تسخير لانه جاسوسي آمريکا و سفر کميسيون تحقيق سازمان ملل به ايران (3)
نويسنده: اصغر حيدري (1)
با توجه به خاطرات کورت والدهايم، سخنان نقل شده از شهيد آيت الله بهشتي در مقام رياست انقلاب و نيزخاطرات هميلتون جردن مي توان گفت سناريوي مذکور به صورت محرمانه بين تيم بني صدر - قطب زاده و مقام هاي امريکايي تنظيم و موضوع سناريو از امام خميني(س) و بزرگان روحاني شوراي انقلاب مخفي نگه داشته شده است هميلتون جردن نيز به اين حقيقت چنين اعتراف کرده است :
ممکن است خميني اصولا از کارهايي که ما [ امريکايي ها و تيم بني صدر -قطب زاده ] انجام مي دهيم اطلاع نداشته باشد و خيل چاپلوسان حاشيه نشين، ما را به بازي گرفته باشند به اميد اينکه زمان مساعد فرا برسد و وي دستوراستخلاص گروگان ها را صادر نمايد.(2)
هال ساندرز، معاون وزير امور خارجه امريکا، نيز به جردن گفت : «تصورمن اين است که اصولا خميني از وجود چنين سناريويي بي اطلاع است. »(3)
مسلم است که تيم بني صدر - قطب زاده در تماس هاي محرمانه با امريکايي ها، تمام يا اکثر سناريوي مذکور را پذيرفته بودند و اگر تصميم گيري در مورد گروگان ها در دست آن دو بود به يقين مفاد سناريو را اجرا مي کردند. شاهد ادعا اينکه قبل از تشکيل و عزيمت کميسيون تحقيق سازمان ملل به ايران، بني صدر به عنوان يکي از اعضاي شوراي انقلاب در هفته دوم بهمن 1358 گفته بود : « به شوراي انقلاب و امام پيشنهاد خواهد کرد گروگان ها به دولت تحويل داده شوند. »(4) اين در حالي بود که الف ) در جريان گفتگوهاي قطب زاده با کورت والدهايم و نيز ديدار والدهايم با شوراي انقلاب سخني از تحويل گروگان ها به دولت نيامده بود، ب ) درادامه گفته خواهد شد که تحويل گروگان ها از سوي دانشجويان مسلمان پيرو خط امام به شوراي انقلاب ( و نه دولت و حتي وزارت خارجه ) زماني مطرح شد که آنها با ديداراعضاي کميسيون تحقيق با تمام گروگان ها مخالفت کردند.
قطب زاده در مقام وزارت خارجه چنان در تحويل گرفتن گروگان ها ( و بعد، آزادي آنها طبق توافق محرمانه ) جديت نشان مي داد که ماندن گروگان ها درايران را مانع انجام کارهاي کشور مي دانست و آشکارا مي گفت : « مسئله گروگان گيري باعث شده که ما نتوانيم به مسائل ديگر خودمان بپردازيم. » (5)اما شهيد آيت الله بهشتي در جواب به اين ادعا گفتند :
مسئله گروگان ها مشکل اول يا دوم براي ايران نيست. با اين حال مي خواهيم که اين مشکل حل شود. ولي اين مسئله چندان اهميتي براي دولت و رهبري سياسي ايران ندارد. ما مسائل مهم تر ديگري در ايران داريم.(6)
به هرحال سازمان ملل، کميسيون تحقيق مرکب از پنج ديپلمات به رياست «آگوئيلار » را تشکيل داد و آنها در چهارم اسفند 1358 وارد تهران شدند و در فرودگاه مهرآباد مورد استقبال سفراي کشورهاي ونزوئلا، سوريه، الجزاير و کاردار سفارت فرانسه و چند تن از مقامات عاليرتبه وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران قرار گرفتند . همانجا سخنگوي سازمان ملل متحد در خاورميانه اولين بيانيه کميسيون را به اين شرح قرائت کرد :
اعضاي کميسيون تحقيق بسيار خوشحال هستند که در ايران، مهد تمدن کهن بزرگ جهان، براي تحقيق و به پايان رسانيدن کاري که دبير کل سازمان ملل به آنها ارجاع کرده است به سر مي برند. کميسيون ضمن تحقيق و بررسي درخواست هاي ايران و ادعاهاي اين کشور خواهد کوشيد هرچه زودتر روابط حسنه مجددي بين دولت هاي ايران و امريکا به وجود آورد. اعضاي کميسيون اميدوارند که با همکاري ايران و امريکا بحران موجود هر چه زودتر پايان يابد .(7)
در همين روز چهارم اسفند، امام خميني ( ره ) در مورد جنايات شاه، تصرف لانه جاسوسي و ورود کميسيون تحقيق اعلاميه اي صادرنمودند که در آن آمده بود :
جنايات شاه مخلوع چيزي نيست که از ياد ملت رفته باشد. بر همه روشن است که محمدرضا پهلوي ما را از هر جهت وابسته به امريکا کرده بود، چه از نظر اقتصادي و سياسي و چه از نظر معنوي و خصلت هاي انساني و اگر مهلت مي يافت به اسلام ضربه جبران ناپذيري مي زد. همه مي دانند که دست او و پدرش به خون بزرگ و کوچک اين مرز و بوم آغشته است. شاه به حمايت و پشتيباني دولت امريکا دست به اين جنايات
وحشيانه زد و ما را از هستي ساقط کرد. ملت ايران در مقابل اين خاندان کثيف و امريکا و عمال آنان دست از مبارزات بر حق خويش بر نمي دارد و نخواهد داشت.
دولت ايران و جناب آقاي رئيس جمهور [ بني صدر ] تمام کوشش و سعي شان را در استرداد شاه خائن و اخذ اموال ايران از او بنمايند که ملت دليردست از اين خواست بر حقشان بر نمي دارند و قدمي به عقب نمي گذارند. يکي از آثار اين خواست تصرف لانه جاسوسي بود که مورد تأييد ملت قرار گرفت و چيزي جز عکس العمل جنايات دولت امريکا نمي تواند باشد. اکنون که کميسيون بررسي و تحقيق در مداخلات گذشته امريکا در امور داخلي ايران از طريق رژيم شاه سفاک توسط جناب آقاي رئيس جمهوري و شوراي انقلاب اسلامي ايران تحقق مي پذيرد، جنايات آنان به اثبات خواهد رسيد. لازمه است معلولين عزيز و قهرمانان انقلاب در اين مجمع حضور يابند و خانوداه شهدا طومارهاي جنايات شاه و امريکا را به محکمه بفرستند.
