3دهه خاطره با شاتل

آخرين كشتي فضايي بزرگ دنيا پس از انجام آخرين ماموريت خود در ايستگاه بين‌المللي فضايي به زمين نشست تا جاي خود را در آينده‌اي نه چندان دور به فضاپيمايي از نسل جديد فضاپيماها بدهد.
"خداحافظ‌ اي‌اس‌اس، براي ما مايه افتخار بمان "؛ آخرين شاتل ناسا در پي بيان اين سخنان عاطفي فرمانده‌اش ايستگاه فضايي بين‌المللي را روز چهارشنبه هفته قبل ترك و به 30سال فعاليت اين نوع فضاپيما خاتمه داد.
آتلانتيس كه نوعي كشتي فضايي محسوب مي‌شود روز پنجشنبه با طي كردن مسيري چند‌صد كيلومتري با 4‌سرنشين خود و 2/5 تن بار اضافه و زباله‌هاي ايستگاه بين‌المللي فضايي در پايگاه كندي فرود آمد. 4سرنشين آتلانتيس پيش از ترك ايستگاه فضايي يك مدل از شاتل آتلانتيس و پرچم كوچكي كه به همراه نخستين شاتل 3دهه قبل به فضا فرستاده شده بود را به سرنشينان يا ساكنان كنوني اين ايستگاه هديه كردند.
اما در طول 30دهه فعاليت، ماموريت‌هاي شاتل هميشه حاوي خاطرات خوش نبوده، يا به عبارتي ديگر ختم به خير نشده است. نخستين سانحه‌ شاتل خاطره‌اي بس ناگوار را در ذهن مردم بر جاي گذاشت چرا‌كه اين حادثه درست در برابر ديدگان مردم رخ داد.

فاجعه چلنجر
 

در 28‌ژانويه سال‌1986 ميليون‌ها بيننده تلويزيون در سراسر جهان با وحشت شاهد انفجار شاتل فضايي چلنجر در كمتر از 2‌دقيقه بعد از پرتابش بودند. اين شاتل كاملا منهدم شد و همه 7 فضانورد آن كشته شدند. يكي از آن فضانوردان به نام كريستيا مك‌آليف نخستين معلمي بود كه به فضا سفر مي‌كرد. پس از بررسي درباره علل اين حادثه ناگوار مشخص شد كه عايق ميان 2‌بخش موشك‌هاي تقويت‌كننده جدا شده، باعث نشت گاز و آتش‌گرفتن سفينه شده بود. پس از اين حادثه برنامه فضايي شاتل به‌مدت 3سال متوقف شد تا ايمني آن بهبود يابد.

سانحه دوم
 

در سال2003 ميلادي، شاتل كلمبيا هنگام بازگشت به زمين به خاطر آسيب‌ديدگي يكي از بال‌ها منفجر شد و تمامي ?‌فضانورد آن كشته شدند. پس از اين 2‌سانحه، ناسا اعلام كرد كه فضاپيماهاي شاتل را در سال2011بازنشسته خواهد كرد.
خاطره 3دهه فعاليت شاتل به‌رغم بازنشسته شدنش همچنان در ذهن بسياري مانده است و بسياري مي‌خواهند از اسرار اين سفينه بزرگ فضايي با خبر شوند.

