همه چيز درباره ديابت
گفتگو با متخصصان تعذيه درباره ديابت
دكتر كيميا گر ؛ متخصص تغذيه و رژيم درماني ، در مورد بهترين رژيم ها و توصيه هاي تغذيه اي براي بيماران ديابتي اظهار داشت : « در مبتلايان به ديابت نوع I كه وابسته به انسولين هستند ، نوع برنامه غذايي به نوع انسوليني كه به آنها داده مي شود بستگي دارد ، يعني بايد برنامه غذايي طوري تنظيم شود كه اثر انسولين در زماني كه قند خون در بالاترين مقدرا است اتفاق بيفتد. يعني زمان بندي و نوع غذاي موشرد استفاده ، با مقدار انسولين تطبيق داده شود . بايد ديد برنامه غذايي فرد چگونه است ؛ ناهار زياد مي خورد يا شام ؟ صبحانه مي خورد يا نه؟ و... ومقدار انسولين را با آن تنظيم كند.
ديابتي هاي نوع I عموما چاق نيستند و مجبور نيستيم كه خيلي محدوديت كالري براي آنها منظور كنيم، اما در ديابت نوع II چون افراد معمولا چاق و ميانسال به بالا هستند ، بايد حتما كاهش وزن داشته باشند . از طرفي چون تزريق انسولين ندارند ، ديگر زمان بندي غذا چندان ضرورتي نخواهد داشت».
وي ادامه داد :«پايه تمام رژيم هاي ديابتي ، گروه نان وغلات است و هيچ فرد ديابتي نبايد فكر كند چون ديابت دارد بايد نان ، سيب زميني ، برنج و ماكارني را از برنامه غذايي خود حذف كند ، بلكه بايد مقدار آن را تنظيم و متناسب با مقداري كه مشاور يا كارشناس تغذيه مشخص كرده است ، مصرف نمايد . معمولا 50 تا 60 درصد كالري مي تواند از كربوهيدرات تأمين شود كه اين مقدار مي تواند به شكل برنج يا نان باشد ، بنابراين يك فرد ديابتي ممكن است بتواند ظهر 12 قاشق برنج بخورد و يا اگر يك نوجوان يا جوان است ، تا 2 كفگير برنج بخورد . بهتر است نان مورد استفاده سبوسدار باشد . علاوه بر آن براي ديابتي ها و همه افراد استفاده از روغن مايع به جاي روغن جامد توصيه مي شود.»
اين متخصص تغذيه همچنين در مورد غذاهاي كاهش دهنده قند خون گفت :« با هيچ غذايي قند خون كاهش پيدا نمي كند . ما تنها مي توانيم با غذاها مانع از افزايش بي رويه قند خون شويم. منظور از اين غذاها هم غذاهايي است كه كربوهيدرات پيچيده دارند، يعني قند ساده ، شكر ، عسل ، مربا ، آبميوه و... مدنظر نيستند، بلكه منظور از غذاهاي با كربوهيدرات پيچيده ، نان ، سيب زميني ، برنج ، ماكاروني و بعضي از ميوه ها هستند كه به بيماران توصيه مي شود ، چرا كه اين غذاها قند خون را تدريجا بالا مي برند و بدن فرصت كافي براي مقابله با اين افزايش قند خون را خواهد داشت». دكتر كيمياگر در خصوص غذاهاي مفيد براي درمان زخم هاي ديابتي اظهار داشت :«نبايد بگذاريم كه به مرحله زخم هاي ديابتي برسد ، چون در آن مرحله ، برنامه غذايي تأثير چنداني نخواهد داشت ، ولي مي توان به افراد مبتلا به زخم ديابت ، ويتامين C و پروتئين با كيفيت بالا (مثل شير) توصيه كرد».
وي در ادامه در مورد ميوه هايي كه افراد يابتي مي توانند استفاده كنند ، افزود :«ميوه اي كه مصرف آن براي افراد ديابتي ممنوع باشد ، نداريم . ميزان ميوه براي ديابتي ها 3 سهم است كه بايددر طور روز تقسيم شود. اگر هم گاهي مي شويم كه مي گويند مثلا خربزه نخور ، به اين دليل است كه امكان دارد فرد به 2 قاچ خربزه قناعت نكند ، بنابراين مقدار ميوه مورد استفاده مهم است ، مثلا گر فرد ديابتي 2 قاچ خربزه با يك استكان حبه انگور بخورد ، مشكلي پيش نمي آيد . ما معمولا جدول سهم بندي ميوه ها را به بيماران ديابتي مي دهيم كه در آن جدول ، هندوانه ، خربزه و انگور هم هست و اگر طبق همان جدول از آنها استفاده شود ، مشكلي پيش نمي آيد.»
دكتر صفوي ؛ متخصص تغذيه هم در پاسخ به اين سوال كه آيا ديابتي ها مي توانند غذاهاي شيرين (قند ، شكر و...) بخورند ، گفت : «بله اما بسيار محدود. اين مقدار ف به ميزان قند خون بيماران كه چقدر بالا باشد و يا كنترل نشده باشد ، بستگي دارد ، اما به طور كلي ، بايد كاملا كنترل شده و زير نظر متخصص تغذيه از اين غذاها استفاده نمايند».
وي در مورد استفاده از شيرين كننده هاي مصنوعي توسط افراد مبتلا به ديابت نيز اظهار داشت :«در گذشته شيرين كننده هاي مصنوعي مثل ساخارين استفاده مي شد ، اما تحقيقات ، احتمال سرطانزا بودن آن را مطرح نمودند. در حال حاضر ، استفاده از ساخارين بسيار كمتر و محدود شده است ، اما شيرين كننده هايي مثل آسپارتام و ساير شيرين كننده هاي مصنوعي كه ارتباط شان با كارسينوژن يا سرطانزا بدن كمتر مطرح است يااصلا مطرح نيست ، زياني ندارندو مي توانند مورد استفاده قرار گيرند.»
اين متخصص تغذيه ، همچنين در پاسخ به اين سوال كه آيا محصولاتي كه تحت عنوان محصولات ديابتي ها (مثل نوشابه هاي رژيمي) در بازار وجود دارند ، براي بيماران ديابتي مضر نيستند ، گفت : «اين محصولات اگر استاندارد لازم را داشته باشند و پروانه ساخت از وزارت بهداشت دريافت كرده باشند ، معمولا مشكلي ندارند و توصيه سياستگذاران تغذيه هم اين است كه كيفيت اين محصولات را بالا ببرند.
در حاضر ، در كشورهاي اروپايي فروشگاه هاي زنجيره اي وجود دارد كه اين را محصولات با به بيماران خاص مثل ديابتي ها عرضه مي كنند (محصولاتي مثل انواع بستني ، شكلات ، شيريني و...) اما متأُفانه در ايران در اين مورد خيلي كم كار شده است و ما توصيه مي كنيم بيشتر به اين مسأله توجه شود ، مخصولا با وضعيتي كه در رابطه با ديابت داريم(در حال حاضر 3 ميليون ديابتي و 3 ميليون هم در حال ابتلا به ديابت در كشورداريم كه رقم قابل توجهي است ).
