شهيد آیت الله حکیم در رأس بنيانگذاران مجلس اعلای عراق

گفت و گو با ماجد غماس، رئيس دفتر مجلس اعلاي اسلامي عراق در تهران

درآمد
 

مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق نقش بسزايي دررهنمون سازي مبارزات برحق ملت عراق بر ضد رژيم طاغوتي حزب بعث داشته است که اين مأموريت اکنون به گونه اي ديگراست که ماجد غماس در گفت و گو با شاهد ياران مراحل تأسيس اين نهاد و نقش کنوني آن را بازگو مي کند.
ماجد مجيد غماس متولد بغداد سال 1961ميلادي،فارغ التحصيل دانشگاه پلي تکنيک بغداد. در پي فشارهاي رژيم حزب بعث ناچار شد به جمهوري اسلامي ايران مهاجرت کند. مأموران امنيتي عراق به علت فعاليت هاي مذهبي و سياسي،او را به مدت 40روز بازداشت کردند. پس از مهاجرت به ايران به تشکيلات آيت الله حکيم پيوست و 23سال در دفتر مجلس اعلاي اسلامي عراق فعاليت داشت و مدت يک سال نيزسردبير روزنامه لواء الصدر بود. آيت الله حکيم پس از سرنگوني رژيم حزب بعث از او خواست در تهران بماند و امور دفترايشان را پيگيري کند. اما با شهادت آيت الله سيدمحمدباقر حکيم برادر ايشان آقاي سيدعبدالعزيزحکيم از او خواست مسووليت اداره مجلس اعلاي اسلامي عراق را برعهده بگيرد.
مجلس اعلاي اسلامي عراق که پيشتر مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق نام داشت نقش بسزايي در رهنمون سازي مبارات مردم مسلمان اين کشور بر ضد رژيم صدام داشت

لطفاً ابتدا کمي پيرامون نقش شهيد محراب آيت الله سيدمحمدباقر حکيم در تأسيس اين مجلس در سال 1362شمسي توضيح دهيد؟
 

بسم الله الرحمن الرحيم. درحقيقت پس از شهادت آيت الله العظمي سيدمحمدباقر صدر، مجلس اعلاي انقلاب اسلامي به دليل نياز مبرم مردم مسلمان عراق تأسيس شد. پس از شهادت ايشان،خلاء ناخواسته اي در زمينه رهبري مبارزات مردم عراق به وجود آمد. در آن مرحله کسي نبود که پرچم مبارزه را به دست گيرد،پرکردن خلأ رهبري اجتناب ناپذيربود.درآن زمان طرح هاي سياسي گوناگوني به منظور رهنمون سازي مبارزه ارائه شد. تأسيس تجمع علماي عراق و دفترانقلاب اسلامي عراق بخشي از اين طرح ها بودند. سرانجام طرح تأسيس مجلس اعلاي انقلاب اسلامي در نتيجه عوامل گوناگون و شرايط آن روز مورد قبول گروه ها و جنبش هاي اسلامي عراق از ابتداي سال 1982 قرار گرفت.
اين مجلس در آغاز تأسيس از کادرهاي سياسي و علماي برجسته و طلاب حوزه علميه نجف اشرف شکل گرفت.اين طيف ها آستين ها را بالا زده و تصميم گرفتند مبارزات خستگي ناپذيرمردم مسلمان عراق را رهبري نمايند.بي ترديد شهيد محراب آيت الله سيدمحمدباقر حکيم در رأس بنيانگذاران مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق قرار داشت.چرا که او از نزديک ترين شاگردان و بازوي فداکار شهيد آيت الله صدر بود،به گونه اي که شهيد صدر در ادبيات خود به اين نکته اشاره کرده است.

در ابتداي تأسيس مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق،چه گروه ها و جنبش هاي سياسي مبارزي به آن پيوستند؟
 

اين مجلس ابتدا با حضور شاگردان شهيد آيت الله صدر،تعدادي از علماي برجسته عراق، حزب الدعوه اسلامي، سازمان پيکار اسلامي و سازمان جندالامام تأسيس شد. اين طيف ها مهمترين گروه هاي سياسي بودند که مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق آنان را در برگرفته بود.اما چند سال بعد گروه هاي ديگري به آن پيوستند.