دانشجويان مسلمان و مبارزي که لانه جاسوسي را اشغال کرده اند با عمل انقلابي خودشان ضربه اي بزرگ بر پيکر امريکاي جهانخوار وارد نمودند و ملت را سرافراز کردند. ولي از آنجا که در آينده نزديک، نمايندگان مردم در مجلس شوراي اسلامي اجتماع مي نمايند، با نمايندگان مردم است تا نسبت به آزادي گروگان ها و امتيازاتي که در قبال آن بايد بگيرند تصميم بگيرند، زيرا اين مردم اند که بايد در جريانات سياسي دخالت داشته باشند.(8)
موضوع قاطع امام خميني(س) در مورد اينکه سرنوشت گروگان ها در مجلس تعيين خواهد شد، خشم شديد جيمي کارتر را در پي آورد. او که به سناريوي محرمانه و موافقت شده با تيم بني صدر - قطب زاده دلخوش کرده بود، بعد از شنيدن موضوع امام، با عصبانيت به هميلتون جردن دستور داد با دو وکيل فرانسوي، بورگه و ويالون، تماس بگيرد و تهديد او را به مقامات ايراني برسانند . جردن تهديد کارتر را در قالب اين کلمات باز گفته است «اين جماعت [ رهبران
ايران ] با آتش بازي مي کنند. ما روي طرحي که منجر به استخلاص گروگان ها شود توافق کرده ايم و حالا با اين ترتيب مثل اينکه ما همه يک کار احمقانه مرتکب شده ايم ! »(9)
اما در مورد واکنش مقامات امريکايي به درخواست استرداد شاه به ايران بايد يادآور شد که آنان به هيچ عنوان چنين درخواستي را نپذيرفتند. به يقين يکي از علت هاي اصلي اين امر، مطمئن ساختن دست نشاندگان مزدور خود در ساير کشورهاي تحت سلطه شان بود که اگر روزي آنها نيز با قيام مردم يا وقايع ديگري مجبور به فرار از کشور خود شوند، امريکا آنها را خواهد پذيرفت، زندگي مرفهي برايشان آماده خواهد ساخت و براي روزهاي آتي و اجراي نقشه هاي جديد آنها را در امنيت و سلامت نگاه خواهد داشت ! هميلتون جردن با نظر مثبت کارتر، اين نامه را به محمدرضا پهلوي نگاشت :
با آنکه اين کميسيون ممکن است اطلاعات و اتهاماتي نامطلوب و ناصحيح [ ! ] در مورد رياست جمهوري کارتر يا ايالات متحده و نيز شاه و خانواده اش دريافت نمايد، اميدواريم اعليحضرت اين توجه را داشته باشند که کار هيئت به احتمال منجربه آزادي گروگان ها خواهد شد. دولت امريکا يکبار ديگر تضمين مي کند که تحت هيچ اوضاع و احوالي موضوع استرداد شاه به ايران را تحمل نخواهد کرد و تضمين مشابهي نيز از طرف ژنرال توريخوس [ رئيس جمهور پاناما. شاه در اين هنگام در پاناما به سر مي برد ] به عمل آمده است که از نظر ما با حسن نيت کامل توأم بوده است.(10)
اعضاي کميسيون ابتدا با مقامات رسمي ايران از جمله قطب زاده، وزير امور خارجه، و بني صدر، رئيس جمهور، ديدار و گفتگو کردند. در ملاقات با رئيس جمهور در 5 اسفند که يک ساعت و نيم به طول انجاميد، جنبه هاي مختلف کار کميسيون بررسي شد.(11)آگوئيلار، رئيس کميسيون، از بني صدر پرسيده بود : « آيا اظهارات [ امام ] خميني بر اينکه مجلس ايران مقام نهايي براي حل و فصل گروگان هاست کار کميسيون را به خطر نمي اندازد ؟ » و بني صدر جواب داده بود : «ابدا، ما يک طرح مخفي داريم و آن را به مرحله اجرا خواهيم گذاشت ! »(12)
اعضاي کميسيون درمدت دو هفته حضور خود در تهران، ضمن بررسي اسناد و مدارک دولتي و دريافت شکايت هاي گوناگون، به اظهارات افراد متعدد از جمله شکنجه شدگان ساواک گوش دادند. آنچه کار کميسيون را در تهران حساس کرد درخواست آنها جهت ملاقات با همه گروگان هاي امريکايي بود. اين درخواست ظاهرا مورد پذيرش و تأييد شوراي انقلاب نيز قرار گرفت و لذا آنان درخواست مذکوررا به دانشجويان مسلمان پيرو خط امام منتقل نمودند. در واکنش به اين خواسته، دو نماينده دانشجويان در روز دوشنبه 58/12/13 با چهار نفر از اعضاي شوراي انقلاب آقايان موسوي اردبيلي، هاشمي رفسنجاني، مهندس سحابي و قطب زاده در حضور بني صدر رئيس جمهور وارد گفتگو شدند. ابتدا قطب زاده پس از طرح مسئله ملاقات اعضاي کميسيون با گروگان ها، گزارش مختصري از تاريخچه تشکيل و وظايف کميسيون تحقيق بيان کرد و گفت :
کميسيون مزبور به خاطر بررسي سه مسئله :
1.نقض حقوق بشر توسط امريکا در ايران.
