خواص درماني چاي
گياه چاي با نام علمي (کاملا سيننسيس يا چاي سيننسيس) به صورت بوته، درختچه يا درخت وجود دارد. اگر براي تهيه چاي، هر سال آن را هرس کنيد، به صورت بوته باقي مي‌ماند. برگ‌ها هميشه سبز و گل‌ها هميشه سفيد و معطر هستند. گياه چاي، بيش از يک قرن پيش، توسط حاج‌حسين چايکار ملقب به کاشفالسلطنه به ايران انتقال يافته و ابتدا در لاهيجان و سپس در ساير نواحي شمالي کشور توسعه يافته است. برگ‌هاي به عمل آورده شده چاي يا همان چاي سياه بيش از 5 هزار سال است که به عنوان نوشيدني مورد استفاده انسان‌هاست. موطن اصلي چاي، کشور چين است که از آنجا احتمالا به هندوستان و سپس به نواحي ديگر جهان گسترش يافته است. در صورتي که برگ چاي پس از چيدن بلافاصله خشک شود، چاي سبز توليد مي‌شود و اگر پس از چيدن عمليات تخمير (پلاسيدن) روي آن صورت گيرد و سپس خشک شود، چاي سياه يا چاي معمولي توليد مي‌شود. نوعي چاي هم در چين وجود دارد که به صورت نيمه تخمير (تخمير ناقص) توليد مي‌شود که به نام اولانگ مشهور است.
با خواص چاي آشنا شويد
چيني‌ها مصرف چاي را در درمان سرطان موثر مي‌دانستند. در سال‌هاي اخير تحقيقات زيادي در ژاپن، چين، آمريکا و اروپا روي چاي انجام شده و نشان‌دهنده آن است که مصرف چاي خطر ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و سرطان را کاهش مي‌دهد که اين مساله را با پلي‌فنول‌هاي چاي مرتبط دانسته‌اند. در حال حاضر، مناطق وسيعي از چين، هندوستان، ويتنام، برمه، اندونزي و سريلانکا زير کشت چاي است. مهم‌ترين ترکيبات چاي، متيل گزانتين‌ها هستند. اين گروه شامل کافئين (تئين) به ميزان40 درصد و مقدار کمتري نئوپرومين و تئوفيلين است. همچنين پلي‌فنول‌ها که تانن‌ها جزو آنها هستند، ميزان 10 تا 20 درصد از ترکيبات چاي را تشکيل مي‌دهند (ترکيبات گس و تلخ چاي). ترکيبات ديگر شامل عطر چاي، قندها، اسيدها، فلاونوييدها، فلورايد، ويتامين‌هاي گروه B و فيبر هستند. مهم‌ترين آثاري که تاکنون از چاي مطالعه شده و مورد تاييد منابع علمي قرار گرفته است شامل آثار ضدآميب، ضددرد، ضدآلزايمر، ضدباکتري، ضدآرتريت، ضدسرطان، ضدافسردگي، ضد سم، ضداکسيدان، قابض، مقوي قلب، محرک، ادرارآور، کاهش دهنده پرفشاري خون، محرک ايمني بدن، کاهش دهنده چربي خون، محرک تنفس، ضدسرطان، ضدويروس، ضداسپاسم، ضداحتقان، ضدموتاژن و محافظ کبد است.
9 نکته مهم درباره چاي
نکات مهمي که دانستن آنها درباره چاي ضروري بوده و مورد سوال بسياري از افراد است، به صورت خلاصه به شرح زير است:
1 مصرف روزانه 6 قاشق چاي‌خوري چاي خشک که معادل حدود 12 ليوان چاي است، کاملا بي‌ضرر است.
2 زنان باردار در مصرف چاي بايد تعادل را رعايت کنند. ميزان کافئين مصرفي در زنان باردار بهتر است کمتر از 300 ميلي‌گرم معادل با 3 تا 5 ليوان چاي باشد.
