عدالت اجتماعی در برخورداری از مسکن با استفاده از GIS
(مورد مطالعه : شهر سمنان)
عدالت اجتماعي به تخصيص عادلانه هزينه هاي اجتماعي و ظرفيتهاي محيطي توجه دارد بدين لحاظ در جغرافياي شهر موضوع مسكن و توزيع هزينه هاي اجتماعي از چشم انداز عدالت اجتماعي نگريسته مي شود تا بتواند توزيع اجتماعي و فضايي وضع موجود را با مفهوم هنجار اخلاقي محاسبه نمايد و براي تعديل وضعيتهاي نابرابر بكوشد . رعايت استحقاق طبيعي و واقعي و يا آماده كردن بستري مناسب شكوفايي و رشد استعداد انساني در جريان تكامل و يا ايجاد توازن اجتماعي و برقراري فرصت برابر و دستيابي به مسكن مناسب براي تمامي آحاد جامعه حتي محرومترين قشر جامعه ايجاد نمايد . تخصيص منابعي چون مسكن در فضاي جغرافيايي با اصول عدالت اجتماعي پيش بيني مي گردد تا به نحوي باشد كه محرومترين اقشار جامعه در توزيع آن شريك گردند و يك توازن اجتماعي در نتيجه اين شراكت در فضاي جغرافيايي شكل گيرد .
حمايت و دخالت دولت در هدايت برنامه ريزي مسكن خصوصاً مسكن براي قشر كم درآمد و توسعه اجتماعي و منطقه اي با تخصيص بودجه و اعتبار لازم و تهيه يك برنامه جامع مبتني بر سياستهاي مناسب سكونتي و دخالت و چگونگي تامين اجزاي توليد و توزيع مسكن به ويژه زمين و اعتبارات ساختماني بسيار موثر است .
شهر سمنان به عنوان مركز استان و شهرستان سمنان جاذب جمعيت بالاي مهاجرين از روستاهاي و ديگر شهرهاي استان و شهرستان سمنان و روستاها و شهرهاي استانهاي همجوار است و با توجه به برنامه ها واقدام تامين مسكن مناسب شهروندان خصوصاً افراد كم درآمد همچنان با مشكل كمبود مسكن و تامين شاخصه هاي انساني در بعد مسكن مناسب روبرو است.
- پژوهش حاضر عدالت اجتماعي در برخورداري از مسكن با استفاده از GIS ابعاد فرهنگي و انساني مساله مسكن را مورد كنكاش قرار مي دهد و با شناخت ويژگيها و ايجاد يك پايگاه اطلاعاتي به شناخت بيشتر مشكلات و برنامه -ريزي بهينه و مطلوب در جهت تامين مسكن مناسب خصوصاً قشر آسيب پذير فضاي جغرافيايي (شهر سمنان ) كمك نمايد . و اهدافی چون
- شناخت ارتباط عدالت اجتماعي و مسكن
- تبيين و بررسي عملكرد مطلوب و بهينه مسكن
- تامين نيازهاي فضايي فعاليتهاي انساني به منظور وضعيت مطلوبتر سكونت
را دنبال می نماید و در نتیجه گیری دوفرض «به نظر مي رسد مشاركت اجتماعي در امر مسكن توانسته موجب رشد شاخصه هاي انساني و فرهنگي (عدالت اجتماعي ) در دسترسي افراد به مسكن شده است . »و « به نظر مي رسد همه گروه هاي اجتماعي در شهر سمنان به مسكن مناسب همراه با شاخصه هاي انساني و فرهنگي (عدالت اجتماعي ) دسترسي دارند . » را بررسی و تحول بخش مسکن در ارتباط با دوفرض فوق را مورد کنکاش قرارمی دهد و به منظور بهبود مشکلات موجود در این بخش راهکارهایی را پیشنهاد می نماید.
واژگان کلیدی: عدالت اجتماعی- تخصیص عادلانه- توازن اجتماعی – مسکن- کمبود مسکن – برنامه ریزی مسکن- حمایت های دولت در بخش مسکن
عدالت اجتماعي به تخصيص عادلانه هزينه هاي اجتماعي و ظرفيتهاي محيطي توجه دارد بدين لحاظ در جغرافياي شهر موضوع مسكن و توزيع هزينه هاي اجتماعي از چشم انداز عدالت اجتماعي نگريسته مي شود تا بتواند توزيع اجتماعي و فضايي وضع موجود را با مفهوم هنجار اخلاقي محاسبه نمايد و براي تعديل وضعيتهاي نابرابر بكوشد
در این پژوهش تخصيص منابعي چون مسكن مناسب در فضاي جغرافيايي با اصول عدالت اجتماعي پيشبيني مي گردد تا به نحوي باشد كه محرومترين اقشار جامعه در توزيع آن شريك گردند و يك توازن اجتماعي در نتيجه اين شراكت در فضاي جغرافيايي شكل گيرد و در جهت ارتقا و تكامل انساني و دستيابي يك ناحيه جغرافيايي به توسعه اجتماعي و اقتصادي و فرهنگي براي تمامي افراد جامعه را ضروري سازد . در اين ميان نيز توسعه مشاركت مردم در فرايند برنامه ريزي و پياده كردن طرحهاي مسكن به عنوان افراد ذي نفع بازخوري موثر در طرحهاي مسكن و ساخت و توسعه آن خواهد داد . حمايت و دخالت دولت در هدايت برنامه ريزي مسكن خصوصاً مسكن براي قشر كم درآمد و توسعه اجتماعي و منطقه اي با تخصيص بودجه و اعتبار لازم و تهيه يك برنامه جامع مبتني بر سياستهاي مناسب سكونتي و دخالت و چگونگي تامين اجزاي توليد و توزيع مسكن به ويژه زمين و اعتبارات ساختماني بسيار موثر است . به طوريكه بيش از 50 در صد در آمد هر خانوار را به خود اختصاص مي دهد هدف نهايي مسكن عملكرد مطلوب و بهينه آن است به صورتي كه خواسته هاي اقشار مختلف را برآورده مي سازد و در راستاي اهداف كلان اقتصادي – اجتماعي عمل نمايد و سبب توسعه پايدار همه جانبه گردد .
در سال 1382 نيز شهرستان سمنان داراي سه بخش مركزي، مهديشهر و سرخه مي باشد و داراي 726 آبادي است كه از اين تعداد 210 آبادي آن داراي سكنه و 516 آبادي آن خالي از سكنه مي باشد. بخش مركزي شامل شهر سمنان و 278 آبادي است و بخش سرخه مشتكل از شهر سرخه با 175 آبادي و دهستان لاسگرد با 121 آبادي و هفدر با 54 آبادي است و بخش مهديشهر نيز شامل شهر مهديشهر و شهميرزاد با 273 آبادي و دهستان پشتكوه با 100 آبادي و چاشم با 173 آبادي است
ارتفاعات شهرستان قسمتي از رشته چين خورده و منظم كوه هاي البرز (رشته كوه امير) در مهمترين قسمت كوهستاني – شمال شهرستان – به مانند سدي قوسي شكل به سوي شمال، گودال پست و مسطح مازندران (درياي خزر) را از فلات مركزي ايران جدا مي سازد. رشته كوه هاي مرتفع و گردنه هاي مابين آن از مشخصه هاي اين منطقه كوهستاني در شمال شهرستان سمنان است. رشته كوه هاي متعددي از سلسله جبال البرز منشعب و تا حدود 6 كيلومتري شمال شهر سمنان ادامه دارد و به تدريج با زمين يكسان مي گردد دشت سمنان در دامنه كوه يكي از وسيع ترين دشتهاي شكل گرفته در جنوب رشته كوه البرز است كه از رسوبات رودخانه اي و ته نشين شدن مواد ريزدانه سيلابهاي كوه هاي شمالي به وجود آمده است
شهرستان سمنان از ديدگاه زمين شناسي و ژئومورفيك از يك بخش كوهستاني در شمال كه بخش جنوبي كوههاي البرز مياني است و يك بخش هموار جنوبي يعني كوير بزرگ مركزي ايران تشكيل شده است. اين گستره از ديدگاه زمين ساختي در دو زون متفاوت تكتونيكي – رسوبي متفاوت قرار دارد كه عبارتست از زون ايران مركزي در جنوب شهرستان و زون البرزدر قسمت شمال. از ويژگي هاي بخش شمالي زون البرز با رويدادهاي تكتونيكي شامل چينها و گسلها، شكافها، درزه ها و دشتهاي بين كوهي را مي توان ذكر كرد. در بخش جنوبي نيز پديده كوير با خصوصيات ويژه و زون ايران مركزي از پاي گسل سمنان ديده مي شود. از ديگر مشخصه هاي زمين شناسي شهرستان گنبدهاي نمكي جنوب سمنان است كه در زمينهاي پست و هموار جنوب شهرستان ديده مي شود.
طبق آمار موجود سازمان هواشناسي در يك دوره آماري بيست ساله بيشترين دماي هوا در سال 1998 با متوسط دماي 1/19 درجه سانتيگراد مي باشد و بيشترين دما در ماه هاي سال مربوط به ماه مردادماه با حداكثر دماي 32 درجه سانتيگراد است و كمترين دماي هوا در سال 1992 با متوسط دماي 6/16 درجه سانتيگراد است و كمترين دما در سال مربوط به ديماه با دمايي نزديك به صفر درجه مي باشد. ميانگين دماي شهر نيز در اين دوره آماري 18 درجه سانتيگراد است. در سال 1382 متوسط بارندگي در شهرستان سمنان 4/147 ميليمتر مي باشد و بيشترين ميزان بارندگي متعلق به ماه هاي فروردين و ارديبهشت و كمترين ميزان بارندگي مربوط به شهريور است و شهر سمنان نيز در اين سال 7/141 ميليمتر بارندگي سالانه دارد و بيشترين ميزان بارندگي متعلق به فروردين ماه با 8/51 ميليمتر بارندگي و كمترين مقدار بارش مربوط به ماه هايي چون تير، شهريور و آبان است.
شهرستان سمنان به دليل موقعيت خاص جغرافيايي و وجود كوير و آب و هواي گرم و خشك و كمبود بارش ساليانه و كمي رطوبت هوا و فقدان آبهاي سطحي جز شهرستانهاي كم آب محسوب مي گردد. شهرستان داراي رودخانه هاي فصلي بوده و همگي در هنگام بارندگي داراي آب مي شوند زردتول كه حداكثر آبدهي مسيلهاي شهرستان 600 ليتر درثانيه مي باشد. رودخانه گل رودبار مهمترين رود و تنها رود دائمي شهرستان است . مي توان منابع آب زيرزميني در شهرستان را به سه قسمت عمده چشمه، قنات، چاه تقسيم نمود
شهرستان سمنان با توجه به موقع جغرافيايي و تنوع آب و هوايي و مورفولوژي از تنوع پوشش گياهي برخوردار است
محدده كنوني سمنان نيز بخشي از ايالت ورنه ياورن (منطقه جنوبي البرز – خوآرن يا خوار) از ايالات شانزده گانه اوستايي در دوران باستان، است. ولي از نظر حوزه ولايتي به طور كلي اين شهر جز كميسنه (كمسين) قبل از اسلام و كومش و قومس كه شامل نواحي سمنان، دامغان، بسطام و جندق و سنگسر و شهميرزاد مي شود، بوده است. محدوده كنوني سمنان يكي از قديمي ترين كانونهاي استقرار تمدن در فلات ايران مي باشد و پيشينه آن به هزاره ي ششم ميلاد برمي گردد.
شهر سمنان و قلمرو وابسته به آن يكي از شهرهاي بسيار كهن ايران است است و آثار باستاني آن نماد قدمت شهراست شهر قديمي سمنان مانند ساير شهرها داراي خيابانها مشجرند و آب اراضي شهر از طرفين خيابان عبور مي كنند و داراي ميدانهايي كه از مهم ترين آنها مي توان به ميدان شيخ علاءالدوله ، ميدان علمدار ، ميدان منوچهري ، ميدان سعدي ، ميدان عامري و ميدانهاي جلوخان دار، ناسار، پهنه در مركز شهر نام برد . شهر نيز داراي بازار سرپوشيده و قديمي داراي100 باب مغازه در خيابان شرقي – غربي وسط شهر – خيابان امام (شاه سابق)، تكيه ناسار و پهنه قرار گرفته است. شهر داراي محله هاي عمومي چون اسفنجان (اسپرژان) ، لتيبار ، شاهجو (شاهجوق) ، ناسار و محلات ثلاث در 4 كيلومتري شهر در غرب آن به نامهاي زاوغان، كديور و كوشمغان (كوشك مغان) و محله خصوصي مي باشد .
براساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن در سال 1375 در شهرستان سمنان 142330 نفر جمعيت داشته است كه تراكم نسبي آن در هر كيلومترمربع 4/6 نفر است و داراي 33732 خانوار است و 120593 نفر (73/84درصد) در نقاط شهري و 21736 نفر (27/15 درصد) در نقاط روستايي زندگي كرده اند. از جمعيت 142330 نفر شهرستان تعداد 75399 نفر مرد (98/52درصد) و 66931 نفر زن (02/47درصد)مي باشد و نسبت جنسي در سال 1375 برابر 113 نفر مي باشد. در نقاط شهري شهرستان سمنان 61966نفر مرد (54/50درصد) و 58627 نفر زن (46/46 درصد) زندگي مي كنند. و در سال 1375 در نقاط روستايي شهرستان سمنان 21736 نفر زندگي مي كنند كه 13434نفر مرد (81/61 درصد) و 8304 نفر زن (19/38 درصد) را تشكيل مي دهند
شهر سمنان در سال 1375 داراي جمعيت 89365 نفر بوده است كه 22320 خانوار در آن ساكن هستند و داراي بعد خانوار 5/2 نفر ميباشد. از 89365 نفر جمعيت شهر 46957 نفر مرد (58/51 درصد) و 44088 نفر زن (42/48 درصد) زندگي مي كنند و نسبت جنسي آن 106 نفر مي باشد (يعني در قبال 100زن، 106 مرد وجود دارد) 47794 نفر در گروه سني 14-0 سال (58/33درصد)، 86637 نفر در گروه سني 64-15 سال (87/60 درصد) و 7899 نفر درگروه سني بيشتر از 65 سال (55/5درصد) زندگي ميكنند . همچنين شهر سمنان داراي 78757 نفر جمعيت 6 ساله و بيشتر است كه 93/89 درصد اين جمعيت باسوادند و از اين تعداد 63/92درصد مرد و 1/87درصد را زنان تشكيل مي دهند. در سال1375 ،69776 نفر جمعيت 10 ساله و بيشتر زندگي مي كنند كه 24038 نفر (45/34درصد) جمعيت فعال و 45738 نفر (54/65درصد) جمعيت غيرفعال است از جمعيت 10 ساله و بيشتر 23186 نفر (23/33درصد) شاغل و 852 نفر (22/1درصد) بيكار و 20423 نفر (27/29درصد) محلص، 19481 نفر(92/27 درصد) خانه دار و 3314 نفر (75/4درصد) داراي درآمد بدون كار مي باشد.
712 نفر 07/3 درصد در بخش كشاورزي، 7983 نفر 43/34 درصد در بخش صنعت و 14088 نفر (73/60 درصد) در بخش خدمات مشغول به كار مي باشند..
ناحيه 1: اين ناحيه در شمال شرق و شمال سمنان واقع شده و محله هاي تعاون – مديران – خيابانهاي: نهضت و دهخدا – كارگر – امام رضا – الهيه – انديشه – فرهنگيان را شامل مي شود و قطعات 1/19 تا 6/19 را دربر مي گيرد.
ناحيه 2: اين ناحيه در شمال و شمال غرب واقع است و محله گلستان و شهرك انقلاب، چهارصد دستگاه را در برمي گيرد و شامل قطعات 18طرح جامع مي شود.
ناحيه 3: اين ناحيه كه در بين سه ناحيه ديگر – ناحيه 1 – 2 و 4 قرار دارد . محله هاي شهرك- باغ فردوس – قسمتي از بلوار 17 شهريور و زمينهاي كارخانه و زمينهاي فاميلي را در برميگيرد و شامل قطعات 1/17 -2/17 و 3/17 است.
ناحيه 4: بافت قديم شهري كه محلات – ميدان و خيابان امام خميني، ميدان و خيابان سعدي، قسمتي از بلوار 17 شهريور – هفت تير – منوچهري – سه راه يغما و ... را در بر مي گيرد و شامل قطعات 2-1، 4-3، 5 و 6 و 7-8 و 14 مي باشد. اين ناحيه مركز اقتصادي شهر است و ساكنين اين ناحيه اقشار متوسط شهر را تشكيل مي دهند.
ناحيه 5: اين ناحيه در جنوب شهر قرار دارد و ساكنين آن بيشتر مهاجرين روستايي و افراد پرسن و سال و كم درآمد مي باشند و شامل محله هاي شهر حافظ – خيابانهاي : سي سر –شهيد باهنر –شريف واقفي و قطعات 8- 9- 10 – 11 را در بر مي گيرد.
ناحيه 6: اين ناحيه در غرب شهر قرار دارد و ساكنين آن بيشتر كشاورزان – مهاجرين شهرهاي ديگر تشكيل مي دهند و دربرگيرنده محلات ثلاث و قطعات 12 – 13 – 15- 16 است.
ماخذ:برداشت ميداني نگارنده ،1384
نمودار شماره 1 : ميانگين درآمد شهري در نواحي مختلف شهر
مأخذ: برداشت ميداني نگارنده ، 1384.
ماخذ:برداشت ميداني نگارنده ،1386
هزينه هاي خانوار از قبيل هزينه پوشاك، خوراك، تحصيل، بهداشت، درمان، مسكن، هزينه هاي غيرمعمول مي باشد. هزينه يك خانوار شهري در ماه در سال 1382، به طور متوسط 5/23402 ريال است كه 1587920 ريال آن را هزينه هاي غيرخوراكي و 752295 ريال هزينه هاي خوراكي تشكيل مي دهد. (سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان، 1383،ص 151)
هزينه يك خانوار 5 نفره در سال 1384، هزينه خوراكي و دخاني 750000 ريال، هزينه تحصيل آن نيز به شرط آنكه از مدارس دولتي استفاده كند 100000 ريال، هزينه پوشاك 150000 ريال و بهداشت به شرط آنكه از درمانگاه دولتي استفاده نمايند 1000000 ريال و هزينه بهداشتي 70000 ريال و هزينه هاي غيرمعمول آن در ماه 10000 ريال باشد. جمعاً 1270000 ريال است.
اما امروزه قیمت تمام اقلام وخدمات و امکانات با افزایش قابل ملاحظه روبه رو بوده است چنانچه قیمت بعضی از اقلام خوراکی مثل بنشن به دوبرابر سال 1384 افزایش یافته است و یا قیمت لبنیات با تمام نظارت دولت افزایش داشته است . همچنین قیمت خدمات بهداشتی و حق المعالجه پزشکان نیز افزایش یافته است و مردم با درآمد پایین مجبور هستند بیشتر از درمانگاههای دولتی استفاده نمایند گه حق المعالجه پایین تر است اما خدمات پزشکی نیز در درمانگاههای دولتی افزایش یافته و چنانچه برای یک بیماری ساده باید مبلغ 150000 ریال پرداخت نماید .
با توجه به جدول شماره ( 31-3 ) و طبق آمار سرشماري عمومي نفوس و مسكن، در سال 1385 ، 36353خانوار در 31823 واحد مسكوني مستقر مي باشند و رقم تراكم آن 14/1 خانوار در واحد مسكوني است، در سال 1375 تعداد 22320 خانوار در 19354 واحد مسكوني مستقر هستند كه تراكم آن 15/1 خانوار در واحد مسكوني است. در سال 1365 تعداد 15263 خانواردر 13573 واحد مسكوني زندگي مي كنند كه تراكم آن 13/1 خانوار در واحد مسكوني است و درسال 1355، 8828 خانوار در 7100 واحد مسكوني سكونت دارند كه تراكم آن 24/1 خانوار در واحد مسكوني است. همچنين در سال 1345، 6302 خانوار در 5173 واحد مسكوني زندگي مي كنند كه تراكم آن 2/1 خانوار در واحد مسكوني است با توجه به آمار فوق تعداد 12469 واحد مسكوني از سال 1375 تا 1385 در شهر سمنان ايجاد شده است كه بيشتر اين واحد در مناطق جديدالاحداث و به صورت چند طبقه و آپارتماني ساخته شده است.(مشاورين پارت:1374،ص 125) زيرا در پي اخذ سياستهاي مسئولين زيربط كه توسعه شهر را به صورت عمودي پنداشته اند خانوارها نيز تمايل بيشتري دارند تا در خانه هاي كوچكتر و به صورت مجتمع ساکن شوند و قیمت تمام شده مسكن آپارتماني پايين تر از خانه هاي ويلايي است و از نظر اقتصادي مقرون به صرفه تر مي باشد ، براي صاحب ملك نيز كه خانه خود را به چند واحد كوچكتر تقسيم مي كند وبه صورت اجاره ويا فروش در اختيار ديگر شهروندان مي گذارند نيز سود اقتصادی بيشتري را به همراه دارد. و این امر به رعایت عدالت اجتماعی درشهر کمک می نماید . (نگارنده،1384)
ماخذ:مشاورين پارت: طرح جامع شهر سمنان، 1374
گزیده شاخصهای نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن 1385 ، استانداری سمنان شماره نشریه 288، تاریخ انتشار 1386 ، چاپ اول
در سال 1385 ، 36353 خانوار در 31823 واحد مسکونی زندگی می کنند که14/1 خانوار در واحد مسکونی مستقر هستند. اگر مقایسه ای با سال 1375 و دهه های گذشته داشته باشیم . در سال 1375 ، 22320خانوار در 19354 واحد مسکونی با 20/1 خانوار در واحد مسکونی و در سال 1345 ، 6302 خانوار در 5173 واحد مسکونی زندگی می کردند که تراکم21 /1 خانوار در واحد مسکونی است . ( جدول شماره )
با توجه به نوسان سیر نزولی میزان تراکم خانوار در واحد مسکونی از سال 1345 تا 1385 مشخص است که در دهه 1345-1355 با تراکم بالای خانوار در شهر سمنان و کمبود مسکن مواجه بوده ایم . در دهه 1355-1365 با بهبود روند تولید مسکن در شهر سمنان روبه رو هستیم ودر دهه 1365 تا 1375 دوباره با کاهش تعداد مسکن و افزایش جمعیت مواجه هستیم و در دهه 1375 تا 1385 سیر نزولی میزان تراکم خانوار در واحد مسکونی را شاهد هستیم این نوسان نشان دهنده افزایش جمعیت شهر سمنان در دهه های متفاوت می باشد و در سالهای اخیر مطلوبیت وضعیت مسکن و افزایش رفاه خانوارهای شهری ، شهر سمنان را به لحاظ سکونت خانوار در واحد مسکونی نشان می دهد . از طرفی درسال 1345 در مقابل هر 100 واحد مسکونی 21 خانوار باید باخانوارهای دیگر مسکن مشترک داشته باشند یعنی 42 خانوار فاقد مسکن مشترک هستند اما در سال 1385 در برابر هر100 واحد مسکونی 14 خانوار با خانوارهای دیگر مسکن مشترک دارند و 28 خانوار فاقد مسکن هستند و این روند به برقراری عدالت اجتماعی در شهر سمنان کمک می نماید .
ماخذ : مشاورين پارت: طرح جامع شهر سمنان، سازمان مسکن و سهرسازی استان سمنان ، سال 1374
گزیده شاخصهای نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن 1385 ، استانداری سمنان شماره نشریه 288، تاریخ انتشار 1386 ، چاپ اول
در شهر سمنان شاخص مذبور در سال 1345 برابر 6 نفر در هر واحد مسکونی است و در سال 1385 به 98/3 نفر در هر واحد مسکونی رسیده است و یک سیر نزولی که مفهوم کاهش تراکم افراد در واحد مسکونی شهر سمنان را در بر دارد. و وضعیت مناسب واحد مسکونی نسبت به جمعیت سمنان را در نشان می دهد . ( جدول شماره 5 ) این وضعیت مطلوب نشان دهنده برقراری عدالت اجتماعی است .
