گفتگو با دکتر سهامي، فوق‌تخصص روانپزشکي اطفال
همه خانم‌ها وقتي ازدواج مي‌کنند و تصميم مي‌گيرند مادر شوند، آرزوهايي در سر مي‌پرورانند. به جزييات اين روياها و اهدافي که براي آينده فرزند در نظر مي‌گيرند، کاري ندارم اما مي‌توان در يک کلام گفت که همه قصد دارند مادري نمونه و کامل باشند. حال که چنين قصدي در همه مشترک است، بد نيست از دكتر سهامي، فوق‌تخصص روانپزشکي کودک و خانواده، درباره رسم مادر برتر بودن سوال کنيم و نظر ايشان را بدانيم.
همه خانم‌ها دوست دارند و تلاش مي‌کنند مادر کاملي باشند. براي اين مهم چه مهارتي لازم است؟
تعجب نکنيد اما فرزند شما به يک مادر کامل و عالي و يا برتر نياز ندارد. به عقيده من مادر کامل، نه تنها مادر مفيدي نيست بلکه شايد مضر هم باشد و آنچه فرزندتان، به ويژه در سال‌هاي ابتدايي زندگي به آن احتياج دارند، مادر کافي است. در حقيقت پنج سال اول زندگي که دوران کليدي و طلايي تربيت است، بيشتر به نظارت و همراهي بدون اضطراب مادر نياز است تا آموزش‌هاي مستقيم وي. رويدادهاي طبيعي که در جريان رشد و تکامل کودک رخ مي‌دهد مانند شير خوردن، آشنا شدن با غذاي سفره، راه افتادن، کنترل ادرار و مدفوع، خوابيدن، لباس پوشيدن و حتي رفتن به مهد کودک مي‌توانند بدون دردسر سپري شوند و شما از آنها لذت ببريد اما در عين حال هر کدام از اين مراحلي که گفتم، در صورت برخورد نادرست به نگراني والدين تبديل مي‌شوند و هيچ لذتي را برايتان به ارمغان نياورده و بحران‌آفرين هستند.
شما بسيار راحت از کنار مراحل رشد که هر کدام معضلي بزرگ است، مي‌گذريد اما ميخواهم بگويم امروزه بيشتر زوج‌ها ترسي ناخودآگاه از بچه‌دار شدن دارند و بزرگ کردن بچه را طاقت‌فرسا مي‌دانند؟
اين امر به علت تغييراتي است که در دهه‌هاي اخير در خانواده‌ها اتفاق افتاده است. يعني زندگي خانوادگي گسترده با پدربزرگ و مادربزرگ و نوه‌ها به خانواده‌هاي کوچک تبديل شده است. در ضمن تعداد بچه‌ها و در نتيجه کودکان همبازي بيشتر از امروز بود و در گرماي عاطفي خانواده بچه‌ها مي‌آموختند که هر چه دارند بايد با يکديگر تقسيم کنند. در يک کلام کودکان، کمتر محور خانواده مي‌شدند. کودکان امروز تنهاتر از گذشته‌اند و در فضاي کوچک خانه بدون همبازي به سر مي‌برند. بنابراين تمرکز و توجه بيش از حد والدين آنها را به کودکاني لوس و پرتوقع مبدل کرده است. با گسترش سريع فناوري روز مانند تلويزيون و کامپيوتر، چالش جدي و جديدي در پيش روي والدين امروز است اما ميخواهم يادآور شوم که اگر راه صحيح را پيش نگيريد و در پنج سال اول زندگي که بنيادي‌ترين سال‌هاي شکل‌گيري شخصيت آينده فرزندتان است نکوشيد، در سال‌هاي بعد به دليل اين عملکرد ضعيف به دردسرهايي دچار خواهيد شد که اغلب والدين امروز به آن مبتلا هستند.
حال که متوجه علل ناموفق بودن آن افراد شديم، از شما مي‌خواهيم مهارت مادر کافي بودن را به ما بياموزيد، از کجا شروع کنيم؟
از دوره تولد خوب است. همان نخستين ماه‌هاي پس از تولد.
چرا از آن دوران؟
چون مادر در اين زمان، به ويژه اگر فرزند اول باشد، از نظر عاطفي تعادل ندارد مانند اينکه سوار الاکلنگ است. لحظه‌اي در اوج لذت و زماني ديگر در قعر درماندگي. اغلب حس مي‌کند خسته شده و نمي‌تواند ادامه بدهد. آنچه در اين زمان نياز است بدانيد، برآورده کردن نيازهاي نوزاد و البته خودتان است. نوزاد شما هيچ شناختي از خودش، والدينش و حتي کسي که او را در آغوش مي‌گيرد، ندارد اما به دنبال يک صداست؛ صداي آشناي قلب مادر، با اينکه از محيط رحم جدا شده اما انگار با سيم نامريي به شما وصل است. با در آغوش کشيدن و بوسيدن طي ماه‌هاي اول نه تنها او را لوس نمي‌کنيد بلکه اطمينان مي‌دهيد که هر وقت به شما نياز دارد، در کنارش حاضريد.