سالانه 60 هزار نفر به ديابتي ها اضافه مي شوند . همچنين سالانه 12 هزار عضو بدن به دليل ديابت قطع مي شود كه اينها آمارهاي بالايي است و به توجه بيشتري نيازمنداست و يكي از موضوعاتي كه مي تواند به حل اين مشكل كمك كند ، توجه صنايع غذايي كشور به توليد محصولاتي براي ديابتي ها است».
دكتر صفوي در ادامه ، استفاده از غذاهاي رستوران و فست فودها را توسط ديابتي ها به شرط رعايت اصول تغذيه اي بلامانع دانست و گفت :«ما معتقديم اگر با ديابت درست برخورد كنيم ، ديابت يك بيماري نيست . كشورهاي پيشرفته شعاري دارند ، تحت اين عنوان كه «چگونه يك ديابتي مي تواند زندگي نرمالي داشته باشد» ، بنابراين در اين نوع بيماري ، استفاده از شيوه هاي مختلف براي اصلاح الگوي تغذيه اي بسيار ضروري است و بايد در كنار ورزش از رژيم غذايي استفاده شود تا روند بيماري كنترل گردد».
دكتر سعيد حسيني ؛ متخصص تغذيه نيز با بيان اينكه انسولين به دو نوع كوتاه اثر و طولاني اثر تقسيم مي شود ، گفت : «انسولين هاي طولاني اثر در مدت زمان طولاني تري به نقطه اوج اثر مي رسند ، مثلا انسولين NPH اگر صبح تزريق شود ، حدودا بعد از ظهر به اوج اثر مي رسد و سپس كاهش مي يابد ، اما اگر انسولين هاي كوتاه اثر ، به هنگام صبح تزريق شوند ، حدودا 3 تا 4 ساعت بعد به اوج اثر خود مي رسند و سپس كاهش پيدا مي كنند ، البته معمولا اين دو نوع انسولين (كوتاه اثر و طولاني اثر) به طور همزمان تزريق مي شوند».
وي در ادامه در پاسخ به اين سوال كه با هر نوع انسولين چه نوع رژيم غذايي را بايد رعايت كرد ، افزود :«در گذشته به بيماران ديابتي توصيه مي شد ابتدا انسولين را استفاده كنندو سپس بر اساس نوع و مقدار انسولين مورد استفاده ، تغذيه و فعاليت فيزيكي را با آن تطبيق دهند ، اما اكنون اين طور نيست ، چون فردي كه انسولين استفاده مي كند، مطمئنا ديابت نوع I دارد . اين نوع ديابت هم در سنين پايين بروز مي كند و ما بيشتر بايد قند خون كودك و مسائل روحي ـ رواني او را كنترل كنيم . بايد به كودك آموزش داد تا خودش هم بتواند قند خونش را كنترل كند و بر اساس نوع تغذيه و ميزان فعاليتش ، مقدار انسولين را تنظيم نمايد ، مثلا اگر فعاليت بدني زيادي داشت ، انسولين كمتري استفاده كند و بالعكس اگر استراحتش زياد بود ، مقدار انسولين مصرفي را افزايش دهد.»
در ادامه از دكتر آزاده نجارزاده ،در مورد اهميت كاهش وزن در افراد ديابتي پرسيديم . ايشان در اين باره گفت : «كاهش وزن در افراد چاق و مبتلا به ديابت فوايد زيادي دارد ، حتي اگر اين افراد 5 تا 10 درصد كاهش وزن داشته باشند ، عوراض ديابت مثل افزايش فشضار خون ، اختلال در چربي خون و... هم كاهش پيدا مي كند ، كيفيت زندگي فرد بالا مي رود و مرگ و مير كاهش پيدا مي كند. يكي ديگر از عوارض ديابت ، نوروپاتي است كه در صورت عدم درمان ، ممكن است موجب قطع عضو اندام هاي تحتاني شود. اين بيماري در افراد چاق شايع تر است ، بنابراين براي پيشگيري از اين عارضه كاهش وزن ، بسيار مفيد است . عوارض ديگر ديابت ، مثل افزايش فشار خون و چربي خون ، مشكلات قلبي ـ عروقي ، سكته و... را هم با كاهش وزن مي توان كاهش داد».
اين دانشجوي دكتراي تخصصي تغذيه در مورد ديابت حاملگي و راه هاي پيشگيري از ابتلا به آن گفت :«يك نوع ديابت داريم كه ديابت بارداري ناميده مي شود كه در دوران بارداري ، قند خون فرد افزايش پيدا مي كند، اما عده اي هستند كه ديابت دارند و باردار مي شوند. توصيه براي افراد ديابتي كه باردار شده اند اين است كه حتما قند خون خود را دائما كنترل كنند و مهم تر اينكه از نوسانات قند خون جلوگيري شود و تا حد امكان تلاش كنند مقدار قند خونشان ثابت باشد . همچنين با رعايت رژيم غذايي مناسب ،نوسانات قند خون را كاهش دهند . افراد باردار مبتلا به ديابت بايد از گرسنگي اجتناب كنند، چرا كه گرسنگي يا تزريق بيش از حد انسولين باعث مي وشد تركيباتي به نام كتون بادي ها در خون افزايش پيدا مي كند كه بسيار خطرناك است ، بنابراين درمادران ديابتي ، بايد از هيپوگلايسمي (كاهش قند خون) هم جلوگيري شود و از طرفي ميزان انرژي وتركيب مواد غذايي براي رشد جنين كافي باشد . مصرف مكمل اسيد فوليك هم كه به همه مادران باردار توصيه مي شود ، بايد توسط مادران ديابتي هم مصرف شود.
اما بعضي افراد هستند كه در طور بارداري قند خونشان افزايش پيدا مي كند و احتمال اينكه بعد از زايمان هم به ديابت مبتلا شوند، زياد است . نوزادان اين مادران نوزاداني چاق هستند. مادران مبتلا به ديابت حاملگي در معرض خطر بيماري هاي قلبي ـ عروقي قرار دارند ، بنابراين بايد شيوه زندگي خود را تغيير دهند و حدودا 7 درصد كاهش وزن داشته باشند ، حدود 2 تا 2/5 ساعت در هفته فعاليت بدني داشته باشند ، مقدار زيادي ميوه و سبزي در رژيم غذايي خود بگنجانند ، از غذاهاي كم چربي استفاده كنند و مقدار كمي هم از كربوهيدرات هاي با نمايه گلايسمي بالا استفاده كنند».
دكتر نجار زاده در ادامه در خصوص هيپوگلايسمي و راه هاي درمان آن اظهار داشت : «هيپوگلايسمي با كاهش قند خون ممكن است به علت تزريق بيش از حد انسولين يا گرسنگي به وجود آيد . براي درمان هيپوگلايسمي هم بايد ابتدا علت را پيدا و آن را برطرف كرد، مثلا در بيمار مبلا به ديابت نوع I اگر علت كاهش قند خون ، افزايش دوز انسولين بوده است . بايد تحت نظر متخصص غدد ، دوز انسولين را كاهش دهند . اگر افت قند خون به دليل گرسنگي بوده ، بايد در وعده غذايي كه قبل از هيپوگلايسمي است ، كربوهيدرات را افزايش داد.