ماخذ : مشاورين پارت: طرح جامع شهر سمنان، سازمان مسکن و سهرسازی استان سمنان ، سال 1374
گزیده شاخصهای نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن 1385 ، استانداری سمنان شماره نشریه 288، تاریخ انتشار 1386 ، چاپ اول
براساس طرح جامع شهر سمنان در سال 1374 ، منطقه 4-3 داراي تراكم ويژه و بخشي از منطقه 19 داراي تراكم 180 تا 450 درصد مي باشد كه بيشترين درصد تراكمي را دارد و مناطق حاشيه اي منطقه اي 11 و 12 و 13 و 16 داراي تراكم 120 تا 180 درصد است. به طور كلي مي توان گفت درگذشته ساكنين شهر سمنان بيشتر تمايل به ساختمانهاي يك طبقه داشته اند در حاليكه ساخت بناهاي دوطبقه و بيشتر اخيراً رايج شده و به سرعت تعداد آنها بر تعداد بناهاي يك طبقه فزوني گرفته است و احداث ساختمانهاي سه طبقه و بيشتر نيز كه سابقاً به طور كلي مرسوم نبوده است و با وجود درصد كمي كه نسبت به كل بناها دارد، بتدريج در حال متداول شدن است و در توسعه شهر و ايجاد شهركهاي جديد واحدهاي آپارتماني سه طبقه و بيشتر رخداد قابل ملاحظه اي را دارد. (مشاورين پارت، 1374،ص 45)
ماخذ: سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان، سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1345- 1355 – 1365 -1375
قیمت واحد های مسکونی به همراه کاربری تجاری عدد چشمگیری است که بیشترین قیمت در منطقه خیابان ولیعصر (ع) با 40 میلیون ریال می باشد و خانه های مسکونی به همراه کاربری تجاری در شهر دو برابر قیمت خانه های مسکونی است . مثلأ در منطقه بلوار 17 شهریور در منطقه 2 شهرداری اینگونه خانه ها 1000 هزار ریال1200 هزار ریال است ولی خانه های مسکونی متر مربعی 4000 هزار تا 5000هزار ریال قیمت دارد .
در سال 1375 نیز قیمت زمین و خانه های مسکونی یک دهم قیمت فعلی بوده است که این نشان می دهد قیمت مسکن در یک دهه 10 برابر افزایش داشته است .
در سال 1384 قيمت زمين در شهر سمنان از مترمربعي 600 هزار ريال تا 42000000 ريال تفاوت مي كند بيشترين قيمت در بر خيابان امام به صورت تجاري در بافت مركزي شهر بوده و كمترين ميزان آن در داخل كوچه هاي بافت قديمي و محله هاي شاهجوق و باهنر مي باشد. متوسط عمومي قيمت زمين از مترمربعي 2000هزار ريال 5/4 ميليون ريال در منطقه 17 نوسان مي كند.
بيشترين قيمت زمين متعلق به واحدهاي تجاري در بافت مركزي و خيابان تجاري شهر مي باشد و ديگر مراكز تجاري بر خيابان از جمله خيابان قدس موازي خيابان امام و ميدان كوثر و ميدان سعدي را تحت تاثير خود قرار داده است و بيشترين قيمت زمين مسكوني در منطقه شهرك و بلوار قائم مترمربعي5/4 ميليون ريال و كمترين قيمت زمين به خيابان باهنر با مترمربعي 500هزار ريال نوسان مي كند. منطقه هاي 17 و 18 و 19 خيابان بلوار قائم و شهرك، بلوار وليعصر- خيابان ياسر- زمينهاي كارخانه – كوي مديران، شهرك الهيه، بلوار 17 شهريور، باغ فردوس و جمهوري است كه در شمال اجتماعي و شمال جغرافيايي شهر قرار دارد بيشترين قيمت زمين و منطقه هاي 8 و 9 و 10 و 11 خيابانهاي باهنر، شاهجوق و جهاديه، منطقه جنوبي حافظ و بلوار شريف واقفي كه در قسمت جنوبي شهر قرار دارند و داراي بافت كالبدي و فرهنگي با ساختار روستايي است كه با فرسودگي شديد نيز همراه و مشكلات اجتماعي خاص خود را نيز دارا است، كمترين قيمت زمين را دارد. متوسط قيمت زمين در منطقه 18 و 19، مترمربعي 2000هزار ريال، در منطقه 17، 3500هزار ريال و در منطقه هاي 5 و 6 و 2 و 1 و 4 و 3 و 6 و 7 و 14 مترمربعي 1500 هزار ريال و در منطقه هاي 12 و 13 و 15 و 16 مترمربعي 800 هزار ريال و منطقه 8 و 9 و 10 و 11 مترمربعي 600 هزار ريال نوسان قيمت دارد.(نگارنده، برداشت ميداني، 1384)
ماخذ:برداشت ميداني، 1386.
ماخذ:برداشت ميداني، 1384
- خرید زمین مسکونی 2 – بهای جواز شهرداری 3- هزینه ساخت خانه 4 – هزینه مهندس ناظر
هزینه خرید زمین که به تفضیل در قیمت زمین بحث گردید . هزینه جواز ساختمانی است که یک واحد یک طبقه 3000 هزار ریال حق شهرداری باید پرداخت گردد و برای واحد دوطبقه 7000 هزار ریال و واحد سه طبقه . 2 میلیون ریال و برای واحد 5 طبقه و بیشتر 200 میلیون ریال حق مجوز ساخت و ساز باید به شهرداری منطقه ارائه گردد . هزینه ساخت خانه است که هر واحد متر مربعی 1500 هزار ریال برای سازنده تمام می گردد و هزینه مهندس ناظر که بر بهای تمام شده ساخت خانه اضافه می گردد .
- عدم استحکام ساختمانها در بافت قدیم ومیانی شهر
- وجود خانه های خالی بسیار که نشان دهنده آن است هزینه خرید خانه ها بالا از تمکن مالی افراد خارج است و یا اکثر خانه ها به کسانی تعلق دارد که دارای چند فضای مسکونی هستند و احتیاجی به مسکن ندارند و نشان دهنده آن است که تمامی گروهها هنوز به مسکن مناسب دسترسی نیافته اند
- نزدیک بهم ساخته شدن فضا های مسکونی به صورتی که هر واحد در مجتمع مسکونی به دیگر واحد اشراف کامل دارد و آسایش خانواده در معرض تهدید قرار می گیرد
- عدم وجود فضاهای باز جهت ایجاد فضاهای سبز و فضای باز در کنار مجتمعهای مسکونی و وجود کوچه های تنگ و باریک
- عدم آینده نگری در ایجاد مجتمع های مسکونی که یا دارای امکانات کافی نیستند و یا امکانات و خدمات به درستی پیش بینی نشده است و گاهی اوقات نیز مجتمعهای مسکونی ساختخه می شود چندین سال بعد به دلیل مراجعات بسیار ساکنین به مسئولین شهر امکانات و خدمات به صورت پراکنده ایجاذ می گردد که رفاه اجتماعی ساکنین به سختی تامین می شود . ( نگارنده،1386)
فرضيه ها و سئوالات هر پژوهش و بررسي آنها از مهم ترين بخشهاي یک تحقیق علمی است چراكه فرضيه حدس و گمان زيركانه يك پژوهشگر مي باشد و لازم است فرضيه ها از سوی پژوهشگر موردارزيابي و آزمون قرار گيرد و نتایج بررسی های او مشخص گردد به همين جهت در اين فصل به بررسي فرضيه هاي پژوهشي كه در فصل اول ارائه شده است، پرداخته سعی نموده ایم دلایل منطقی برای رعد یا اثبات آنها بیان شود.(نگارنده ،1384)
با توجه به بررسی که در مورد شاخصه های عدالت اجتماعی و دسترسی افراد به مسکن مناسب گردید میتوان گفت که ابعاد کمی و بسیاری از شاخصه های انسانی و اجتماعی در بعد مسکن در شهر سمنان رشد بسیارخوبی داشته است و نشان می دهد که افراد به مسکن مناسب دسترسی دارند اما هنگامی که با افراد مواجه می شویم ، بسیاری از عدم نداشتن مسکن مناسب – بالا بودن اجاره بها و گرانی قیمت مسکن نگران هستند . این اقشار بیشتر قشر کارمند و کارگر را دربرمیگیرد
که حقوق پایین دارند و دستمزد آنان جواب هزینهایشان را نمی دهد .
یشتر مشکل برای خرید یا اجاره مسکن در افرادی است که دستمزد ثابت ندارند و امکان دارد دچار بیکاری فصلی یا روزانه گردند و این قشر مجبور هستند در خانه های بافت قدیم شهر در محله های پایین و با امکانات محدود استقرار یابند و چون تعداد خانوار آنان زیاد است به هرنفر از اعضای خانواده فضای اندکی از مسکن اختصاص می یابد و این شاخصه های عدالت اجتماعی را مورد تهدید قرار می دهد و بهتر است چاره ای اندیشید و تنگنا را حل نمود . و رعد یا اثبات این فرضیه را در هاله ای از ابهام فرو می برد .
می توان گفت روحیه مشارکت اجتماعی در ساخت مسکن در شهر سمنان بسیار خوب است زیرا افراد از ایام دور تمایل داشته اند که مسکن خود را به صورت چند طبقه و آپارتمانی بنا کنند که هم سرمایه گزاری مناسبی برای آنان باشد و هم با اجاره دادن و یا فروختن واحد های آپارتمانی خود دیگر شهروندان را صاحب خانه نمایند . متأسفانه آماری از مشارکت افراد یافت نشد و بیشتر سعی گردید از مشاهدات میدانی کمک گرفته شود .
درنتیجه این فرضیه ثابت می گردد زیرا هم شهروندان سمنانی تمایل به چنین خواستی دارند و هم سازمان مسکن وشهر سازی و مسئولین شهر در این زمینه مردم را تشویق می نمایند .
ارائه وامهای بانکی با سود مناسب از سوی بانکهای دولتی و خصوصی و صنوقهای مالی و اعتباری نیز شهروندان سمنانی را ترغیب و تشویق به ساخت ساختمانهای چند طبقه نیز را کرده است که زمینهایی که شهرداری و یا سازمان مسکن و شهرسازی شمنان در اختیار آنان قرار می دهد را آپارتمان سازی نماید .
مسكن در شهر سمنان از لحاظ كيفيت و مقاومت در برابر زلزله ميتوان به سه دسته عمده تقسيم كرد، دسته اول: خانه هاي قديمي و خشتي كه در بافت قديم شهر موجود است، دسته دوم: خانه هايي با ساخت آهني و آحري و سنگي بدون شناژ در برابر زلزله است و بيشترين تعداد واحد مسكوني شهر را تشكيل مي دهد. اين مساكن نيز قبل از سال 1370 ساخته شده اند و دسته سوم: خانه هاي مقاوم با اسكلت فلزي و بتني داراي شناژ در برابر زلزله است و بيشتر در نواحي 1 و 2 ساخته شده اند
قيمت زمين در سال 1385 در شهر سمنان از متر مربعی 1000 هزار ریال تا 50 میلیون ریال که با توجه به منطقه مورد نظر نوسان می کند قيمت زمين در سال 1385 در شهر سمنان از متر مربعی 1000 هزار ریال تا 50 میلیون ریال که با توجه به منطقه مورد نظر نوسان می کند. بیشترین قیمت زمین مسکونی متعلق به منطقه شهرک و بلوار قائم با متری 7000 هزار ریال و مدیران در منطفه 2 شهرداری با متری 6500 هزار ریال و کمترین قیمت زمین متعلق به کوچه های قدیمی شهر در منطقه 1 شهرداری می باشد که متری 1000 هزار ریال است . خيابان بلوار قائم و شهرك، بلوار وليعصر- خيابان ياسر- زمينهاي كارخانه – كوي مديران، شهرك الهيه، بلوار 17 شهريور، باغ فردوس است كه در شمال اجتماعي و شمال جغرافيايي شهر قرار دارد بيشترين قيمت زمين مسکونی و منطقه هاي 8 و 9 و 10 و 11 خيابانهاي باهنر، شاهجوق و جهاديه، منطقه جنوبي حافظ و بلوار شريف واقفي كه در قسمت جنوبي شهر قرار دارند و داراي بافت كالبدي و فرهنگي با ساختار روستايي است كه با فرسودگي شديد نيز همراه و مشكلات اجتماعي خاص خود را نيز دارا است، كمترين قيمت زمين مسکونی را دارد . میزان اجاره بها در شهر سمنان به عوامل زیادی در یک منطقه شهری بستگی دارد . که این عوامل را می توان در عرض خیابان و کوچه – نوع منزل مسکونی ( ویلایی یا آپارتمانی ) - سطح زیر بنای منزل مسکونی – دارا بودن پارکینگ – نوع مصالح به کار برده شده در یک منزل مسکونی – نوع امکانات استفاده شده در منزل مسکونی از جمله نوع کابینت و .... اشاره کرد. کرد بیشترین قیمت اجاره بها متعلق به منطقه شهرک در ناحیه 3 و منطقه 17است - سطح زیر بنای خانه ها از دیگر مناطق سمنان بیشتر است.