2. جنايت شاه در ايران و
3. ملاقات با گروگان ها وارد ايران شده و اين امر مورد موافقت امام خميني و شوراي انقلاب قرار گرفته است. تمام افراد کميسيون با انتخاب ما بودند و يا دولت ايران با آنها موافقت کرده است. واکثرافراد، شناخته شده به حسن رفتار هستند و کارتر و هيئت حاکمه امريکا هيچ نقشي در اين انتخاب نداشته اند و طرح اين کميسيون درمذاکرات من با کورت والدهايم در تهران ريخته شد.(13)
نظر اعضاي شوراي انقلاب در جلسه مذکور اين بود که چون بازديد از گروگان ها از طرف دولت ايران به کميسيون قول داده شده است لذا بايد بازديد انجام شود؛ زيرا درغير اين صورت دولت ايران تضعيف مي شود. اما در جلسه مذکور دانشجويان ديدگاه هاي خود را به اين صورت ارائه دادند :
ما هيچ گونه مخالفتي با اصل کميسيون و اينکه بايد در جهت بررسي جنايات شاه و امريکا کارش را انجام دهد نداشته و نداريم زيرا مورد موافقت امام قرار گرفته است. اما در مورد ملاقات اعضاي کميسيون باگروگان ها بد نبود با دانشجويان مستقر درلانه جاسوسي قبلا مذاکره مي شد و ايران بايد مثل هميشه ابتکار عمل دست خودش باشد . با توجه به اينکه طبق تحليل ما اين دولت امريکاست که بر ملاقات کميسيون با گروگان ها پافشاري مي کند و منتظرآن است که اين عمل واقع شود و آن چنان منتشرکند که اصل قضيه يعني بررسي جنايت شاه و امريکا را تحت الشعاع قرار دهد، لذا بايد بين بررسي جنايت شاه و امريکا و ملاقات با گروگان ها تفکيکي حاصل شود که به اين طريق ضربه اي به امريکا وارد شود و ابتکاراين عمل در اين قضيه که دولت امريکا در صدد بزرگ کردن آن است به دست ايران باشد، زيرا آبروي انقلاب عظيم اسلامي ايران که اکنون اميد بخش دل هاي محرومين و مستضعفين جهان شده نبايد ازبين برود. ما حاضريم عده اي از گروگان ها را به عنوان شاهد و سند زنده جنايت امريکا درايران با اين کميسيون ملاقات دهيم و اين در جهت تحقيق پيرامون جنايت شاه و امريکاست . اگر هم تعهدي توسط دولت ايران و يا مقام رياست جمهوري صورت پذيرفته، بايد کميسيون پس از تحقيق در اين مسئله، کار خودش را ارائه دهد و در سازمان ملل ازآن را قبول نمايد و ملت ايران که نتيجه کار کميسيون را ديد و تضمين پيدا کرد که کميسيون توانسته بدون فشار امريکا در جهت صحيحي حرکت کند، آن وقت شوراي انقلاب و يا دولت ايران از موضع کاملا ابتکاري ازهمان کميسيون و حتي عده اي از شخصيت هاي ديگر دعوت به عمل آورد تا به ايران آمده و از تمام گروگان ها براي خبر دار شدن ازسلامت و شرايط زندگي آنها ديدار کنند.(14)
اين استدلال و طرح دانشجويان از سوي بني صدر و قطب زاده و تذکر داده شد که « اعضاي کميسيون افراد انتخابي و مورد اعتماد هستند و اگر چنين طرحي پياده شود، طبق
موازين نخواهد بود و در نهايت به ضرر ماست. » دانشجويان تأکيد کردند : «از زماني که کميسيون به ايران آمده کاخ سفيد و سخنگويان واشنگتن اصرار دارند که اين کميسيون براي حل مسئله گروگان ها و از ديدار از آنها به ايران رفته است ! »اما بني صدر عنوان نموده : «اينها اخبار صحيحي نيست و اين قضيه مربوط به آنها و در دستور کارشان بوده است. » در اين ميان سه تن ديگر از اعضاي شوراي انقلاب آقايان هاشمي، اردبيلي و سحابي ضمن تأکيد براين نکته که نکاتي قابل توجه و مورد دقت در سخنان دانشجويان است که بايد در نظر گرفت، ابزار داشتند :«بايد به نتيجه اي رسيد و نگذاشت کميسيون بدون نتيجه از کشور برود و نبايد دولت ايران تضعيف شود. (15)
به اين ترتيب نشست مشترک رئيس جمهور نمايندگان شوراي انقلاب و نماينده هاي دانشجويان مسلمان پيرو خط امام در زمينه ديداراعضاي کميسيون تحقيق با تمام گروگان ها ي امريکايي بي نتيجه پايان يافت و به دنبال آن موضوع ملاقات اعضاي کميسيون با همه گروگان هاي امريکايي به يکي از حساس ترين و داغ ترين موضوعات روز تبديل شد که تحليل ها و موضوع گيري هاي متفاوتي را درسطح کشور در پي داشت .
از جمله مرحوم حاج احمد خميني در يک اضهار شخصي گفت :
معتقدم ملاقات، خوب و بدون ضرراست و در برنامه کار گروه بررسي بوده است. البته
سود بردن يا سود نبردن امريکا از اين ملاقات امر ديگري است. اما دانشجويان مسلمان پيرو خط امام مستقل هستند و با من هيچ امري را مشورت نمي کنند.(16)
در روز 15 اسفند، دانشجويان مسلمان پيرو خط امام با انتشاراطلاعيه اي شرايط ملاقات کميسيون تحقيق را با گروگان ها را چنين اعلام کردند :
1. امام خميني درپيام اخيرشان وظايف کميسيون را تحقيق در جنايات شاه و امريکايي جهانخوار مشخص کردند و درآن پيام، امر گروگان ها به نمايندگان ملت که در مجلس شوراي اسلامي اجتماع مي کنند واگذارشده است.
2. ملاقات کميسيون تحقيق با همه گروگان ها در شرايط فعلي را با توجه به استدلال هاي ما در جلسه قبل (با رئيس جمهور و نمايندگان شوراي انقلاب ) با خط سارش ناپذيري و قاطع امام سازگار نمي دانيم.
3. همان طورکه امام در پيامشان تصريح فرموده اند در ارائه مدارک جنايات شاه مخلوع و امريکا به کميسيون تحقيق نبايد از هيچ کمکي دريغ نماييم، لذا اسناد جاسوسي چند تن از گروگان ها را به عنوان شاهد جنايت امريکا به کميسيون ارسال تا اگر بخواهند از اين تعداد به عنوان سند زنده جاسوسي امريکا در ايران تحقيق به عمل آورند.
