واژه هاي اخلاق اسلامي
نويسنده: رسول ملکیان اصفهانی
مقدمه
1-در حوزه مکتب اخلاق فلسفی می توان به کتاب (الطب الروحانی ) تالیف ابوبکرمحمدبن زکریابن یحیی رازی و (فصول منتزعه) تالیف ابونصر محمدبن طرخان فارابی و (السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه ) تالیف محمد بن ابی ذر یوسف عامری نیشابوری و (رسائل اخوان الصفاء) رساله نهم و (تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق ) تالیف ابوعلی احمدبن محمدبن یعقوب رازی ملقب به مسکویه و (تهذیب الاخلاق ) تالیف ابو علی حسن بن حسن بن میثم و (مدارج الکمال ) تالیف افضل الدین محمدبن حسن مرقی کاشانی و (اخلاق ناصری )تالیف ابوجعفرمحمدبن محمدبن حسن طوسی ) مشهمور به خواجه نصیرالدین طوسی و (لوامع الاشراق فی مکارم الاخلاق ) تالیف جلال الدین محمدبن اسعد دوانی اشاره داشت .
2- در حوزه مکتب عرفانی می توان به کتاب ( اللمع فی التصوف ) تالیف عبدالله بن علی بن محمد بن یحیی ابو نصرسراج و (قوت القلوب فی معامله المحبوب ) تالیف محمد بن علی بن عطیه حارثی و (الاشارات و التنبیهات ) نمط نهم مقامات العارفین تالیف ابو علی حسین بن عبدالله بن سینا و (رسائل قشیریه ) تالیف ابوالقاسم قشیری نیشابوری و (منازل السائرین ) تالیف ابواسماعیل عبدالله بن ابی منصور محمد انصاری هروی و (مصباح الانس بین المعقول والمشهود ) فصل پنجم مقدمه تالیف شمس الدین محمدبن حمزه بن محمدرومی و (رساله سیرو سلوک) تالیف علامه سید محمدمهدی بن مرتضی بن محمد البروجردی الطباطبائی و (بحرالمعارف)تالیف مولی عبدالصمد همدانی اشاره کرد.
3-در حوزه اخلاق اسلامی ماثور بخصوص از دیدگاه اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین کارهای خوبی انجام گرفته است و این موضوع مهم دینی در چند سال اخیر مورد توجه بیشتری واقع شده است ولی باید اعتراف کرد که کارهای زیادی می توان در این زمینه انجام داد که بجز از افراد معتقد و دانشمند و راسخ قدم بر نمی اید.در این حوزه می توان به کتاب (اصول الکافی) جلد دوم تالیف شیخ ابوجعفرمحمدبن یعقوب بن اسحاق و (الوافی ) ابواب اخلاقی آن تالیف فیض کاشانی و (بحارالانوار) مجلدات 64 تا 76 تالیف محمدباقرمجلسی و از آثار اهل سنت می توان به کتاب (شعب الایمان )تالیف ابوبکراحمدبن حسین بن علی بن موسی بیهقی نیشابوری و (شجره المعارف و الاحوال و صالح الاقوال و الاعمال ) تالیف ابو محمد عزالدین عبدالعزیز بن عبدالسلام اشاره کرد.
4- در حوزه اخلاق تلفیقی می توان به کتاب (الرعایه لحقوق الله) تالیف ابوعبدالله حارث بن اسد محاسبی و (ادب الدنیا و الدین ) تالیف ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب بصری شافعی و (الحقایق فی محاسن الاخلاق ) تالیف مولی محسن فیض کاشانی و (جامع السعادات ) تالیف محمد بن ابی ذر نراقی اشاره کرد.
باید یاد آور شد که در دوران معاصر یک گرایش خاص دیگر نیز در حوزه اخلاق اسلامی پدیدار شده است که بسیار میمون و مبارک است و ان استفاده از آیات الهی بصورت خاص و موضوعی در ارتباط با اخلاق اسلامی که می توان به کتاب (اخلاق در قرآن ) تالیف آیت الله مکارم شیرازی و همینطور آیت الله مصباح یزدی اشاره کرد. ما در اینجا وازهای اخلاق اسلامی (فضائل و رذائل ) را بر اساس اخلاق تلفیقی ارائه کردیم و از کتاب های جامع السعادات و بهشت اخلاق استفاده وافربردیم امید است مورد توجه واقع شود.
