تاريخچه شطرنج

شطرنج ورزشي دو نفره و مبارزه اي ميان صاحبان انديشه و هوش است . اين بازي با 16 مهره سفيد براي يك حريف و 16 مهره سياه براي حريف ديگر بر صفحه اي به شكل مربع كه به 64 مربع كوچك مساوي سفيد و سياه تقسيم شده بازي مي شود .

هدف از بازي شطرنج از همان ابتدا حمله كردن به مهره شاه و به محاصره در آوردن آن از هر طرف است تا سرانجام راه گريز نداشته باشد و شكست را بپذيرد . منشا بازي شطرنج به درستي معلوم نيست . اختراع اين ورزش فكري را به تفاوت به يونانيان روميان مصريان هنديها ايرانيان و اعراب نسبت مي دهند . به هر حال نظري كه امروزه بيشتر مورد قبول است اين است كه شطرنج اصلاً از هند بوده و بازي چاتورانگا كه هنوز هم در هند رواج دارد منشا آن است . اين بازي در قرن ششم ميلادي از هند به ايران آمده و چرتكه ناميده شده كه رفته رفته به شترنگ و شطرنج تغيير نام داده است .
بازي شطرنج را عربها از ايرانيان آموختند و به سرعت در عربستان گسترش دادند. در قرن پانزدهم شطرنج به اروپا راه يافت و با ابداع شيوه هاي متنوع بازي توسط متفكران اروپايي پيشرفت بسياري كرد.
در اواخر قرن 18 ميلادي شطرنج داراي قوانين و مقرراتي شد كه امروز هم رواج دارد.
در سال 1914 ميلادي مسابقات بزرگي با شركت برجسته ترين شطرنج بازهاي جهان در شهر پترزبورگ روسيه برگزار شد . در پايان اين مسابقات امپراطور روسيه به نفرات اول تا پنجم عنوان استاد بزرگ داد و به اين ترتيب چنين عنوان پر افتخاري براي شطرنج بازهاي برجسته اي كه در سطحي نزديك به قهرماني جهان باشند متداول شد .
در سال 1924 فدراسيون بين المللي شطرنج ( فيده ) تاسيس شد . از مهمترين وظايف فيده : تدوين قوانين و مقررات بازيها برگزاري مسابقات قهرماني جهان اعطاي عنوان رسمي به استادان و درجه بندي مقام آنها است .
از نيمه دوم قرن بيستم به بعد شطرنج پيشرفت بسياري در سطح گيتي داشته و تنها در فاصله سالهاي 1980 تا 1989 تعداد كشورهاي عضو فدراسيون بين المللي شطرنج از 67 به 127 كشور رسيده است .
در سال 1979 تعدادكساني كه در شطرنج مردان داراي درجه استاد بين المللي بودند 242 نفر در سراسر جهان بود كه اين تعداد در سال 1989 به 6908 نفر رسيد در شطرنج زنان نيز در سال 1989 نام 878 استاد بين المللي در فيده ثبت شد .

گاري كاسپاروف از كشور شوروي تنها شطرنج باز در تاريخ اين ورزش است كه بالاترين درجه بين المللي را دارد . پس از او آناتولي كارپوف ( شوروي ) تيمان ( هلند ) ويكتو كورچنوري ( شوروي ) قرار دارند . از كشور ما ايران نيز خسرو هرندي مهرشاد شريف و كامران شيرازي به مقام استاد بين المللي شطرنج رسيده اند .

مهره های شطرنج یا اقشار مختلف مردم
 

آنچه در گذشته شطرنج نامیده میشده به شکلی کاملا" متفاوت با امروز بوده است. اگر شیوه زندگی مردم آن روزها را بدانید خواهید فهمید که مردم چطور زمان فراغت و اوقات بیکاریشان را پر میکردند. اگر قواعد بازی آنها را ببینید متوجه میشوید که شطرنج چقدر ورزش ظریف ، دقیق و زیبایی است.
شطرنج ورزشی بوده که هم در زندگی معمولی و هم در جشنها و هم در جنگها اغلب مورد استفاده بود است. البته برخی علت استفاده از آن در جنگها را بالا بردن تمرکز و هوشیاری سربازان میدانند. شطرنج قرنها پیش در سرزمینهایی چون هند ، ایران و چین انجام میشده. هیچکس به طور دقیق نمیداند که این بازی اصالتا" مال کجاست .

