اصول اساسي حقوق فضا(1)
نویسندگان : گنادی پتروویچ ژوکوف و یوری میخائیلوویچ کولوسوف
مترجم : دكتر محمود حيدريان
گسترش كشتيراني در زمان خود باعث تدوين قوانين دريائي گرديد و پيشرفت مسافرت هاي هوائي لزوم مقررات هوائي را ايجاب نمود . موفقيت هاي شگفت انگيزي كه در مدت زماني بسيار كوتاه و بيسابقه در تجسسات و كشفيات كائنات عالم نصيب بشر گرديده است لزوم تدوين حقوق فضائي را كاملاً محسوس مي نمايد .
بايد در نظر داشت كه دولتها براي دست يافتن به فضا با يكديگر رقابت دارند و از اين جهت مشمول قوانين داخلي خود مي شوند .
به هرحال پيشرفت تجسسات فضائي چه از طريق يك كشور و چه از طريق فعاليتهاي مشترك دولتها صورت پذيرد محتاج به يك سلسله مقررات بين المللي است كه بر موازين حقوق بين الملل استوار باشد . ( البته در صورتي كه فعاليتهاي مزبور از طريق تشكيلات بينم المللي صورت پذيرد. تا كنون تعداد قابل توجهي اسناد و مدارك بين المللي در مورد روابط بين دول و تحقيقات و اكتشافات فضائي تنظيم شده است كه با ( پيمان اصول حاكمه بر فعاليتهاي دول در تجسسات و استفاده از فضاي ماوراء جو آغاز مي شود و شامل ماه و سيارات و ديگر كرات مي گردد .
اين پيمان در بيست و يكمين اجلاسية مجمع عمومي سازمان ملل در 19 دسامبر 1966 تنظيم گرديد و براي امضاء و تصويب تمام ملل در 27 دسامبر 1967 آماده شده . نكته مهم اين قرارداد مربوط به حوزة عمليات آن است كه شامل تمام فضا يعني ماه و ديگر كرات است . اصول حقوقي كه در اعلاميه 1962 مجمع عمومي سازمان ملل در 13 دسامبر ـ 1962 تدوين گرديد مشمول فضا و كرات آسماني مي گردد . اگر چه در عنوان اعلاميه و بعضي مواد آن ذكري از اجسام سماوي بعمل نيامده با اينحال در مورد موضوع فوق هيچگونه ترديدي وجود ندارد . ولي به هر جهت براي برطرف كردن هر ترديدي در اين زمينه معاهده از اصولي سخن مي گويد كه دول دو فعاليت هاي اكتشافي و استفاده خود از فضاي ما وراء جو من جمله ماه و ديگر كرات بايد از آن تبعيت كنند .
آنچه صريحاً در معاهده بيان شده و توسعه و تكامل يافته اصول حقوقي است كه در اعلاميه مجمع عمومي در 13 دسامبر 1965 و قرار داد 15 اوت 1963 مسكو و قرار داد 1884 مجمع عمومي سازمان ملل در 17 اكتبر 1963 بتصويب رسيده است . بعضي نكات بخصوص نيز در معاهده در نظر گرفته شده است . معاهده 1967 بدون شك گام موثري بسوي تدوين مقررات و قوانين فضائي مي باشد .
قدم بعدي به اجراء گذاردن حقوق بين الملل دو مورد مسائلي است كه در حين تجسسات فضائي ممكن است پيش بيايد . طبق دستورات مجمع عمومي سازمان ملل كميسيوني براي رسيدگي به استفاده از فضا در زمان صلح و سوكميسيوني براي امور حقوقي چندين سال است كه در تدوين و تنظيم متن قرار داد در زمينه مسئوليت در مورد زيانهائي كه ممكن است بوسيلة اجسام پرتاب شده در فضا بوجود آيد مطالعه ميكند .