آيا جريان ها و جنبش هاي غيراسلامي هم در مجلس اعلا حضور داشتند؟
 

دراساسنامه مجلس اعلا تصريح شده که خط مشي مجلس به عقيده اسلامي متکي مي باشد.چرا که مردم عراق مسلمان هستند و هر نظامي که جايگزين حزب بعث مي شود، بايد براي اسلام و اعتقادات اسلامي مردم عراق احترام قايل شود.

آيا ميان گروه هاي تشکيل دهنده مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق و جنبش هاي سياسي لائيک و احزاب کرد همکاري و هماهنگي وجود داشت؟
 

يکي از مهم ترين بندهاي اساسنامه تأسيس مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق، همکاري با همه گروه هاي سياسي عراق است که برضد رژيم حزب بعث مبارزه مي کردند. لازم مي دانم به اين نکته اشاره کنم که شهيد محراب آيت الله حکيم نقش بسزايي در تدوين و تصويب اين اساسنامه داشته است.وحدت بخشيدن به مبارزات همه گروه ها و خودداري از کشيده شدن به درگيري هاي حاشيه فکري و سياسي او بسيج امکانات توده ها به سوي مبارزه با رژيم حزب بعث بخشي از دستورالعمل اساسنامه مجلس اعلا را تشکيل مي دهد. بنابراين ميان جنبش هاي اسلامي و احزاب لائيک به ويژه گروه هاي کرد عراقي روابط و همکاري مستحکمي وجود داشت.
جنبش هاي اسلامي در برخي مراحل مبارزه براي سرنگوني نظام حزب بعث و نجات مردم عراق با برخي گروه هاي کرد ائتلاف برقرارکردند.درهمان حال ميان مجلس اعلا و برخي گروه هاي اهل سنت عراق اتحاد و هماهنگي وجود داشت. در نتيجه اين همکاري تعدادي از علما و برادران اهل سنت عراق به عضويت شوراي مرکزي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق درآمدند.

مجلس اعلا از واحدهاي گوناگون همچون واحد روابط خارجي،واحد روابط داخلي، واحد خدمات و غيره شکل گرفته بود.نقش اين واحدها چه بوده است؟
 

مجلس اعلا در مسير 25ساله خود شاهد جا به جايي و دگرگوني هاي فراوان بوده است. هنگامي که مجلس اعلا کارش را آغاز کرد، کميته هايي تشکيل شدند که فعاليت هاي مجلس را پيگيري مي کردند.به طورمثال کميته حقوقي و قانوني، کميته سياسي، کميته اطلاع رساني،کميته جهادي، کميته مهاجرين و آوارگان و کميته هاي ديگرديري نپاييد که اين کميته ها به واحدهايي تبديل شدند که زيرنظر واحد اجرايي عمل مي کردند.
نظر به اينکه هدف اصلي تأسيس مجلس اعلا،رهنمون سازي مبارزه و جهاد مردم مسلمان عراق بود،واحد نظامي مجلس نقش ارزنده اي در هماهنگي گروه ها و شاخه نظامي جنبش هاي اسلامي عراق ايفا کرد که اين واحدها به مرور زمان به تيپ پدر و لشکر بدرتبديل شدند.به هرحال درآغاز تأسيس تيپ بدر ميان اين تيپ و واحد نظامي مجلس هماهنگي و ارتباط تنگاتنگ وجود داشت.کميته نظامي مسووليت بسيج توده هاي مردم و تهيه امکانات لازم آنان را برعهده داشت.پيش از سقوط صدام، تغييرات ديگري صورت گفت و واحدهاي ياد شده به دفاترتبديل شدند.به طورمثال دفتر اجرايي، که امور اجرايي و اداري را برعهده داشت. دفتر جهادي، دفتراطلاع رساني و دفترسياسي. هر کدام از اين دفاتر وظايف و مأموريت هاي خاصي برعهده داشتند.
در حقيقت هدف از دگرگوني هايي که در ترکيب واحدهاي اجرايي مجلس انجام مي شد همگامي و همراهي با آخرين تحولات سياسي و نظامي داخل عراق بود.

