گفتگو با دکتر سيدمسيح هاشمي*
گاه افسانه‌ها و باورهاي دور از واقعيت در ميان مردم چنان شايع مي‌شود که طي سال‌ها، بارها و بارها به عنوان واقعيتي از زبان‌ها جاري مي‌شود. اين موضوع درباره عقايد غلطي که در رابطه با اطلاعات چشم‌پزشکي رايج است نيز صادق است. ما نيز اين باورها را در قالب سوالاتي از دکتر سيدمسيح هاشمي، فوق‌تخصص بيماري‌هاي شبکيه و ليزر و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران پرسيده‌ايم که پيش رو داريد.
آقاي دکتر، آيا مطالعه در نور ضعيف به چشم صدمه مي‌زند؟
نه، استفاده از نور کم ضرري براي چشم ندارد. از زماني که مطالعات و خياطي‌ها و گلدوزي‌هاي شبانه در نور شمع يا نور چراغ‌هاي نفتي و گازي انجام مي‌شد، زمان درازي نمي‌گذرد. به هر حال نور خوب مطالعه را آسان‌تر مي‌کند و از خسته شدن چشم جلوگيري مي‌نمايد. به خصوص در کساني که از عينک‌هاي دو کانونه استفاده مي‌کنند.
آيا استفاده از کامپيوتر و ويديو براي چشم ضرر دارد؟
نه، استفاده از کامپيوتر و يا مانيتور صدمه‌اي به چشم نمي‌زند. ولي به هر حال ممکن است کار نزديک و يا خواندن طولاني‌مدت موجب فشار و خستگي چشم شود. چنانچه در فواصل کار فرد استراحت کرده و به مناظر اطراف نگاه کند، اين خستگي از ميان مي‌رود. اما چنانچه شخصي خيلي زود خسته مي‌شود و يا تار مي‌بيند، بايد به چشم‌پزشک مراجعه کند.
استفاده از عينک با شماره نامناسب چطور؟ آيا به چشم صدمه مي‌زند؟
نه، به طور کلي عينک براي بهتر ديدن است. حال اگر کسي اصلا عينک نزند و يا اينکه عينک نامناسبي بزند، از نظر فيزيکي هيچ نوع آسيبي به چشم نمي‌رسد. با وجودي که بهترين حالت اين است که عينک با شماره صحيح و مناسب استفاده شود و ناراحتي چشم و ديد دلخواه حاصل شود، اما نبايد ترسيد که با استفاده نکردن از عنيک مناسب، ديدمان را از دست خواهيم داد. البته به استثناء دو مورد: بچه‌هايي که چشم‌لوچ دارند و بچه‌هايي که چشم تنبل دارند. در اين موارد ممکن است عينک چشم را تقويت کند و ديد بيمار را حفظ نمايد و بهبود بخشد. استفاده از عينک در سنين پايين در ديد چشم بچه اشکالي به وجود نمي‌آورد و همچنين او را براي هميشه به عينک وابسته نمي‌کند. استفاده از عينک يا عدم استفاده از آن تاثيري در روند بالا رفتن شماره عينک يا کم کردن آن ندارد. چنين چيزي تاکنون به اثبات نرسيده است.
آيا لوچي چشم در کودکان از بين رفتني است؟
نه، چنانچه لوچي چشم واقعي باشد، به طور معمول از بين نمي‌رود. ولي بعضي از کودکان قسمت بالاي بيني‌شان (پل بيني) عريض است و چشم‌هايشان چپ به نظر مي‌رسد. در صورتي که اين طور نيست. اين نوع لوچي ظاهري با بزرگ شدن بچه از بين مي‌رود. بچه‌هايي هم که استرابيسم دارند، براي جلوگيري از دوبيني يا دوتايي ديدن اجسام به طور غيرارادي از يک چشم استفاده مي‌کنند. بنابراين بچه‌اي را که به نظر مي‌رسد چپي چشم دارد، بايد تحت معاينه چشم‌پزشک قرار داد. به طور کلي لوچي چشم هر چه زودتر مورد معالجه قرار گيرد بهتر است.