در عهد نامه 2222بيستو يكمين اجلاسية مجمع عمومي سازمان ملل در 19 دسامبر 1966 از « كميسيون رسيدگي به استفاده از فضا در زمان صلح » درخواست شد كه توضيحي در مورد استفاده از فضا و كرات آسماني به مجمع داده شود و همچنين عواقب مختلف ارتباطات فضائي مورد مطالعه قرار گيرد . سرانجام قرار داد بين المللي اصول اساسي حاكم بر فعاليت هاي دول در تجسسات و استفاده از فضا كه نتيجة تلاش هاي چندين ساله اتحاد جماهير شوروي است منعقد شد . قرار داد فوق بعد از آنكه بتصويب پنج دولت بزرگ از جمله جماهير شوروي ، ممالك متحده آمريكا و بريتانيا رسيد از تاريخ 10 اكتبر 1967 به مورد اجراء گذارده شد.
در 19 دسامبر 1967 مجمع عمومي سازمان ملل باتفاق آراء موافقت نامة : نجات فضا نوردان ، مراجعت دادن فضا نوردان و مراجعت دادن اجسام پرتاب شده در فضا را بتصويب رساند . اين موافقت نامه در يك زمان در مسكو ، واشنگتن و لندن در 23 آوريل 1967 بامضاء رسيد .
دهمين سالگرد تجسسات فضائي با قبول اولين مجموعة قوانين بين المللي فضائي آغاز شد . اصول اساسي حقوق فضا كه تا امروز بنياد نهاده شده بشرح زير است :
1 ـ آزادي تجسسات و استفاده از فضا و كرات آسماني .
2 ـ عدم انحصار فضاي ماوراء جو و ديگر كرات آسماني .
3 ـ تجسسات و استفاده از فضا بايد بر طبق اصول اساسي حقوق بين المللي و اصول اساسي منشور سازمان ملل باشد .
4 ـ غير نظامي نمودن نسبي فضا و غير نظامي نمودن كامل كرات آسماني .
5 ـ حفظ و نگهداري اجسام پرتاب شده در فضا توسط دولتي كه اجسام به او تعلق داشته است .
6 ـ دول مسؤل فعاليتهاي ملي خود در فضا هستند و اين شامل خساراتي است كه ممكن است بوسيله اجسام پرتاب شده در فضا بوجود آيد .
7 ـ اجتناب از آزمايشاتي كه ممكن است بعداً عواقب مضري در فضا يا كرات بوجود بياورند .
8 ـ همكاري و كمك به كاركنان فضا نوردي در صورت بروز تصادف ، خطر ، و در مواقع اضطراري يا فرود آمدن اجباري در محلي كه قبلاً پيش بيني نشده بوده است .
9 ـ توسعه همكاري بين المللي در تجسسات صلح آميز و استفاده از فضا و كرات آسماني .
اصول حقوقي فضا شامل اكثر مقررات عرف ، نزاكت بين المللي و رفتاري است كه دول بايد در فعاليتهاي فضائي خود آنها را مراعات كنند .
اين مقررات مختصات حقوق فضا را بعنوان شعبه اي مستقل از حقوق بين المللي معين مي نمايد و مشخصات اصلي مقررات بعدي را كه مربوط به روابط خاصي بين دول در فعاليتهاي فضائي آنها مي باشد تعيين مي كند . دول حق دارند در مورد تجسسات صلح آميز خود در فضا هر نوع موافقت نامه اي را تدوين نمايند ولي در هر حال چنين موافقت نامه هائي نبايد مخالف و مغاير مقررات اصلي حقوقي فضائي باشد . نكته مهم در اين زمينه تجزيه و تحليل مفاد هر يك از اصول مذكور در فوق مي باشد .
« فضاي ماوراء جو » كه شامل ماه و ديگر كرات آسماني است بايد براي تجسس و استفاده برايگان و بدون هيچ نوع تبعيضي در اختيار تمام ملل بر مبناي تساوي و بر طبق حقوق بين المللي قرار گيرد و دسترسي بتمام نواحي از كرات آسماني آزاد باشد » .
« تجسسات علمي در فضا يعني ماه و كرات ديگر بايد آزاد باشد و ملل بايد در تسهيل و تشويق همكاري بين المللي در چنين تجسساتي كوشا باشند » . ( ماده 1 )
اين درخواست كه تجسسات و استفاده از فضا و كرات بايد براي نفع و استفاده تمام ممالك باشد بخصوص بسيار مهم است . براي تجسسات و استفاده از فضا ملل بايد در درجه اول به اين اصل توجه داشته باشند . مهمتر آنكه مقصود از كلمه « تجسس » تحقيقات و فعاليت هاي علمي به منظور كشف اسرار عالم است . پژوهش هاي علمي راه را براي استفاده عملي از فضاء ماوراء جو و كرات آسماني هموار مي سازد .