اما زماني كه هيپوگلايسمي (كاهش قند خون) اتفاق مي افتد ، بايد بلافاصله مقداري كربوهيدرات با نمايه گلايسمي بالا به فرد داده شود تا قند خون افزايش يابد ، يعني با وجود اينكه به افراد ديابتي توصيه مي شود از مصرف مواد قندي پرهيز كنند، اما وقتي كه فرد دچار هيپوگلايسمي مي شود ، مي توان به او آب قند داد (قند در حالت مايع جذب بهتري دارد).
در بيماران نوع II هم كه از داروهاي كاهنده قند خون استفاده مي كنند ، ممكن است هيپوگلايسمي اتفاق بيفتد ، اگر هيپوگلايسمي به طور مكرر اتفاق بيفتد ، بايد دوزداروها را پايين بياورند يا رژيم غذايي را طوري تنظيم كنند كه در زمان هاي هيپوگلايسمي ، از كربوهيدرات بيشتري استفاده نمايند.
ولي به طور كلي در هر دو نوع ديابت نوع I و II ، زماني كه هيپوگلايسمي (كاهش قند خون) رخ مي دهد ، بايد از يك كربوهيدرات با نمايه گلايسمي بالا استفاده شود».
دكتر محبوبه سادات حسيني ؛ فوق تخصص غدد در اين باره گفت : «ديابت اختلالي در ميزان قند خون مي باشد و به صورت افزايش ميزان قند خون در فرد بروز مي كند كه اين افزايش قند خون نتيجه كمبود انسولين و يا اختلال در عملكرد آن است .
به طور كلي ديابت ، به دو نوع ديابت نوع I و ديابت نوع II تقسيم مي شود . ديابت نوع I در نتيجه كمبود انسولين به وجود مي آيد كه موجب افزايش قند خون مي شود و متعاقب آن ، متأسفانه عوارض زيادي در بدن ايجاد خواهد شد . ديابت نوع I ، نسبت به نوع II ، سير حادتري دارد و علايم آن واضح است و سريع خود را نشان مي دهد . كاهش وزن ، پرخوري و پرنوشي از جمله علايم اين نوع ديابت ات و بيمار با اين علايم بايد سريعا به پزشك مراجعه كند. البته مواردي هم هست كه در آن ديابت نوع I به صورت افزايش قند خون و كاهش وزن خيلي ناگهاني خود را نشان مي دهد . افزايش قند خون مي تواند در شكل خطرناك تر ، موجب افزايش فشار خون و چربي خون يا اختلال در چربي خون ، عوارض چشمي ، اختلال در عملكرد كليه ودر فاز نهايي ،ن ارسايي كليه ودياليز شود كه اين عوارض درنهايت به افزايش بيماري هاي قلبي ـ‌عروقي، سكته قلبي و مغزي مي انجامند.
اما ديابت نوع II ، معمولا سير كندتري را طي مي كند وعلايم بيماري خيلي واضح نيست . برخلاف بيماران نوع I كه بايد بلافاصله به پزشك مراجعه كنند، مبتلايان به ديابت نوع II ممكن است مدت ها به افزايش قند خون اين افراد بالاتر از حد عادي است ، اما به حد ديابتي نرسيده است . اين سير اختلال در قند خون ، ادامه پيدا مي كند تا به ديابت مي رسد . در اين نوع ديابت ، علايم به طور واضح نيست . اگر قند خون خيلي بالا برود ، فرد دچار پر ادراري و كاهش وزن مي شود».
وي در مورد انواع داروهاي مورد استفاده در ديابت اظهار داشت :«دارو درماني ديابت درهر نوع متفاوت است . در نوع I معمولا تنها اختلالي كه وجود دارد ، كمبود انسولين مي باشد ، يعني اختلال در عملكرد انسولين نداريم، بنابراين با جايگزيني انسولين تقريبا مي توان تمام مشكلات تمربوط به افزايش قند و چربي خون را رفع كرد ، البته بعضي از داروهاي خوراكي هم وجود دارند كه در ديابت نوع I استفاده مي شوند كه جذب قند خون را كم مي كنند ، اما چون داروهاي ضعيفي هستند، نمي توان آنها را براي همه بيماران تجويز كرد و كاربرد چنداني ندارند ، اما در ديابت نوع II ، معمولا از داروهاي خوراكي به عنوان اولين اقدام درماني استفاده مي كنيم ، مگر در موارد خاص كه از همان ابتدا بيمار نياز به انسولين داشته باشد ، البته تحقيقات در سال هاي اخير نشان داده اند كه اگر قند خون را سريعا پايين بياوريم ، بهتر مي توانيم عملكرد سلول هاي بتاي پانكراس را كه در ترشح انسولين نقش دارند به حالت طبيعي يا نزديك به طبيعي برگردانيم ، بنابراين توصيه مي شود كه براي بيماران نوع II هم از همان ابتدا انسولين تجويز شود، اما پذيرش بيماران و همچنين تمايل پزشكان براي شروع زودرس استفاده از انسولين در بيماران نوع II هنوز كم است.»
دكتر حسيني در مورد فواصل و زمان هاي مناسب براي كنترل قند خون نيز اظهار داشت : «فواصل كنترل قند خون براي افرادي كه داروهاي خوراكي مصرف مي كنند با كساني كه انسولين استفاده مي كنند ، متفاوت است . در كساني كه داروهاي خوراكي استفاده مي كنند ، چون احتمال افت قند خون كمتر است ، فواصل كنترل قند خون را مي توان بيشتر كرد ، البته در مواردي كه احتمال افت قند خون وجود دارد ، اين فواصل كمتر مي شود ، اما گر بيماري از انسولين استفاده مي كند،اين فواصل كوتاه تر است و تناوب بيشتري دارد و تا روزي 4 بار يا بيشتر هم نياز به كنترل قند خون است».
دكتر حضوري ، دانشجوي دكتراي تغذيه هم درباره نقش ورزش در بهبود بيماري ديابت گفت :«شواهد نشانگر آن است كه فعاليت هاي ورزشي هوازي كه با شدت متوسط و به صورت منظم اجرا گردند (روزانه يا حداقل براي4 روز در هفته ) ، بر كنترل قند خون، كاهش مقاومت به انسولين ، كاهش عوامل خطر مرتبط با بيماري هاي قلبي ـ عروقي و كاهش بروز بيماري هاي قلبي ـ‌عروقي موثر مي باشند . همچنين فعاليت ورزشي منظم موجب بهبود وضعيت چربي هاي خون و افزايش ليپوپروتئين با دانسيته بالا (HDL) مي گردد . اين نوع فعاليت ها در پيشگيري از ابتلا به ديابت نوع دو موثر شناخته شده اند. بر اين اساس ، روزانه نيم ساعت پياده روي تند يا حداقل براي 4 روز در هفته ، نه تنها براي ديابتي ها ، بلكه براي تمام افراد جامعه توصيه مي گردد.»