4.چنانچه کميسيون در ارائه نتايج، خواست ملت رشيد و مظلوم به خون نشسته ايران را به گوش جهانيان برساند و آن را در سازمان ملل مطرح و بقبولاند، ديدارآنها با همه گروگان ها جهت اطلاع از سلامتي و شرايط گروگان ها به دعوت ايران انجام خواهد شد و ابتکار عمل به دست ايران بوده و ازاين طريق دست امريکاي جنايتکار از هرگونه سو استفاده باشد.(17)
با اصرار شوراي انقلاب جهت ملاقات اعضاي کميسيون تحقيق با همه گروگان ها و عدم پذيرش آن از سوي دانشجويان مسلمان پيرو خط امام، گزينه تحويل گرفتن گروگان ها از سوي شوراي انقلاب در دستور کار قرار گرفت. شوراي انقلاب در 18 اسفند، 24 ساعت به
دانشجويان مهلت داد تا با ملاقات کميسيون تحقيق با گروگان ها موافقت نمايد يا آنها را تحويل نماينده شوراي انقلاب بدهند. آيت الله مهدوي کني، سرپرست وزارت کشور و از اعضاي شوراي انقلاب در روز يکشنبه 19 اسفند 1358 گفت :
در جلسه ديشب شوراي انقلاب به خاطر اينکه آقايان دانشجويان و مردم تصور نکنند که شوراي انقلاب، زحمات دانشجويان را مورد نظر قرار نداده و نمي دهد، قرار شد دوباره با آنها مذاکره شود تا اگر حاضر شوند که هئيت با آنان ملاقات کنند گروگان ها کماکان دراختيار آنان باشد. ما اصراري به تحويل گرفتن گروگان ها نداريم. اگر دانشجويان ملاقات را نپذيرفتند شوراي انقلاب گروگان ها را تحويل خواهد گرفت. (18)
آقاي علي اکبر معين فر، وزير نفت وقت و عضو ديگر شوراي انقلاب، نيز در همين مورد گفت :
شوراي انقلاب منصوب امام امت است و امام امت همه اقشار را به تبعيت از تصميمات شوراي انقلاب دعوت فرموده اند. دانشجويان پيرو خط امام چون ملاقات کميسيون تحقيق با گروگان ها را بر خلاف مشي سياسي خود مي دانند، تقاضاي تحويل آنها به شوراي انقلاب را کرده اند. سپس آنها يا ملاقات مي پذيرند يا طبق پيشنهاد خودشان گروگان ها را تحويل شوراي انقلاب مي دهند. هدف شوراي انقلاب اين است که گروگان ها کماکان دراختيار دانشجويان باشند تا تکليف آنها به وسيله مجلس شوراي ملي تعيين شود. اما اگر دانشجويان در مورد تحويل آنها به شوراي انقلاب پافشاري کنند، شوراي انقلاب ناگريزاز تحويل گرفتن آنهاست.(19)
آقاي هاشمي رفسنجاني يکي ديگر از اعضاي شوراي انقلاب، در همان روز 19اسفند مخالفت خود را با تحويل دادن گروگان ها توسط دانشجويان اعلام داشت و گفت:
من مخالفت خودم را در شوراي انقلاب گفته ام و درملاقات طولاني که با دانشجويان داشتم به آنان اين تذکر را هم دادم که چون آنها اين [تحويل دادن گروگان ها ]را پيشنهاد
کرده بودند. گفتم اين مصلحت نيست و آن را مطرح نکنيد ولي آقايان مطرح کردند.(20)
دراين ميان شوراي انقلاب بعد از تشکيل جلسه در حضور رئيس جمهور ( بني صدر ) در اطلاعيه اي ضمن شرح مسائل مربوط به ديدار کميسيون تحقيق سازمان ملل متحد با گروگان ها و اينکه دانشجويان مسئوليت نگهداري گروگان ها را از خود سلب کردند و خواستار تحويل دادن آنها هستند، اعلام داشت :
طبق نظر شورا در صورتي که دانشجويان همچنان بر اين پيشنهاد خود اصرار بورزند، وزارت امور خارجه عهده دار تحويل گيري و نگهداري آنان خواهد بود تا تکليف نهايي آنان را مجلس شوراي اسلامي تعيين کند. آنچه مورد نظر شورا بوده و هست تنها همين است که هئيت مزبور مي تواند با گروگان ها ديدار کند مگرآنکه دانشجويان همچنان بر مخالفت خود با اين ديدار اصرار بورزند که در اين صورت طبق پيشنهاد خود آنان گروگان ها را تحويل خواهد گرفت و وزارت خارجه مسئول انجام آن خواهد بود.(21)
دانشجويان مسلمان پيرو خط امام نيز طي اطلاعيه اي با تذکراين نکته که ملاقات کميسيون تحقيق با همه گروگان ها انحرافي و غير ممکن است، آمادگي خود را جهت تحويل آنها به نماينده شوراي انقلاب در روز 19 اسفند اعلام داشتند.(22)
صادق قطب زاده، وزير امور خارجه که مسئوليت تحويل گرفتن گروگان ها را از سوي شوراي انقلاب به دست آورده بود، بلافاصله
بعد از جلسه مشترک شورا با رئيس جمهور اين شايعه را که شوراي انقلاب و وزارت خارجه براي آزاد ساختن گروگان ها آنها را تحويل مي گيرد تکذيب کرده و گفت : «اين موضوع ربطي به وزارت خارجه نداشته و فقط مسئول اجراي دستور شورا بوده است. » سپس افزود : « شوراي انقلاب تصميم خود راجع به ملاقات اعضاي کميسيون تحقيق با گروگان ها را به هيچ وجه تغيير نخواهد داد و اعضاي کميسيون بايد با همه گروگان ها ملاقات کنند. »(23)
ادامه دارد...