موفقيت هاي علمي و تكنولوژي در زمينه هاي مربوط به تحقيقات فضائي موجب فراهم آوردن اقدامات عملي براي استفاده از فضا مخصوصاً در مورد ارتباطات فضائي و راديوئي و هواشناسي گرديده است . تجسسات علمي فضائي و بكار بردن نتايج آن منجر به توسعه تفاهم بيشتر و ارتباط نزديكتر بين ملل و نيز مفيد بحال عموم خواهد بود . بدين دليل است كه معاهده صريحاً تجسسات و استفاده از فضا را « قلمرو حاكميت تمام بشر » تلقي مي كند .
شرايط وابسته به اكتشافات فضائي و كرات آسماني كه به نفع و مورد علاقه و بهره تمام ممالك باشد حائز كمال اهميت است . اين شرايط مطابق سرآغاز معاهده چنين است كه آينده درخشاني براي بشر جهت نفوذ به اعماق فضا را فراهم مي آورد و موجب افزايش علاقه بشري براي توسعه و پيشرفت در اكتشافات و استفاده صلح آميز از فضا مي شود .احتياج به تجسس و استفاده از فضا را كه به نفع تمام ملل باشد روشن مي سازد . آرزوي توسعه همكاري بيشتر بين المللي را هم از جنبة علمي و هم از جنبة حقوقي براي تجسس و استفاده صلح آميز از فضا تعيين مي كند و نيز اعتماد به چنين همكاري را كه موجب تفاهم بيشتر و دوستي صميمانه تر بين ملل و دول مي شود تأكيد مي نمايد . تمام اين شرايط اجمالاً توسعه و پيشرفت اصول اساسي قوانين و حقوق فضا را نشان مي دهد ، فقط در چنين شرايط عمومي مي توان شيوه صحيح ارزش و اهميت آزادي در اكتشاف و استفاده از فضا و كرات را ملاحظه كرد .آزادي اكتشاف و استفاده از فضا و كرات در درجه اول به معني آن است كه تمام ملل حق پرتاب اجسام به فضا را دارا هستند .
اولين قمر مصنوعي كره زمين كه توسط اتحادجماهير شوروي در 4 اكتبر 1957 به فضا پرتاب گرديد ، پروازهاي عملي فضائي را افتتاح نمود ، اين عمل متكي به شناسائي اين حقيقت است كه اكتشافات و استفاده از كائنات و عالم لايتناهي بايد براي بهره ونفع تمام ملل دنيا باشد و اين محيط جديد فعاليت بشر بايد بايد به عنوان « قلمرو حاكميت تمام بشر » شناخته شود .
از آنجا كه تمام ملل ، مستقل و مساوي هستند فضا بروي كليه ملل بدون هيچ گونه تبعيضي بر پايه تساوي كامل براي اكتشاف باز است . اعطاي حق آزادي به كليه ملل براي تجسسات آزادانه در فضا بمعناي شناسائي حقوق ويژه اي براي آنها نمي باشند بلكه الزاماتي را هم از طرف آنها ايجاب مي نمايد زيرا ، آزادي تحقيق و استفاده از فضا مستلزم آنست كه ملل يكديگر را از تحقيق باز ندارند و مزاحم يكديگر نشوند .
به عبلرت ديگر به حقوق و علائق و نفع يكديگر در فضا و يا كرات آسماني بايد احترام قائل باشند در عين حال در فضا و يا در سطح كرات ، سفائن فضائي و كاركنان آنها فقط مطيع قانون واوامر ملت و دولتها متبوع خود مي باشند .