3 زنان شيرده بايد توجه کنند مصرف کافئين (چاي يا قهوه) بيش‌از اندازه باعث اختلال در خواب کودکان شيرخوار آنها مي‌شود.
4 نوشيدن چاي به خصوص در حجم زياد و غليظ بلافاصله پس از غذا مي‌تواند مانع جذب آهن غذا از طريق روده شود. اين موضوع نتيجه ترکيب تانن‌هاي چاي با املاح فلزي بوده که به صورت ترکيب بزرگ و سنگين و غيرقابل جذب در آمده و دفع مي‌گردند.
5 چاي تازه دم داراي حداکثر ميزان کافئين است که در اين صورت خاصيت رفع خستگي آن زياد است ولي هر چه چاي کهنه‌تر مي‌شود، ميزان کافئين آن کم مي‌شود. اين مساله به اين صورت است که در دقايق اول حداکثر ميزان کافئين چاي در آب جوش حل شده و در مراحل بعدي اين کافئين آزاد شده با تانن‌ها ترکيب مي‌شوند و از دور خارج مي‌شوند بنابراين چاي مانده يا کهنه داراي حداقل کافئين است.
6 چون گياه چاي سياه و چاي سبز يکي است و فقط در توليد آنها تفاوت وجود دارد لذا مواد و خواص اين دو نوع چاي در بسياري از موارد مشابه است و فقط در چند مورد با هم تفاوت دارند.
7 امروزه از چاي در تهيه شامپوها (به دليل داشتن ترکيبات تانني قابض که باعث سفت شدن پوست‌سر مي‌شوند) استفاده مي‌کنند. همچنين چاي خشک داروي خوبي به عنوان ضداسهال است و مي‌توان براي کنترل بعضي از اسهال‌ها به مدت 3 روز و هر روز 7 تا 10 گرم چاي خشک را پودر کرده و مصرف کرد.
8 رنگ، طعم و بوي چاي به مراحل تخمير و عمل آوردن آن بستگي دارد ولي براي بازاريابي بهتر و رقابت به بعضي چاي‌ها عطر و رنگ مصنوعي اضافه مي‌شود تا ظاهري زيبا و معطر داشته باشند.
9 اينکه گفته مي‌شود چاي براي افرادي که مشکل قلب دارند مضر است، صحيح نيست؛ بلکه اين افراد نبايد در مصرف چاي زياده‌روي کنند چون کافئين موجود در چاي که جسم اصلي آن است، جسم محرکي است و مصرف بيش از اندازه باعث تحريکات زيادي در اين‌گونه افراد مي‌شود لذا مصرف چاي کم‌رنگ و در حد تعادل براي افراد با مشکلات قلبي ضرري نداشته و حتي ممکن است به آنها کمک کند.
مزايا و معايب چايبيشتر ما ايراني‌ها روزمان را با يک فنجان چاي آغاز مي‌کنيم و طي روز هم براي رفع خستگي چاي مينوشيم اما به ارزش غذايي اين نوشيدني و بهترين روش و شيوه مصرف آن کمتر توجه مي‌کنيم. براي کسب اطلاعات بيشتر در اين خصوص، با دکتر تيرنگ نيستاني، متخصص تغذيه و رژيمدرماني و عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي گفتگو نموده ایم که در ذیل آمده:
آقاي دکتر! خيلي‌ها طبق عادت، روزي چند فنجان چاي مينوشند اما درباره خواص ترکيبات موجود در چاي اطلاعات چنداني ندارند. لطفا در اين خصوص کمي توضيح بدهيد.