ممکن است خميني اصولا از کارهايي که ما [ امريکايي ها و تيم بني صدر -قطب زاده ] انجام مي دهيم اطلاع نداشته باشد و خيل چاپلوسان حاشيه نشين، ما را به بازي گرفته باشند به اميد اينکه زمان مساعد فرا برسد و وي دستوراستخلاص گروگان ها را صادر نمايد.(2)
هال ساندرز، معاون وزير امور خارجه امريکا، نيز به جردن گفت : «تصورمن اين است که اصولا خميني از وجود چنين سناريويي بي اطلاع است. »(3)
مسلم است که تيم بني صدر - قطب زاده در تماس هاي محرمانه با امريکايي ها، تمام يا اکثر سناريوي مذکور را پذيرفته بودند و اگر تصميم گيري در مورد گروگان ها در دست آن دو بود به يقين مفاد سناريو را اجرا مي کردند. شاهد ادعا اينکه قبل از تشکيل و عزيمت کميسيون تحقيق سازمان ملل به ايران، بني صدر به عنوان يکي از اعضاي شوراي انقلاب در هفته دوم بهمن 1358 گفته بود : « به شوراي انقلاب و امام پيشنهاد خواهد کرد گروگان ها به دولت تحويل داده شوند. »(4) اين در حالي بود که الف ) در جريان گفتگوهاي قطب زاده با کورت والدهايم و نيز ديدار والدهايم با شوراي انقلاب سخني از تحويل گروگان ها به دولت نيامده بود، ب ) درادامه گفته خواهد شد که تحويل گروگان ها از سوي دانشجويان مسلمان پيرو خط امام به شوراي انقلاب ( و نه دولت و حتي وزارت خارجه ) زماني مطرح شد که آنها با ديداراعضاي کميسيون تحقيق با تمام گروگان ها مخالفت کردند.
قطب زاده در مقام وزارت خارجه چنان در تحويل گرفتن گروگان ها ( و بعد، آزادي آنها طبق توافق محرمانه ) جديت نشان مي داد که ماندن گروگان ها درايران را مانع انجام کارهاي کشور مي دانست و آشکارا مي گفت : « مسئله گروگان گيري باعث شده که ما نتوانيم به مسائل ديگر خودمان بپردازيم. » (5)اما شهيد آيت الله بهشتي در جواب به اين ادعا گفتند :
مسئله گروگان ها مشکل اول يا دوم براي ايران نيست. با اين حال مي خواهيم که اين مشکل حل شود. ولي اين مسئله چندان اهميتي براي دولت و رهبري سياسي ايران ندارد. ما مسائل مهم تر ديگري در ايران داريم.(6)
به هرحال سازمان ملل، کميسيون تحقيق مرکب از پنج ديپلمات به رياست «آگوئيلار » را تشکيل داد و آنها در چهارم اسفند 1358 وارد تهران شدند و در فرودگاه مهرآباد مورد استقبال سفراي کشورهاي ونزوئلا، سوريه، الجزاير و کاردار سفارت فرانسه و چند تن از مقامات عاليرتبه وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران قرار گرفتند . همانجا سخنگوي سازمان ملل متحد در خاورميانه اولين بيانيه کميسيون را به اين شرح قرائت کرد :
اعضاي کميسيون تحقيق بسيار خوشحال هستند که در ايران، مهد تمدن کهن بزرگ جهان، براي تحقيق و به پايان رسانيدن کاري که دبير کل سازمان ملل به آنها ارجاع کرده است به سر مي برند. کميسيون ضمن تحقيق و بررسي درخواست هاي ايران و ادعاهاي اين کشور خواهد کوشيد هرچه زودتر روابط حسنه مجددي بين دولت هاي ايران و امريکا به وجود آورد. اعضاي کميسيون اميدوارند که با همکاري ايران و امريکا بحران موجود هر چه زودتر پايان يابد .(7)
در همين روز چهارم اسفند، امام خميني ( ره ) در مورد جنايات شاه، تصرف لانه جاسوسي و ورود کميسيون تحقيق اعلاميه اي صادرنمودند که در آن آمده بود :
جنايات شاه مخلوع چيزي نيست که از ياد ملت رفته باشد. بر همه روشن است که محمدرضا پهلوي ما را از هر جهت وابسته به امريکا کرده بود، چه از نظر اقتصادي و سياسي و چه از نظر معنوي و خصلت هاي انساني و اگر مهلت مي يافت به اسلام ضربه جبران ناپذيري مي زد. همه مي دانند که دست او و پدرش به خون بزرگ و کوچک اين مرز و بوم آغشته است. شاه به حمايت و پشتيباني دولت امريکا دست به اين جنايات
وحشيانه زد و ما را از هستي ساقط کرد. ملت ايران در مقابل اين خاندان کثيف و امريکا و عمال آنان دست از مبارزات بر حق خويش بر نمي دارد و نخواهد داشت.
دولت ايران و جناب آقاي رئيس جمهور [ بني صدر ] تمام کوشش و سعي شان را در استرداد شاه خائن و اخذ اموال ايران از او بنمايند که ملت دليردست از اين خواست بر حقشان بر نمي دارند و قدمي به عقب نمي گذارند. يکي از آثار اين خواست تصرف لانه جاسوسي بود که مورد تأييد ملت قرار گرفت و چيزي جز عکس العمل جنايات دولت امريکا نمي تواند باشد. اکنون که کميسيون بررسي و تحقيق در مداخلات گذشته امريکا در امور داخلي ايران از طريق رژيم شاه سفاک توسط جناب آقاي رئيس جمهوري و شوراي انقلاب اسلامي ايران تحقق مي پذيرد، جنايات آنان به اثبات خواهد رسيد. لازمه است معلولين عزيز و قهرمانان انقلاب در اين مجمع حضور يابند و خانوداه شهدا طومارهاي جنايات شاه و امريکا را به محکمه بفرستند.