خداحافظي ديسكاوري
 

پيش از شاتل ناسا نيز شاتل ديسكاوري در سال گذشته آخرين ماموريت خود را به اتمام رسانده بود.
فضانوردان اين شاتل در اواخر ماه ژانويه2011 پس از حضور در مراسم خداحافظي ديسكاوري، با بستن درهاي دريچه ميان ايستگاه فضايي بين‌المللي و شاتل، آخرين تماس‌هاي ديسكاوري با ايستگاه را قطع كرده و ديسكاوري براي هميشه به زمين بازگشت.
مركز كنترل پرواز مدت ماموريت شاتل را 2 روز افزايش داد و به اين شكل فضانوردان فرصت كافي پيدا كردند تا اتاقك انباري كه به ايستگاه حمل كرده بودند را تخليه كرده و ابزار درون آن را به ايستگاه انتقال دهند. پيش از خداحافظي شاتل با ايستگاه، فضانوردان ساكن ايستگاه به همراه سرنشينان ديسكاوري مراسم خداحافظي ويژه‌اي را براي شاتل بازنشسته ناسا برگزار كردند. اسكات كلي فرمانده ايستگاه فضايي در اين مراسم به نمايندگي از نيروهاي ساكن در ايستگاه درباره شاتل ديسكاوري گفت: دلمان براي ديسكاوري تنگ خواهد شد، اين شاتل فضاپيماي بسيار عالي بود و بيشتر از ديگر شاتل‌هاي فضايي و به خوبي از ايستگاه فضايي پشتيباني كرده است، براي ديسكاوري سفري بي‌خطر را آرزو مي‌كنيم.
شاتل فضايي ديسكاوري توانست در نهايت ايمني و سلامت باند فرود پايگاه فضايي كندي را لمس كرده و با اين فرود به عمر 27ساله خدمت خود در انجام ماموريت‌هاي فضايي پايان داد.

شاتل
 

شاتل فضايي ناسا رسما از زمان آغاز فعاليتش در سال‌1982 سيستم حمل نقل فضايي (اس‌تي‌اس) ناميده شد، اين وسيله نقليه پرتابي سرنشين‌دار 3دهه ماموريت فضايي انجام داد. مدارگرد بالدار شاتل عمودي پرتاب مي‌شود و معمولا حامل 5تا 7 فضانورد بوده، اگر چه 8نفر را نيز حمل كرده است و 11‌نفر را مي‌توانست در حالت اضطراري در خود جاي دهد. شاتل در پايان زمان ماموريت خود مي‌توانست مستقلانه خود را به وسيله فشار موتورهاي مانوري به خارج از مدار حركت دهد و دوباره وارد جو زمين شود.
هنگام نزول و فرود، مدارگرد شاتل مانند گلايدر عمل مي‌كند. شاتل نخستين فضاپيماي مداري است كه مي‌تواند دوباره در ماموريت‌هاي ديگر مورد استفاده قرار گيرد. شاتل تنها فضاپيماي سرنشين‌دار بالدار براي به مدار رسيدن و به زمين نشستن است.
شاتل‌ها ساختار فوق‌العاده پيچيده‌اي دارند. در حقيقت، در ساختار آنها از طيف قابل‌توجهي از فناوري‌هاي نوين استفاده شده است. شاتل‌ها يكي از نخستين سيستم‌هاي حمل‌ونقل جهان به حساب مي‌آيند كه در آنها از سيستم كنترل پرواز رايانه‌اي استفاده شده است. البته استفاده از اين فناوري به معناي آن نيست كه هيچ‌گونه ارتباطي ميان فرمان كنترل خلبان و مجموعه اتصالات مكانيكي و هيدروليكي شاتل براي اعمال كنترل بر سطوح يا سيستم كنترل واكنش‌ها وجود ندارد.
خلبان شاتل در مواقعي كه تشخيص دهد، خود مي‌تواند كنترل اين گلايدر عظيم را هنگام فرود در جو زمين به‌عهده گيرد. از آن گذشته نرم‌افزار رايانه‌هاي فوق مدرن شاتل‌ها با استفاده از زبان بسيار پيشرفته HAL/S نوشته شده تا بيش از پيش بر كارايي، اطمينان و پيچيدگي آن افزوده شده باشد.
دانشمندان ناسا در 3‌دهه گذشته بارها در موتورهاي شاتل‌ دست برده و آنها را باتوجه به جديدترين پيشرفت‌هاي صورت گرفته در دنياي فناوري‌ به روز كرده‌اند.
به‌عنوان مثال در 2‌ماموريت نخست شاتل‌ها، يعني STS-1 و STS-2، مخزن سوخت خارجي شاتل‌ها به رنگ سفيد درآمده بود تا بر استحكام سطح عايق‌شده آنها افزوده شود، اما آزمايش‌هاي بعدي نشان داد كه نيازي به انجام چنين كاري نبوده و مي‌توان به جاي وزن قابل توجهي كه رنگ‌آميزي بر شاتل تحميل مي‌كند، محموله‌هاي بيشتري را به فضا ببرد.
اين كشتي فضايي در ماموريت‌هايش با حمل بار زيادي به مدار‌هاي مختلف، شامل افزودن قسمت‌هاي مختلفي به ايستگاه فضايي بين‌المللي (آي‌اس‌اس) سروكار داشت. در اين ماموريت‌ها خدمه ايستگاه بين‌المللي نيز تعويض مي‌شدند و تعمير ايستگاه بين‌المللي فضايي هم انجام مي‌گرفت. اين مدار‌گرد همچنين مي‌توانست ماهواره‌ها و ساير بارها را از مدار جمع‌آوري كند و آنها را به زمين بازگرداند. به هر حال سابقا شاتل براي بازگرداندن بار حجيمي از‌ اي‌اس‌اس به زمين استفاده شده است، در مقابل فضاپيماي روسي سايوز توانايي محدودي براي بازگرداندن بار دارد.
شاتل به‌گونه‌اي طراحي شده بود كه طول عمر آن 100‌پرتاب، ي1010‌سال كاري بود. ابتدا 4شاتل فضايي ساخته شده بودند: كلمبيا، چلنجر، ديسكاوري و آتلانتيس. چلنجر همان‌گونه كه ذكر آن رفت هنگام پرتاب در 1986 منهدم شد و انديور به‌عنوان جايگزين ساخته شد. كلمبيا نيز هنگام بازگشت در سال 2003 منهدم شد. برنامه طراحي و ساخت شاتل در اواخر دهه1960 شروع شد. ناسا در 2004 اعلام كرد كه شاتل فضايي در 2011 ‌بازنشسته خواهدشد.