از لحاظ اشتغال بخش مسکن تعداد فراوانی کسب و کار برای افراد ساکن در شهر – شهرستان و حتی استان و کشور می تواند ایجاد نماید . این نوع اشتغال در شهر مربوط به کارگران بنایی و فروشندگان مصالح ساختمانی ، در شهرستان کارگاهها تولید مواد ساختمانی مانند کورههای آجرپذی و در استان و کشور کارخانه های بزرگ تولید مصالح مانند کارخانه سیمان را شامل می شود . که جز گارگران ساختمانی همگی از کار ثابت برخوردارند.
با تمام افزایش تعداد مسکن در شهر سمنان با مشکلات وتنگناههایی روبه رواست که از کیفیت رفاه اجتماعی در شهر می کاهد این تنگناهها عبارت اند از :
- عدم استحکام ساختمانها در بافت قدیم ومیانی شهر
- وجود خانه های خالی بسیار که نشان دهنده آن است هزینه خرید خانه ها بالا از تمکن مالی افراد خارج است و یا اکثر خانه ها به کسانی تعلق دارد که دارای چند فضای مسکونی هستند و احتیاجی به مسکن ندارند و نشان دهنده آن است که تمامی گروهها هنوز به مسکن مناسب دسترسی نیافته اند
- نزدیک بهم ساخته شدن فضا های مسکونی به صورتی که هر واحد در مجتمع مسکونی به دیگر واحد اشراف کامل دارد و آسایش خانواده در معرض تهدید قرار می گیرد
- عدم وجود فضاهای باز جهت ایجاد فضاهای سبز و فضای باز در کنار مجتمعهای مسکونی و وجود کوچه های تنگ و باریک
- عدم آینده نگری در ایجاد مجتمع های مسکونی که یا دارای امکانات کافی نیستند و یا امکانات و خدمات به درستی پیش بینی نشده است و گاهی اوقات نیز مجتمعهای مسکونی ساختخه می شود چندین سال بعد به دلیل مراجعات بسیار ساکنین به مسئولین شهر امکانات و خدمات به صورت پراکنده ایجاذ می گردد که رفاه اجتماعی ساکنین به سختی تامین می شود .
با توجه به بررسی که در مورد شاخصه های عدالت اجتماعی و دسترسی افراد به مسکن مناسب گردید میتوان گفت که ابعاد کمی و بسیاری از شاخصه های انسانی و اجتماعی در بعد مسکن در شهر سمنان رشد بسیارخوبی داشته است و نشان می دهد که افراد به مسکن مناسب دسترسی دارند اما هنگامی که با افراد مواجه می شویم ، بسیاری از عدم نداشتن مسکن مناسب – بالا بودن اجاره بها و گرانی قیمت مسکن نگران هستند . این اقشار بیشتر قشر کارمند و کارگر را دربرمیگیرد
که حقوق پایین دارند و دستمزد آنان جواب هزینهایشان را نمی دهد .
یشتر مشکل برای خرید یا اجاره مسکن در افرادی است که دستمزد ثابت ندارند و امکان دارد دچار بیکاری فصلی یا روزانه گردند و این قشر مجبور هستند در خانه های بافت قدیم شهر در محله های پایین و با امکانات محدود استقرار یابند و چون تعداد خانوار آنان زیاد است به هرنفر از اعضای خانواده فضای اندکی از مسکن اختصاص می یابد و این شاخصه های عدالت اجتماعی را مورد تهدید قرار می دهد و بهتر است چاره ای اندیشید و تنگنا را حل نمود . و رعد یا اثبات این فرضیه را در هاله ای از ابهام فرو می برد .
می توان گفت روحیه مشارکت اجتماعی در ساخت مسکن در شهر سمنان بسیار خوب است زیرا افراد از ایام دور تمایل داشته اند که مسکن خود را به صورت چند طبقه و آپارتمانی بنا کنند که هم سرمایه گزاری مناسبی برای آنان باشد و هم با اجاره دادن و یا فروختن واحد های آپارتمانی خود دیگر شهروندان را صاحب خانه نمایند . متأسفانه آماری از مشارکت افراد یافت نشد و بیشتر سعی گردید از مشاهدات میدانی کمک گرفته شود .
درنتیجه این فرضیه ثابت می گردد زیرا هم شهروندان سمنانی تمایل به چنین خواستی دارند و هم سازمان مسکن وشهر سازی و مسئولین شهر در این زمینه مردم را تشویق می نمایند .
ارائه وامهای بانکی با سود مناسب از سوی بانکهای دولتی و خصوصی و صنوقهای مالی و اعتباری نیز شهروندان سمنانی را ترغیب و تشویق به ساخت ساختمانهای چند طبقه نیز را کرده است که زمینهایی که شهرداری و یا سازمان مسکن و شهرسازی شمنان در اختیار آنان قرار می دهد را آپارتمان سازی نماید .
- ایجاد مجتمعهای دارای استحکام مسکونی و مطابق با بافت شهری در بافت قدیم ومیانی شهر
- ارائه مسکن توسط شهرداری و یا سازمان مسکن وشهرسازی با توجه به درآمد اشخاص و در فضاهایی از شهر متناسب با در آمد و شغلشان با رعایت تمامی ابعاد شاخصه های اجتماعی و آسایش و رفاه بیشتر شهروندان
- ایجاد مسکن مشارکتی از سوی شهرداری شهر برای قشر ضعیف
- ایجاد خانه های اجاره به شرط تملیک و ارائه آن به قشر نیازمند به مسکن مناسب با در آمد پایین
- ارائه نقشه های جامع از سوی شهرداری و مسکن و شهرسازی و با دید آینده نگر و در نظر گرفتن امکانات وخدمات و فضاهای باز در کنار هرخانه و استقرار کوچه و خیابانهایی متناسب با تراکم خانه ها ونظارت بسیار بر ساخت خانه ها که هم دارای استحکام لازم باشد و هم تمامی موارد ساخت را از بعد فیزیکی با توجه به آسایش و آرامش همسایه را در نظر بگیرد
- اتخاذ قوانین و مقرراتی برای کسانی که خانه های خود را برای کسب سود بیشتر خالی رها می نمایند مانند اخذ مالیات و یا عوارض شهرداری بیشتر از آنان
منابع و ماخذ :
بني اسدي، ع: 1374، سيماي استان سمنان (جغرافيا – تاريخ – جغرافياي تاريخي) انتشارات استانداري سمنان.
پور محمدي ، محمد رضا 1378، برنامه ريزي مسكن ، انتشارات سمت .
جوان، ج:1380، جغرافياي جمعيت ايران، انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد.
حقيقت، ع: 1382، سمنان ديار وابستگان، انتشارات كومش .
حقيقت، ع: 70 13، تاريخ قومس، انتشارات كومش .
ساعي، ا: بي تا، مسائل سياسي – اقتصادي جهان سوم، انتشارات سمت .
شفقي ، / خوب آيند ،س: 1380 ، روشهاي اساسي تامين مسكن گروههاي كم در آمد ، فصلنامه انقلاب و مسكن.
شيعه، ا: 1382، با شهر و منطقه در ايران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
مهندسین مشاور پارت ، 1374 ، طرح جامع شهر سمنان ، سازمان ومسکن وشهرسازی.
مشاورين هامون، 1370، مطالعات جامع اقتصادي – اجتماعي – فرهنگي استان سمنان، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان.
هاروي،د : 1379، ترجمه فرخ حساميان و همكاران، عدالت اجتماعي و شهر، انتشارات شركت پردازش برنامه ريزي شهري.
استان سمنان در آينه آمار، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان ،1382.
سرشماري عمومي نفوس و مسكن، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان75-45.
سالنامه آماري، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان1382 .
سرشماري عمومي نفوس و مسكن، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان1375-1345 .
قانون برنامه چهارم، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان1383 .
گزیده شاخصهای نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن 1385 ، استانداری سمنان شماره نشریه 288، تاریخ انتشار 1386
مباني نظري عدالت اجتماعي، انتشارات سازمان بنياد جانبازان و مستضعفان انقلاب اسلامي، 1375.
ارسال توسط کاربر محترم سایت : asdf258
چکیده:
عدالت اجتماعي به تخصيص عادلانه هزينه هاي اجتماعي و ظرفيتهاي محيطي توجه دارد بدين لحاظ در جغرافياي شهر موضوع مسكن و توزيع هزينه هاي اجتماعي از چشم انداز عدالت اجتماعي نگريسته مي شود تا بتواند توزيع اجتماعي و فضايي وضع موجود را با مفهوم هنجار اخلاقي محاسبه نمايد و براي تعديل وضعيتهاي نابرابر بكوشد . رعايت استحقاق طبيعي و واقعي و يا آماده كردن بستري مناسب شكوفايي و رشد استعداد انساني در جريان تكامل و يا ايجاد توازن اجتماعي و برقراري فرصت برابر و دستيابي به مسكن مناسب براي تمامي آحاد جامعه حتي محرومترين قشر جامعه ايجاد نمايد . تخصيص منابعي چون مسكن در فضاي جغرافيايي با اصول عدالت اجتماعي پيش بيني مي گردد تا به نحوي باشد كه محرومترين اقشار جامعه در توزيع آن شريك گردند و يك توازن اجتماعي در نتيجه اين شراكت در فضاي جغرافيايي شكل گيرد .
حمايت و دخالت دولت در هدايت برنامه ريزي مسكن خصوصاً مسكن براي قشر كم درآمد و توسعه اجتماعي و منطقه اي با تخصيص بودجه و اعتبار لازم و تهيه يك برنامه جامع مبتني بر سياستهاي مناسب سكونتي و دخالت و چگونگي تامين اجزاي توليد و توزيع مسكن به ويژه زمين و اعتبارات ساختماني بسيار موثر است .
شهر سمنان به عنوان مركز استان و شهرستان سمنان جاذب جمعيت بالاي مهاجرين از روستاهاي و ديگر شهرهاي استان و شهرستان سمنان و روستاها و شهرهاي استانهاي همجوار است و با توجه به برنامه ها واقدام تامين مسكن مناسب شهروندان خصوصاً افراد كم درآمد همچنان با مشكل كمبود مسكن و تامين شاخصه هاي انساني در بعد مسكن مناسب روبرو است.
- پژوهش حاضر عدالت اجتماعي در برخورداري از مسكن با استفاده از GIS ابعاد فرهنگي و انساني مساله مسكن را مورد كنكاش قرار مي دهد و با شناخت ويژگيها و ايجاد يك پايگاه اطلاعاتي به شناخت بيشتر مشكلات و برنامه -ريزي بهينه و مطلوب در جهت تامين مسكن مناسب خصوصاً قشر آسيب پذير فضاي جغرافيايي (شهر سمنان ) كمك نمايد . و اهدافی چون
- شناخت ارتباط عدالت اجتماعي و مسكن
- تبيين و بررسي عملكرد مطلوب و بهينه مسكن
- تامين نيازهاي فضايي فعاليتهاي انساني به منظور وضعيت مطلوبتر سكونت
را دنبال می نماید و در نتیجه گیری دوفرض «به نظر مي رسد مشاركت اجتماعي در امر مسكن توانسته موجب رشد شاخصه هاي انساني و فرهنگي (عدالت اجتماعي ) در دسترسي افراد به مسكن شده است . »و « به نظر مي رسد همه گروه هاي اجتماعي در شهر سمنان به مسكن مناسب همراه با شاخصه هاي انساني و فرهنگي (عدالت اجتماعي ) دسترسي دارند . » را بررسی و تحول بخش مسکن در ارتباط با دوفرض فوق را مورد کنکاش قرارمی دهد و به منظور بهبود مشکلات موجود در این بخش راهکارهایی را پیشنهاد می نماید.