او به جز گريه کاري از دستش برنمي‌آيد و يادتان باشد که سال اول، سال حکومت اوست. شايد گاهي خسته شويد از اينکه مدام به شما وصل است و از گردنتان آويزان اما کودکاني که در شش ماه اول تولد، آغوش مادر، تماس فيزيکي مانند ماساژ و نوازش و آهنگ صداي او را ندارند، به مشکلات شخصيتي جدي دچار خواهند شد. خودتان را هم فراموش نکنيد: از هر فرصتي براي استراحت استفاده کنيد و وقتي او خوابيده، شما هم بخوابيد. از همسر و دوستان بخواهيد در امور خريد، آشپزي و غيره ياري‌تان کنند. يادتان باشد رسيدگي به ظاهر و موهاي آراسته و لباس مرتب و توجه به همسر يا فرزند ديگرتان را فراموش نکنيد.
پس در شش ماه اول يا حتي سال اول، حکومت اوست اما اگر کار بدي کرد، به طور مثال سيلي زدن يا مو کشيدن اشکالي ندارد؟
چرا، حتما بايد به او بي‌اعتنا شويد تا متوجه شود کارش بد بوده است. همين جا يادآور شوم که کودک، توجه شما يعني چهره، چشم‌ها و صدايتان را مي‌طلبد و هرگز از آن سير نمي‌شود. از طرفي ميان تحسين و داد و فرياد و جنجال تفاوتي قايل نيست. شايد اگر ببيند با کار بدي که مي‌کند، مادر را از آشپزخانه نزد خود مي‌آورد تا به دليل کشيدن موهاي خواهرش داد و فريادي بکند، ترديدي در اين عمل نکند.
بنابراين او با هر رفتاري چه مثبت و چه منفي جلب توجه والدين را مي‌طلبد و به هيچ‌وجه با شما هم‌عقيده نيست که کارش بد است و هنوز نمي‌فهمد. پس به او اخم کنيد، چشمانتان را کمي درشت کرده و بدون اينکه کوچک‌ترين لحن خشن و يا اضطراب در صدايتان باشد، بگوييد «تو کار بدي کردي»! انگشت اشاره را جلوي بيني‌تان نگه داريد.
هيچ گاه وقتي ايستاده‌ايد اين کار را نکنيد. بنشينيد تا هم قد او شويد و ارتباط چشمي با او برقرار کنيد. اگر گريه کرد، انگشت اشاره را و يا کل دستتان را به او بدهيد تا آرام بگيرد.
از کجا بفهميم گريه‌هاي کودک به علت درد يا درخواست است يا علامت جلب توجه و در هر کدام چه کنيم؟
به ياد داشته باشيد که حتي نوزاد شما نيز گريه‌اش يا به دليل خوردن و خوابيدن است يا دفع کردن و مادران با تجربه گريه درد را از نق‌نق جلب توجه تشخيص مي‌دهند. اگر گريه نوزاد علامت اعتراض و لجبازي بود، با بي‌اعتنايي و يا کم‌توجهي و گاهي توجه بدون اضطراب با او روبه‌رو شويد. من مادراني را که بدون اضطراب با رفتار ناخواسته بچه‌ها روبه‌رو مي‌شوند و نقش مادري، همسري و اجتماعي خود را به درستي ايفا مي‌کنند مادر کافي مي‌دانم.
اگر بخواهيم از کنار کودک برويم (خريد، سرکار و يا حمام) چگونه او را سرگرم کنيم که متوجه نشود و گريه نکند؟
به مطلب خوبي اشاره کرديد. اغلب مادرها اين کار را مي‌کنند و کودک که ترس عجيبي دارد مبادا مادرش را از دست بدهد، ناگهان متوجه مي‌شود که او را ندارد و اضطراب ناشي از آن آزارش مي‌دهد. اگر شما با بي‌اعتنايي به موقع و ابراز علاقه به موقع با او برخورد کرده باشيد و بازي‌هايي چون قايم‌موشک را انجام دهيد، او مي‌فهمد مادر باز خواهد گشت. هيچ‌وقت يواشکي او را ترک نکنيد. ببوسيدش و بگوييد من تا تو بازي کني، مي‌روم حمام و زود مي‌آيم. امروز بايد فرق رابطه عاطفي با وابستگي بيمارگونه معلوم شود وگرنه کودک هفت‌ساله‌اي را در آينده تصور کنيد که چنان به شما وابسته است که با شما مي‌خوابد، افکار مادرش را مي‌داند و از او ايراد مي‌گيرد. به خودتان اعتماد کنيد و من به شما مادران ايراني توصيه مي‌کنم که پرعاطفه بودن خوب است اما براي توانمند شدن در تربيت فرزندان بايد گاهي محبت کنيد، به موقع بي‌اعتنايي و توبيخ (نه توهين) نماييد و به خود و همسرتان احترام بگذاريد. شما پيش از پيدايش متخصصان فن، از عهده تربيت کودکتان برمي‌آمديد، بدون ترديد در آينده نيز موفق خواهيد بود.
منبع:www.salamat.com
/ک
-compressed.jpg "ابوالفضل رنجبران (طراح و گرافیست، پژوهشگر تاریخ هنر)")