دانشجويان مسلمان و مبارزي که لانه جاسوسي را اشغال کرده اند با عمل انقلابي خودشان ضربه اي بزرگ بر پيکر امريکاي جهانخوار وارد نمودند و ملت را سرافراز کردند. ولي از آنجا که در آينده نزديک، نمايندگان مردم در مجلس شوراي اسلامي اجتماع مي نمايند، با نمايندگان مردم است تا نسبت به آزادي گروگان ها و امتيازاتي که در قبال آن بايد بگيرند تصميم بگيرند، زيرا اين مردم اند که بايد در جريانات سياسي دخالت داشته باشند.(8)
موضوع قاطع امام خميني(س) در مورد اينکه سرنوشت گروگان ها در مجلس تعيين خواهد شد، خشم شديد جيمي کارتر را در پي آورد. او که به سناريوي محرمانه و موافقت شده با تيم بني صدر - قطب زاده دلخوش کرده بود، بعد از شنيدن موضوع امام، با عصبانيت به هميلتون جردن دستور داد با دو وکيل فرانسوي، بورگه و ويالون، تماس بگيرد و تهديد او را به مقامات ايراني برسانند . جردن تهديد کارتر را در قالب اين کلمات باز گفته است «اين جماعت [ رهبران
ايران ] با آتش بازي مي کنند. ما روي طرحي که منجر به استخلاص گروگان ها شود توافق کرده ايم و حالا با اين ترتيب مثل اينکه ما همه يک کار احمقانه مرتکب شده ايم ! »(9)
اما در مورد واکنش مقامات امريکايي به درخواست استرداد شاه به ايران بايد يادآور شد که آنان به هيچ عنوان چنين درخواستي را نپذيرفتند. به يقين يکي از علت هاي اصلي اين امر، مطمئن ساختن دست نشاندگان مزدور خود در ساير کشورهاي تحت سلطه شان بود که اگر روزي آنها نيز با قيام مردم يا وقايع ديگري مجبور به فرار از کشور خود شوند، امريکا آنها را خواهد پذيرفت، زندگي مرفهي برايشان آماده خواهد ساخت و براي روزهاي آتي و اجراي نقشه هاي جديد آنها را در امنيت و سلامت نگاه خواهد داشت ! هميلتون جردن با نظر مثبت کارتر، اين نامه را به محمدرضا پهلوي نگاشت :
با آنکه اين کميسيون ممکن است اطلاعات و اتهاماتي نامطلوب و ناصحيح [ ! ] در مورد رياست جمهوري کارتر يا ايالات متحده و نيز شاه و خانواده اش دريافت نمايد، اميدواريم اعليحضرت اين توجه را داشته باشند که کار هيئت به احتمال منجربه آزادي گروگان ها خواهد شد. دولت امريکا يکبار ديگر تضمين مي کند که تحت هيچ اوضاع و احوالي موضوع استرداد شاه به ايران را تحمل نخواهد کرد و تضمين مشابهي نيز از طرف ژنرال توريخوس [ رئيس جمهور پاناما. شاه در اين هنگام در پاناما به سر مي برد ] به عمل آمده است که از نظر ما با حسن نيت کامل توأم بوده است.(10)
اعضاي کميسيون ابتدا با مقامات رسمي ايران از جمله قطب زاده، وزير امور خارجه، و بني صدر، رئيس جمهور، ديدار و گفتگو کردند. در ملاقات با رئيس جمهور در 5 اسفند که يک ساعت و نيم به طول انجاميد، جنبه هاي مختلف کار کميسيون بررسي شد.(11)آگوئيلار، رئيس کميسيون، از بني صدر پرسيده بود : « آيا اظهارات [ امام ] خميني بر اينکه مجلس ايران مقام نهايي براي حل و فصل گروگان هاست کار کميسيون را به خطر نمي اندازد ؟ » و بني صدر جواب داده بود : «ابدا، ما يک طرح مخفي داريم و آن را به مرحله اجرا خواهيم گذاشت ! »(12)
اعضاي کميسيون درمدت دو هفته حضور خود در تهران، ضمن بررسي اسناد و مدارک دولتي و دريافت شکايت هاي گوناگون، به اظهارات افراد متعدد از جمله شکنجه شدگان ساواک گوش دادند. آنچه کار کميسيون را در تهران حساس کرد درخواست آنها جهت ملاقات با همه گروگان هاي امريکايي بود. اين درخواست ظاهرا مورد پذيرش و تأييد شوراي انقلاب نيز قرار گرفت و لذا آنان درخواست مذکوررا به دانشجويان مسلمان پيرو خط امام منتقل نمودند. در واکنش به اين خواسته، دو نماينده دانشجويان در روز دوشنبه 58/12/13 با چهار نفر از اعضاي شوراي انقلاب آقايان موسوي اردبيلي، هاشمي رفسنجاني، مهندس سحابي و قطب زاده در حضور بني صدر رئيس جمهور وارد گفتگو شدند. ابتدا قطب زاده پس از طرح مسئله ملاقات اعضاي کميسيون با گروگان ها، گزارش مختصري از تاريخچه تشکيل و وظايف کميسيون تحقيق بيان کرد و گفت :
کميسيون مزبور به خاطر بررسي سه مسئله :
1.نقض حقوق بشر توسط امريکا در ايران.