جانشينان شاتل
 

پس از گذشت 3دهه از عمر شاتل و پايان گرفتن دوره آن، آمريكا وسيله ديگري براي اعزام فضانورد به فضا ندارد. سازمان فضايي آمريكا، ناسا، اكنون انتظار دارد كه بخش خصوصي نسل جديدي از فضاپيماها را براي انتقال خدمه و بار به ايستگاه فضايي بين‌المللي و مدارهاي سطح پايين زمين، عرضه كند.
جانشينان احتمالي شاتل عبارتند از:

بلو اوريجن
 

از ميان 4 شركتي كه توسط ناسا براي تأمين منابع مالي ساخت وسيله، جايگزين شاتل شده‌اند، شايد كمتر شناخته‌شده‌ترين آنها بلو اوريجن و فضاپيماي ساخت آن باشد. كپسول خدمه بلو اوريجن طوري طراحي شده است كه با راكت اطلس 5 راه‌اندازي شود. قرار است سرانجام از سيستم ساخته شده توسط خود بلو ‌اوريجن براي پرتاب استفاده شود.

دراگون (اژدها)
 

اسپيس ايكس، نخستين شركت خصوصي بود كه در سال2010 فضاپيما به مدار فرستاد و آن را به زمين برگرداند. در اين ماموريت از كپسول بدون سرنشين دراگون استفاده شده بود. اين شركت تخمين مي‌زند كه دراگون مي‌تواند 7فضانورد را به ايستگاه فضايي حمل كند. هزينه هر صندلي براي چنين ماموريتي 20ميليون دلار است. اواخر سال‌جاري ميلادي دراگون قرار است 12 ماموريت حمل بار را به ايستگاه فضايي انجام دهد.

دريم چيز
 

در نگاه اول به‌نظر مي‌رسد كه دريم چيزر، نمونه كوچك‌تر شاتل فضايي باشد. در واقع طرح اصلي آن به نمونه‌اي به نام اچ‌ال- 20 بر مي‌گردد كه قرار بود به‌عنوان قايق نجات در ايستگاه فضايي به كار رود، ولي ساختش ناتمام ماند.

سي‌اس‌تي- 100
 

سي‌اس‌تي- 100 نخستين وسيله ساخت بوئينگ براي جايگزيني شاتل در قالب برنامه توسعه سفرهاي فضايي تجاري ناسا است. هدف اصلي ساخت اين وسيله نقليه فضايي، انجام كارهاي فني تعمير و نگهداري ايستگاه فضايي بين‌المللي است؛ اگر چه بوئينگ اعلام كرده است كه اين فضاپيما مي‌تواند براي توريسم فضايي نيز استفاده شود.
منبع:همشهري آنلاين
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb