روي ديوار قرار مي‌گرفت که اسم و خصوصيات ايمونولوژيک اهداکنندگان در برگه‌هايي سبز و اسم و خصوصيات بيماران در برگه‌هايي قرمز روي آن نصب شده بود. پس از مدت‌ها تلاش و برنامه‌ريزي بالاخره براي هر بيمار اهداکننده‌اي پيدا شد که کليه او با بدن فرد بيمار سازگاري داشت.
لازم به ذکر است که چنين کاري قبلا ولي در ابعاد بسيار کوچک‌تر در ساير مراکز پيوند آمريکا انجام شده بود ولي اين بار جفت کردن اهداکنندگان و بيماران از سرتاسر آمريکا صورت گرفت و عمل تعويض کليه براي جمعيت بزرگي طرح‌ريزي شد.
در ميان اين بيماران 5 نفر نسبت به دريافت کليه پيوندي حالتي شبيه به حساسيت شديد داشتند، يعني پس از دريافت کليه پيوندي بدن آنها واکنش شديدي نشان مي‌داد. پزشکان تيم پيوند با پاک‌سازي پادتن‌هاي خوني اين 5 بيمار شانس پاسخ مناسب به پيوند را در آنها بالا بردند. اما اصولا نزديک به يک سوم بيماران نيازمند به کليه پيوندي در آمريکا اين حساسيت شديد نسبت به ورود عضو جديد به بدن را دارند. البته اين حالت بيشتر در سياه‌پوستان ديده مي‌شود اما پس از مواردي مثل بارداري، تعويض خون، پيوند اعضاي ديگر و تعداد دفعات زير دياليز هم ديده مي‌شود. به عبارت ديگر هر چه‌قدر پيوند کليه به تاخير بيفتد، احتمال رد پيوند بيشتر خواهد شد.

اولين پيوند
 

قديمي‌ترين مدارک مربوط به پيوند کليه مربوط به17 ژوئن 1950 است. اين پيوند در ايالات متحده آمريکا و روي يک زن 44 ساله به نام روت توکر انجام گرفت. خانم توکر مبتلا به بيماري کليه پلي‌کيستيک بود. جراحي در بيمارستان مري واقع در ايلينويز صورت گرفت. در ابتدا اين عمل موفقيت‌آميز بود ولي پس از مدتي کليه جديد توسط بدن خانم توکر بازپس زده شد. علت اين اتفاق در واقع عدم استفاده از داروهاي سرکوب‌کننده ايمني بود. البته کليه ديگر خانم توکر عملکرد خود را حفظ کرده بود و او توانست به زندگي ادامه دهد اما پس از 5 سال علتي غير از بيماري کليوي باعث مرگ اين زن شد. در سال 1954 دو پيوند کليه موفقيت‌آميز به طور هم‌زمان در بوستون و پاريس انجام شد. در بوستون عمل پيوند بين دو دوقلوي همسان انجام گرفت. استفاده از دوقلوهاي همسان خطر واکنش ايمني را از بين مي‌برد. در همين زمان بود که دکتر موري و دکتر هارول براي اولين بار کليه فردي را به بيماري بدون هيچ نسبت فاميلي ولي با ژنتيک مشابه با موفقيت پيوند زدند. در سال 1990 دکتر موري به دليل همين عمل جراحي جايزه نوبل در رشته پزشکي را دريافت کرد. در کشور انگلستان پيوند کليه براي اولين بار در سال 1960 توسط دکتر مايکل وودراف روي دوقلوهاي همسان صورت گرفت. کليه در واقع آسان‌ترين عضو براي پيوند بود: بافت‌شناسي ساده اي داشت. برداشت عضو از جايي و کاشت آن در جايي ديگر جراحي نسبتا ساده‌اي محسوب مي‌شد و همچنين در صورت رد پيوند، با انجام دياليز بيمار زنده مي‌ماند.

رد پيوند
 

وقتي عضوي جديد به بدن فردي پيوند زده شود و بدن فرد آن عضو را غيرخودي تشيخص دهد پيوند پس‌زده مي‌شود. در واقع سيستم ايمني بدن به عضو يا بافت جديد حمله مي‌کند. البته اين امر غيرطبيعي محسوب مي‌شود چون وظيفه سيستم ايمني شناسايي عوامل بيگانه و مقابله با آنهاست. پس‌زدن پيوند در هر شرايط يا هر زماني ممکن است اتفاق بيفتد اما عموما در ماه‌هاي اول پس از پيوند ديده مي‌شود. در سال 1964 داروهايي وارد بازار شدند که عمل آنها سرکوب سيستم ايمني بود. اين داروها با مهار ايمني بدن باعث مي‌شوند عضو جديد به عنوان عامل خارجي شناسايي شود. در نتيجه دفع عضو پيوندي هم اتفاق نمي‌افتد. البته اين داروها هميشه هم موثر نيستند و تعدادي از پيوندها پس‌زده مي‌شوند. البته براي کم کردن احتمال رد پيوند روش‌هاي ديگري هم وجود دارند. روي هر يک از سلول‌هاي بدن مولکول‌هايي وجود دارند که باعث شناسايي سلول مي‌شوند. از همين راه است که وقتي عضوي جديد وارد بدن مي‌شود سلول‌هاي آن توسط بدن شناسايي مي‌شوند و عليه آنها پادتن ساخته مي‌شود. اين پادتن‌ها روي عضو جديد نشسته و آن را از بين مي‌برند. امروزه پزشکان از طريق پاک‌سازي اين پادتن‌ها موفق شده‌اند از تخريب و دفع عضو پيوند شده به بدن جلوگيري کنند.
منبع:http://www.salamat.com
/ج