گفتگو با دکتر علي ترکمان، فوق‌تخصص بيماري‌هاي زانو
هزاران سال پيش، انسان‌هاي نخستين با پيچيدن برگ درختان يا پوست حيوانات به دور پاهايشان، براي خود کفش درست مي‌کردند.
هرچند امروزه با ساخت انواع کفش با جنس‌هاي مختلف از چرم گاو گرفته تا پوست کروکوديل و راه‌اندازي نمايش‌هاي مختلف مدهاي جديد کفش، در انتخاب کفش بيشترين حق انتخاب را داريم اما هنوز دانش طراحي صحيح با توجه به عوامل انساني در بسياري از کفش‌ها رعايت نمي‌شود و اين مساله، سلامت مصرف‌کنندگان را تهديد مي‌کند. بررسي بيش از 13 هزار نوع کفش از 4500 سال پيش تا امروز، نشان داده است هر چه به سال‌هاي اخير نزديک مي‌شويم کفش‌ها از نظر راحتي امتياز کمتري مي‌گيرند. سوال اصلي اين است که يک کفش راحت و مناسب بايد چه ويژگي‌هايي داشته باشد؟ دکتر علي ترکمان، فوق تخصص بيماري‌هاي زانو و عضو هيات علمي دانشگاه، به اين سوال پاسخ مي‌دهد.
آقاي دکتر! يک کفش مناسب بايد چه ويژگي‌هايي داشته باشد تا بعدا ما را دچار مشکل نکند؟
مهم‌ترين قسمت کفش، کف آن است که روي زمين قرار مي‌گيرد. کف کفش بايد ضخيم، قابل‌انعطاف و نرم باشد تا وقتي فرد روي زمين راه مي‌رود، فشاري که از زمين به پا وارد مي‌شود، جذب کند. يکي از قسمت‌هاي مهم کف کفش، پاشنه آن است. حدود 2 تا 3 سانتيمتر پاشنه قابل قبول است. هرچه پاشنه کفش بلندتر باشد، قوس ناحيه کمر بيشتر مي‌شود. چون وقتي کفش پاشنه بلند مي‌پوشيم، مجبوريم روي پنجه بايستيم و براي برقراري تعادل لازم است قوس کمر بيشتر شود تا بدن بتواند به صورت عمودي روي زمين قرار بگيرد؛ مخصوصا به افرادي که گودي کمر بيش از حد دارند، توصيه مي‌کنم کفش‌هاي پاشنه‌بلند نپوشند.
يعني کفش‌هاي بي‌پاشنه يا پاشنه کوتاه، مشکلي ايجاد نمي‌کنند؟
نه، کفش‌هاي بدون پاشنه مشکلي ايجاد نمي‌کنند. ما به راحتي مي‌توانيم پابرهنه و بدون کفش راه برويم.
قسمت بيروني کف کفش بايد چطور باشد؟ به ويژه در فصل‌هاي سرد که بارش برف و باران موجب ليز شدن زمين مي‌شود.
قسمت بيروني کف کفش که با زمين در تماس است، بايد طوري باشد که در سطوح صيقلي و مرطوب و هنگام بارش برف و باران احتمال ليز خوردن را کمتر کند. براي اين منظور، بهتر است کفش‌هاي عاج‌دار انتخاب شوند. وجود عاج در جهت‌هاي مختلف کف کفش مانع ليز خوردن مي‌شود. اين موضوع به ويژه در سالمندان اهميت بيشتري دارد. مورد ديگري که بايد به آن توجه کرد، رويه کفش است که بايد توان تهويه داشته باشد تا پا بتواند تنفس کند و هوا به راحتي با بيرون کفش رد و بدل شود. کفش‌هايي که جنس رويه آنها چرم، پارچه و کتان است، از اين نظر، مناسبند.