واژگان کلیدی: عدالت اجتماعی- تخصیص عادلانه- توازن اجتماعی – مسکن- کمبود مسکن – برنامه ریزی مسکن- حمایت های دولت در بخش مسکن
مقدمه:
عدالت اجتماعي به تخصيص عادلانه هزينه هاي اجتماعي و ظرفيتهاي محيطي توجه دارد بدين لحاظ در جغرافياي شهر موضوع مسكن و توزيع هزينه هاي اجتماعي از چشم انداز عدالت اجتماعي نگريسته مي شود تا بتواند توزيع اجتماعي و فضايي وضع موجود را با مفهوم هنجار اخلاقي محاسبه نمايد و براي تعديل وضعيتهاي نابرابر بكوشد
در این پژوهش تخصيص منابعي چون مسكن مناسب در فضاي جغرافيايي با اصول عدالت اجتماعي پيشبيني مي گردد تا به نحوي باشد كه محرومترين اقشار جامعه در توزيع آن شريك گردند و يك توازن اجتماعي در نتيجه اين شراكت در فضاي جغرافيايي شكل گيرد و در جهت ارتقا و تكامل انساني و دستيابي يك ناحيه جغرافيايي به توسعه اجتماعي و اقتصادي و فرهنگي براي تمامي افراد جامعه را ضروري سازد . در اين ميان نيز توسعه مشاركت مردم در فرايند برنامه ريزي و پياده كردن طرحهاي مسكن به عنوان افراد ذي نفع بازخوري موثر در طرحهاي مسكن و ساخت و توسعه آن خواهد داد . حمايت و دخالت دولت در هدايت برنامه ريزي مسكن خصوصاً مسكن براي قشر كم درآمد و توسعه اجتماعي و منطقه اي با تخصيص بودجه و اعتبار لازم و تهيه يك برنامه جامع مبتني بر سياستهاي مناسب سكونتي و دخالت و چگونگي تامين اجزاي توليد و توزيع مسكن به ويژه زمين و اعتبارات ساختماني بسيار موثر است . به طوريكه بيش از 50 در صد در آمد هر خانوار را به خود اختصاص مي دهد هدف نهايي مسكن عملكرد مطلوب و بهينه آن است به صورتي كه خواسته هاي اقشار مختلف را برآورده مي سازد و در راستاي اهداف كلان اقتصادي – اجتماعي عمل نمايد و سبب توسعه پايدار همه جانبه گردد .
وضع موجود طبیعی و انسانی ناحیه مورد مطالعه
در سال 1382 نيز شهرستان سمنان داراي سه بخش مركزي، مهديشهر و سرخه مي باشد و داراي 726 آبادي است كه از اين تعداد 210 آبادي آن داراي سكنه و 516 آبادي آن خالي از سكنه مي باشد. بخش مركزي شامل شهر سمنان و 278 آبادي است و بخش سرخه مشتكل از شهر سرخه با 175 آبادي و دهستان لاسگرد با 121 آبادي و هفدر با 54 آبادي است و بخش مهديشهر نيز شامل شهر مهديشهر و شهميرزاد با 273 آبادي و دهستان پشتكوه با 100 آبادي و چاشم با 173 آبادي است
ارتفاعات شهرستان قسمتي از رشته چين خورده و منظم كوه هاي البرز (رشته كوه امير) در مهمترين قسمت كوهستاني – شمال شهرستان – به مانند سدي قوسي شكل به سوي شمال، گودال پست و مسطح مازندران (درياي خزر) را از فلات مركزي ايران جدا مي سازد. رشته كوه هاي مرتفع و گردنه هاي مابين آن از مشخصه هاي اين منطقه كوهستاني در شمال شهرستان سمنان است. رشته كوه هاي متعددي از سلسله جبال البرز منشعب و تا حدود 6 كيلومتري شمال شهر سمنان ادامه دارد و به تدريج با زمين يكسان مي گردد دشت سمنان در دامنه كوه يكي از وسيع ترين دشتهاي شكل گرفته در جنوب رشته كوه البرز است كه از رسوبات رودخانه اي و ته نشين شدن مواد ريزدانه سيلابهاي كوه هاي شمالي به وجود آمده است
شهرستان سمنان از ديدگاه زمين شناسي و ژئومورفيك از يك بخش كوهستاني در شمال كه بخش جنوبي كوههاي البرز مياني است و يك بخش هموار جنوبي يعني كوير بزرگ مركزي ايران تشكيل شده است. اين گستره از ديدگاه زمين ساختي در دو زون متفاوت تكتونيكي – رسوبي متفاوت قرار دارد كه عبارتست از زون ايران مركزي در جنوب شهرستان و زون البرزدر قسمت شمال. از ويژگي هاي بخش شمالي زون البرز با رويدادهاي تكتونيكي شامل چينها و گسلها، شكافها، درزه ها و دشتهاي بين كوهي را مي توان ذكر كرد. در بخش جنوبي نيز پديده كوير با خصوصيات ويژه و زون ايران مركزي از پاي گسل سمنان ديده مي شود. از ديگر مشخصه هاي زمين شناسي شهرستان گنبدهاي نمكي جنوب سمنان است كه در زمينهاي پست و هموار جنوب شهرستان ديده مي شود.
طبق آمار موجود سازمان هواشناسي در يك دوره آماري بيست ساله بيشترين دماي هوا در سال 1998 با متوسط دماي 1/19 درجه سانتيگراد مي باشد و بيشترين دما در ماه هاي سال مربوط به ماه مردادماه با حداكثر دماي 32 درجه سانتيگراد است و كمترين دماي هوا در سال 1992 با متوسط دماي 6/16 درجه سانتيگراد است و كمترين دما در سال مربوط به ديماه با دمايي نزديك به صفر درجه مي باشد. ميانگين دماي شهر نيز در اين دوره آماري 18 درجه سانتيگراد است. در سال 1382 متوسط بارندگي در شهرستان سمنان 4/147 ميليمتر مي باشد و بيشترين ميزان بارندگي متعلق به ماه هاي فروردين و ارديبهشت و كمترين ميزان بارندگي مربوط به شهريور است و شهر سمنان نيز در اين سال 7/141 ميليمتر بارندگي سالانه دارد و بيشترين ميزان بارندگي متعلق به فروردين ماه با 8/51 ميليمتر بارندگي و كمترين مقدار بارش مربوط به ماه هايي چون تير، شهريور و آبان است.
شهرستان سمنان به دليل موقعيت خاص جغرافيايي و وجود كوير و آب و هواي گرم و خشك و كمبود بارش ساليانه و كمي رطوبت هوا و فقدان آبهاي سطحي جز شهرستانهاي كم آب محسوب مي گردد. شهرستان داراي رودخانه هاي فصلي بوده و همگي در هنگام بارندگي داراي آب مي شوند زردتول كه حداكثر آبدهي مسيلهاي شهرستان 600 ليتر درثانيه مي باشد. رودخانه گل رودبار مهمترين رود و تنها رود دائمي شهرستان است . مي توان منابع آب زيرزميني در شهرستان را به سه قسمت عمده چشمه، قنات، چاه تقسيم نمود
شهرستان سمنان با توجه به موقع جغرافيايي و تنوع آب و هوايي و مورفولوژي از تنوع پوشش گياهي برخوردار است
محدده كنوني سمنان نيز بخشي از ايالت ورنه ياورن (منطقه جنوبي البرز – خوآرن يا خوار) از ايالات شانزده گانه اوستايي در دوران باستان، است. ولي از نظر حوزه ولايتي به طور كلي اين شهر جز كميسنه (كمسين) قبل از اسلام و كومش و قومس كه شامل نواحي سمنان، دامغان، بسطام و جندق و سنگسر و شهميرزاد مي شود، بوده است. محدوده كنوني سمنان يكي از قديمي ترين كانونهاي استقرار تمدن در فلات ايران مي باشد و پيشينه آن به هزاره ي ششم ميلاد برمي گردد.
شهر سمنان و قلمرو وابسته به آن يكي از شهرهاي بسيار كهن ايران است است و آثار باستاني آن نماد قدمت شهراست شهر قديمي سمنان مانند ساير شهرها داراي خيابانها مشجرند و آب اراضي شهر از طرفين خيابان عبور مي كنند و داراي ميدانهايي كه از مهم ترين آنها مي توان به ميدان شيخ علاءالدوله ، ميدان علمدار ، ميدان منوچهري ، ميدان سعدي ، ميدان عامري و ميدانهاي جلوخان دار، ناسار، پهنه در مركز شهر نام برد . شهر نيز داراي بازار سرپوشيده و قديمي داراي100 باب مغازه در خيابان شرقي – غربي وسط شهر – خيابان امام (شاه سابق)، تكيه ناسار و پهنه قرار گرفته است. شهر داراي محله هاي عمومي چون اسفنجان (اسپرژان) ، لتيبار ، شاهجو (شاهجوق) ، ناسار و محلات ثلاث در 4 كيلومتري شهر در غرب آن به نامهاي زاوغان، كديور و كوشمغان (كوشك مغان) و محله خصوصي مي باشد .
جمعیت در سمنان
براساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن در سال 1375 در شهرستان سمنان 142330 نفر جمعيت داشته است كه تراكم نسبي آن در هر كيلومترمربع 4/6 نفر است و داراي 33732 خانوار است و 120593 نفر (73/84درصد) در نقاط شهري و 21736 نفر (27/15 درصد) در نقاط روستايي زندگي كرده اند. از جمعيت 142330 نفر شهرستان تعداد 75399 نفر مرد (98/52درصد) و 66931 نفر زن (02/47درصد)مي باشد و نسبت جنسي در سال 1375 برابر 113 نفر مي باشد. در نقاط شهري شهرستان سمنان 61966نفر مرد (54/50درصد) و 58627 نفر زن (46/46 درصد) زندگي مي كنند. و در سال 1375 در نقاط روستايي شهرستان سمنان 21736 نفر زندگي مي كنند كه 13434نفر مرد (81/61 درصد) و 8304 نفر زن (19/38 درصد) را تشكيل مي دهند
شهر سمنان در سال 1375 داراي جمعيت 89365 نفر بوده است كه 22320 خانوار در آن ساكن هستند و داراي بعد خانوار 5/2 نفر ميباشد. از 89365 نفر جمعيت شهر 46957 نفر مرد (58/51 درصد) و 44088 نفر زن (42/48 درصد) زندگي مي كنند و نسبت جنسي آن 106 نفر مي باشد (يعني در قبال 100زن، 106 مرد وجود دارد) 47794 نفر در گروه سني 14-0 سال (58/33درصد)، 86637 نفر در گروه سني 64-15 سال (87/60 درصد) و 7899 نفر درگروه سني بيشتر از 65 سال (55/5درصد) زندگي ميكنند . همچنين شهر سمنان داراي 78757 نفر جمعيت 6 ساله و بيشتر است كه 93/89 درصد اين جمعيت باسوادند و از اين تعداد 63/92درصد مرد و 1/87درصد را زنان تشكيل مي دهند. در سال1375 ،69776 نفر جمعيت 10 ساله و بيشتر زندگي مي كنند كه 24038 نفر (45/34درصد) جمعيت فعال و 45738 نفر (54/65درصد) جمعيت غيرفعال است از جمعيت 10 ساله و بيشتر 23186 نفر (23/33درصد) شاغل و 852 نفر (22/1درصد) بيكار و 20423 نفر (27/29درصد) محلص، 19481 نفر(92/27 درصد) خانه دار و 3314 نفر (75/4درصد) داراي درآمد بدون كار مي باشد.