بله؛ يکي از مهم‌ترين ترکيبات موجود در چاي کافئين است. کافئين ماده‌اي است با خواص دارويي. از آنجايي که در بحث تغذيه هيچ چيز مطلقا خوب يا بد نيست، کافئين نيز خوبي و بدي‌هايي دارد. يکي از خواص دارويي کافئين اين است که در مقادير کم حس هوشياري به فرد داده و بر سيستم اعصاب مرکزي تاثير مي‌گذارد. همچنين مقدار کم کافئين خواص ميکروبيولوژيک داشته و رشد برخي ميکروب‌ها را متوقف مي‌کند. اما اگر مقدار مصرف بالا باشد حس کلافگي به فرد داده و محرک سيستم اعصاب مرکزي است. همچنين بر قلب و عروق هم تاثير مي‌گذارد و مصرف آن در مقادير بالا سبب بروز تپش قلب مي‌شود. وقتي مقدار دريافت کافئين از طريق نوشيدن چاي بالا مي‌رود، مجموع اين مسايل مي‌تواند سبب برانگيختي عصبي، تپش قلب، دفع ادرار و اصطلاحا سبب مسموميت با کافئين شود. از ترکيبات گياهي ديگر موجود در چاي مي‌توان به پلي‌فنول‌ها اشاره کرد که خاصيت آنتي‌اکسيداني خيلي قوي دارند.
خيلي‌ها معتقدند چاي يک نوشيدني سالم است و فوايد زيادي براي سلامت افراد دارد؛ همين طور است؟
تحقيقات انجام شده روي خواص بيولوژيک چاي نشان داده است که ترکيبات فنولي چاي سياه، توليد مواد التهاب‌زا را کاهش مي‌دهد و مي‌تواند خواص ضدالتهابي در بدن داشته باشد. ضمنا چه عصاره چاي و چه ترکيبات فنولي، خواص ميکروبيولوژيک دارند؛ يعني اولا رشد باکتري‌ها را کاهش مي‌دهند و ثانيا وقتي همراه با آنتي‌بيوتيک مصرف شوند، اثر ضدميکروبي قوي‌تري اعمال مي‌کنند. مطالعه‌اي که اخيرا انجام شده نيز نشان داده است در بيماران مبتلا به ديابت نوع 2 مصرف يک تا 4 فنجان چاي، هرچند سبب کاهش معني‌دار چربي، وزن و قند نمي‌شود اما توان آنتي‌اکسيداني سرم را به طرز معني‌داري افزايش مي‌دهد. همچنين وقتي چاي بيشتر از 3 فنجان مصرف شود، غلظت مواد التهاب‌زاي خاص را به طرز معني‌داري کاهش مي‌دهد و در فرمول شمارش گلبول‌هاي سفيد خون نيز سبب بروز تغييراتي به نفع کاهش التهاب مي‌شود.بنابراين چاي سياه يک نوشيدني سالم است که البته اگر آلوده به فلزات سنگين نباشد و فرآيند توليد آن بهداشتي و طبق استانداردها باشد، ماده‌اي با خواص آنتي‌آکسيداني، ضدالتهابي و ضدسرطاني و تحريک‌کننده سيستم اعصاب مرکزي است.
پس چايخورها از فوايد زيادي بهرهمند مي‌شوند!
بله؛در ايران، شکلي که چاي مصرف مي‌شود، با ساير نقاط جهان متفاوت است. در ايران چاي همراه با کشمش، قند، شکر و نبات مصرف مي‌شود، در حالي که چاي سبز در چين هيچ افزودني‌اي ندارد. در ايران چاي قندپهلو معروف است و چاي به عشق قند خورده مي‌شود. تمامي خواص شبه جادوي چاي در کنار قند و شکر و شکلات و شيريني، عرصه‌اي براي ظهور نخواهد داشت. به عنوان مثال، قند و شکر سبب بروز چربي در ناحيه شکم مي‌شود که اين بافت و چربي توان آنتي‌اکسيداني بدن را به شدت کاهش داده و اثرات نامطلوب بر قلب و عروق مي‌گذارد. متاسفانه برخي از چاي‌خورهاي حرفه‌اي، سيگاري‌هاي حرفه‌اي هم هستند. در چنين شرايطي چه انتظاري داريد در کنار يک ماده اکسيداني قوي مثل دود سيگار، مصرف چاي خواص آنتي‌اکسيداني داشته باشد. در حين مصرف چاي بايد به غلظت چاي و مانده بودن آن که سبب افزايش ميزان کافئين در آن مي‌شود نيز توجه کنيم.