برخي افراد کفش‌هاي نوک‌تيز و پنجه‌باريک را مي‌پسندند. شما اين کفش‌ها را توصيه مي‌کنيد؟
نه! پنجه کفش نبايد تنگ باشد. با پوشيدن کفش‌هاي نوک‌باريک، انگشتان پا روي هم فشرده مي‌شوند و اين حالت در افرادي که تغيير شکل‌هايي در پا دارند، موجب تشديد مشکل خواهد شد. يکي از تغيير شکل‌هاي شايع، انحراف انگشت شست به سمت ساير انگشتان است که گاهي همراه زايده‌اي دردناک است. افرادي که دچار اين مشکل هستند، نبايد کفش‌هاي پنجه باريک بپوشند.
کارشناسان مي‌گويند بهترين زمان براي خريد کفش، بعدازظهر است؛ چرا؟
چون بعدازظهرها اندازه پا به دليل ادم (ورم)، کمي بزرگ‌تر مي‌شود و در ضمن بهتر است هنگام خريد کفش، جورابي را که معمولا استفاده مي‌کنيد، بپوشيد.
بعضي فروشنده‌ها مي‌گويند خريدن کفشي که کمي تنگ است، مشکلي ندارد؛ چون کفش بعد از مدتي جا باز مي‌کند. اين توصيه، درست است؟
نه! کفش بايد اندازه پا باشد و بلندترين انگشت پا (که در برخي افراد، انگشت شست و در برخي ديگر، انگشت دوم است) تا نوک کفش 12 تا 13 ميلي‌متر يعني تقريبا به اندازه پهناي يک بند انگشت فاصله داشته باشد و انگشتان پا به نوک کفش نچسبند. همچنين بايد دقت کرد هنگام راه رفتن، کفش و پاشنه پا با هم بلند شوند. کفش نبايد گشاد باشد؛ چون اگر گشاد باشد، احتمال پيچ‌خوردگي پا، به ويژه هنگام دويدن و پريدن و ورزش، بيشتر مي‌شود.
اين روزها کفش‌هايي در بازار ديده مي‌شوند که قيمت خيلي کمي دارند و همين باعث مي‌شود برخي افراد سراغ آنها بروند؛ در حالي که بيشتر اين کفش‌ها کيفيت پاييني دارند. شما در اين‌باره چه توصيه‌اي داريد؟
توصيه‌ام اين است که براي خريد کفش جوانب اقتصادي را كمتر در نظر بگيريد. جنس مرغوب و مناسب را، حتي اگر قيمت بالايي داشت، انتخاب کنيد؛ چون کفش ساعات زيادي در پاي افراد است و براي مدتي طولاني پوشيده مي‌شود.
کفش را تا چه مدتي مي‌توان استفاده كرد و بعد از چه مدتي بايد آن را دور انداخت؟
زمان خاصي ندارد؛ بستگي دارد به وزن افراد، ميزان استفاده و مشکلات و تغيير شکل‌هاي پا. اگر ويژگي‌هايي که پيشتر ذکر کردم، از بين برود، لازم است کفش تعويض شود.
بعضي‌ها کفشي را که به نظرشان زيبا مي‌آيد، حتي اگر با آن راحت نباشند، مي‌خرند و بعد يک کفي طبي داخل آن قرار مي‌دهند تا مشکلي برايشان پيش نيايد. در مورد کفي‌هاي طبي هم توضيح مي‌دهيد.
استفاده از کفي طبي به همه افراد توصيه نمي‌شود. خود کفش به اندازه کافي قوس دارد. معمولا کفي را پزشک بر اساس مشکلي که وجود دارد، نسخه مي‌کند. کفي انواع و اقسام دارد. بعضي کفي‌ها فقط براي پاشنه هستند، برخي در ناحيه پنجه، برخي در کناره‌هاي پا و برخي در تمام طول پا قرار مي‌گيرند. بسته به تغيير شکل پا با نظر پزشک نوع مناسب انتخاب مي‌شود. به عنوان نمونه، در صافي کف پا، کفي طبي بايد تمام طول پا را بپوشاند تا قوس مناسب ايجاد کند که البته اين قوس هم بر حسب شدت صافي کف پا کم و زياد مي‌شود. در مورد تغيير شکل ديگري معروف به پنجه غازي که انگشتان پا به طرف بالا جابه‌جايي پيدا مي‌کنند (در اين حالت استخوان‌هاي پنجه تماس بيشتري با زمين دارند و پينه و درد در سر استخوان پنجه پا ايجاد مي‌شود) نيز کفي مخصوصي زير سر استخوان پنجه پا قرار داده مي‌شود. در مورد خار پاشنه از کفي مخصوصي فقط براي ناحيه پاشنه پا استفاده مي‌شود.