712 نفر 07/3 درصد در بخش كشاورزي، 7983 نفر 43/34 درصد در بخش صنعت و 14088 نفر (73/60 درصد) در بخش خدمات مشغول به كار مي باشند..
محله بندی شهري :
ناحيه 1: اين ناحيه در شمال شرق و شمال سمنان واقع شده و محله هاي تعاون – مديران – خيابانهاي: نهضت و دهخدا – كارگر – امام رضا – الهيه – انديشه – فرهنگيان را شامل مي شود و قطعات 1/19 تا 6/19 را دربر مي گيرد.
ناحيه 2: اين ناحيه در شمال و شمال غرب واقع است و محله گلستان و شهرك انقلاب، چهارصد دستگاه را در برمي گيرد و شامل قطعات 18طرح جامع مي شود.
ناحيه 3: اين ناحيه كه در بين سه ناحيه ديگر – ناحيه 1 – 2 و 4 قرار دارد . محله هاي شهرك- باغ فردوس – قسمتي از بلوار 17 شهريور و زمينهاي كارخانه و زمينهاي فاميلي را در برميگيرد و شامل قطعات 1/17 -2/17 و 3/17 است.
ناحيه 4: بافت قديم شهري كه محلات – ميدان و خيابان امام خميني، ميدان و خيابان سعدي، قسمتي از بلوار 17 شهريور – هفت تير – منوچهري – سه راه يغما و ... را در بر مي گيرد و شامل قطعات 2-1، 4-3، 5 و 6 و 7-8 و 14 مي باشد. اين ناحيه مركز اقتصادي شهر است و ساكنين اين ناحيه اقشار متوسط شهر را تشكيل مي دهند.
ناحيه 5: اين ناحيه در جنوب شهر قرار دارد و ساكنين آن بيشتر مهاجرين روستايي و افراد پرسن و سال و كم درآمد مي باشند و شامل محله هاي شهر حافظ – خيابانهاي : سي سر –شهيد باهنر –شريف واقفي و قطعات 8- 9- 10 – 11 را در بر مي گيرد.
ناحيه 6: اين ناحيه در غرب شهر قرار دارد و ساكنين آن بيشتر كشاورزان – مهاجرين شهرهاي ديگر تشكيل مي دهند و دربرگيرنده محلات ثلاث و قطعات 12 – 13 – 15- 16 است.
درآمد خانوار شهري :
جدول شماره1: ميزان درآمد خانوار در شهر سمنان
|
ناحيه |
حداقل درآمد |
حداكثر درآمد |
ميانگين درآمد |
|
1 |
100000 |
20000000 |
3000000 |
|
2 |
100000 |
7000000 |
4000000 |
|
3 |
2000000 |
15000000 |
5000000 |
|
4 |
1500000 |
7000000 |
2500000 |
|
5 |
100000 |
8000000 |
2000000 |
|
6 |
100000 |
5000000 |
2000000 |
|
كل شهر |
1000000 |
20000000 |
3000000 |
نمودار شماره 1 : ميانگين درآمد شهري در نواحي مختلف شهر
مأخذ: برداشت ميداني نگارنده ، 1384.
جدول شماره2: ميزان درآمد خانوار در شهر سمنان
|
حداقل درآمد |
حداكثر درآمد |
ميانگين درآمد |
|
|
1 |
1200000 |
20000000 |
3500000 |
|
2 |
1500000 |
8000000 |
4000000 |
|
3 |
2500000 |
15000000 |
5000000 |
|
4 |
1500000 |
7000000 |
2500000 |
|
5 |
1200000 |
8000000 |
2000000 |
|
6 |
1200000 |
5000000 |
2000000 |
|
كل شهر |
1200000 |
20000000 |
3000000 |
هزينه هاي خانوار شهري :
هزينه هاي خانوار از قبيل هزينه پوشاك، خوراك، تحصيل، بهداشت، درمان، مسكن، هزينه هاي غيرمعمول مي باشد. هزينه يك خانوار شهري در ماه در سال 1382، به طور متوسط 5/23402 ريال است كه 1587920 ريال آن را هزينه هاي غيرخوراكي و 752295 ريال هزينه هاي خوراكي تشكيل مي دهد. (سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان، 1383،ص 151)
هزينه يك خانوار 5 نفره در سال 1384، هزينه خوراكي و دخاني 750000 ريال، هزينه تحصيل آن نيز به شرط آنكه از مدارس دولتي استفاده كند 100000 ريال، هزينه پوشاك 150000 ريال و بهداشت به شرط آنكه از درمانگاه دولتي استفاده نمايند 1000000 ريال و هزينه بهداشتي 70000 ريال و هزينه هاي غيرمعمول آن در ماه 10000 ريال باشد. جمعاً 1270000 ريال است.
اما امروزه قیمت تمام اقلام وخدمات و امکانات با افزایش قابل ملاحظه روبه رو بوده است چنانچه قیمت بعضی از اقلام خوراکی مثل بنشن به دوبرابر سال 1384 افزایش یافته است و یا قیمت لبنیات با تمام نظارت دولت افزایش داشته است . همچنین قیمت خدمات بهداشتی و حق المعالجه پزشکان نیز افزایش یافته است و مردم با درآمد پایین مجبور هستند بیشتر از درمانگاههای دولتی استفاده نمایند گه حق المعالجه پایین تر است اما خدمات پزشکی نیز در درمانگاههای دولتی افزایش یافته و چنانچه برای یک بیماری ساده باید مبلغ 150000 ریال پرداخت نماید .
روند تحولات مسكن:
با توجه به جدول شماره ( 31-3 ) و طبق آمار سرشماري عمومي نفوس و مسكن، در سال 1385 ، 36353خانوار در 31823 واحد مسكوني مستقر مي باشند و رقم تراكم آن 14/1 خانوار در واحد مسكوني است، در سال 1375 تعداد 22320 خانوار در 19354 واحد مسكوني مستقر هستند كه تراكم آن 15/1 خانوار در واحد مسكوني است. در سال 1365 تعداد 15263 خانواردر 13573 واحد مسكوني زندگي مي كنند كه تراكم آن 13/1 خانوار در واحد مسكوني است و درسال 1355، 8828 خانوار در 7100 واحد مسكوني سكونت دارند كه تراكم آن 24/1 خانوار در واحد مسكوني است. همچنين در سال 1345، 6302 خانوار در 5173 واحد مسكوني زندگي مي كنند كه تراكم آن 2/1 خانوار در واحد مسكوني است با توجه به آمار فوق تعداد 12469 واحد مسكوني از سال 1375 تا 1385 در شهر سمنان ايجاد شده است كه بيشتر اين واحد در مناطق جديدالاحداث و به صورت چند طبقه و آپارتماني ساخته شده است.(مشاورين پارت:1374،ص 125) زيرا در پي اخذ سياستهاي مسئولين زيربط كه توسعه شهر را به صورت عمودي پنداشته اند خانوارها نيز تمايل بيشتري دارند تا در خانه هاي كوچكتر و به صورت مجتمع ساکن شوند و قیمت تمام شده مسكن آپارتماني پايين تر از خانه هاي ويلايي است و از نظر اقتصادي مقرون به صرفه تر مي باشد ، براي صاحب ملك نيز كه خانه خود را به چند واحد كوچكتر تقسيم مي كند وبه صورت اجاره ويا فروش در اختيار ديگر شهروندان مي گذارند نيز سود اقتصادی بيشتري را به همراه دارد. و این امر به رعایت عدالت اجتماعی درشهر کمک می نماید . (نگارنده،1384)
جدول شماره3 : تعداد واحد مسكوني در شهر سمنان سالهاي 1345 تا 1385
|
1345 |
1355 |
1365 |
1375 |
1385 |
|
|
تعداد واحد مسكوني |
5173 |
7100 |
13573 |
19354 |
31823 |
|
تعداد جمعیت |
31058 |
38786 |
64891 |
91045 |
126780 |
|
تعداد خانوار |
6302 |
8828 |
15263 |
22320 |
36353 |
گزیده شاخصهای نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن 1385 ، استانداری سمنان شماره نشریه 288، تاریخ انتشار 1386 ، چاپ اول
تراکم خانوار در واحد مسکونی :
در سال 1385 ، 36353 خانوار در 31823 واحد مسکونی زندگی می کنند که14/1 خانوار در واحد مسکونی مستقر هستند. اگر مقایسه ای با سال 1375 و دهه های گذشته داشته باشیم . در سال 1375 ، 22320خانوار در 19354 واحد مسکونی با 20/1 خانوار در واحد مسکونی و در سال 1345 ، 6302 خانوار در 5173 واحد مسکونی زندگی می کردند که تراکم21 /1 خانوار در واحد مسکونی است . ( جدول شماره )
با توجه به نوسان سیر نزولی میزان تراکم خانوار در واحد مسکونی از سال 1345 تا 1385 مشخص است که در دهه 1345-1355 با تراکم بالای خانوار در شهر سمنان و کمبود مسکن مواجه بوده ایم . در دهه 1355-1365 با بهبود روند تولید مسکن در شهر سمنان روبه رو هستیم ودر دهه 1365 تا 1375 دوباره با کاهش تعداد مسکن و افزایش جمعیت مواجه هستیم و در دهه 1375 تا 1385 سیر نزولی میزان تراکم خانوار در واحد مسکونی را شاهد هستیم این نوسان نشان دهنده افزایش جمعیت شهر سمنان در دهه های متفاوت می باشد و در سالهای اخیر مطلوبیت وضعیت مسکن و افزایش رفاه خانوارهای شهری ، شهر سمنان را به لحاظ سکونت خانوار در واحد مسکونی نشان می دهد . از طرفی درسال 1345 در مقابل هر 100 واحد مسکونی 21 خانوار باید باخانوارهای دیگر مسکن مشترک داشته باشند یعنی 42 خانوار فاقد مسکن مشترک هستند اما در سال 1385 در برابر هر100 واحد مسکونی 14 خانوار با خانوارهای دیگر مسکن مشترک دارند و 28 خانوار فاقد مسکن هستند و این روند به برقراری عدالت اجتماعی در شهر سمنان کمک می نماید .
جدول شماره 4 : تراکم خانوار در واحد مسکونی در شهر سمنان سال 1345-1385
|
1345 |
1355 |
1365 |
1375 |
1385 |
|
|
تعداد واحد مسكوني |
5173 |
7100 |
13573 |
19354 |
31823 |
|
تعداد خانوار |
6302 |
8828 |
15263 |
22320 |
36353 |
|
تراکم خانوار در واحد مسکونی |
21/1 |
24/1 |
12/1 |
15/1 |
14/1 |
گزیده شاخصهای نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن 1385 ، استانداری سمنان شماره نشریه 288، تاریخ انتشار 1386 ، چاپ اول
تراکم نفر در واحد مسکونی
در شهر سمنان شاخص مذبور در سال 1345 برابر 6 نفر در هر واحد مسکونی است و در سال 1385 به 98/3 نفر در هر واحد مسکونی رسیده است و یک سیر نزولی که مفهوم کاهش تراکم افراد در واحد مسکونی شهر سمنان را در بر دارد. و وضعیت مناسب واحد مسکونی نسبت به جمعیت سمنان را در نشان می دهد . ( جدول شماره 5 ) این وضعیت مطلوب نشان دهنده برقراری عدالت اجتماعی است .