اين واحدها و دفاتر را چه افرادي اداره مي کردند؟
 

اعضاي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق براساس سياستگذاري هاي شوراي مرکزي و دفتر سياسي و طبق اساسنامه مجلس اين واحدها و دفاتر را اداره مي کردند.
پس از تأسيس سپاه بدر آيا واحد نظامي به کارش ادامه داد؟
واحد نظامي نقش بسزايي در بسيج مردم عراق و تهيه امکانات ضروري براي مبارزات آنان داشت.اين واحد همچنين نقش ارزنده اي در آماده سازي روحي مجاهدان و اقشار مردم عراق ايفا نمود. به ويژه دربرانگيختن قيام همگاني پانزدهم شعبان سال 1991 و مراحل قبل و بعد از سقوط رژيم حزب بعث و نيز دردوران جنگ تحميلي هشت ساله. واحد نظامي در آن مراحل تاريخي جوانان مجاهد عراقي را براي اجراي عمليات مسلحانه در داخل خاک عراق رهنمون مي کرد،و همه امکانات لازم را دراختيار آنان قرار مي داد.

سياستگذاري در مجلس چگونه بود و چه کسي يا کساني در تعيين آن مؤثر بودند و آيا سياستگذاري ها برحسب روند تحولات داخلي عراق و رويدادهاي منطقه اي تعيين مي شدند؟
 

در زمينه سياست گذاري هاي سياسي و نظامي چند مسأله وجود دارد. در درجه اول اعضاي شوراي مرکزي از اوضاع و تحولات عراق تحليل و طرح ارائه مي کردند. پس از بررسي اين تحليل ها و جمع آوري اطلاعات لازم،موضع شان را اعلام مي کردند. آنگاه اين موضع گيري ها جنبه عملي به خود مي گرفت.به طورمثال هنگامي که تجاوزگري هاي رژيم عراق به حقوق مردم عراق افزايش مي يافت و سرکوب آزادي هاي عمومي شدت مي گرفت، اين اقدامات مورد بررسي و ارزيابي قرار مي گرفت و تحليل ارائه مي شد، و آنگاه موضع صريح و روشن اتخاذ مي گرديد.پس نتيجه اين تحليل ها با سازمان هاي بين المللي در ميان گذاشته مي شد، تا پيگيري شود.
اقدامات سرکوبگرانه صدام،ازقبيل کشتارهاي دسته جمعي،شکنجه و تبعيد هزاران عراقي باعث شد مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق به تأسيس مرکز اسناد حقوق بشرمبادرت کند.اين مرکز حدود 40هزار سند جمع آوري کرد و آنها را در اختيار محافل و مجامع بين المللي قرار داد. اين مرکز نقش بسزايي درافشاي جنايات صدام و ادعاهاي دروغين او در رسانه هاي اطلاع رساني داشت.

پس ازشکست ارتش عراق در جنگ کويت در سال 1991 مردم عراق به قيام همگاني دست زدند. سپاه بدرچه نقشي در ايام قيام داشت؟
 

همان گونه که مي دانيد پيش از حمله عراق به کويت و اشغال آن کشور،سپاه بدر در مناطق گوناگون عراق حضورچشمگير داشت. فرماندهان اين سپاه باگروه ها و دسته هاي جهادي داخل عراق از ابتداي برقراري آتش بس ميان ايران و عراق ارتباط و همکاري داشتند.اين گروه ها و دسته ها نقش بسزايي در برانگيختن قيام همگاني «انتفاضه نيمه شعبان» داشتند. سپاه بدر در زمينه بسيج عمومي براي اين گروه ها خط مشي تعيين مي کرد و مي کوشيد رفتارشان را توجيه نمايد.اما رويدادهاي منطقه اي به گونه ديگري پيش رفت و انتفاضه سرکوب شد.