غلظت چاي بايد چه‌قدر باشد؟
استانداردي براي غلظت چاي وجود ندارد ولي گفته مي‌شود چايي که در ليوان شيشهاي ريخته مي‌شود بايد جوري باشد که فرد از پشت ليوان بتواند حروف چاپي يک روزنامه را با چشم غيرمسلح ببيند. البته اين معيار هم ذهني است. وقتي يک چاي پررنگ باشد سبب افزايش ترشح شيره معده شده و طبيعتا مي‌تواند در افرادي که مشکل التهاب معده دارند، ناراحتي ايجاد کند. از سوي ديگر، با افزايش کافئين، مشکلاتي که پيش از اين در مورد آن صحبت کرديم، پيش مي‌آيد.
مي‌گويند نوشيدن چاي بعد از غذا جذب آهن را کم مي‌کند؛ يعني نبايد بعد از غذا چاي خورد؟
پلي‌فنول‌هاي موجود در چاي خاصيت اتصال به فلزات دو ظرفيتي مانند آهن را دارند و وقتي اين ترکيب ايجاد شد ترکيبي ايجاد مي‌شود که زيست فراهمي آن را کم مي‌کند. به همين دليل مي‌گويند بعد از غذا فورا چاي ننوشيد. البته جذب هر آهني با مصرف چاي، مختل نمي‌شود. عمدتا جذب آهن موادغذايي گياهي مثل آهن حبوبات و برنج يا آهن موجود در قرص‌ها با مصرف چاي کم مي‌شود. جذب آهن عالي که در گوشت و منابع جانوري موجود است با مصرف چاي کم نمي‌شود. در کشور ما با اين اوضاع شيوع فقر آهن، نمي‌توانيم به مردم بگوييم بعد از غذا چاي بخورند چون وضعيت بدني و ميزان آهن بدن افراد مختلف متفاوت است. توصيه عمومي اين است که تا دو ساعت بعد از صرف غذا چاي مصرف نشود. بهتر است دخترخانم‌ها در سن بلوغ و خانم‌ها در سنين باروري چاي را تا دو ساعت بعد از صرف غذاي اصلي يعني وعده‌اي که حجم بيشتر کالري را در روز از آن دريافت مي‌کنند، مصرف نکنند. در آقايان به ويژه افرادي که مشکل کمبود آهن ندارند يا حتي مساله پرخوني دارند، مصرف چاي بعد از غذا نه تنها براي آنها مشکلي ايجاد نمي‌کند بلکه حتي کمک‌کننده هم هست.
در رابطه با چاي عطري و غيرعطري هم توضيح مي‌دهيد؟ اصلا مصرف چاي عطردار توصيه مي‌شود؟
اسانس در فرآيند توليد چاي به آن اضافه مي‌شود و به برگ چاي ربطي ندارد. خيلي از اسانس‌ها خودشان مي‌توانند خوب باشند و خواص آنتي‌اکسيداني داشته باشند و برخي هم نه. اسانس‌هايي مثل اسانس ميوه يا دارچين مي‌تواند خوب باشد و خواص ميکروبيولوژي و آنتي‌اکسيداني چاي را بالا ببرد.
حرف آخر؟
از خوبي‌هاي چاي گفتيم. حالا بگذاريد کمي هم از ممنوعيت‌هاي چاي بگوييم. به افرادي که مشکل معده، زخم اثني‌عشر يا زخم معده و التهاب دارند، توصيه مي‌کنم زياد چاي ننوشند (به ويژه چاي پررنگ)؛ همچنين به افرادي که دچار سنگ کليه کلسيمي هستند، توصيه مي‌کنم چاي پررنگ نخورند. کلا موادي که همراه با چاي مصرف مي‌شوند، مثل قند و شکر و شکلات منع بيشتري دارند؛ تا خود چاي.
منبع: http://www.salamat.com
ae