جدول شماره 5 : تراکم نفر در واحد مسکونی در شهر سمنان سال 1345-1385
|
سال |
1345 |
1355 |
1365 |
1375 |
1385 |
|
تعداد واحد مسكوني |
5173 |
7100 |
13573 |
19354 |
31823 |
|
تعداد جمعیت |
31058 |
38786 |
64891 |
91045 |
126780 |
|
تراکم نفر در واحد مسکونی |
6 |
46/5 |
78/4 |
7/4 |
98/3 |
گزیده شاخصهای نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن 1385 ، استانداری سمنان شماره نشریه 288، تاریخ انتشار 1386 ، چاپ اول
تعداد طبقات در شهرسمنان:
براساس طرح جامع شهر سمنان در سال 1374 ، منطقه 4-3 داراي تراكم ويژه و بخشي از منطقه 19 داراي تراكم 180 تا 450 درصد مي باشد كه بيشترين درصد تراكمي را دارد و مناطق حاشيه اي منطقه اي 11 و 12 و 13 و 16 داراي تراكم 120 تا 180 درصد است. به طور كلي مي توان گفت درگذشته ساكنين شهر سمنان بيشتر تمايل به ساختمانهاي يك طبقه داشته اند در حاليكه ساخت بناهاي دوطبقه و بيشتر اخيراً رايج شده و به سرعت تعداد آنها بر تعداد بناهاي يك طبقه فزوني گرفته است و احداث ساختمانهاي سه طبقه و بيشتر نيز كه سابقاً به طور كلي مرسوم نبوده است و با وجود درصد كمي كه نسبت به كل بناها دارد، بتدريج در حال متداول شدن است و در توسعه شهر و ايجاد شهركهاي جديد واحدهاي آپارتماني سه طبقه و بيشتر رخداد قابل ملاحظه اي را دارد. (مشاورين پارت، 1374،ص 45)
نحوه تصرف مسکن:
جدول شماره6 : نحوه تصرف واحدهاي مسكوني در شهر سمنان سالهاي 1345 تا 1375
|
تعدادخانوار |
مالكيت عرصه و عيان |
مالكيت اعيان |
اجاره اي |
سازماني |
مجاني |
ساير |
اظهارنشده |
|
|
درصد |
درصد |
درصد |
درصد |
درصد |
درصد |
درصد |
||
|
1345 |
6302 |
8/65 |
2/4 |
7/17 |
- |
- |
- |
- |
|
1355 |
8828 |
6/70 |
7/0 |
2/18 |
- |
3/10 |
- |
3/0 |
|
1365 |
15263 |
4/73 |
- |
16 |
- |
2/10 |
- |
- |
|
1375 |
22320 |
54/64 |
- |
11/24 |
- |
76/9 |
- |
- |
كيفيت مسكن:
قيمت زمين
قیمت واحد های مسکونی به همراه کاربری تجاری عدد چشمگیری است که بیشترین قیمت در منطقه خیابان ولیعصر (ع) با 40 میلیون ریال می باشد و خانه های مسکونی به همراه کاربری تجاری در شهر دو برابر قیمت خانه های مسکونی است . مثلأ در منطقه بلوار 17 شهریور در منطقه 2 شهرداری اینگونه خانه ها 1000 هزار ریال1200 هزار ریال است ولی خانه های مسکونی متر مربعی 4000 هزار تا 5000هزار ریال قیمت دارد .
در سال 1375 نیز قیمت زمین و خانه های مسکونی یک دهم قیمت فعلی بوده است که این نشان می دهد قیمت مسکن در یک دهه 10 برابر افزایش داشته است .
در سال 1384 قيمت زمين در شهر سمنان از مترمربعي 600 هزار ريال تا 42000000 ريال تفاوت مي كند بيشترين قيمت در بر خيابان امام به صورت تجاري در بافت مركزي شهر بوده و كمترين ميزان آن در داخل كوچه هاي بافت قديمي و محله هاي شاهجوق و باهنر مي باشد. متوسط عمومي قيمت زمين از مترمربعي 2000هزار ريال 5/4 ميليون ريال در منطقه 17 نوسان مي كند.
بيشترين قيمت زمين متعلق به واحدهاي تجاري در بافت مركزي و خيابان تجاري شهر مي باشد و ديگر مراكز تجاري بر خيابان از جمله خيابان قدس موازي خيابان امام و ميدان كوثر و ميدان سعدي را تحت تاثير خود قرار داده است و بيشترين قيمت زمين مسكوني در منطقه شهرك و بلوار قائم مترمربعي5/4 ميليون ريال و كمترين قيمت زمين به خيابان باهنر با مترمربعي 500هزار ريال نوسان مي كند. منطقه هاي 17 و 18 و 19 خيابان بلوار قائم و شهرك، بلوار وليعصر- خيابان ياسر- زمينهاي كارخانه – كوي مديران، شهرك الهيه، بلوار 17 شهريور، باغ فردوس و جمهوري است كه در شمال اجتماعي و شمال جغرافيايي شهر قرار دارد بيشترين قيمت زمين و منطقه هاي 8 و 9 و 10 و 11 خيابانهاي باهنر، شاهجوق و جهاديه، منطقه جنوبي حافظ و بلوار شريف واقفي كه در قسمت جنوبي شهر قرار دارند و داراي بافت كالبدي و فرهنگي با ساختار روستايي است كه با فرسودگي شديد نيز همراه و مشكلات اجتماعي خاص خود را نيز دارا است، كمترين قيمت زمين را دارد. متوسط قيمت زمين در منطقه 18 و 19، مترمربعي 2000هزار ريال، در منطقه 17، 3500هزار ريال و در منطقه هاي 5 و 6 و 2 و 1 و 4 و 3 و 6 و 7 و 14 مترمربعي 1500 هزار ريال و در منطقه هاي 12 و 13 و 15 و 16 مترمربعي 800 هزار ريال و منطقه 8 و 9 و 10 و 11 مترمربعي 600 هزار ريال نوسان قيمت دارد.(نگارنده، برداشت ميداني، 1384)
جدول شماره7 : ميانگين قيمت زمين مسكوني در اراضي شهري در نواحي مختلف شهر سمنان سال85
|
ناحيه |
حداقل قيمت |
حداكثر قيمت |
ميانگين قيمت |
||
|
قيمت |
مكان |
قيمت |
مكان |
||
|
1 |
450 |
دهخدا(آپارتمان مسكوني) |
650 |
مديران و بلوار اميركبير |
550 |
|
2 |
150 |
جانبازان |
450 |
بلوار جمهوري-آزادي و استقلال |
300 |
|
3 |
400 |
كوي فلسطين(زمينهاي فاميلي) |
700 |
شهرك و بلوار وليعصر |
550 |
|
4 |
120 |
حافظ (داخل كوچه) |
400 |
بلوار 17شهريور-خيابان فردوسي |
280 |
|
5 |
100 |
شهيد باهنر(زمينهاي وقفي)و جهاديه |
150 |
ميدان و خيابان ابوذر |
130 |
|
6 |
100 |
زاوقان |
250 |
بر ميدان امام حسين |
140 |
|
كل شهر |
100 |
زاوقان-شهيد باهنر-جهاديه |
450 |
شهرك و بلواروليعصر |
330 |
جدول شماره 8 :ميانگين قيمت زمين مسكوني در اراضي شهري در نواحي مختلف شهر سمنان سال 84
(ده هزار ريال در مترمربع)
|
ناحيه |
حداقل قيمت |
حداكثر قيمت |
ميانگين قيمت |
||
|
قيمت |
مكان |
قيمت |
مكان |
||
|
1 |
180 |
دهخدا(آپارتمان مسكوني) |
300 |
مديران و بلوار اميركبير |
200 |
|
2 |
120 |
جانبازان |
250 |
بلوار جمهوري-آزادي و استقلال |
160 |
|
3 |
200 |
كوي فلسطين(زمينهاي فاميلي) |
450 |
شهرك و بلوار وليعصر |
350 |
|
4 |
80 |
حافظ (داخل كوچه) |
270 |
بلوار شهريور-خيابان فردوسي |
150 |
|
5 |
50 |
شهيد باهنر(زمينهاي وقفي)و جهاديه |
150 |
ميدان و خيابان ابوذر |
100 |
|
6 |
50 |
زاوقان |
250 |
بر ميدان امام حسين |
120 |
|
كل شهر |
50 |
زاوقان-شهيد باهنر-جهاديه |
450 |
شهرك و بلواروليعصر |
180 |
میزان اجاره بهای مسکن :
هزینه مسکن :
- خرید زمین مسکونی 2 – بهای جواز شهرداری 3- هزینه ساخت خانه 4 – هزینه مهندس ناظر
هزینه خرید زمین که به تفضیل در قیمت زمین بحث گردید . هزینه جواز ساختمانی است که یک واحد یک طبقه 3000 هزار ریال حق شهرداری باید پرداخت گردد و برای واحد دوطبقه 7000 هزار ریال و واحد سه طبقه . 2 میلیون ریال و برای واحد 5 طبقه و بیشتر 200 میلیون ریال حق مجوز ساخت و ساز باید به شهرداری منطقه ارائه گردد . هزینه ساخت خانه است که هر واحد متر مربعی 1500 هزار ریال برای سازنده تمام می گردد و هزینه مهندس ناظر که بر بهای تمام شده ساخت خانه اضافه می گردد .
اشتغال در مسکن :
مشکلات و تنگناهای مسکن سمنان :
- عدم استحکام ساختمانها در بافت قدیم ومیانی شهر
- وجود خانه های خالی بسیار که نشان دهنده آن است هزینه خرید خانه ها بالا از تمکن مالی افراد خارج است و یا اکثر خانه ها به کسانی تعلق دارد که دارای چند فضای مسکونی هستند و احتیاجی به مسکن ندارند و نشان دهنده آن است که تمامی گروهها هنوز به مسکن مناسب دسترسی نیافته اند
- نزدیک بهم ساخته شدن فضا های مسکونی به صورتی که هر واحد در مجتمع مسکونی به دیگر واحد اشراف کامل دارد و آسایش خانواده در معرض تهدید قرار می گیرد
- عدم وجود فضاهای باز جهت ایجاد فضاهای سبز و فضای باز در کنار مجتمعهای مسکونی و وجود کوچه های تنگ و باریک
- عدم آینده نگری در ایجاد مجتمع های مسکونی که یا دارای امکانات کافی نیستند و یا امکانات و خدمات به درستی پیش بینی نشده است و گاهی اوقات نیز مجتمعهای مسکونی ساختخه می شود چندین سال بعد به دلیل مراجعات بسیار ساکنین به مسئولین شهر امکانات و خدمات به صورت پراکنده ایجاذ می گردد که رفاه اجتماعی ساکنین به سختی تامین می شود . ( نگارنده،1386)
نتیجه گیری :
فرضيه ها و سئوالات هر پژوهش و بررسي آنها از مهم ترين بخشهاي یک تحقیق علمی است چراكه فرضيه حدس و گمان زيركانه يك پژوهشگر مي باشد و لازم است فرضيه ها از سوی پژوهشگر موردارزيابي و آزمون قرار گيرد و نتایج بررسی های او مشخص گردد به همين جهت در اين فصل به بررسي فرضيه هاي پژوهشي كه در فصل اول ارائه شده است، پرداخته سعی نموده ایم دلایل منطقی برای رعد یا اثبات آنها بیان شود.(نگارنده ،1384)
فرضیه اول :
با توجه به بررسی که در مورد شاخصه های عدالت اجتماعی و دسترسی افراد به مسکن مناسب گردید میتوان گفت که ابعاد کمی و بسیاری از شاخصه های انسانی و اجتماعی در بعد مسکن در شهر سمنان رشد بسیارخوبی داشته است و نشان می دهد که افراد به مسکن مناسب دسترسی دارند اما هنگامی که با افراد مواجه می شویم ، بسیاری از عدم نداشتن مسکن مناسب – بالا بودن اجاره بها و گرانی قیمت مسکن نگران هستند . این اقشار بیشتر قشر کارمند و کارگر را دربرمیگیرد
که حقوق پایین دارند و دستمزد آنان جواب هزینهایشان را نمی دهد .
یشتر مشکل برای خرید یا اجاره مسکن در افرادی است که دستمزد ثابت ندارند و امکان دارد دچار بیکاری فصلی یا روزانه گردند و این قشر مجبور هستند در خانه های بافت قدیم شهر در محله های پایین و با امکانات محدود استقرار یابند و چون تعداد خانوار آنان زیاد است به هرنفر از اعضای خانواده فضای اندکی از مسکن اختصاص می یابد و این شاخصه های عدالت اجتماعی را مورد تهدید قرار می دهد و بهتر است چاره ای اندیشید و تنگنا را حل نمود . و رعد یا اثبات این فرضیه را در هاله ای از ابهام فرو می برد .