رديف صفات فضيله رديف صفات رذيله
1 علم 1 جهل مركب
2 مطالعه ويادگيري روش مطالعه 2 جهل بسيط
3 استماع 3 جربزه
4 هوشياري وبيداري 4 غلّو و تندروي
5 حفظ ونقل وفهم احاديث پيامبر وائمه طاهرين 5 پيروي كوركورانه
6 حكمت 6 افراط وتفريط
7 خردمندي وعقل گرائي 7 حماقت
8 احتياط ودقت 8 بلادت وسفاهت
9 مشورت ورايزني 9 شك وحيرت
10 تدبير وبرنامه ريزي 10 بي خدايي وشرك
11 اعتدال 11 خواطرنفساني(وسواس)
12 رشد 12 مكروحيله
13 فقه 13 ترس
14 يقين 14 ضعف وناتواني
15 خدامحوري وتوحيد 15 سستي وتنبلي( وهن)
16 فكروخواطرپسنديده 16 خوف مذموم
17 عبرت گيري 17 ايمن دانستن خود از مكر خدا
18 تفال 18 نااميدي وياس
19 تطيّر 19 حقارت وكوچكي نفس( ذلّت)
20 حريّت وصراحت 20 اضطراب وتزلزل
21 شجاعت 21 دون همتي
22 قوت وتوانمندي 22 بي غيرتي
23 تقيّه 23 سوءظن
24 ورزش وتقويت جسم 24 خشم وغضب
25 تهوّر وبي باكي 25 انتقام
26 اطمينان 26 تندخوئي
27 خوف ممدوح( رهبت) 27 تكلّف وسختگيري
28 اميدواري 28 بداخلاقي وكج خلقي
29 بزرگ منشي وصلابت نفس (عزت نفس) 29 حقد وكينه
30 مروّت ومردانگي 30 بيمار دلي وبيماريهاي دل
31 ثبات وپايمردي(استقامت) 31 لعن ونفرين مومنين
32 علوّ همّت(شهامت) 32 اظهار عداوت با مردم
33 سرعت وسبقت وتلاش براي الگو شدن 33 فحش
34 غيرتمندي 34 عجب
35 وقار 35 كبر
36 سكينه 36 بغي وسركشي
37 حسن ظن 37 طرح دوستي يهود ونصاري
38 بردباري وفرو بردن خشم 38 خودستاني
39 عفو 39 عصبيّت
40 عذرپذيري وعذر خواهي 40 كتمان حق
41 رفق ومدارا 41 اعوجاج
42 خوش خلقي 42 قساوت قلب
43 صفاي دل ( رحمت) 43 شره ( آزمندي)
44 شفقّت 44 عمل منافي عفت
45 قلب سليم 45 خودمشغوليهاي جنسي
46 دعا 46 زن نمايي مردان ومرد نمايي زنان
47 خيرخواهي لساني ( دعا به مومنين) 47 خمود
48 استخاره 48 عدم رغبت به ازدواج وتاخير آن
49 سلام وصوات به پيامبر وآلش (ع) 49 بدحجابي وبي حجابي
50 لعن فاسقين 50 پوشش نامناسب
51 خوش كلامي 51 حبّ دنيا
52 انكسار نفس 52 طلب حرام
53 تواضع وفروتني 53 وابستگي به پول وثروت( كنز)
54 استحقار نفس در گفتار 54 فراع ( بيكاري)
55 افتخار 55 رفاه زدگي
56 فرمان پذيري 56 ابراز نياز به مردم وسوال از آنان
57 استيذان 57 حرص ( تكاثر)
58 اقرار به عيوب نفس 58 طمع
59 انصاف 59 بخل
60 اظهار حق وايستادگي برحق 60 احتكار
61 استقامت (پايداري برحق) 61 كم فروشي ( تطفيف)
62 سلامت و لطافت ورقّت دل 62 صدقه ندادن
63 گريه ارزشي 63 عدم پرداخت خمس وزكات
64 عفّت 64 رشوه دادن
65 ازدواج نمودن 65 ميهماني ندادن
66 حجاب 66 خيانت
67 آراستگي ظاهر 67 فجور
68 زهد 68 موسيقي حرام( غنا)
69 كسب ثروت حلال 69 اعتياد
70 حرفه آموزي وهنرمندي 70 شرابخواري
71 حلال خوري 71 تكلّم بي مورد و غيرمفيد
72 وجدان كاري داشتن وكار 72 نقل وگفتگوي گناه
73 فقرممدوح 73 حسد
74 تحمّل فقر( استعفاف) 74 ستمگري
75 قناعت 75 زن فرد بي تقصير
76 بي نيازي از مردم 76 آزار وتحقير واهانت مومنين
77 سخاوت وجود 77 اتهام به امور مسلمين
78 حق معلوم ومشاركتهاي اقتصادي 78 عدم اهتمام به امور مسلمين
79 درختكاري وآباداني زمين 79 كوتاهي در امر به معروف ونهي از منكر
80 شركت در امور عام المنفعه 80 قهر وهجران
81 ايثار 81 اختلاف وتفرقه