حرکت به سمت اروپا
 

در قرن 7 - 8 سربازان عرب که در همسایگی ایرانیها زندگی میکردند در حین تاخت و تاز به ایران این بازی را از آنها یاد گرفتند. پس از آن که اعراب به اسپانیا تاختند ، سربازان این ورزش را به اسپانیایی ها یاد دادند و پس از آنکه ماتادورها به سرعت این ورزش را فرا گرفتند به فاصله کوتاهی در سراسر اروپا منتشر شد .
این اروپایی ها بودند که نام امروزی Chess را باآن نهادند شاید به این دلیل که با تلفظ نام ایرانی آن مشکل داشتند برایهمین اسم این بازی را با جامعه مدرنیته خود تطبیق دادند. ایرانی ها به اینبازی Shatranj و هندی ها Shaturanga می گفتند. (البته واقعیت آن است که Shaturanga با شطرنج امروزی تفاوت بسیاری داشته است و شطرنجی که امروزه بعنوان Chess در دنیا شناخته می شود بیشتر شبیه بازی Shatranj ایرانی هامی باشد.) اگرچه امروز این نامها که برای ورزشها انتخاب شده چندان جدید و مدرن نیست ولی هزاران سال پیش این اسامی جلوه خاصی داشته ، همانطور که افراد با انتخاب نام خود تفاوتشان را با سایر قشرهای جامعه نمایان میکردند.

مهره پیاده
 

در صفحه شطرنج همانند کارگران مزارع روی زمین زراعی هستند که بیش از مهره دیگریروی صفحه کار و حرکت میکند و غالبا" با فداکاری مهره های با ارزش را نجات میدهند و خود قربانی میشوند. در زمانهای بسیار دور (حتی قبل از قرون وسطی) کارگران و رعیتها از هیچ امکاناتی برای زندگی بهره مند نبودند و ملاکان و زمین داران جز غذایی برای زنده ماندن چیزی به آنها نمیدادند. قشر ضعیف جامعه در آن روزگار زندگی بدی داشتند، به سختی کار میکردند و در جوانی میمردند و غالبا" از جنگ و لطمه های آن بی نصیب نبودند. آنها باید قربانی میشدند تا صاحبان زمین یا فرار کنند یا زنده بمانند!

رخ یا قلعه
 

در صفحه شطرنج در حکم خانه یا پناهگاه است. همان چیزی که صدها سال پیش مردم تنها میتوانستند ساعتی کوتاه در آن از شر دستورات ریز و درشت اربابان در امان باشند. در شطرنج هر بازیکن 2 مهره رخ دارد که البته گاهی اوقات rooks هم نامیده میشود .

مهره اسب
 

در صفحه شطرنج یکی از سربازان حرفه ای است که وظیفه اش محافظت از مهره های با ارزش و مهم است و هر بازیکن 2 مهره اسب در دو طرف صفحه اش دارد. اهمیت اسب در صفحه شطرنج از پیاده بیشتر است اما مهره هایی مثل فیل، شاه یا وزیر به مراتب ارزش بیشتری دارند. شاید به گونه ای هدف بازی مثل شطرنج نحوه محافظت و مراقبت از داراییهای با ارزش و مهم زندگی باشد که برای حفظ و رسیدن به چیزهای مهم انسان بایستی از چیزهای کوچکتر و بی اهمیت تر چشم پوشی کند.

مهره ای بنام فیل
 

برای هر یک از طرفین بازی 2 مهره فیل وجود دارد که نمایانگر چیزی شبیه کلیساست. کلیسا در زمانهای دور نشانه ثروت و قدرت بوده و برای مردم از ارزش زیادیبرخوردار بوده، به طور کلی مذهب نقش مهمی در زندگی مردم ایفا میکرده. کلمه bishop (به معنی اسقف) نام یکی از مقربین کلیساهای کاتولیک بوده که درزمان خود از قدرت و احترام بالایی برخوردار بوده است.

ملکه (وزیر)
 

تنها مهره ای در شطرنج است که ماهیت زن دارد و البته قدرتمندترین مهره صفحه هم هست. در بازی شطرنج هر بازیکن تنها یک ملکه (وزیر) دارد در آن سالها مردم بر این باور بودند که ملکه (وزیر) غالبا" تنها کسی است که میتواند پادشاه را مجاب به انجام بعضی از امور کند. شاه بلندقدترین مهره شطرنج است که توسط تمامی مهره های صفحه محافظت میشود. در آن سالها هم، پادشاه همواره در پناه صد ها سرباز رفت و آمد و زندگی میکرد و البته افراد جامعه از غنی ترین تا فقیرترین وظیفه داشتند تا در هر شرایطی حامی منافع پادشاه باشند.
منبع:www.vesalsport.com
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سایت: hasan119