در زمان قيام سال 1991 برخي رسانه ها و محافل خبري بين المللي ادعا کردند که رزمندگان سپاه بدرازمرزهاي جنوبي و شمالي ايران وارد عراق شده و به کمک مردم شتافته اند،اين طور نيست؟
 

همانگونه که پيشتر به آن اشاره کردم رزمندگان سپاه بدر در دوران جنگ تحميلي و پس ازآن در داخل خاک عراق پايگاه داشتند.اما نيروهايي که ازخارج مرزها وارد خاک عراق شدند نقش پشتيباني را ايفا کردند.همانگونه که هنگام سرنگوني رژيم حزب بعث اتفاق افتاد.

در دوران جنگ تحميلي،ايران چه کمک هاي نظامي به سپاه بدرارائه داد؟
 

مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق به کمک هاي نظامي ايران تکيه نداشت.برادران ايراني که خداوند به آنها پاداش خير دهد از همه گروه ها و جنبش هاي سياسي عراق پشتيباني سياسي و لجستيک به عمل آوردند. اين پشتيباني به جنبش هاي اسلامگرا محدود نبوده و همه سازمان ها و احزاب و جنبش هاي غيراسلامي را نيز دربر گرفت. برادران ايراني از کردها و مسيحيان عراق نيز حمايت کردند.مسوولان جمهوري اسلامي ايران اين جنبش ها و تشکيلات سياسي را نماينده واقعي مردم مسلمان عراق مي دانستند.اين مردم عراق بودند که به مجلس اعلا و سپاه بدرو ساير گروه هاي مبارزکمک مالي مي کردند.برخي از اين کمک ها از طريق مراجع بزرگ و وجوهات شرعي مردم تأمين مي شده است.

نهادهاي جمهوري اسلامي ايران براي تسهيل اقامت و زندگي مهاجران عراقي چه کمک هايي به مجلس اعلا مي کردند؟
 

خدمت به مهاجران عراقي و ارائه خدمات اجتماعي به آنان يکي ديگر از وظايف مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق را تشکيل مي داد مجلس اعلا افتخار مي کند که در دوران فعاليت گذشته خود در جمهوري اسلامي و قبل از سقوط رژيم صدام به ده ها هزار
پناهجوي عراقي با همکاري نهادهاي جمهوري اسلامي کمک هاي اداري و خدماتي ارائه کرده است.واحد خدمات اجتماعي مجلس همچنان مي کوشد بخشي از دردها و رنج هاي پناهجويان عراقي را برطرف و به مشکلات آنان در داخل و خارج عراق رسيدگي کند.مجلس اعلا و شهيد محراب آيت الله سيدمحمدباقرحکيم، در دوران جنگ تحميلي نقش بسزايي در همياري ميليون ها مهاجر عراقي داشته اند. آيت الله حکيم هنگام اقامت در ايران همواره با مسوولان نهادهاي رسمي و اجرايي جمهوري اسلامي جلسه تشکيل مي داد تا از ميزان دردها و رنج هاي مردم مسلمان عراق بکاهد.
در همين جا لازم مي دانم به اين نکته اشاره کنم که حضرت امام خميني(ره) با نگرش خاصي به عراقيان نگاه و همواره از آنها به نيکي ياد مي کرد. هنگامي که شهيد محراب آيت الله حکيم از امام تقاضاي رسيدگي به مشکلات پناهجويان عراقي را کرد، امام نامه آيت الله حکيم را پاراف کردند و از آيت الله خامنه اي رئيس جمهور وقت خواستند به مشکلات عراقي ها رسيدگي نمايند.اين اقدام نشان مي دهد که ايشان تا چه اندازه نسبت به عراقيان مهربان بوده و تا چه اندازه به آنان عشق و محبت داشته اند.