وي در ادامه ، توصيه هايي در مورد ورزش ديابتي ها كرد و اظهار داشت :«از آنجا كه در مبتلايان به ديابت نوع يك ، افت قند خون عارضه اي شايع مي بشد ، انجام برخي ورزش ها نظير موتور سواري ، اتومبيل راني و قايق راني تكنفره باري آنها توصيه نمي شود. همچنين هنگام انجام برخي ورزش ها نظير موج سواري كه خطر غرق شدگي در آن مطرح مي باشد نيز بهتر است فردي كه قادر به تشخيص ودرمان افت قند خون است ، با ورزشكارا همراه باشد. پايش منظم قند خون در ورزشكاران مبتلا به ديابت الزامي است ، زيرا براي اين ورزشكاران به ويژه در مواردي كه تحت درمان با انسولين مي باشند ، اطلاع از پاسخ هاي فيزيولوژيك بدن به ورزش طي تمرين و رقابت الزامي است .
همان طور كه ذكر شد، مهم ترين چالش در مورد انجام فعاليت هاي ورزشي در مبتلايان به ديابت ، حفظ قند خون در محدده مطلوب مي باشد . بر اين اساس در مواردي كه قند خون فرد كمتر از 100 ميلي گرم در دسي ليتر است ، براي پيشگيري از هيپوگليسمي (كاهش قند خون) ، نياز به تجويز كربوهيدرات اضافي در طي ورزش مي باشد . از طرف ديگر ، در مواردي كه سطح قند خون بيش از 250 ميلي گرم در دسي ليتر مي باشد ، به دليل احتمال بروز كتوز ، پرهيز از هر گونه فعاليت ورزشي توصيه مي شود».
دكتر حضوري با تاكيد بر اينكه فعاليت هاي ورزشي هوازي موجب افزايش حساسيت به انسولين مي گردند، گفت : «اين تاثير براي دوره زماني 15-12 ساعت باقي خواهد ماند و با تمرينات ورزشي منظم ، اين دوره زماني حفظ مي شود و ارتقاي حساسيت به انسولين ،براي مدت طولاني تر ادامه مي يابد.
در صورت تغيير غلظت انسولين در طي ورزش ، تغييرات متابوليسمي وسيعي پديد مي آد . هيپر انسولينمي (افزايش انسولين خون) ممكن است با بروز افت قند خون همراه شود، در حالي كه كاهش انسولين خون با افزايش هورمون هايي نظير گلوكاگن ، كاتكولامين ها و كورتيزول همراه است .
وجود مقادير زياد انسولين در خون از بسيج و به كار گيري چربي ها طي ورزش جلوگيري مي نمايد كه اين امر موجب افزايش وابستگي فعاليت ورزشي به منابع كربوهيدراتي نظير گليكوژن عضلاني مي گردد.
البته روش و محل تجويز انسولين نيز همانند ميزان تجويزي آن بر آزادسازي اين هورمون به درون مايعات بدن تاثير گذار مي باشد ، به عنوان مثال تزريق در عضله پا موجب افزايش سرعت جذب در طي ورزش گرديده وممكن است به پيدايش هيپرانسولينمي در طي ورزش منجر گردد. همچنين روش تزريق زير جلدي به روش تزريق عضلاني انسولين ترجيح داده مي شود».
دكتر محمد حسين صالحي سورمقي ، استاد دانشكده داروسازي دانشگاه تهران
هم درباره داروهاي گياهي موثر در درمان بيماري ديابت گفت : شنبليله گياهي است با نام علمي Trigonella Foenum از خانواده نخود كه از برگ تازه آن به عنوان معطر كننده مواد غذايي و يا از خشك آن در غذاها و ادويه جات استفاده مي شود . دانه هاي شنبليه كه به صورت چند وجهي و كوچك و به رنگ زرد متمايل به نارنجي مي باشند ، داراي خاصيت كاهش قند مي باشند.
براي استفاده ااين دانه ها را آسياب و پودر نمود ، چون بسياري سفت و سخت مي باشد . از پود آن مي توان هر روز تا 6 گرم (يك قاشق مرباخوري) استفاده نمود.
پودر دانه ها تلخ است ، بنابراين مي توان آن را به صورت مستقيم بر روي غذا ريخت . همچنين مي توان يك ليوان آب بر روي آن ريخت و 5 دقيقه جوشانيد و سپس صاف كرد و مصرف نمود.
گياه Galega Officinalis هم يكي ديگر از گياهان دارويي است . مصرف اين گياه كه در سال هاي اخير جهت كاهش قند خون در ديابت نوع دوم مورد تحقيق قرار گرفته است ، در سال هاي اخير به صورت فرآورده هاي دارويي صنعتي به بازار عرضه شده است . جديدا در ايران قرصي به نام گالگا( Galega) به صورت صنعتي از اين گياه تهيه شده ودر داروخانه ها موجود مي باشد كه دستور مصرف آن در راهنماي دارو ارائه شده است .
گياه سير و پياز هم داراي خاصيت كاهش قند خون مي باشند . البته سير از اين نظر قوي تر از پياز است . در سال هاي اخير از سير ، قرص و كپسول هايي تهيه شده كه در داروخانه ها عرضه مي شوند . روزانه مي توان 1 تا 3 عدد از آنها را مصرف نمود . سير خواص ديگري از جمله كاهش چربي و كلسترول ،كاهش فشار خون و كاهش چسبندگي پلاكت ها (رقيق نمودن خون) را داراست».
وي افزود : «گياهان ديگري كه داراي خاصيت كاهش قند خون مي باشندو مي توانندبه طور دايم در رژيم غذايي مصرف شوند،عبارتند از : هويچ ، گشنيز و به خصوص دانه آن ، گزنه ، كنگر فرنگي ، گردو ، كرفس ، كدو تنبل ، زيتون ، جو و يونجه . لازم به توضيح است كه كنترل قند خون بسيار با اهميت است ودر غير اين صورت فرد را در طولاني مدت با مشكلات زيادي روبرو مي كند ، لذا اين بيماران بايد مرتبا به پزشك مراجعه كنندو از وضعيت خود آگاه باشند.
نكته با اهميت اين است كه قند خون بالا را اصولا نمي توان با داروهاي گياهي به حدطبيعي رسانيد و حتما بايد با رعايت رژيم غذايي ، تحرك زياد ، كاهش استرس ، تشويق و اضطراب و مصرف داروهاي مناسب (شيميايي يا گياهي) آن را كنترل نمود.
از داروهاي گياهي مي توان جهت كاهش قند خون پايين و متوسط استفاده نمود ودر قند خون هاي بالا اختياج به داروهاي شيميايي است و داروهاي گياهي را مي توان به عنوان كمكي در اين مواقع استفاده نمود . به هر حال افراد داراي قند خون حتما بايد با پزشك در تماس باشند.»