بنا بر اين وظيفه هر كشوري است كه در عين پرواز اجسام پرتاب شده متعلق به كشورهاي خارجي هيچ مانعي در فضا ايجاد نكند . قبول اصل كنترل انحصاري و صلاحيت فضائي كشور پرتاب كننده نسبت به اجسام پرتاب شده به فضا و سرنشينان آنها در حين پرواز موجب مي شود كه تمام دولتها در زمينة اكتشافات فضائي و استفاده از فضا از حقوق مساوي برخوردار شوند و اين موضوع تضميني در برابر سوء استفاده از آزادي اكتشافات فضائي خواهد بود .
اصل آزادي تجسسات و استفاده از فضا و كرات آسماني بصورت جهاني پذيرفته و شناخته شده است و در سه مورد ذيل عملاً ايفاگر فعاليتهاي فضائي مي گردد .
1 ـ تحقيقات علمي در ماوراء جو .
2 ـ پروازهاي فضائي با سرنشين .
3 ـ قرار دادن اقمار مصنوعي بدور زمين بمنظور استفاده هاي راديوئي ، تلويزيوني ، هواشناسي و دريانوردي .
دول در درجه اول بر مبناي استفاده ملي دست به پژوهشهاي فضائي مي زنند اما وسعت حوزه عمل و مسائل تحقيقات فضائي و مشكلاتي كه با آن روبرو مي شوند همكاري دول را ضروري مي سازند و در نتيجه موجب اتحاد علمي ، تكنيكي ( فني ) وقدرتهاي مادي و منابع آنها مي گردد .
بايد توجه داشت كه مادة اول قرار داد مشوق دول در امر تسهيل همكاري بين المللي در تجسسات فضائي يعني ماه و ديگر كرات آسماني است .
اتحاد جماهير شوروي همكاري بين المللي را در تجسسات فضائي صلح آميز بسيار مهم تلقي مي كند و از طريق سازمان ملل و ديگر سازمانهاي بين المللي را در اين زمينه بر مبناي دو جانبه و يا چند جانبه كوشش و فعاليت مي نمايد .
اسناد بين المللي حاكم بر فعاليت هاي دول ، مرز بين فضاي ( كه در قلمرو فضائي دولت مربوطه مي باشد ) و فضاي ماوراء جو (كه براي اكتشافات فضائي كليد دول آزاد است ) را مشخص نمي كند .
چنين مرزهائي در آينده بر مبناي موافقت نامه هاي صحيح چند جانبه اي كه مطابق با مقررات عرفي و يا حقوق بين المللي باشد بايد تدوين و تصويب شوند .
منبع: www.lawnet.ir
ادامه دارد...
/ج
تعريف:
بايد در نظر داشت كه دولتها براي دست يافتن به فضا با يكديگر رقابت دارند و از اين جهت مشمول قوانين داخلي خود مي شوند .
به هرحال پيشرفت تجسسات فضائي چه از طريق يك كشور و چه از طريق فعاليتهاي مشترك دولتها صورت پذيرد محتاج به يك سلسله مقررات بين المللي است كه بر موازين حقوق بين الملل استوار باشد . ( البته در صورتي كه فعاليتهاي مزبور از طريق تشكيلات بينم المللي صورت پذيرد. تا كنون تعداد قابل توجهي اسناد و مدارك بين المللي در مورد روابط بين دول و تحقيقات و اكتشافات فضائي تنظيم شده است كه با ( پيمان اصول حاكمه بر فعاليتهاي دول در تجسسات و استفاده از فضاي ماوراء جو آغاز مي شود و شامل ماه و سيارات و ديگر كرات مي گردد .
اين پيمان در بيست و يكمين اجلاسية مجمع عمومي سازمان ملل در 19 دسامبر 1966 تنظيم گرديد و براي امضاء و تصويب تمام ملل در 27 دسامبر 1967 آماده شده . نكته مهم اين قرارداد مربوط به حوزة عمليات آن است كه شامل تمام فضا يعني ماه و ديگر كرات است . اصول حقوقي كه در اعلاميه 1962 مجمع عمومي سازمان ملل در 13 دسامبر ـ 1962 تدوين گرديد مشمول فضا و كرات آسماني مي گردد . اگر چه در عنوان اعلاميه و بعضي مواد آن ذكري از اجسام سماوي بعمل نيامده با اينحال در مورد موضوع فوق هيچگونه ترديدي وجود ندارد . ولي به هر جهت براي برطرف كردن هر ترديدي در اين زمينه معاهده از اصولي سخن مي گويد كه دول دو فعاليت هاي اكتشافي و استفاده خود از فضاي ما وراء جو من جمله ماه و ديگر كرات بايد از آن تبعيت كنند .
