زير پوست کشور

شايع‌ترين بيماري‌هاي پوستي ايران
 

تا به حال شنيده‌ايد يک بيماري پوستي در استان خاصي شايع‌تر باشد؟ مثلا مي‌گويند از بين بيماري‌هاي عفوني پوست، شيوع دو بيماري سالک و جذام و از بين بيماري‌هاي غيرعفوني پوست، شيوع بيماري پمفيگوس به وضوح در بعضي استان‌هاي کشورمان شايع‌تر است. اين هفته در صفحه «پوست و مو» به اختصار به همين موضوع مي‌پردازيم.

بيشترين سالک در استان‌هاي مرکزي
 

توزيع جغرافيايي سالک در ايران طبق آخرين مطالعات اپيدميولوژيک در استان‌هاي اصفهان، کرمان، خراسان، فارس، خوزستان، يزد، ايلام، کرمانشاه، بلوچستان و تهران شايع‌تر است و يکي از مهم‌ترين کانون‌هاي سالک در ايران، استان اصفهان است؛ به طوري که سالانه بين 10 تا 20 هزار مورد زخم جديد گزارش مي‌شود. در غرب شهر اصفهان به علت تغيير جنس خاک، تنگ شدن دره و علل مختلف ديگر که زمينه را براي رشد و نمو مخزن بيماري مشکل مي‌سازد، بيماري ديده نمي‌شود و بعد از اصفهان، استان‌هاي شرقي کشور شامل سرخس تا ترکمن صحرا، لطف‌آباد و جلگه‌هاي واقع در مرز ايران و ترکمنستان است. پشه خاکي از نوع فلبوتوموس پاپاتاسي که به صورت اهلي در بسياري از مناطق آفريقا، آسيا و شبه قاره هند زيست مي‌کنند ناقل نوع روستايي اين بيماري هستند. در مناطق مختلف فلات ايران اين پشه خاکي هم به صورت اهلي در اماکن مسکوني استان و هم به صورت وحشي در لانه‌هاي جوندگان و ساير حيوانات ديده مي‌شود ولي اگر از ناحيه دشت به سمت کوهستان برويم، بيشتر مناطق مسکوني را انتخاب مي‌کند. پشه از هر ميزباني خون‌خواري مي‌کند ولي علاقه او به خون انسان و جوندگان بيشتر است.
در فصل تابستان در مناطق آلوده هنگام فعاليت پشه‌ها، انتقال بيشتر خارج از اتاق، روي بام منازل و يا در فضاي باز انجام مي‌گيرد لذا به نظر مي‌رسد با سمپاشي اماکن مسکوني نتوانيم انتقال بيماري را متوقف کنيم.
در جنوب شهر تهران گونه‌اي از پشه‌خاکي که ناقل نوع روستايي سالک شناخته شده، فلبوتوم کوکازيکوس است که به صورت اهلي يافت شده است ولي در نقاط ديگر ايران، يعني نيمه شمالي به صورت وحشي زيست مي‌کند. سالک نوع خشک يا شهري در چند مرکز شهري مانند تهران، کرمان، شيراز، مشهد و نيشابور ديده مي‌شود. در تهران با بهبود وضع شهر و از بين رفتن باغ‌ها در داخل شهر از ميزان شيوع سالک کاسته شده است.
موارد حاد سالک روستايي از ماه‌هاي خرداد تا مرداد شروع مي‌شود و در شهريور به سرعت افزايش يافته و در مهرماه تا آذر ماه به حداکثر مي‌رسد و به تدريج تا اسفندماه پايين آمده و به صفر مي‌رسد. ميزان شيوع سالک در سال‌هاي مختلف کاهش و افزايش مي‌يابد.
ميزان بروز سالک در ايران بين 20 تا 30 هزار مورد در سال تخمين زده مي‌شود و در 15 استان کشور به صورت آندميک وجود دارد.

بيشترين جذام در کردستان
 

بيماري جذام طبق آمار سازمان بهداشت جهاني در سال 1985 ميلادي (1366 شمسي) حدود 15 ميليون نفر در جهان ثبت شده بود که با اجراي طرح و برنامه ريشه‌کني در کل دنيا اکنون به کمتر از 500هزار نفر رسيده است و از ميان کشورهاي دنيا 3 کشور برزيل، نپال و ماداگاسگار هنوز از نظر ميزان موارد بيماري بيش از يک مورد در 10 هزار نفر جمعيت مي‌باشد که جزو کشورهاي کنترل نشده بيماري جذام هستند. خوشبختانه بقيه کشورها از ‌جمله ايران به کمتر از يک مورد در 10 هزار نفر جمعيت رسيده‌اند و اگر برنامه مبارزه با جذام به خوبي پيش رود، اميد است در سال 2020 ميزان آن در دنيا به صفر برسد.
در ايران در سال 1363 تعداد جذاميان ثبت‌شده 15 هزار نفر بود که تخمين واقعي مبتلايان در آن زمان 50 هزار نفر بود. از سال 1363 که برنامه ريشه‌کني جذام در کشور شروع شد، طرح با موفقيت اجرا شد، به طوري که اکنون به کمتر از 02/0 در 10 هزار نفر جمعيت رسيده است. کنترل موفقيت‌آميز بيماري مديون چهار عامل آموزش کادر پزشکي و مردم، بيماريابي زودرس، درمان زودرس و استفاده از سه داروي داپسون، ريفامپين و کلوفازيمين به طور هم‌زمان به جاي درمان تک‌دارويي با داپسون است و هم‌اکنون تنها بيماري‌اي که داروهاي آن به طور رايگان در اختيار بيماران قرار مي‌گيرد، بيماري جذام است که يکي ديگر از افتخارات بهداشتي وزارت بهداشت است.
طبق آخرين آمار مستند در آخر سال 1387 که توسط اداره کل مبارزه با بيماري‌هاي وزارت بهداشت اعلام گرديده است، برحسب شيوع استاني استان کردستان 06/0 در 10 هزار و استان‌هاي آذربايجان غربي و شرقي، گيلان، قزوين، کرمانشاه، لرستان، گلستان، خراسان رضوي، بوشهر، هرمزگان، همدان و سيستان و بلوچستان 01/0 تا 03/0 در 10 هزار نفر جمعيت بيمار جذامي داشته‌اند و در ساير استان‌ها موارد بيماري جذام صفر بوده است.
ميزان کشف بيماران جذامي در 10 ساله 1377 تا 1387 از 15/0 در 100 هزار نفر جمعيت به 04/0 رسيده است و ميزان ابتلا به جذام که از نظر جنسيت در شروع برنامه کنترل جذام دو مرد در برابر يک زن بود، به 56 درصد مرد در برابر 44 درصد زن (تقريبا مساوي) رسيده است. از نظر سن ابتلا در شروع برنامه مبتلايان زير 15 سال حدود 3 درصد بود که در سال 1387 تقريبا به صفر رسيده است که نشانه بيماريابي زودرس و درمان زودرس خوب در کشور است.
از نظر محل زندگي در شروع برنامه مبتلايان روستايي بيش از دو برابر ساکنان شهري بود که طبق آمار آخر سال 1387 به 38 درصد روستايي در برابر 62 درصد مبتلاي شهري رسيده است که اين نشانه موفقيت‌آميز بودن کنترل در روستاها است. در روستاها به دليل محدوديت جمعيت و در دسترس بودن آنان برنامه به خوبي پيشرفت کرده است ولي در شهرها به دليل جمعيت زياد و جابه‌جايي آنان برنامه کنترل جذام در حد روستاها موفقيت‌آميز نبوده است.
در اپيدميولوژي جذام سابقه تماس فرد تازه مبتلا شده با بيمار جذامي درمان نشده در شروع برنامه کنترل جذام بسيار بالا و در حد 90 درصد بود، به طوري که در آخر سال 1387 به 9 درصد رسيد و 91 درصد مبتلايان سابقه تماس با بيمار جذامي داشتند که اين نشانه خوبي براي کنترل مبتلايان به جذام و نزديکان و معاشران آنها است و مهم‌ترين راه انتقال که از بيمار جذامي به اطرافيان و معاشرين نزديک او است، مسدود شده است.

بيشترين پمفيگوس در شمال کشور
 

پمفيگوس يک بيماري پوستي تاولي است که جزو بيماري‌هاي خودايمني (اتوايميون) است و علاوه بر پوست مخاط‌ها را هم مي‌تواند مبتلا کند. اساتيد بنيانگذار بيمارستان پوست رازي تهران معتقد بودند که بيماري پمفيگوس در شمال ايران شيوع بيشتري دارد و اين موضوع را چنين توجيه مي‌کردند که رژيم‌غذايي مشتمل بر مصرف زياد ماهي موجب افزايش شيوع پمفيگوس در شمال ايران مي‌شود (فرضيات و نظريات منتشرنشده) و اين تفکر بر مبناي تجربيات عملي آنها نبود. اکنون که در اکثر استان‌هاي ايران بخش پوست دانشگاهي وجود دارد، بيماران پمفيگوسي مختلف را که در آن بخش‌ها بستري هستند، شاهد هستيم. البته چند مقاله وجود دارد که نقش رژيم‌غذايي مخصوص مانند سير را در بروز پمفيگوس موثر دانسته‌اند. همچنين در اين مقالات از نقش آب و زندگي در کنار رودخانه‌ها در ايجاد پمفيگوس گزارشاتي ديده مي‌شود.
بيماري پمفيگوس به صورت تک‌تک در سراسر جهان رخ مي‌دهد و ميزان بروز آن از 1 تا 34 مورد در يک ميليون نفر جمعيت در کشورهاي مختلف گزارش شده است. در اروپا ميزان بروز موارد جديد پمفيگوس بالاتر است، به طوري که در يهوديان ايالات‌متحده آمريکا ساليانه 32 مورد در ميليون است. در يهوديان ساکن منطقه اورشليم ميزان بيماري پمفيگوس 2/16 نفر در ميليون در سال است، در مقايسه با آمار کشور عربستان که ميزان مبتلايان به بيماري پمفيگوس ساليانه 5/1 در يک ميليون نفر جمعيت است. در يک مطالعه در بخش پوست دانشگاه علوم‌پزشکي اهواز 111 مورد بيمار پمفيگوس گزارش شد که 55 درصد زن و 45 درصد مرد بودند و ميانگين سن شروع در هر دو جنس 5/42 سال بوده است.
در يک مطالعه پايان‌نامه اپيدميولوژي پمفيگوس در ايران نشان مي‌دهد که بيماري پمفيگوس در ايران ويژه قوم خاصي نيست و اقوام فارس، کرد و ترک به يک ميزان مبتلا مي‌شوند ولي در اين مطالعه تراکم بيماري پمفيگوس در سه استان مرکزي، سمنان و زنجان به طور قابل‌ملاحظه‌اي بيشتر از ساير نواحي بوده است. بعد از اين سه استان فراواني بيماري پمفيگوس به ترتيب اولويت در استان‌هاي مازندران و گيلان، همدان، تهران، لرستان و آذربايجان شرقي بيشتر بوده است لذا تصورات قبلي در مورد شيوع بيشتر بيماري پمفيگوس در شمال ايران رد شد، بلکه نشان داد که پمفيگوس در سه استان مرکزي، سمنان و زنجان بيشتر رخ مي‌دهد.
منبع:www.salamat.com