۳۴هزار حلقه قنات در ایران

۳۴ هزار حلقه قنات در ایران آنقدر ویژگیهای خاص و منحصر به فرد دارند که پرداختن به همه آنها زمانبر و خارج از حوصله است. اما میتوان اطلاعات کلی درباره قناتهای ایران در این بخش خواند.
قنات واژهای فارسی است از ریشه «کنات». کنات از دو جز «کنه»، به معنای کندن و «آت»، علامت جمع است، نام دیگر قنات، کاریز است.
در ایران و سایر کشورهای جهان برای قنات بیش از ۲۷ اسم وجود دارد یا به عبارت دیگر، برای نامیدن این شیوه آبیاری بیش از ۲۷ اصطلاح به کار برده میشود.

● قناتهایی که فراموش شدند
 

عمیقترین قنات ایران، قنات قصبه گناباد است که مادر چاه آن ۳۵۰ متر عمق دارد و حتی زلزلههای بزرگ نیز تاکنون به آن آسیبی نرسانده است.
طولانیترین قنات ایران قنات «زارچ» یزد با طول ١٠٠کیلومتر و تعداد چاههای آن ۲۱۱۵ حلقه است.
پرآبترین قنات ایران، قنات «اکبرآباد» فسا در استان فارس است. قناتهای تهران و ری که دشت ورامین را آبیاری میکردند تا ٣٠ سال قبل جزو پرآبترین قناتهای دنیا بودند ولی در ٢٠ سال گذشته به دلیل تخریب مادر چاهها و عدم لایروبی از رونق افتادهاند.
عجیبترین قنات ایران قنات دوطبقه «مون» اردستان است که حدود ٨٠٠ سال پیش احداث شده است. این قنات چاههای مشترک ولی مادر چاهها و مظهر متفاوت دارد.

● قنات ۲هزارساله جزیره
 

قنات دوهزارساله کیش در سال ١٣٧١ کشف شد. این قنات همزمان با شهر زیرزمینی کیش ساخته شده است. تاکنون ٢٠٠ حلقه از این چاهها در مسیر قنات شناسایی شده که فاصله هرکدام از یکدیگر به ١٤ تا ١٦ متر میرسد. سقف قنات را لایههای مرجانی به ضخامت ٢ تا ١٥ متر و لایههای زیرین قنات را خاک نفوذناپذیر مارنی تشکیل میدهد که این خاصیت باعث شده است تا آب باران پس از نفوذ از لایههای مرجانی در عمق نفوذناپذیر زمین تشکیل سفرههای آب زیرزمینی را بدهد.

● ۳۰۰ رشته قنات خفته در تهران
 

در تهران دست کم ٣٠٠ رشته قنات شناختهشده خفتهاند که طول بعضی از آنها به ۱۸هزار متر میرسد. همچنین نقشه دیجیتال قناتهای تهران با استفاده از سیستم GIS تهیه شده است.
در استان خراسان ٧٢٣٠ رشته قنات با آبدهی یک میلیارد و ۸۵۰ میلیون سانتیمتر مکعب در ثانیه وجود دارد یعنی ٩ برابر ذخیره سد کرج و ١٤٠ برابر ذخیره سد طرق. این استان بیشترین آمار قناتهای ایران را در اختیار دارد.

● قنات و گردشگری
 

امارات که علاوه بر درآمد سرشار نفت، خود را از اقتصاد گردشگری نیز بیبهره نگذاشته از قناتهای خود نیز درآمدزایی میکند.
در اطلاعیهای که مرکز گردشگری قنات القصبه در دوبی منتشر کرده آمده: «به قنات القصبه دوبی بیائید و انواعی از بهترین و عالیترین چایها را از سراسر جهان بچشید. از چای سیاه تا سبز از شرق تا غرب ما انواع گوناگونی از چایهای جهان را برای شما، خانواده و دوستان شما در این مکان ارائه خواهیم کرد».

● عروسی قناتها
 

مراسم عروسی قنات یکی از آئینهای مرسوم در رابطه با قنات است. در روستاها وقتی آب قنات کم و یا آن خشک میشود، برایش عروسی میگیرند. این جشن هم اوایل بهار و تقریباً اواخر اسفند وقتی که اهالی دیگر از آمدن آب قنات ناامید شدند صورت میگیرد.
مشهورترین افسانههای قدیمی ایران که فردوسی در شاهنامه به نظم آورده است و به نظر میرسد با افسانههایی از یک قرن جلوتر به زبان عربی از سوی ابوجعفر طبری ایرانی -که در دربار بغداد میزیسته- نوشته شده منبع الهام مشترکی داشتهاند. این افسانهها یک سلسله ابداعات تکنیکی و از جمله بهرهبرداری از معادن و کانالهای آب ضروری برای کشاورزی را به هوشنگ (از نخستین پادشاهان سلسله اسطورهای پیشدادیان) نسبت میدهند.
مصریها که به آب نیل و چشمههایشان افتخار میکردند از زمان ورود داریوش به مصر از مقنیهای ایرانی تقلید کردند تا این روش را جایگزین روشهای سخت دیگر برای تامین آب کشور خشکشان کنند.
در دوره داریوش اول که اوج شکوفایی و اقدامات آبیاری و حفر کاریز در سرتاسر فلات ایران به شمار میرود، قناتهای متعددی در قلمرو فلات ایران و در عمان و مصر حفر شد. بر اساس کاوشهای باستانشناسی این باور وجود دارد که کاریزهای ایجاد شده در نواحی جنوبی خلیجفارس، خراسان، یزد و کرمان در دوره هخامنشیان ساخته و قنوات قدیمی قم و بسیاری دیگر از مناطق ایران در عصر ساسانیان و قنوات تهران در دوره صفویه و قاجاریه حفر شده است.
ارسالی از طرف کاربر محترم :mashhadizadeh
/ع