82 قرض دادن ( وام بي بهره) 82 حضور در محافل لغو وبيهوده
83 ايجاد رفاه خانوادگي 83 قطع رحم
84 صدقه دادن ( انفاق) 84 عاق والدين
85 پرداخت خمس وزكات 85 آزار همسايگان
86 هديه دادن 86 عيب جويي
87 ميهمان دوستي 87 افشاء اسرار
88 امانت داري 88 سخن چيني
89 تقوي 89 افساد بين مردم
90 ورع (پارسائي) 90 شماتت
91 سكوت 91 جدال ( مراء)
92 نصيحت 92 مسخره كردن واستهزاء
93 دادگري (عدل) 93 شوخي بي مورد
94 شناخت حقوق واداء آنها 94 غيبت
95 رعايت حق كارگر 95 دروغ
96 اكرام واحترام مومنين 96 بهتان
97 ارشاد وهدايت ودعوت 97 شهادت وسوگند دروغ
98 بيان حقيقت وقدرت بيان وخطابه 98 خلف وعده
99 سعي در امر به معروف ونهي از منكر 99 رياست طلبي
100 رفت وآمد والفت با يكديگر 100 علاقه مندي مدح خود
101 اجتماع ومشاركت و وحدت 101 رياكاري وسمعه
102 تشكيل محافل ارزشي 102 نفاق
103 صله رحم 103 غرور
104 سلام وفراگيري آن 104 آرزوهاي بلند
105 سرپرستي ورعايت حقوق يتيم 105 فراموشي مرگ
106 عيادت وپرستاري بيمار 106 وقاحت
107 احسان به والدين 107 گناه كردن
108 نيكي به همسايگان 108 تكرار گناه
109 پوشانيدن عيوب 109 غفلت وكسالت
110 راز داري 110 تضييع اوقات وتسويف
111 اصلاح بين مردم 111 عدم رغبت ممدوح
112 همدردي با مردم 112 كراهت ( بغض)
113 مناظره واحتجاج 113 مبغوض خدا شدن
114 بيان متين وعلمي 114 بغض محمد وآل محمد
115 مزاج ممدوح 115 ادّعاي تشيع
116 سرور وخنده رويي 116 جفا
117 ستودن مردم ومومنين 117 سخط وخشم
118 صدق وراستي 118 حزن واندوه مذموم
119 وفاي به تعهدات 119 بي اعتمادي به خدا
120 دوستي گمنامي 120 كفران نعمت الهي
121 مسئوليت پذيري ومديريت 121 جزع وبي تابي
122 كراهت مدح 122 ترك واضاعه وسهو نماز
123 يكساني ظاهر وباطن 123 دوري از قرآن
124 اخلاص 124 فسق
125 كار براي خدا 125 دزدي
126 بصيرت 126 حبط( تخريب اعمال نيك)عادات مذموم
127 كنترل وكوتاهي آرزوها 127 لجاجت
128 ياد مرگ
129 شهادت طلبي وجهاد در راه خدا
130 ياد اموات وزيارت شهدا واهل قبور
131 وصيّت نمودن
132 حيا
133 توبه
134 استغفار
135 مرابطه نفس
136 نيّت
137 زمان شناسي ومديريت زمان
138 شوق
139 محبت خدا
140 انس
141 مهر خدايي
142 محبوب خدا شدن
143 حب محمد وآل محمد
144 ذكر وياد محمد وآل محمد
145 داشتن خصلتهاي شيعه كامل
146 وفا
147 رضاي انسان از خدا
148 رضاي خدا از انسان
149 تسليم
150 سرور ونشاط
151 توكل
152 شكر نسبت به خدا
153 شكر نسبت به مردم
154 حمدوستايش
155 صبر واستقامت
156 عبادت
157 ذكر خدا
158 طهارت
159 نظافت وپاكيزگي
160 اذان گويي
161 توجه در نماز
162 نماز شب خواندن واداء نوافل
163 ارتباط با مسجد
164 اعتكاف
165 اشتياق به حج وعمره
166 روزه كامل
167 گرايش به قرآن وتلاوت آن
168 بركتهمت وتكثير عمل صالح
169 هجرت
170 آراستگي به زينتهاي معنوي
171 اراده
172 استعاذه
173 نظم در زندگي
174 اهميت دادن به نوشتن ونويسندگي
175 گردشگري وسياحت
176 دشمن شناسي ودشمن ستيزي
178 رعايت اموال عمومي وبيت المال
179 كفّاره
180 مراقبت از خود در برابر فتنه ها
181 آسيب شناسي وحفظ دست آوردها
182 شناخت وارتباط با فرشتگان
183 انتظار وارتباط با امام زمان
184 كسب صفات ياران امام زمان
/ك