2. جنايت شاه در ايران و
3. ملاقات با گروگان ها وارد ايران شده و اين امر مورد موافقت امام خميني و شوراي انقلاب قرار گرفته است. تمام افراد کميسيون با انتخاب ما بودند و يا دولت ايران با آنها موافقت کرده است. واکثرافراد، شناخته شده به حسن رفتار هستند و کارتر و هيئت حاکمه امريکا هيچ نقشي در اين انتخاب نداشته اند و طرح اين کميسيون درمذاکرات من با کورت والدهايم در تهران ريخته شد.(13)
نظر اعضاي شوراي انقلاب در جلسه مذکور اين بود که چون بازديد از گروگان ها از طرف دولت ايران به کميسيون قول داده شده است لذا بايد بازديد انجام شود؛ زيرا درغير اين صورت دولت ايران تضعيف مي شود. اما در جلسه مذکور دانشجويان ديدگاه هاي خود را به اين صورت ارائه دادند :
ما هيچ گونه مخالفتي با اصل کميسيون و اينکه بايد در جهت بررسي جنايات شاه و امريکا کارش را انجام دهد نداشته و نداريم زيرا مورد موافقت امام قرار گرفته است. اما در مورد ملاقات اعضاي کميسيون باگروگان ها بد نبود با دانشجويان مستقر درلانه جاسوسي قبلا مذاکره مي شد و ايران بايد مثل هميشه ابتکار عمل دست خودش باشد . با توجه به اينکه طبق تحليل ما اين دولت امريکاست که بر ملاقات کميسيون با گروگان ها پافشاري مي کند و منتظرآن است که اين عمل واقع شود و آن چنان منتشرکند که اصل قضيه يعني بررسي جنايت شاه و امريکا را تحت الشعاع قرار دهد، لذا بايد بين بررسي جنايت شاه و امريکا و ملاقات با گروگان ها تفکيکي حاصل شود که به اين طريق ضربه اي به امريکا وارد شود و ابتکاراين عمل در اين قضيه که دولت امريکا در صدد بزرگ کردن آن است به دست ايران باشد، زيرا آبروي انقلاب عظيم اسلامي ايران که اکنون اميد بخش دل هاي محرومين و مستضعفين جهان شده نبايد ازبين برود. ما حاضريم عده اي از گروگان ها را به عنوان شاهد و سند زنده جنايت امريکا درايران با اين کميسيون ملاقات دهيم و اين در جهت تحقيق پيرامون جنايت شاه و امريکاست . اگر هم تعهدي توسط دولت ايران و يا مقام رياست جمهوري صورت پذيرفته، بايد کميسيون پس از تحقيق در اين مسئله، کار خودش را ارائه دهد و در سازمان ملل ازآن را قبول نمايد و ملت ايران که نتيجه کار کميسيون را ديد و تضمين پيدا کرد که کميسيون توانسته بدون فشار امريکا در جهت صحيحي حرکت کند، آن وقت شوراي انقلاب و يا دولت ايران از موضع کاملا ابتکاري ازهمان کميسيون و حتي عده اي از شخصيت هاي ديگر دعوت به عمل آورد تا به ايران آمده و از تمام گروگان ها براي خبر دار شدن ازسلامت و شرايط زندگي آنها ديدار کنند.(14)
اين استدلال و طرح دانشجويان از سوي بني صدر و قطب زاده و تذکر داده شد که « اعضاي کميسيون افراد انتخابي و مورد اعتماد هستند و اگر چنين طرحي پياده شود، طبق
موازين نخواهد بود و در نهايت به ضرر ماست. » دانشجويان تأکيد کردند : «از زماني که کميسيون به ايران آمده کاخ سفيد و سخنگويان واشنگتن اصرار دارند که اين کميسيون براي حل مسئله گروگان ها و از ديدار از آنها به ايران رفته است ! »اما بني صدر عنوان نموده : «اينها اخبار صحيحي نيست و اين قضيه مربوط به آنها و در دستور کارشان بوده است. » در اين ميان سه تن ديگر از اعضاي شوراي انقلاب آقايان هاشمي، اردبيلي و سحابي ضمن تأکيد براين نکته که نکاتي قابل توجه و مورد دقت در سخنان دانشجويان است که بايد در نظر گرفت، ابزار داشتند :«بايد به نتيجه اي رسيد و نگذاشت کميسيون بدون نتيجه از کشور برود و نبايد دولت ايران تضعيف شود. (15)
به اين ترتيب نشست مشترک رئيس جمهور نمايندگان شوراي انقلاب و نماينده هاي دانشجويان مسلمان پيرو خط امام در زمينه ديداراعضاي کميسيون تحقيق با تمام گروگان ها ي امريکايي بي نتيجه پايان يافت و به دنبال آن موضوع ملاقات اعضاي کميسيون با همه گروگان هاي امريکايي به يکي از حساس ترين و داغ ترين موضوعات روز تبديل شد که تحليل ها و موضوع گيري هاي متفاوتي را درسطح کشور در پي داشت .
از جمله مرحوم حاج احمد خميني در يک اضهار شخصي گفت :
معتقدم ملاقات، خوب و بدون ضرراست و در برنامه کار گروه بررسي بوده است. البته
سود بردن يا سود نبردن امريکا از اين ملاقات امر ديگري است. اما دانشجويان مسلمان پيرو خط امام مستقل هستند و با من هيچ امري را مشورت نمي کنند.(16)
در روز 15 اسفند، دانشجويان مسلمان پيرو خط امام با انتشاراطلاعيه اي شرايط ملاقات کميسيون تحقيق را با گروگان ها را چنين اعلام کردند :
1. امام خميني درپيام اخيرشان وظايف کميسيون را تحقيق در جنايات شاه و امريکايي جهانخوار مشخص کردند و درآن پيام، امر گروگان ها به نمايندگان ملت که در مجلس شوراي اسلامي اجتماع مي کنند واگذارشده است.
2. ملاقات کميسيون تحقيق با همه گروگان ها در شرايط فعلي را با توجه به استدلال هاي ما در جلسه قبل (با رئيس جمهور و نمايندگان شوراي انقلاب ) با خط سارش ناپذيري و قاطع امام سازگار نمي دانيم.
3. همان طورکه امام در پيامشان تصريح فرموده اند در ارائه مدارک جنايات شاه مخلوع و امريکا به کميسيون تحقيق نبايد از هيچ کمکي دريغ نماييم، لذا اسناد جاسوسي چند تن از گروگان ها را به عنوان شاهد جنايت امريکا به کميسيون ارسال تا اگر بخواهند از اين تعداد به عنوان سند زنده جاسوسي امريکا در ايران تحقيق به عمل آورند.