فرضیه دوم :
می توان گفت روحیه مشارکت اجتماعی در ساخت مسکن در شهر سمنان بسیار خوب است زیرا افراد از ایام دور تمایل داشته اند که مسکن خود را به صورت چند طبقه و آپارتمانی بنا کنند که هم سرمایه گزاری مناسبی برای آنان باشد و هم با اجاره دادن و یا فروختن واحد های آپارتمانی خود دیگر شهروندان را صاحب خانه نمایند . متأسفانه آماری از مشارکت افراد یافت نشد و بیشتر سعی گردید از مشاهدات میدانی کمک گرفته شود .
درنتیجه این فرضیه ثابت می گردد زیرا هم شهروندان سمنانی تمایل به چنین خواستی دارند و هم سازمان مسکن وشهر سازی و مسئولین شهر در این زمینه مردم را تشویق می نمایند .
ارائه وامهای بانکی با سود مناسب از سوی بانکهای دولتی و خصوصی و صنوقهای مالی و اعتباری نیز شهروندان سمنانی را ترغیب و تشویق به ساخت ساختمانهای چند طبقه نیز را کرده است که زمینهایی که شهرداری و یا سازمان مسکن و شهرسازی شمنان در اختیار آنان قرار می دهد را آپارتمان سازی نماید .
مسكن در شهر سمنان از لحاظ كيفيت و مقاومت در برابر زلزله ميتوان به سه دسته عمده تقسيم كرد، دسته اول: خانه هاي قديمي و خشتي كه در بافت قديم شهر موجود است، دسته دوم: خانه هايي با ساخت آهني و آحري و سنگي بدون شناژ در برابر زلزله است و بيشترين تعداد واحد مسكوني شهر را تشكيل مي دهد. اين مساكن نيز قبل از سال 1370 ساخته شده اند و دسته سوم: خانه هاي مقاوم با اسكلت فلزي و بتني داراي شناژ در برابر زلزله است و بيشتر در نواحي 1 و 2 ساخته شده اند
قيمت زمين در سال 1385 در شهر سمنان از متر مربعی 1000 هزار ریال تا 50 میلیون ریال که با توجه به منطقه مورد نظر نوسان می کند قيمت زمين در سال 1385 در شهر سمنان از متر مربعی 1000 هزار ریال تا 50 میلیون ریال که با توجه به منطقه مورد نظر نوسان می کند. بیشترین قیمت زمین مسکونی متعلق به منطقه شهرک و بلوار قائم با متری 7000 هزار ریال و مدیران در منطفه 2 شهرداری با متری 6500 هزار ریال و کمترین قیمت زمین متعلق به کوچه های قدیمی شهر در منطقه 1 شهرداری می باشد که متری 1000 هزار ریال است . خيابان بلوار قائم و شهرك، بلوار وليعصر- خيابان ياسر- زمينهاي كارخانه – كوي مديران، شهرك الهيه، بلوار 17 شهريور، باغ فردوس است كه در شمال اجتماعي و شمال جغرافيايي شهر قرار دارد بيشترين قيمت زمين مسکونی و منطقه هاي 8 و 9 و 10 و 11 خيابانهاي باهنر، شاهجوق و جهاديه، منطقه جنوبي حافظ و بلوار شريف واقفي كه در قسمت جنوبي شهر قرار دارند و داراي بافت كالبدي و فرهنگي با ساختار روستايي است كه با فرسودگي شديد نيز همراه و مشكلات اجتماعي خاص خود را نيز دارا است، كمترين قيمت زمين مسکونی را دارد . میزان اجاره بها در شهر سمنان به عوامل زیادی در یک منطقه شهری بستگی دارد . که این عوامل را می توان در عرض خیابان و کوچه – نوع منزل مسکونی ( ویلایی یا آپارتمانی ) - سطح زیر بنای منزل مسکونی – دارا بودن پارکینگ – نوع مصالح به کار برده شده در یک منزل مسکونی – نوع امکانات استفاده شده در منزل مسکونی از جمله نوع کابینت و .... اشاره کرد. کرد بیشترین قیمت اجاره بها متعلق به منطقه شهرک در ناحیه 3 و منطقه 17است - سطح زیر بنای خانه ها از دیگر مناطق سمنان بیشتر است.
از لحاظ اشتغال بخش مسکن تعداد فراوانی کسب و کار برای افراد ساکن در شهر – شهرستان و حتی استان و کشور می تواند ایجاد نماید . این نوع اشتغال در شهر مربوط به کارگران بنایی و فروشندگان مصالح ساختمانی ، در شهرستان کارگاهها تولید مواد ساختمانی مانند کورههای آجرپذی و در استان و کشور کارخانه های بزرگ تولید مصالح مانند کارخانه سیمان را شامل می شود . که جز گارگران ساختمانی همگی از کار ثابت برخوردارند.
با تمام افزایش تعداد مسکن در شهر سمنان با مشکلات وتنگناههایی روبه رواست که از کیفیت رفاه اجتماعی در شهر می کاهد این تنگناهها عبارت اند از :
- عدم استحکام ساختمانها در بافت قدیم ومیانی شهر
- وجود خانه های خالی بسیار که نشان دهنده آن است هزینه خرید خانه ها بالا از تمکن مالی افراد خارج است و یا اکثر خانه ها به کسانی تعلق دارد که دارای چند فضای مسکونی هستند و احتیاجی به مسکن ندارند و نشان دهنده آن است که تمامی گروهها هنوز به مسکن مناسب دسترسی نیافته اند
- نزدیک بهم ساخته شدن فضا های مسکونی به صورتی که هر واحد در مجتمع مسکونی به دیگر واحد اشراف کامل دارد و آسایش خانواده در معرض تهدید قرار می گیرد
- عدم وجود فضاهای باز جهت ایجاد فضاهای سبز و فضای باز در کنار مجتمعهای مسکونی و وجود کوچه های تنگ و باریک
- عدم آینده نگری در ایجاد مجتمع های مسکونی که یا دارای امکانات کافی نیستند و یا امکانات و خدمات به درستی پیش بینی نشده است و گاهی اوقات نیز مجتمعهای مسکونی ساختخه می شود چندین سال بعد به دلیل مراجعات بسیار ساکنین به مسئولین شهر امکانات و خدمات به صورت پراکنده ایجاذ می گردد که رفاه اجتماعی ساکنین به سختی تامین می شود .
با توجه به بررسی که در مورد شاخصه های عدالت اجتماعی و دسترسی افراد به مسکن مناسب گردید میتوان گفت که ابعاد کمی و بسیاری از شاخصه های انسانی و اجتماعی در بعد مسکن در شهر سمنان رشد بسیارخوبی داشته است و نشان می دهد که افراد به مسکن مناسب دسترسی دارند اما هنگامی که با افراد مواجه می شویم ، بسیاری از عدم نداشتن مسکن مناسب – بالا بودن اجاره بها و گرانی قیمت مسکن نگران هستند . این اقشار بیشتر قشر کارمند و کارگر را دربرمیگیرد
که حقوق پایین دارند و دستمزد آنان جواب هزینهایشان را نمی دهد .
یشتر مشکل برای خرید یا اجاره مسکن در افرادی است که دستمزد ثابت ندارند و امکان دارد دچار بیکاری فصلی یا روزانه گردند و این قشر مجبور هستند در خانه های بافت قدیم شهر در محله های پایین و با امکانات محدود استقرار یابند و چون تعداد خانوار آنان زیاد است به هرنفر از اعضای خانواده فضای اندکی از مسکن اختصاص می یابد و این شاخصه های عدالت اجتماعی را مورد تهدید قرار می دهد و بهتر است چاره ای اندیشید و تنگنا را حل نمود . و رعد یا اثبات این فرضیه را در هاله ای از ابهام فرو می برد .
می توان گفت روحیه مشارکت اجتماعی در ساخت مسکن در شهر سمنان بسیار خوب است زیرا افراد از ایام دور تمایل داشته اند که مسکن خود را به صورت چند طبقه و آپارتمانی بنا کنند که هم سرمایه گزاری مناسبی برای آنان باشد و هم با اجاره دادن و یا فروختن واحد های آپارتمانی خود دیگر شهروندان را صاحب خانه نمایند . متأسفانه آماری از مشارکت افراد یافت نشد و بیشتر سعی گردید از مشاهدات میدانی کمک گرفته شود .
درنتیجه این فرضیه ثابت می گردد زیرا هم شهروندان سمنانی تمایل به چنین خواستی دارند و هم سازمان مسکن وشهر سازی و مسئولین شهر در این زمینه مردم را تشویق می نمایند .
ارائه وامهای بانکی با سود مناسب از سوی بانکهای دولتی و خصوصی و صنوقهای مالی و اعتباری نیز شهروندان سمنانی را ترغیب و تشویق به ساخت ساختمانهای چند طبقه نیز را کرده است که زمینهایی که شهرداری و یا سازمان مسکن و شهرسازی شمنان در اختیار آنان قرار می دهد را آپارتمان سازی نماید .
*پیشنهادات
- ایجاد مجتمعهای دارای استحکام مسکونی و مطابق با بافت شهری در بافت قدیم ومیانی شهر
- ارائه مسکن توسط شهرداری و یا سازمان مسکن وشهرسازی با توجه به درآمد اشخاص و در فضاهایی از شهر متناسب با در آمد و شغلشان با رعایت تمامی ابعاد شاخصه های اجتماعی و آسایش و رفاه بیشتر شهروندان
- ایجاد مسکن مشارکتی از سوی شهرداری شهر برای قشر ضعیف
- ایجاد خانه های اجاره به شرط تملیک و ارائه آن به قشر نیازمند به مسکن مناسب با در آمد پایین
- ارائه نقشه های جامع از سوی شهرداری و مسکن و شهرسازی و با دید آینده نگر و در نظر گرفتن امکانات وخدمات و فضاهای باز در کنار هرخانه و استقرار کوچه و خیابانهایی متناسب با تراکم خانه ها ونظارت بسیار بر ساخت خانه ها که هم دارای استحکام لازم باشد و هم تمامی موارد ساخت را از بعد فیزیکی با توجه به آسایش و آرامش همسایه را در نظر بگیرد
- اتخاذ قوانین و مقرراتی برای کسانی که خانه های خود را برای کسب سود بیشتر خالی رها می نمایند مانند اخذ مالیات و یا عوارض شهرداری بیشتر از آنان
منابع و ماخذ :
بني اسدي، ع: 1374، سيماي استان سمنان (جغرافيا – تاريخ – جغرافياي تاريخي) انتشارات استانداري سمنان.
پور محمدي ، محمد رضا 1378، برنامه ريزي مسكن ، انتشارات سمت .
جوان، ج:1380، جغرافياي جمعيت ايران، انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد.
حقيقت، ع: 1382، سمنان ديار وابستگان، انتشارات كومش .
حقيقت، ع: 70 13، تاريخ قومس، انتشارات كومش .
ساعي، ا: بي تا، مسائل سياسي – اقتصادي جهان سوم، انتشارات سمت .
شفقي ، / خوب آيند ،س: 1380 ، روشهاي اساسي تامين مسكن گروههاي كم در آمد ، فصلنامه انقلاب و مسكن.
شيعه، ا: 1382، با شهر و منطقه در ايران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
مهندسین مشاور پارت ، 1374 ، طرح جامع شهر سمنان ، سازمان ومسکن وشهرسازی.
مشاورين هامون، 1370، مطالعات جامع اقتصادي – اجتماعي – فرهنگي استان سمنان، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان.
هاروي،د : 1379، ترجمه فرخ حساميان و همكاران، عدالت اجتماعي و شهر، انتشارات شركت پردازش برنامه ريزي شهري.
استان سمنان در آينه آمار، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان ،1382.
سرشماري عمومي نفوس و مسكن، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان75-45.
سالنامه آماري، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان1382 .
سرشماري عمومي نفوس و مسكن، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان1375-1345 .
قانون برنامه چهارم، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان1383 .
گزیده شاخصهای نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن 1385 ، استانداری سمنان شماره نشریه 288، تاریخ انتشار 1386
مباني نظري عدالت اجتماعي، انتشارات سازمان بنياد جانبازان و مستضعفان انقلاب اسلامي، 1375.
ارسال توسط کاربر محترم سایت : asdf258
/ج