ديدارها و سخنراني هاي آيت الله حکيم چه تأثيري در تجديد نظر اسيران و توبه آنان داشته است؟
 

در بسياري از ديدارهاي شهيد آيت الله حکيم از اردوگاه ها و کمپ هاي اسيران عراقي جنگ تحميلي او را همراهي مي کردم.او رنج سفر به بيشتر شهرهاي ايران را تحمل مي کرد تا ميان اسيران سخنراني کند و آنها را راهنمايي نمايد.او همچنين با مسوولان اردوگاه ها به گفت و گو مي نشست ازآنها مي خواست با برگزاري برنامه هاي فرهنگي و توجيهي،اسيران را ازلاک تبليغات گمراه کننده رژيم حزب بعث برهاند. رژيم صدام با تبليغات دروغين، اين بينوايان را به جبهه هاي جنگ اعزام و آنان را به ادامه جنگ تشويق مي کرد.
در نتيجه اين ديدارها و برنامه هاي آموزنده فرهنگي، ديدگاه هاي هزاران تن از اين اسيران تغيير يافت و به سربازاني براي اسلام و مدافعان واقعي براي مردم عراق تبديل شدند.اکنون هزاران تن از اين اسيران تواب نقش برجسته اي در حيات سياسي جديد عراق بازي مي کنند. در حقيقت اين افراد به فطرت و اصالت واقعي خود بازگشتند. مردم عراق اصيل و پاک فطرت هستند و به اسلام و خاندان اهل بيت(ع) وفا دارند.به ميهن و مراجع تقليد خود عشق مي ورزند.شکي نيست که پس از سرنگوني رژيم حزب بعث سربازان عراقي اصالت و هويت انساني خود را باز يافتند.

اکنون مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق چه نقشي درحيات سياسي جديد عراق دارد؟
 

پيش از بازگشت شهيد محراب آيت الله حکيم به عراق، بيشتر اعضاي مجلس اعلا و کادرهاي سپاه بدر به عراق بازگشته بودند، تا همگام با مردم عراق در سازندگي کشور و ايجاد تغييرات سياسي شرکت نمايند. نمايندگان مجلس اعلا تصميم گرفتند در صحنه حضور داشته باشند و به اشغالگران اجازه ندهند برنامه هايشان را به مورد اجرا بگذارد. همچنين به کساني که قصد داشتند از آب گل آلود ماهي بگيرند اجازه ندادند به اهدافشان برسند.اعضاي مجلس اعلا پس از بازگشت به عراق کوشيدند حقوق و مسووليت هاي شهروندان عراقي را به آنان بشناسانند،اعضاي مجلس با برگزاري برنامه هاي فرهنگي و سخنراني در محافل و مجالس و رسانه ها و اطلاع رساني سعي کردند هاله اي را که رژيم صدام در اذهان عراقي ها ايجاد کرده بود بزدايند.
مهمترين مأموريت اعضاي مجلس اعلا پس از بازگشت به عراق مشارکت فعال و خستگي ناپذير در روند تغيير و تحولات سياسي پس ازسرنگوني رژيم حزب بعث است. اعضاي مجلس در زمان حيات شهيد محراب آيت الله حکيم نقشي پيشتازانه در اين زمينه ايفا کردند و اکنون هم اين نقش را در سايه رهنمودهاي حجت الاسلام والمسلمين سيدعبدالعزيز حکيم رياست مجلس اعلاي اسلامي عراق ادامه مي دهند. بي ترديد اعضاي مجلس اعلا در اين رويکرد تنها نيستند و با همکاري نمايندگان سايرگروه ها و جنبش هاي سياسي فعال عراقي ساختار سازندگي عراق جديد را پايه گذاري مي کنند.
شهيد محراب آيت الله حکيم علاوه بر فعاليت هاي دامنه دار سياسي، پس از سرنگوني رژيم حزب بعث هسته فعاليت هاي فرهنگي و آموزشي براي گسترش آگاهي عمومي در عراق را تأسيس و پيش از بازگشت به عراق نهادي را پايه ريزي کرد تا به وسيله آن آگاهي هاي ديني را ميان مردم عراق گسترش دهد و در پي آن حدود 400 مبلغ مذهبي را به سرتاسر عراق اعزام کرد. اکنون اين نهاد تبليغي، «مؤسسه شهيد محراب براي تبليغات اسلامي» نام دارد و از بزرگ ترين نهادهاي تبليغي عراق به شمار مي رود و در سازمان ملل متحد به ثبت رسيده است.اين نهاد حدود 500 شعبه و دفتر در مناطق گوناگون عراق دارد و هزاران مبلغ مذهبي در آن عضويت دارند.