منبع:دنياي تغذيه ،شماره 92
مقدمه
دكتر كيميا گر ؛ متخصص تغذيه و رژيم درماني ، در مورد بهترين رژيم ها و توصيه هاي تغذيه اي براي بيماران ديابتي اظهار داشت : « در مبتلايان به ديابت نوع I كه وابسته به انسولين هستند ، نوع برنامه غذايي به نوع انسوليني كه به آنها داده مي شود بستگي دارد ، يعني بايد برنامه غذايي طوري تنظيم شود كه اثر انسولين در زماني كه قند خون در بالاترين مقدرا است اتفاق بيفتد. يعني زمان بندي و نوع غذاي موشرد استفاده ، با مقدار انسولين تطبيق داده شود . بايد ديد برنامه غذايي فرد چگونه است ؛ ناهار زياد مي خورد يا شام ؟ صبحانه مي خورد يا نه؟ و... ومقدار انسولين را با آن تنظيم كند.
ديابتي هاي نوع I عموما چاق نيستند و مجبور نيستيم كه خيلي محدوديت كالري براي آنها منظور كنيم، اما در ديابت نوع II چون افراد معمولا چاق و ميانسال به بالا هستند ، بايد حتما كاهش وزن داشته باشند . از طرفي چون تزريق انسولين ندارند ، ديگر زمان بندي غذا چندان ضرورتي نخواهد داشت».
وي ادامه داد :«پايه تمام رژيم هاي ديابتي ، گروه نان وغلات است و هيچ فرد ديابتي نبايد فكر كند چون ديابت دارد بايد نان ، سيب زميني ، برنج و ماكارني را از برنامه غذايي خود حذف كند ، بلكه بايد مقدار آن را تنظيم و متناسب با مقداري كه مشاور يا كارشناس تغذيه مشخص كرده است ، مصرف نمايد . معمولا 50 تا 60 درصد كالري مي تواند از كربوهيدرات تأمين شود كه اين مقدار مي تواند به شكل برنج يا نان باشد ، بنابراين يك فرد ديابتي ممكن است بتواند ظهر 12 قاشق برنج بخورد و يا اگر يك نوجوان يا جوان است ، تا 2 كفگير برنج بخورد . بهتر است نان مورد استفاده سبوسدار باشد . علاوه بر آن براي ديابتي ها و همه افراد استفاده از روغن مايع به جاي روغن جامد توصيه مي شود.»
اين متخصص تغذيه همچنين در مورد غذاهاي كاهش دهنده قند خون گفت :« با هيچ غذايي قند خون كاهش پيدا نمي كند . ما تنها مي توانيم با غذاها مانع از افزايش بي رويه قند خون شويم. منظور از اين غذاها هم غذاهايي است كه كربوهيدرات پيچيده دارند، يعني قند ساده ، شكر ، عسل ، مربا ، آبميوه و... مدنظر نيستند، بلكه منظور از غذاهاي با كربوهيدرات پيچيده ، نان ، سيب زميني ، برنج ، ماكاروني و بعضي از ميوه ها هستند كه به بيماران توصيه مي شود ، چرا كه اين غذاها قند خون را تدريجا بالا مي برند و بدن فرصت كافي براي مقابله با اين افزايش قند خون را خواهد داشت». دكتر كيمياگر در خصوص غذاهاي مفيد براي درمان زخم هاي ديابتي اظهار داشت :«نبايد بگذاريم كه به مرحله زخم هاي ديابتي برسد ، چون در آن مرحله ، برنامه غذايي تأثير چنداني نخواهد داشت ، ولي مي توان به افراد مبتلا به زخم ديابت ، ويتامين C و پروتئين با كيفيت بالا (مثل شير) توصيه كرد».
وي در ادامه در مورد ميوه هايي كه افراد يابتي مي توانند استفاده كنند ، افزود :«ميوه اي كه مصرف آن براي افراد ديابتي ممنوع باشد ، نداريم . ميزان ميوه براي ديابتي ها 3 سهم است كه بايددر طور روز تقسيم شود. اگر هم گاهي مي شويم كه مي گويند مثلا خربزه نخور ، به اين دليل است كه امكان دارد فرد به 2 قاچ خربزه قناعت نكند ، بنابراين مقدار ميوه مورد استفاده مهم است ، مثلا گر فرد ديابتي 2 قاچ خربزه با يك استكان حبه انگور بخورد ، مشكلي پيش نمي آيد . ما معمولا جدول سهم بندي ميوه ها را به بيماران ديابتي مي دهيم كه در آن جدول ، هندوانه ، خربزه و انگور هم هست و اگر طبق همان جدول از آنها استفاده شود ، مشكلي پيش نمي آيد.»
دكتر صفوي ؛ متخصص تغذيه هم در پاسخ به اين سوال كه آيا ديابتي ها مي توانند غذاهاي شيرين (قند ، شكر و...) بخورند ، گفت : «بله اما بسيار محدود. اين مقدار ف به ميزان قند خون بيماران كه چقدر بالا باشد و يا كنترل نشده باشد ، بستگي دارد ، اما به طور كلي ، بايد كاملا كنترل شده و زير نظر متخصص تغذيه از اين غذاها استفاده نمايند».
وي در مورد استفاده از شيرين كننده هاي مصنوعي توسط افراد مبتلا به ديابت نيز اظهار داشت :«در گذشته شيرين كننده هاي مصنوعي مثل ساخارين استفاده مي شد ، اما تحقيقات ، احتمال سرطانزا بودن آن را مطرح نمودند. در حال حاضر ، استفاده از ساخارين بسيار كمتر و محدود شده است ، اما شيرين كننده هايي مثل آسپارتام و ساير شيرين كننده هاي مصنوعي كه ارتباط شان با كارسينوژن يا سرطانزا بدن كمتر مطرح است يااصلا مطرح نيست ، زياني ندارندو مي توانند مورد استفاده قرار گيرند.»
اين متخصص تغذيه ، همچنين در پاسخ به اين سوال كه آيا محصولاتي كه تحت عنوان محصولات ديابتي ها (مثل نوشابه هاي رژيمي) در بازار وجود دارند ، براي بيماران ديابتي مضر نيستند ، گفت : «اين محصولات اگر استاندارد لازم را داشته باشند و پروانه ساخت از وزارت بهداشت دريافت كرده باشند ، معمولا مشكلي ندارند و توصيه سياستگذاران تغذيه هم اين است كه كيفيت اين محصولات را بالا ببرند.
در حاضر ، در كشورهاي اروپايي فروشگاه هاي زنجيره اي وجود دارد كه اين را محصولات با به بيماران خاص مثل ديابتي ها عرضه مي كنند (محصولاتي مثل انواع بستني ، شكلات ، شيريني و...) اما متأُفانه در ايران در اين مورد خيلي كم كار شده است و ما توصيه مي كنيم بيشتر به اين مسأله توجه شود ، مخصولا با وضعيتي كه در رابطه با ديابت داريم(در حال حاضر 3 ميليون ديابتي و 3 ميليون هم در حال ابتلا به ديابت در كشورداريم كه رقم قابل توجهي است ).