آنچه صريحاً در معاهده بيان شده و توسعه و تكامل يافته اصول حقوقي است كه در اعلاميه مجمع عمومي در 13 دسامبر 1965 و قرار داد 15 اوت 1963 مسكو و قرار داد 1884 مجمع عمومي سازمان ملل در 17 اكتبر 1963 بتصويب رسيده است . بعضي نكات بخصوص نيز در معاهده در نظر گرفته شده است . معاهده 1967 بدون شك گام موثري بسوي تدوين مقررات و قوانين فضائي مي باشد .
قدم بعدي به اجراء گذاردن حقوق بين الملل دو مورد مسائلي است كه در حين تجسسات فضائي ممكن است پيش بيايد . طبق دستورات مجمع عمومي سازمان ملل كميسيوني براي رسيدگي به استفاده از فضا در زمان صلح و سوكميسيوني براي امور حقوقي چندين سال است كه در تدوين و تنظيم متن قرار داد در زمينه مسئوليت در مورد زيانهائي كه ممكن است بوسيلة اجسام پرتاب شده در فضا بوجود آيد مطالعه ميكند .
در عهد نامه 2222بيستو يكمين اجلاسية مجمع عمومي سازمان ملل در 19 دسامبر 1966 از « كميسيون رسيدگي به استفاده از فضا در زمان صلح » درخواست شد كه توضيحي در مورد استفاده از فضا و كرات آسماني به مجمع داده شود و همچنين عواقب مختلف ارتباطات فضائي مورد مطالعه قرار گيرد . سرانجام قرار داد بين المللي اصول اساسي حاكم بر فعاليت هاي دول در تجسسات و استفاده از فضا كه نتيجة تلاش هاي چندين ساله اتحاد جماهير شوروي است منعقد شد . قرار داد فوق بعد از آنكه بتصويب پنج دولت بزرگ از جمله جماهير شوروي ، ممالك متحده آمريكا و بريتانيا رسيد از تاريخ 10 اكتبر 1967 به مورد اجراء گذارده شد.
در 19 دسامبر 1967 مجمع عمومي سازمان ملل باتفاق آراء موافقت نامة : نجات فضا نوردان ، مراجعت دادن فضا نوردان و مراجعت دادن اجسام پرتاب شده در فضا را بتصويب رساند . اين موافقت نامه در يك زمان در مسكو ، واشنگتن و لندن در 23 آوريل 1967 بامضاء رسيد .
دهمين سالگرد تجسسات فضائي با قبول اولين مجموعة قوانين بين المللي فضائي آغاز شد . اصول اساسي حقوق فضا كه تا امروز بنياد نهاده شده بشرح زير است :
1 ـ آزادي تجسسات و استفاده از فضا و كرات آسماني .
2 ـ عدم انحصار فضاي ماوراء جو و ديگر كرات آسماني .
3 ـ تجسسات و استفاده از فضا بايد بر طبق اصول اساسي حقوق بين المللي و اصول اساسي منشور سازمان ملل باشد .
4 ـ غير نظامي نمودن نسبي فضا و غير نظامي نمودن كامل كرات آسماني .
5 ـ حفظ و نگهداري اجسام پرتاب شده در فضا توسط دولتي كه اجسام به او تعلق داشته است .
6 ـ دول مسؤل فعاليتهاي ملي خود در فضا هستند و اين شامل خساراتي است كه ممكن است بوسيله اجسام پرتاب شده در فضا بوجود آيد .
7 ـ اجتناب از آزمايشاتي كه ممكن است بعداً عواقب مضري در فضا يا كرات بوجود بياورند .
8 ـ همكاري و كمك به كاركنان فضا نوردي در صورت بروز تصادف ، خطر ، و در مواقع اضطراري يا فرود آمدن اجباري در محلي كه قبلاً پيش بيني نشده بوده است .
9 ـ توسعه همكاري بين المللي در تجسسات صلح آميز و استفاده از فضا و كرات آسماني .