آيا ناراحتي چشمي مشکلي در يادگيري ايجاد مي‌کند؟
مشکلاتي در امر خواندن، حساب کردن و ديگر يادگيري‌ها در بچه‌ها، ناتواني‌هاي ويژه يادگيري (SLD) ناميده مي‌شود. هيچ مدرکي دال بر اينکه مسايل چشمي موجب ناتواني‌هاي ويژه يادگيري شود وجود ندارد. بچه‌هايي که مشکل فراگيري دارند، احتياج به کمک از طرف معلم يا کسي که مهارت‌هاي خاصي درباره آموزش اينگونه افراد داشته باشد، دارند. البته پيش از اينکه بچه را به دست افراد خاصي براي آموزش بسپاريم لازم است يک معاينه کامل چشمي از او به عمل آيد.
آيا نزديک تلويزيون نشستن به چشم کودکان آسيب مي‌رساند؟
قدرت تطابق چشم کودک براي ديد نزديک بيشتر از بزرگسالان است. يعني چشم‌شان مي‌تواند بدون احساس خستگي و فشار، اجسام نزديک را ببيند. بنابراين آنها اغلب اين عادت را پيدا مي‌کنند که کتاب را خيلي نزديک به چشم بگيرند و هنگام تماشاي تلويزيون درست جلوي آن بنشينند. هيچ مدرکي وجود ندارد که ثابت کند اين عادت به چشم صدمه مي‌رساند، اما توصيه مي‌شود حداقل فاصله دو متر باشد. به طور معمول وقتي که بچه بزرگ مي‌شود اين عادت هم از بين مي‌رود. البته اتفاق مي‌افتد که بچه‌اي به دليل نزديک‌بيني، براي ديد واضح‌تر، نزديک تلويزيون بنشيند. تشخيص اين حالت با چشم‌پزشک يا اپتومتريست است که با عينک مناسبي چنين وضعيتي را اصلاح نمايد.
از قديم مي‌گفتند خوردن هويج ديد چشم را زيادتر مي‌کند. آيا واقعا همين طور است؟
نه. درست است که هويج سرشار از ويتامين A است و اين ويتامين براي چشم و عمل ديدن از ضروريات است ولي به هر حال بسياري از مواد غذايي ديگر نيز داراي ويتامين A هستند. در ضمن فقط مقدار بسيار کمي از اين ويتامين براي ديد چشم مورد نياز است. يک رژيم غذايي صحيح چه داراي هويج باشد و چه نباشد، مي‌تواند مقدار ويتامين A لازم براي ديد طبيعي چشم را تامين کند.
به اشخاصي که چشم ضعيف دارند، توصيه مي‌شود از مطالعه خطوط ريز بپرهيزند. نظر شما چيست؟
شايع است که افرادي که چشم ضعيف دارند و يا افرادي که عينک مي‌زنند، نبايد از چشم‌شان براي خواندن خطوط ريز و يا کارهاي بسيار ظريف استفاده کنند، چرا که چشم‌شان زودتر فرسوده مي‌شود. براي بررسي در صحت اين مطلب مي‌شود چشم را به دوربين عکاسي تشبيه کرد. يک دوربين هيچ‌گاه براي اينکه عکس‌هاي ظريف و دقيقي گرفته است، زودتر از دوربين‌هاي ديگر خراب نمي‌شود. همين موضوع براي چشم هم صادق است و استفاده حداکثر و کامل از چشم هيچ گونه خطري ندارد.
آيا اصلاح ديد دوم (بازيافت ديد) در دوران پيري ممکن است يکي از علايم آب مرواريد باشد؟
بله، افراد مسن وقتي مي‌بينند که روزنامه را برخلاف گذشته مي‌توانند بدون عينک‌شان مطالعه کنند، تصور مي‌کنند که ديد بهتري پيدا کرده‌اند در صورتي که واقعيت اين است که آنها نزديک‌بين شده‌اند و حالا ديگر احتياجي به عينک‌شان که اغلب در افراد مسن براي تصحيح پيرچشمي استفاده مي‌شود، ندارند. اين نزديک‌بين شدن در سنين بالاتر مي‌تواند از اولين علايم آب‌مرواريد باشد.