سالانه 60 هزار نفر به ديابتي ها اضافه مي شوند . همچنين سالانه 12 هزار عضو بدن به دليل ديابت قطع مي شود كه اينها آمارهاي بالايي است و به توجه بيشتري نيازمنداست و يكي از موضوعاتي كه مي تواند به حل اين مشكل كمك كند ، توجه صنايع غذايي كشور به توليد محصولاتي براي ديابتي ها است».
دكتر صفوي در ادامه ، استفاده از غذاهاي رستوران و فست فودها را توسط ديابتي ها به شرط رعايت اصول تغذيه اي بلامانع دانست و گفت :«ما معتقديم اگر با ديابت درست برخورد كنيم ، ديابت يك بيماري نيست . كشورهاي پيشرفته شعاري دارند ، تحت اين عنوان كه «چگونه يك ديابتي مي تواند زندگي نرمالي داشته باشد» ، بنابراين در اين نوع بيماري ، استفاده از شيوه هاي مختلف براي اصلاح الگوي تغذيه اي بسيار ضروري است و بايد در كنار ورزش از رژيم غذايي استفاده شود تا روند بيماري كنترل گردد».
دكتر سعيد حسيني ؛ متخصص تغذيه نيز با بيان اينكه انسولين به دو نوع كوتاه اثر و طولاني اثر تقسيم مي شود ، گفت : «انسولين هاي طولاني اثر در مدت زمان طولاني تري به نقطه اوج اثر مي رسند ، مثلا انسولين NPH اگر صبح تزريق شود ، حدودا بعد از ظهر به اوج اثر مي رسد و سپس كاهش مي يابد ، اما اگر انسولين هاي كوتاه اثر ، به هنگام صبح تزريق شوند ، حدودا 3 تا 4 ساعت بعد به اوج اثر خود مي رسند و سپس كاهش پيدا مي كنند ، البته معمولا اين دو نوع انسولين (كوتاه اثر و طولاني اثر) به طور همزمان تزريق مي شوند».
وي در ادامه در پاسخ به اين سوال كه با هر نوع انسولين چه نوع رژيم غذايي را بايد رعايت كرد ، افزود :«در گذشته به بيماران ديابتي توصيه مي شد ابتدا انسولين را استفاده كنندو سپس بر اساس نوع و مقدار انسولين مورد استفاده ، تغذيه و فعاليت فيزيكي را با آن تطبيق دهند ، اما اكنون اين طور نيست ، چون فردي كه انسولين استفاده مي كند، مطمئنا ديابت نوع I دارد . اين نوع ديابت هم در سنين پايين بروز مي كند و ما بيشتر بايد قند خون كودك و مسائل روحي ـ رواني او را كنترل كنيم . بايد به كودك آموزش داد تا خودش هم بتواند قند خونش را كنترل كند و بر اساس نوع تغذيه و ميزان فعاليتش ، مقدار انسولين را تنظيم نمايد ، مثلا اگر فعاليت بدني زيادي داشت ، انسولين كمتري استفاده كند و بالعكس اگر استراحتش زياد بود ، مقدار انسولين مصرفي را افزايش دهد.»
در ادامه از دكتر آزاده نجارزاده ،در مورد اهميت كاهش وزن در افراد ديابتي پرسيديم . ايشان در اين باره گفت : «كاهش وزن در افراد چاق و مبتلا به ديابت فوايد زيادي دارد ، حتي اگر اين افراد 5 تا 10 درصد كاهش وزن داشته باشند ، عوراض ديابت مثل افزايش فشضار خون ، اختلال در چربي خون و... هم كاهش پيدا مي كند ، كيفيت زندگي فرد بالا مي رود و مرگ و مير كاهش پيدا مي كند. يكي ديگر از عوارض ديابت ، نوروپاتي است كه در صورت عدم درمان ، ممكن است موجب قطع عضو اندام هاي تحتاني شود. اين بيماري در افراد چاق شايع تر است ، بنابراين براي پيشگيري از اين عارضه كاهش وزن ، بسيار مفيد است . عوارض ديگر ديابت ، مثل افزايش فشار خون و چربي خون ، مشكلات قلبي ـ عروقي ، سكته و... را هم با كاهش وزن مي توان كاهش داد».
اين دانشجوي دكتراي تخصصي تغذيه در مورد ديابت حاملگي و راه هاي پيشگيري از ابتلا به آن گفت :«يك نوع ديابت داريم كه ديابت بارداري ناميده مي شود كه در دوران بارداري ، قند خون فرد افزايش پيدا مي كند، اما عده اي هستند كه ديابت دارند و باردار مي شوند. توصيه براي افراد ديابتي كه باردار شده اند اين است كه حتما قند خون خود را دائما كنترل كنند و مهم تر اينكه از نوسانات قند خون جلوگيري شود و تا حد امكان تلاش كنند مقدار قند خونشان ثابت باشد . همچنين با رعايت رژيم غذايي مناسب ،نوسانات قند خون را كاهش دهند . افراد باردار مبتلا به ديابت بايد از گرسنگي اجتناب كنند، چرا كه گرسنگي يا تزريق بيش از حد انسولين باعث مي وشد تركيباتي به نام كتون بادي ها در خون افزايش پيدا مي كند كه بسيار خطرناك است ، بنابراين درمادران ديابتي ، بايد از هيپوگلايسمي (كاهش قند خون) هم جلوگيري شود و از طرفي ميزان انرژي وتركيب مواد غذايي براي رشد جنين كافي باشد . مصرف مكمل اسيد فوليك هم كه به همه مادران باردار توصيه مي شود ، بايد توسط مادران ديابتي هم مصرف شود.
اما بعضي افراد هستند كه در طور بارداري قند خونشان افزايش پيدا مي كند و احتمال اينكه بعد از زايمان هم به ديابت مبتلا شوند، زياد است . نوزادان اين مادران نوزاداني چاق هستند. مادران مبتلا به ديابت حاملگي در معرض خطر بيماري هاي قلبي ـ عروقي قرار دارند ، بنابراين بايد شيوه زندگي خود را تغيير دهند و حدودا 7 درصد كاهش وزن داشته باشند ، حدود 2 تا 2/5 ساعت در هفته فعاليت بدني داشته باشند ، مقدار زيادي ميوه و سبزي در رژيم غذايي خود بگنجانند ، از غذاهاي كم چربي استفاده كنند و مقدار كمي هم از كربوهيدرات هاي با نمايه گلايسمي بالا استفاده كنند».
دكتر نجار زاده در ادامه در خصوص هيپوگلايسمي و راه هاي درمان آن اظهار داشت : «هيپوگلايسمي با كاهش قند خون ممكن است به علت تزريق بيش از حد انسولين يا گرسنگي به وجود آيد . براي درمان هيپوگلايسمي هم بايد ابتدا علت را پيدا و آن را برطرف كرد، مثلا در بيمار مبلا به ديابت نوع I اگر علت كاهش قند خون ، افزايش دوز انسولين بوده است . بايد تحت نظر متخصص غدد ، دوز انسولين را كاهش دهند . اگر افت قند خون به دليل گرسنگي بوده ، بايد در وعده غذايي كه قبل از هيپوگلايسمي است ، كربوهيدرات را افزايش داد.