اصول حقوقي فضا شامل اكثر مقررات عرف ، نزاكت بين المللي و رفتاري است كه دول بايد در فعاليتهاي فضائي خود آنها را مراعات كنند .
اين مقررات مختصات حقوق فضا را بعنوان شعبه اي مستقل از حقوق بين المللي معين مي نمايد و مشخصات اصلي مقررات بعدي را كه مربوط به روابط خاصي بين دول در فعاليتهاي فضائي آنها مي باشد تعيين مي كند . دول حق دارند در مورد تجسسات صلح آميز خود در فضا هر نوع موافقت نامه اي را تدوين نمايند ولي در هر حال چنين موافقت نامه هائي نبايد مخالف و مغاير مقررات اصلي حقوقي فضائي باشد . نكته مهم در اين زمينه تجزيه و تحليل مفاد هر يك از اصول مذكور در فوق مي باشد .
آزادي تحقيقات و استفاده از فضاي ماوراء جو و كرات آسماني
« فضاي ماوراء جو » كه شامل ماه و ديگر كرات آسماني است بايد براي تجسس و استفاده برايگان و بدون هيچ نوع تبعيضي در اختيار تمام ملل بر مبناي تساوي و بر طبق حقوق بين المللي قرار گيرد و دسترسي بتمام نواحي از كرات آسماني آزاد باشد » .
« تجسسات علمي در فضا يعني ماه و كرات ديگر بايد آزاد باشد و ملل بايد در تسهيل و تشويق همكاري بين المللي در چنين تجسساتي كوشا باشند » . ( ماده 1 )
اين درخواست كه تجسسات و استفاده از فضا و كرات بايد براي نفع و استفاده تمام ممالك باشد بخصوص بسيار مهم است . براي تجسسات و استفاده از فضا ملل بايد در درجه اول به اين اصل توجه داشته باشند . مهمتر آنكه مقصود از كلمه « تجسس » تحقيقات و فعاليت هاي علمي به منظور كشف اسرار عالم است . پژوهش هاي علمي راه را براي استفاده عملي از فضاء ماوراء جو و كرات آسماني هموار مي سازد .
موفقيت هاي علمي و تكنولوژي در زمينه هاي مربوط به تحقيقات فضائي موجب فراهم آوردن اقدامات عملي براي استفاده از فضا مخصوصاً در مورد ارتباطات فضائي و راديوئي و هواشناسي گرديده است . تجسسات علمي فضائي و بكار بردن نتايج آن منجر به توسعه تفاهم بيشتر و ارتباط نزديكتر بين ملل و نيز مفيد بحال عموم خواهد بود . بدين دليل است كه معاهده صريحاً تجسسات و استفاده از فضا را « قلمرو حاكميت تمام بشر » تلقي مي كند .
شرايط وابسته به اكتشافات فضائي و كرات آسماني كه به نفع و مورد علاقه و بهره تمام ممالك باشد حائز كمال اهميت است . اين شرايط مطابق سرآغاز معاهده چنين است كه آينده درخشاني براي بشر جهت نفوذ به اعماق فضا را فراهم مي آورد و موجب افزايش علاقه بشري براي توسعه و پيشرفت در اكتشافات و استفاده صلح آميز از فضا مي شود .احتياج به تجسس و استفاده از فضا را كه به نفع تمام ملل باشد روشن مي سازد . آرزوي توسعه همكاري بيشتر بين المللي را هم از جنبة علمي و هم از جنبة حقوقي براي تجسس و استفاده صلح آميز از فضا تعيين مي كند و نيز اعتماد به چنين همكاري را كه موجب تفاهم بيشتر و دوستي صميمانه تر بين ملل و دول مي شود تأكيد مي نمايد . تمام اين شرايط اجمالاً توسعه و پيشرفت اصول اساسي قوانين و حقوق فضا را نشان مي دهد ، فقط در چنين شرايط عمومي مي توان شيوه صحيح ارزش و اهميت آزادي در اكتشاف و استفاده از فضا و كرات را ملاحظه كرد .آزادي اكتشاف و استفاده از فضا و كرات در درجه اول به معني آن است كه تمام ملل حق پرتاب اجسام به فضا را دارا هستند .
