سونامي یا تسونامی

سونامي ( به صورت سو- نا- مي- يا تسو- نا- مي تلفظ مي شود ) پديده اي طبيعي است و شامل يك سري از امواج مي باشد و زماني ايجاد مي شوند كه آب درياچه يا دريا ، به سرعت در مقياس توده اي جا به جا شود. زمين لرزه ، زمين لغزش ، فورانهاي آتشفشاني و برخورد شهابسنگ هاي بزرگ ، همگي پتانسيل ايجاد سونامي را دارند. اثرات سونامي از غير قابل توجه تا بسيار مخرب در تغييرند.
واژه سونامي ، از زبان ژاپني گرفته شده و به معناي بندر ( سو ) و موج ( نامي ) است. اين واژه ، توسط ماهيگيراني به وجود آمده كه به بندر برمي گشتند تا به مناطق اطراف بندر تخريب شده برسند اگر چه آنها از وجود موج در آبهاي آزاد اطلاعي نداشتند. در اقيانوسهاي عميق ، سونامي رخدادي زير سطحي نيست. و دامنه اي ( ارتفاع موج ) بسيار كوچك وطول موجي بسيار بلند دارد ( اغلب طول آنها صدها كيلومتر است ) و به همين علت است كه در دريا قابل توجه نيستند و در اقيانوس تنها ، امواجی گذرا را تشكيل مي دهد.
سابقا به سونامي ، امواج مدي گفته مي شود زيرا هنگامي كه به خشكي نزديك مي شوند بيشتر ويژگي مدهاي شديد پيشرونده را دارند تا امواج قله اي كه در اثر عملكرد باد روي اقيانوس ايجاد مي شوند ( و براي مردم آشناتر مي باشند ). اما از آنجا كه اين امواج در واقع مربوط به مد نيستند ، اين واژه را اشتباه مي دانند و كاربرد آن توسط اقيانوس شناسان منسوخ شده است.

علل :
 

سونامي، در اثر هر نوع آشفتگي و اختلالي كه به سرعت توده بزرگ از آب را جا به جا كند، مثل زمين لرزه ، فوران آتشفشاني ، زمين لغزش يا برخورد شهابسنگ ايجاد مي شوند. هر چند رايج ترين علت آن ، زمين لرزه زير دريايي است. زمين لرزه اي كه خود براي ايجاد سونامي بسيار كوچك است ، مي تواند باعث آغاز زمين لغزشي زير دريايي شود كه خود توانايي ايجاد سونامي را دارد.
سونامي ها ، هنگامي ايجاد مي شوند كه بستر دريا ، به طور تاگهاني دگر شكل شده و به طور عمودي آب رويي را جا به جا كند.چنين حركات عمودي بزرگي در پوسته زمين،در مرز ورقه ها رخ مي دهد.زمين لرزه هاي فرورانش،در ايجاد سونامي موثر هستند و در جايي رخ مي دهندكه ورقه هاي چگال اقيانوسي،طي فرآيندي كه فرورانش ناميده مي شود،به زير ورقه هاي قاره اي رانده مي شوند.
زمين لغزش هاي زير دريايي،كه گاهي اوقات در اثر زمين لرزه هاي بزرگ آغاز مي شوند،هم مانند ريزش ساختمانهاي آتشفشاني مي توانند همانطور كه رسوب و سنگها به سمت پايين رانده مي شوند و مجددا در بستر دريا آشفته مي شوند،ستون آب بالايي را آشفته مي كنند.به طور مشابه،فوران آتشفشاني شديد زير دريا هم ستون آب را به بالا رانده و سونامي ايجاد مي كند.
هنگامي كه توده آب جابه جا شده،تحت تاثير گرانش حركت مي كند تا مجددا به حالت تعادل خود برگردد و مانند موج هاي روي استخر، در اقيانوس پراكنده مي شود،امواج تشكيل مي شوند.

در سال 1950 كشف شد كه سونامي هاي بزرگ كه معتقد بودند در اثر زمين لغزش،عملكرد فورانهاي آتشفشاني و برخورد شهابسنگها به وجود مي آيند،همانطور كه انرژي حاصل از آن آوارهاي ريخته يا فوران به آبي كه آوارها در آن ريخته منتقل مي شود،به سرعت حجم زيادي از آب را جابه جا مي كند.سونامي هايي كه بر اثر اين مكانيزمها تشكيل مي شوند،برخلاف سونامي هاي گستره آرام كه در اثر زمين لرزه ايجاد مي شوند،به سرعت از بين رفته و چون منطقه كوچكي از دريا را تحت تاثير قرار مي دهند،به ندرت خطوط ساحلي دور از منطقه فشار را تحت تاثير قرار مي دهند.اما،اين امواج مي توانند به صورت محلي،امواج بسيار بزرگتري را ايجاد كنند مانند مگا سونامي خليج ليبتويا كه موجي حدود 150-50 متر را ايجاد كرد و 524 متر بالاي كوههاي محلي رسيد.
* ارسال مقاله توسط عضو محترم سایت با نام کاربری : alirezanasri