اما زماني كه هيپوگلايسمي (كاهش قند خون) اتفاق مي افتد ، بايد بلافاصله مقداري كربوهيدرات با نمايه گلايسمي بالا به فرد داده شود تا قند خون افزايش يابد ، يعني با وجود اينكه به افراد ديابتي توصيه مي شود از مصرف مواد قندي پرهيز كنند، اما وقتي كه فرد دچار هيپوگلايسمي مي شود ، مي توان به او آب قند داد (قند در حالت مايع جذب بهتري دارد).
در بيماران نوع II هم كه از داروهاي كاهنده قند خون استفاده مي كنند ، ممكن است هيپوگلايسمي اتفاق بيفتد ، اگر هيپوگلايسمي به طور مكرر اتفاق بيفتد ، بايد دوزداروها را پايين بياورند يا رژيم غذايي را طوري تنظيم كنند كه در زمان هاي هيپوگلايسمي ، از كربوهيدرات بيشتري استفاده نمايند.
ولي به طور كلي در هر دو نوع ديابت نوع I و II ، زماني كه هيپوگلايسمي (كاهش قند خون) رخ مي دهد ، بايد از يك كربوهيدرات با نمايه گلايسمي بالا استفاده شود».
دكتر محبوبه سادات حسيني ؛ فوق تخصص غدد در اين باره گفت : «ديابت اختلالي در ميزان قند خون مي باشد و به صورت افزايش ميزان قند خون در فرد بروز مي كند كه اين افزايش قند خون نتيجه كمبود انسولين و يا اختلال در عملكرد آن است .
به طور كلي ديابت ، به دو نوع ديابت نوع I و ديابت نوع II تقسيم مي شود . ديابت نوع I در نتيجه كمبود انسولين به وجود مي آيد كه موجب افزايش قند خون مي شود و متعاقب آن ، متأسفانه عوارض زيادي در بدن ايجاد خواهد شد . ديابت نوع I ، نسبت به نوع II ، سير حادتري دارد و علايم آن واضح است و سريع خود را نشان مي دهد . كاهش وزن ، پرخوري و پرنوشي از جمله علايم اين نوع ديابت ات و بيمار با اين علايم بايد سريعا به پزشك مراجعه كند. البته مواردي هم هست كه در آن ديابت نوع I به صورت افزايش قند خون و كاهش وزن خيلي ناگهاني خود را نشان مي دهد . افزايش قند خون مي تواند در شكل خطرناك تر ، موجب افزايش فشار خون و چربي خون يا اختلال در چربي خون ، عوارض چشمي ، اختلال در عملكرد كليه ودر فاز نهايي ،ن ارسايي كليه ودياليز شود كه اين عوارض درنهايت به افزايش بيماري هاي قلبي ـ‌عروقي، سكته قلبي و مغزي مي انجامند.
اما ديابت نوع II ، معمولا سير كندتري را طي مي كند وعلايم بيماري خيلي واضح نيست . برخلاف بيماران نوع I كه بايد بلافاصله به پزشك مراجعه كنند، مبتلايان به ديابت نوع II ممكن است مدت ها به افزايش قند خون اين افراد بالاتر از حد عادي است ، اما به حد ديابتي نرسيده است . اين سير اختلال در قند خون ، ادامه پيدا مي كند تا به ديابت مي رسد . در اين نوع ديابت ، علايم به طور واضح نيست . اگر قند خون خيلي بالا برود ، فرد دچار پر ادراري و كاهش وزن مي شود».
وي در مورد انواع داروهاي مورد استفاده در ديابت اظهار داشت :«دارو درماني ديابت درهر نوع متفاوت است . در نوع I معمولا تنها اختلالي كه وجود دارد ، كمبود انسولين مي باشد ، يعني اختلال در عملكرد انسولين نداريم، بنابراين با جايگزيني انسولين تقريبا مي توان تمام مشكلات تمربوط به افزايش قند و چربي خون را رفع كرد ، البته بعضي از داروهاي خوراكي هم وجود دارند كه در ديابت نوع I استفاده مي شوند كه جذب قند خون را كم مي كنند ، اما چون داروهاي ضعيفي هستند، نمي توان آنها را براي همه بيماران تجويز كرد و كاربرد چنداني ندارند ، اما در ديابت نوع II ، معمولا از داروهاي خوراكي به عنوان اولين اقدام درماني استفاده مي كنيم ، مگر در موارد خاص كه از همان ابتدا بيمار نياز به انسولين داشته باشد ، البته تحقيقات در سال هاي اخير نشان داده اند كه اگر قند خون را سريعا پايين بياوريم ، بهتر مي توانيم عملكرد سلول هاي بتاي پانكراس را كه در ترشح انسولين نقش دارند به حالت طبيعي يا نزديك به طبيعي برگردانيم ، بنابراين توصيه مي شود كه براي بيماران نوع II هم از همان ابتدا انسولين تجويز شود، اما پذيرش بيماران و همچنين تمايل پزشكان براي شروع زودرس استفاده از انسولين در بيماران نوع II هنوز كم است.»
دكتر حسيني در مورد فواصل و زمان هاي مناسب براي كنترل قند خون نيز اظهار داشت : «فواصل كنترل قند خون براي افرادي كه داروهاي خوراكي مصرف مي كنند با كساني كه انسولين استفاده مي كنند ، متفاوت است . در كساني كه داروهاي خوراكي استفاده مي كنند ، چون احتمال افت قند خون كمتر است ، فواصل كنترل قند خون را مي توان بيشتر كرد ، البته در مواردي كه احتمال افت قند خون وجود دارد ، اين فواصل كمتر مي شود ، اما گر بيماري از انسولين استفاده مي كند،اين فواصل كوتاه تر است و تناوب بيشتري دارد و تا روزي 4 بار يا بيشتر هم نياز به كنترل قند خون است».
دكتر حضوري ، دانشجوي دكتراي تغذيه هم درباره نقش ورزش در بهبود بيماري ديابت گفت :«شواهد نشانگر آن است كه فعاليت هاي ورزشي هوازي كه با شدت متوسط و به صورت منظم اجرا گردند (روزانه يا حداقل براي4 روز در هفته ) ، بر كنترل قند خون، كاهش مقاومت به انسولين ، كاهش عوامل خطر مرتبط با بيماري هاي قلبي ـ عروقي و كاهش بروز بيماري هاي قلبي ـ‌عروقي موثر مي باشند . همچنين فعاليت ورزشي منظم موجب بهبود وضعيت چربي هاي خون و افزايش ليپوپروتئين با دانسيته بالا (HDL) مي گردد . اين نوع فعاليت ها در پيشگيري از ابتلا به ديابت نوع دو موثر شناخته شده اند. بر اين اساس ، روزانه نيم ساعت پياده روي تند يا حداقل براي 4 روز در هفته ، نه تنها براي ديابتي ها ، بلكه براي تمام افراد جامعه توصيه مي گردد.»