اولين قمر مصنوعي كره زمين كه توسط اتحادجماهير شوروي در 4 اكتبر 1957 به فضا پرتاب گرديد ، پروازهاي عملي فضائي را افتتاح نمود ، اين عمل متكي به شناسائي اين حقيقت است كه اكتشافات و استفاده از كائنات و عالم لايتناهي بايد براي بهره ونفع تمام ملل دنيا باشد و اين محيط جديد فعاليت بشر بايد بايد به عنوان « قلمرو حاكميت تمام بشر » شناخته شود .
از آنجا كه تمام ملل ، مستقل و مساوي هستند فضا بروي كليه ملل بدون هيچ گونه تبعيضي بر پايه تساوي كامل براي اكتشاف باز است . اعطاي حق آزادي به كليه ملل براي تجسسات آزادانه در فضا بمعناي شناسائي حقوق ويژه اي براي آنها نمي باشند بلكه الزاماتي را هم از طرف آنها ايجاب مي نمايد زيرا ، آزادي تحقيق و استفاده از فضا مستلزم آنست كه ملل يكديگر را از تحقيق باز ندارند و مزاحم يكديگر نشوند .
به عبلرت ديگر به حقوق و علائق و نفع يكديگر در فضا و يا كرات آسماني بايد احترام قائل باشند در عين حال در فضا و يا در سطح كرات ، سفائن فضائي و كاركنان آنها فقط مطيع قانون واوامر ملت و دولتها متبوع خود مي باشند .
بنا بر اين وظيفه هر كشوري است كه در عين پرواز اجسام پرتاب شده متعلق به كشورهاي خارجي هيچ مانعي در فضا ايجاد نكند . قبول اصل كنترل انحصاري و صلاحيت فضائي كشور پرتاب كننده نسبت به اجسام پرتاب شده به فضا و سرنشينان آنها در حين پرواز موجب مي شود كه تمام دولتها در زمينة اكتشافات فضائي و استفاده از فضا از حقوق مساوي برخوردار شوند و اين موضوع تضميني در برابر سوء استفاده از آزادي اكتشافات فضائي خواهد بود .
اصل آزادي تجسسات و استفاده از فضا و كرات آسماني بصورت جهاني پذيرفته و شناخته شده است و در سه مورد ذيل عملاً ايفاگر فعاليتهاي فضائي مي گردد .
1 ـ تحقيقات علمي در ماوراء جو .
2 ـ پروازهاي فضائي با سرنشين .
3 ـ قرار دادن اقمار مصنوعي بدور زمين بمنظور استفاده هاي راديوئي ، تلويزيوني ، هواشناسي و دريانوردي .
دول در درجه اول بر مبناي استفاده ملي دست به پژوهشهاي فضائي مي زنند اما وسعت حوزه عمل و مسائل تحقيقات فضائي و مشكلاتي كه با آن روبرو مي شوند همكاري دول را ضروري مي سازند و در نتيجه موجب اتحاد علمي ، تكنيكي ( فني ) وقدرتهاي مادي و منابع آنها مي گردد .
بايد توجه داشت كه مادة اول قرار داد مشوق دول در امر تسهيل همكاري بين المللي در تجسسات فضائي يعني ماه و ديگر كرات آسماني است .
اتحاد جماهير شوروي همكاري بين المللي را در تجسسات فضائي صلح آميز بسيار مهم تلقي مي كند و از طريق سازمان ملل و ديگر سازمانهاي بين المللي را در اين زمينه بر مبناي دو جانبه و يا چند جانبه كوشش و فعاليت مي نمايد .
اسناد بين المللي حاكم بر فعاليت هاي دول ، مرز بين فضاي ( كه در قلمرو فضائي دولت مربوطه مي باشد ) و فضاي ماوراء جو (كه براي اكتشافات فضائي كليد دول آزاد است ) را مشخص نمي كند .
چنين مرزهائي در آينده بر مبناي موافقت نامه هاي صحيح چند جانبه اي كه مطابق با مقررات عرفي و يا حقوق بين المللي باشد بايد تدوين و تصويب شوند .
منبع: www.lawnet.ir
ادامه دارد...
/ج