آيا کفش‌هاي طبي موجود در بازار براي افرادي که مي‌خواهند يک کفش خوب بخرند، انتخاب مناسبي محسوب مي‌شوند؟
ويژگي کفش‌هاي طبي اين است که سازندگان آنها سعي کرده‌اند مواردي را که درباره يک کفش مناسب گفتيم، رعايت کنند. اين کفش‌ها کفي نرم و انعطاف‌پذير، قوس مناسب کف و جنس رويه مناسبي دارند و پنجه‌شان پهن است؛ در حالي که توليدکنندگان کفش‌هاي مجلسي، عمدتا زيبايي کفش را مورد توجه قرار مي‌دهند.
کفش‌هاي ساق‌دار چطور؟ از نظر طبي مناسب‌اند؟
از لحاظ پزشکي، ما اين کفش‌ها را به افرادي که پيچ‌خوردگي مکرر مچ پا يا تغيير شکل‌هاي خاص در پايشان دارند، توصيه مي‌کنيم تا کفش، جهتي مستقيم به نوک پا بدهد. در ساير موارد، کفش‌هاي ساق‌دار ممکن است به منظور زيبايي، گرم شدن يا راه رفتن در برف و يخ استفاده شوند.
برخي افراد پس از اينکه مدتي کفشي را مي‌پوشند، تغيير شکل خاصي در کف کفششان ديده مي‌شود؛ مثلا کف کفش آنها از يک طرف بيشتر ساييده و کج مي‌شود. علت چيست؟
چنين حالاتي مي‌توانند نشانه تغيير شکل پا باشند. به عنوان نمونه در افراد مبتلا به صافي کف پا بيشتر فشار وزن بدن زير قوزک داخلي کف پاست و کف کفش در قسمت نيمه داخلي خرد و ساييده مي شود. در مورد افزايش قوس پا، قسمت بيروني کفي ساييده مي‌شود. اين تغيير شکل‌ها موجب مي‌شود فشار نامناسب به کف پا وارد شود و در طولاني مدت خستگي ايجاد کند. به همين خاطر هم کفي تجويز مي‌شود تا فشار به طور يکسان توزيع شود.
كفش‌ها مي‌توانند بيماري‌زا باشند
دکتر اميرهوشنگ احساني/متخصص پوست و مو
مهم‌ترين نکته در بيماري‌هاي پوستي ناشي از کفش، حساسيت است. مواد شيميايي ناخالصي که بيشتر در کفش‌هاي نامرغوب پلاستيکي به کار مي‌روند، در برخي افراد موجب حساسيت، قرمزي پوست و بروز ضايعات ترشح‌دار مي‌شوند.
همچنين در کفش‌هاي بي‌کيفيتي که تهويه خوبي ندارند، احتمال عفونت قارچي زياد است. البته اين حالت در کفش‌هاي چرمي، کتاني و پارچه‌اي هم وجود دارد اما به دليل تهويه مناسبي که دارند، احتمالش کمتر است.
به‌طورکلي، بهتر است افراد هر چند روز يک بار کفش خود را عوض کنند تا از ايجاد واکنش‌هاي پوستي ميکروبي، ويروسي و به‌ويژه قارچي پيشگيري شود. توصيه مي‌شود حداقل 2 جفت کفش داشته باشيد و يک روز در ميان کفش‌هايتان را عوض کنيد. پس از درآوردن کفش‌ها نيز حتما آنها را بيرون جاکفشي و در محيط باز قرار دهيد تا تهويه مناسبي انجام شود. شستن کفش‌ها هم اقدام موثر ديگري است که در بهداشت پوست پا موثر است.
منبع:www.salamat.com