وي در ادامه ، توصيه هايي در مورد ورزش ديابتي ها كرد و اظهار داشت :«از آنجا كه در مبتلايان به ديابت نوع يك ، افت قند خون عارضه اي شايع مي بشد ، انجام برخي ورزش ها نظير موتور سواري ، اتومبيل راني و قايق راني تكنفره باري آنها توصيه نمي شود. همچنين هنگام انجام برخي ورزش ها نظير موج سواري كه خطر غرق شدگي در آن مطرح مي باشد نيز بهتر است فردي كه قادر به تشخيص ودرمان افت قند خون است ، با ورزشكارا همراه باشد. پايش منظم قند خون در ورزشكاران مبتلا به ديابت الزامي است ، زيرا براي اين ورزشكاران به ويژه در مواردي كه تحت درمان با انسولين مي باشند ، اطلاع از پاسخ هاي فيزيولوژيك بدن به ورزش طي تمرين و رقابت الزامي است .
همان طور كه ذكر شد، مهم ترين چالش در مورد انجام فعاليت هاي ورزشي در مبتلايان به ديابت ، حفظ قند خون در محدده مطلوب مي باشد . بر اين اساس در مواردي كه قند خون فرد كمتر از 100 ميلي گرم در دسي ليتر است ، براي پيشگيري از هيپوگليسمي (كاهش قند خون) ، نياز به تجويز كربوهيدرات اضافي در طي ورزش مي باشد . از طرف ديگر ، در مواردي كه سطح قند خون بيش از 250 ميلي گرم در دسي ليتر مي باشد ، به دليل احتمال بروز كتوز ، پرهيز از هر گونه فعاليت ورزشي توصيه مي شود».
دكتر حضوري با تاكيد بر اينكه فعاليت هاي ورزشي هوازي موجب افزايش حساسيت به انسولين مي گردند، گفت : «اين تاثير براي دوره زماني 15-12 ساعت باقي خواهد ماند و با تمرينات ورزشي منظم ، اين دوره زماني حفظ مي شود و ارتقاي حساسيت به انسولين ،براي مدت طولاني تر ادامه مي يابد.
در صورت تغيير غلظت انسولين در طي ورزش ، تغييرات متابوليسمي وسيعي پديد مي آد . هيپر انسولينمي (افزايش انسولين خون) ممكن است با بروز افت قند خون همراه شود، در حالي كه كاهش انسولين خون با افزايش هورمون هايي نظير گلوكاگن ، كاتكولامين ها و كورتيزول همراه است .
وجود مقادير زياد انسولين در خون از بسيج و به كار گيري چربي ها طي ورزش جلوگيري مي نمايد كه اين امر موجب افزايش وابستگي فعاليت ورزشي به منابع كربوهيدراتي نظير گليكوژن عضلاني مي گردد.
البته روش و محل تجويز انسولين نيز همانند ميزان تجويزي آن بر آزادسازي اين هورمون به درون مايعات بدن تاثير گذار مي باشد ، به عنوان مثال تزريق در عضله پا موجب افزايش سرعت جذب در طي ورزش گرديده وممكن است به پيدايش هيپرانسولينمي در طي ورزش منجر گردد. همچنين روش تزريق زير جلدي به روش تزريق عضلاني انسولين ترجيح داده مي شود».
دكتر محمد حسين صالحي سورمقي ، استاد دانشكده داروسازي دانشگاه تهران
هم درباره داروهاي گياهي موثر در درمان بيماري ديابت گفت : شنبليله گياهي است با نام علمي Trigonella Foenum از خانواده نخود كه از برگ تازه آن به عنوان معطر كننده مواد غذايي و يا از خشك آن در غذاها و ادويه جات استفاده مي شود . دانه هاي شنبليه كه به صورت چند وجهي و كوچك و به رنگ زرد متمايل به نارنجي مي باشند ، داراي خاصيت كاهش قند مي باشند.
براي استفاده ااين دانه ها را آسياب و پودر نمود ، چون بسياري سفت و سخت مي باشد . از پود آن مي توان هر روز تا 6 گرم (يك قاشق مرباخوري) استفاده نمود.
پودر دانه ها تلخ است ، بنابراين مي توان آن را به صورت مستقيم بر روي غذا ريخت . همچنين مي توان يك ليوان آب بر روي آن ريخت و 5 دقيقه جوشانيد و سپس صاف كرد و مصرف نمود.
گياه Galega Officinalis هم يكي ديگر از گياهان دارويي است . مصرف اين گياه كه در سال هاي اخير جهت كاهش قند خون در ديابت نوع دوم مورد تحقيق قرار گرفته است ، در سال هاي اخير به صورت فرآورده هاي دارويي صنعتي به بازار عرضه شده است . جديدا در ايران قرصي به نام گالگا( Galega) به صورت صنعتي از اين گياه تهيه شده ودر داروخانه ها موجود مي باشد كه دستور مصرف آن در راهنماي دارو ارائه شده است .
گياه سير و پياز هم داراي خاصيت كاهش قند خون مي باشند . البته سير از اين نظر قوي تر از پياز است . در سال هاي اخير از سير ، قرص و كپسول هايي تهيه شده كه در داروخانه ها عرضه مي شوند . روزانه مي توان 1 تا 3 عدد از آنها را مصرف نمود . سير خواص ديگري از جمله كاهش چربي و كلسترول ،كاهش فشار خون و كاهش چسبندگي پلاكت ها (رقيق نمودن خون) را داراست».
وي افزود : «گياهان ديگري كه داراي خاصيت كاهش قند خون مي باشندو مي توانندبه طور دايم در رژيم غذايي مصرف شوند،عبارتند از : هويچ ، گشنيز و به خصوص دانه آن ، گزنه ، كنگر فرنگي ، گردو ، كرفس ، كدو تنبل ، زيتون ، جو و يونجه . لازم به توضيح است كه كنترل قند خون بسيار با اهميت است ودر غير اين صورت فرد را در طولاني مدت با مشكلات زيادي روبرو مي كند ، لذا اين بيماران بايد مرتبا به پزشك مراجعه كنندو از وضعيت خود آگاه باشند.
نكته با اهميت اين است كه قند خون بالا را اصولا نمي توان با داروهاي گياهي به حدطبيعي رسانيد و حتما بايد با رعايت رژيم غذايي ، تحرك زياد ، كاهش استرس ، تشويق و اضطراب و مصرف داروهاي مناسب (شيميايي يا گياهي) آن را كنترل نمود.
از داروهاي گياهي مي توان جهت كاهش قند خون پايين و متوسط استفاده نمود ودر قند خون هاي بالا اختياج به داروهاي شيميايي است و داروهاي گياهي را مي توان به عنوان كمكي در اين مواقع استفاده نمود . به هر حال افراد داراي قند خون حتما بايد با پزشك در تماس باشند.»
منبع:دنياي تغذيه ،شماره 92
/ج