مي‌گويند پيش از اينکه آب مرواريد عمل شود بايد به اصطلاح «رسيده» باشد. آيا اينطور است؟
پيش از اين اعتقاد بر اين بود که آب مرواريد پيش از اينکه مورد عمل جراحي قرار گيرد، بايد رسيده باشد. اکنون مي‌دانيم که هيچ گونه ضرورتي براي اين موضوع نيست. جراحي آب مرواريد بايد وقتي انجام شود که شخص احساس کند ديد موجود براي انجام امور و مشاهده و مطالعه کفايت نمي‌کند.
آيا آب‌مرواريد را مي‌توان با پرتو ليزر درمان کرد؟
اين يکي از آن باورهاي مدرن است. خير، آب مرواريد را نمي‌توان با پرتو ليزر از بيرون چشم درمان کرد. عدسي کدر را تنها بايد با عمل جراحي از چشم خارج کرد. پس از جراحي آب مرواريد ممکن است لايه‌اي غشايي در درون چشم کدر شود. اين غشاء را مي‌توان با پرتو ليزر باز کرد. اين نوع استفاده از ليزر را نبايد با جراحي آب مرواريد يعني خارج کردن عدسي کدر چشم اشتباه کرد.
آيا کنتاکت لنز يا لنز تماسي مي‌تواند از پيشرفت نزديک‌بيني جلوگيري کند؟
بعضي از مردم در نتيجه راهنمايي‌هاي غلط باور کرده‌اند که لنز تماسي، نزديک‌بيني را به طور دايمي اصلاح مي‌کند. متاسفانه مدرکي وجود ندارد که ثابت کند، لنز تماسي مي‌تواند به طور دايمي نزديک‌بيني را علاج کند و يا اينکه از پيشرفت آن جلوگيري نمايد. بلي، به تازگي روشي ابداع شده که با گذاردن نوع خاصي از لنز سخت در هنگام شب، فرم قرنيه را به‌طور موقت تغيير داده و اصلاح موقت نزديک‌بيني انجام مي‌شود ولي به‌طور دايمي خير.
آيا لنزهاي تماسي خطر عفونت و تخليه چشم دارند؟
اگر رعايت نکات احتياطي و بهداشتي انجام شود به‌طور معمول عارضه‌اي به دنبال ندارد. ولي استفاده از دست آلوده، عفوني بودن چشم، و استفاده مشترک از کنتاکت لنز مي‌تواند خطرآفرين بوده و ايجاد عفونت قرنيه و عوارض آن را نمايد.
آقاي دکتر، چشم را مي‌توان پيوند زد؟
نه. در حال حاضر پيوند کل چشم از نظر علمي غيرممکن است. چشم انسان به وسيله عصب بينايي، يعني حياتي‌ترين قسمت چشم، با مغز در ارتباط است. عصب بينايي قطري به اندازه مغز يک مداد دارد، که تعداد 101 ميليون فيبر عصبي باريک درون آن است. اين عصب را نمي‌توان پس از قطع شدن دوباره وصل کرد. قرنيه يا قسمت شفاف جلو چشم است که سال‌ها با موفقيت پيوند زده مي‌شود. همين پيوند قرنيه است که گاه در نظر عامه با پيوند چشم اشتباه مي‌شود.
آيا شب‌کوري را مي‌توان درمان کرد؟
نه، اين از باورهاي غلط است که ناشي از تبليغات مستقيم يا غيرمستقيم است. در حال حاضر شب‌کوري مادرزادي درمان ندارد و بيماري با گذشت سن پيشرفت مي‌کند. تنها با رعايت برخي نکات مي‌توان از شدت آن جلوگيري کرد، ولي ضايعات پديد آمده را نمي‌توان درمان نمود.
آيا ليزيک موجب شب‌کوري مي‌شود؟ آيا بيماران ليزيک شده در نهايت کور مي‌شوند؟
نه، قطعا ليزيک موجب شب‌کوري نمي‌شود، زيرا هيچ کاري بر روي شبکيه و سلو‌ل‌هاي ديد در شب انجام نشده است. بيماران ليزيک به طور کلي در درازمدت دچار عارضه خاصي نمي‌شوند. البته درصد کمي از اين اشخاص به دليل ضايعات قبلي و يا عدم رعايت نکات احتياطي به وسيله پزشک ممکن است دچار آستيگمات نامنظم و عوارض ديگر شوند.
پي نوشت ها :
*فوق‌تخصص بيماري‌هاي شبکيه و ليزر
منبع:www.salamat.com
/ع