4.چنانچه کميسيون در ارائه نتايج، خواست ملت رشيد و مظلوم به خون نشسته ايران را به گوش جهانيان برساند و آن را در سازمان ملل مطرح و بقبولاند، ديدارآنها با همه گروگان ها جهت اطلاع از سلامتي و شرايط گروگان ها به دعوت ايران انجام خواهد شد و ابتکار عمل به دست ايران بوده و ازاين طريق دست امريکاي جنايتکار از هرگونه سو استفاده باشد.(17)
با اصرار شوراي انقلاب جهت ملاقات اعضاي کميسيون تحقيق با همه گروگان ها و عدم پذيرش آن از سوي دانشجويان مسلمان پيرو خط امام، گزينه تحويل گرفتن گروگان ها از سوي شوراي انقلاب در دستور کار قرار گرفت. شوراي انقلاب در 18 اسفند، 24 ساعت به
دانشجويان مهلت داد تا با ملاقات کميسيون تحقيق با گروگان ها موافقت نمايد يا آنها را تحويل نماينده شوراي انقلاب بدهند. آيت الله مهدوي کني، سرپرست وزارت کشور و از اعضاي شوراي انقلاب در روز يکشنبه 19 اسفند 1358 گفت :
در جلسه ديشب شوراي انقلاب به خاطر اينکه آقايان دانشجويان و مردم تصور نکنند که شوراي انقلاب، زحمات دانشجويان را مورد نظر قرار نداده و نمي دهد، قرار شد دوباره با آنها مذاکره شود تا اگر حاضر شوند که هئيت با آنان ملاقات کنند گروگان ها کماکان دراختيار آنان باشد. ما اصراري به تحويل گرفتن گروگان ها نداريم. اگر دانشجويان ملاقات را نپذيرفتند شوراي انقلاب گروگان ها را تحويل خواهد گرفت. (18)
آقاي علي اکبر معين فر، وزير نفت وقت و عضو ديگر شوراي انقلاب، نيز در همين مورد گفت :
شوراي انقلاب منصوب امام امت است و امام امت همه اقشار را به تبعيت از تصميمات شوراي انقلاب دعوت فرموده اند. دانشجويان پيرو خط امام چون ملاقات کميسيون تحقيق با گروگان ها را بر خلاف مشي سياسي خود مي دانند، تقاضاي تحويل آنها به شوراي انقلاب را کرده اند. سپس آنها يا ملاقات مي پذيرند يا طبق پيشنهاد خودشان گروگان ها را تحويل شوراي انقلاب مي دهند. هدف شوراي انقلاب اين است که گروگان ها کماکان دراختيار دانشجويان باشند تا تکليف آنها به وسيله مجلس شوراي ملي تعيين شود. اما اگر دانشجويان در مورد تحويل آنها به شوراي انقلاب پافشاري کنند، شوراي انقلاب ناگريزاز تحويل گرفتن آنهاست.(19)
آقاي هاشمي رفسنجاني يکي ديگر از اعضاي شوراي انقلاب، در همان روز 19اسفند مخالفت خود را با تحويل دادن گروگان ها توسط دانشجويان اعلام داشت و گفت:
من مخالفت خودم را در شوراي انقلاب گفته ام و درملاقات طولاني که با دانشجويان داشتم به آنان اين تذکر را هم دادم که چون آنها اين [تحويل دادن گروگان ها ]را پيشنهاد
کرده بودند. گفتم اين مصلحت نيست و آن را مطرح نکنيد ولي آقايان مطرح کردند.(20)
دراين ميان شوراي انقلاب بعد از تشکيل جلسه در حضور رئيس جمهور ( بني صدر ) در اطلاعيه اي ضمن شرح مسائل مربوط به ديدار کميسيون تحقيق سازمان ملل متحد با گروگان ها و اينکه دانشجويان مسئوليت نگهداري گروگان ها را از خود سلب کردند و خواستار تحويل دادن آنها هستند، اعلام داشت :
طبق نظر شورا در صورتي که دانشجويان همچنان بر اين پيشنهاد خود اصرار بورزند، وزارت امور خارجه عهده دار تحويل گيري و نگهداري آنان خواهد بود تا تکليف نهايي آنان را مجلس شوراي اسلامي تعيين کند. آنچه مورد نظر شورا بوده و هست تنها همين است که هئيت مزبور مي تواند با گروگان ها ديدار کند مگرآنکه دانشجويان همچنان بر مخالفت خود با اين ديدار اصرار بورزند که در اين صورت طبق پيشنهاد خود آنان گروگان ها را تحويل خواهد گرفت و وزارت خارجه مسئول انجام آن خواهد بود.(21)
دانشجويان مسلمان پيرو خط امام نيز طي اطلاعيه اي با تذکراين نکته که ملاقات کميسيون تحقيق با همه گروگان ها انحرافي و غير ممکن است، آمادگي خود را جهت تحويل آنها به نماينده شوراي انقلاب در روز 19 اسفند اعلام داشتند.(22)
صادق قطب زاده، وزير امور خارجه که مسئوليت تحويل گرفتن گروگان ها را از سوي شوراي انقلاب به دست آورده بود، بلافاصله
بعد از جلسه مشترک شورا با رئيس جمهور اين شايعه را که شوراي انقلاب و وزارت خارجه براي آزاد ساختن گروگان ها آنها را تحويل مي گيرد تکذيب کرده و گفت : «اين موضوع ربطي به وزارت خارجه نداشته و فقط مسئول اجراي دستور شورا بوده است. » سپس افزود : « شوراي انقلاب تصميم خود راجع به ملاقات اعضاي کميسيون تحقيق با گروگان ها را به هيچ وجه تغيير نخواهد داد و اعضاي کميسيون بايد با همه گروگان ها ملاقات کنند. »(23)
پي‌نوشت‌ها:
1.کارشناس ارشد ايران شناسي.
2. جردن، همان، ص 201.
3. همان.
4. روزنامه اطلاعات، (25 بهمن 1358):ص 2.
5. همان.
6. همان.
7. همان، (5 اسفند 1358):ص 1و 2.
8. همان، ص 3.
9. جردن، همان، ص 200.
10. همان، ص 199.
11. روزنامه اطلاعات، (6 اسفند 1358)، ص 1.
12. جردن، همان، ص 203. نقش بني صدر در تنظيم و اجراي سناريوي امريکايي چنان مهم و محرمانه بود که با گذشت نزديک به 30سال از آزادي گروگان، وي در خاطراتش از سناريوي امريکايي، آزادي گروگان ها و نقش خود در اجراي آن هيچ سخني به ميان نمي آورد. نک:خاطرات ابوالحسن بني صدر.
13. روزنامه اطلاعات، (15 اسفند 1358):ص 2.
14. همان.
15. همان.
16. همان، ص 12.
17. همان.
18. همان،(19 اسفند 1358):ص 1.
19. همان، ص 2.
20. همان.
21. همان، ص 12.
22. همان، ص 2.
23. همان، ص 12.
ادامه دارد...
/ج