دفترمجلس اعلا در تهران چه فعاليت هايي دارد؟
 

پس ازسرنگوني رژيم صدام و انتقال اعضا و کادرهاي مجلس اعلاي اسلامي به عراق، شهيد محراب آيت الله حکيم تصميم گرفت دفتر مجلس اعلا در تهران براي رسيدگي به امورمهاجران عراقي فعال باشد، و ارتباط آن با نهادهاي اجتماعي، فرهنگي و سياسي جمهوري اسلامي ايران محفوظ بماند.اين دفتر نقش پايگاه اطلاع رساني و سياسي مجلس را ادامه مي دهد تا بتواند سيماي واقعي رويدادهاي جاري داخل عراق را به آگاهي افکار عمومي ايران برساند.

دفترمجلس چه خدماتي به مهاجران عراقي باقيمانده در ايران ارائه مي دهد؟
 

در حال حاضر دو گروه از مهاجران عراقي در ايران باقي مانده اند. گروه اول مهاجران و رانده شدگاني هستند که پس از پيروزي انقلاب اسلامي به ايران تبعيد شدند و اکنون در شهرهاي بزرگ همچون تهران، قم، اصفهان و خراسان سکونت دارند. دفتر مجلس ارتباط خود را با اين افراد همچنان حفظ کرده و در برنامه هاي سياسي و فعاليتهاي فرهنگ آنان شرکت مي کند. مجلس اعلا از طريق ارتباط با دولت عراق و سفارت عراق در تهران و وزارت کشور جمهوري اسلامي ايران مي کوشد به مشکلات آنان رسيدگي کند. پس از سقوط نظام صدام مشکلات اين مهاجران افزايش يافته و آشکار گرديده. يکي از مهمترين مشکلاتي که اين مهاجران از آن رنج مي برند،مصادره املاک آنان توسط رژيم حزب بعث در گذشته است. مشکل نداشتن گذرنامه،بازگرداندن آنان به مشاغل قبلي، بازگرداندن اعتبارآنان و همچنين روشن کردن وضعيت قانوني شان ازجمله مشکلاتي هستند که مجلس اعلاي اسلامي عراق رسيدگي به آنها را برعهده گرفته است.
گروه دوم مهاجران جديدند که در پي وخامت اوضاع امنيتي در عراق به ايران پناه آورده اند. اين قشر از مهاجران از مجلس اعلا مي خواهند براي حل مشکلات اقامت،مسکن،بهداشت و آموزش به آنها کمک کند. در اين ميان برخي زخمي هاي عمليات تروريستي نيز براي درمان به جمهوري اسلامي ايران مي آيند و به مجلس اعلا مراجعه مي کنند.

آيا از تعداد مهاجران جديد آماري در دست داريد؟
 

تا کنون آمار دقيقي از تعداد اين مهاجران در اختيارنداريم.به اين علت که هنوز وضعيت اقامت قانوني آنها مشخص نشده است.
آيا دولت عراق تاکنون به اين گروه کمک مالي کرده است،آن چنان که به مهاجران عراقي مقيم سوريه و اردن کمک کرده است؟
وعده هايي داده شده اما متأسفانه تاکنون کمکي ارائه نشده است.مجلس اعلا و بسياري از شخصيت هاي عراقي از دولت عراق تقاضا کرده اند مهاجران عراقي مقيم ايران را نيز شامل حال کمک هاي مالي کند. تاکنون کمک هاي اندکي ارائه شده اما چشمگير نيست و اميدواريم دولت عراق به وعده هايش عمل کند.
منبع: ماهنامه شاهد یاران، شماره42-41