سرّ تأثير نماز و روزه بر دعا
"اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْمَعْ نِدَائِي إِذَا نَادَيْتُكَ وَ اسْمَعْ دُعَائِي إِذَا دَعَوْتُكَ وَ أَقْبِلْ عَلَيَّ إِذَا نَاجَيْتُكَ
فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَيْكَ وَ وَقَفْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ "[1]
خدايا بر محمد و خاندانش درود فرست و صدايم را بشنو هنگامي كه تو را صدا مي زنم؛ به دعايم گوش فرا ده، آن هنگام كه تو را مي خوانم و رو به من فرما در آن زمان كه با تو نجوا مي كنم. همانا من به سوي تو فرار كرده‌ام و در مقابل تو ايستاده-ام.
در باب دعا چند تقسيم بندي وجود دارد كه يكي از آن ها دعاي مأثور و غير مأثور است. دعاي مأثور به اين معنا است كه از ناحيه اولياي خدا قالب ريزي شده است و انسان نمي تواند در آن ها دخالت و تصرف كند. ما بعداً وارد اين بحث مي شويم و ادعيه اي را كه از ائمه و معصومين (صلوات الله عليهم اجمعين) وارد شده است، بررسي خواهيم كرد. ـ ان‌شاءالله ـ دعاي غيرمأثور هم دعايي است كه انشا و قالب ريزي آن به عبد واگذار شده است. يعني هركس مي تواند خواسته هايش را در قالبي بريزد و از خدا تقاضا كند. اين را مي‌گوييم دعاي غيرمأثور. بحث من در سال گذشته بر روي ادعيه غيرمأثوره متمركز بود.
اين را هم عرض كردم كه اين طور نيست كه دعاي غيرمأثور به طور مطلق باشد و هيچ شرايطي نداشته باشد؛ بلكه داراي يك سري آداب و شرايطي است كه من در جلسات گذشته شايد در بيش از بيست جلسه اموري را نسبت به قالب هاي دعا و نوع تقاضاهايي كه بنده از خدا مي خواهد مطرح كردم كه عبد بايد آن شرايط را رعايت كند.
اما آنچه كه مي خواستم به آن اشاره كنم اين است كه ما به طور كلي در معارفمان به دستوراتي برخورد مي كنيم كه از ناحيه اولياي خدا در باب دعا كردن صادر شده است و مي بينيم كه اين دستورات را در روابط گوناگون مطرح مي‌كنند.[2] اولياء خدا در اين روايات اموري را در رابطه با دعا مطرح مي كنند كه گويي بر روي دعا اثر دارند. اصل بحث من اين است كه اثر اين امور بر روي دعا چگونه اثري است؟[3]
يك مثال مي زنم براي اينكه سطح مطلب تقريباً تا حدودي عمومي شود. مثلاً در جلسه گذشته ما روايتي را مطرح كرديم كه دعا در ماه مبارك رمضان مستجاب است. اين روايت مسأله "زمان " را در اينجا مطرح مي كند. يعني زمان روي دعا مؤثر است. يا در مسأله ضريب پاداش تلاوت قرآن نازل، يك آيه از آن اگر در اين ماه خوانده شود، پاداش آن مساوق با تلاوت يك ختم قرآن در ماه‌هاي ديگر است. جلسه گذشته من اين روايات را خواندم. هم نسبت به قرآن نازل داريم كه اين ماه در پاداش آن بسيار تأثير دارد، هم درباره قرآن صاعد -يعني دعا- داريم كه اين زمان خاص، تأثيرگذار است. قرآن سخن ربّ با عبد است و دعا سخن عبد با ربّ است. در اين قرآن صاعد هم دوباره مي‌بينيم كه همين زمان، مؤثر است و دعا در اين ماه مستجاب مي شود.
بحث من به صورت كلي است. يك وقت بحث "زمان " مطرح است، يك وقت بحث "مكان " است كه بر روي دعا تأثير مي گذارد؛ مثل مسجد، حرم هاي مطهره ائمه(عليهم السلام) و حرم و حائر حسيني (عليه السلام).[4] بعد هم مي‌بينيم كه يك سنخ اعمال را هم مطرح مي‌كنند كه مثلاً اگر قبل از دعا انجام شود، روي دعا اثر ميگذارد. حالا من سرآمد اعمال را مطرح ميكنم، رواياتِ آن را هم مطرح ميكنم. بحث در اين است كه اين امور بر روي دعا اثر دارد. اين يعني چه؟
من دو عمل را كه بخصوص در ماه مبارك رمضان بيشتر مورد ابتلاء ما هست، مطرح ميكنم. ما در روايات بسيار داريم كه كسي كه حاجتي دارد، اگر نماز بخواند و در نماز يا بعد از نماز دعا كند، دعايش مستجاب است.
در اين روايت از نظر طلبگي مفسّر تمام رواياتي است كه در باب دعا وارد شده و مي‌فرمايد "نماز بخوان، بعد دعا كن ". اين روايت، مفسّر تمام آن ها است. من اين ها را پشت سر هم و به ترتيب خواندم تا آنهايي كه اهل فضلند، دقت كنند. اين روايت، مفسّر آن روايتها است.[10] اينجا دارد: "إِستَعينوا " إستعينوا از "عون " به معني كمك است. عون و اعانه، يعني "كمك كردن " و إستعانت يعني "كمك گرفتن ". "اِسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة " يعني از نماز و روزه كمك بگيريد. حضرت اين را كجا مي فرمايد؟ در آنجايي كه ميخواهي دعا كني و بايد تير دعاي تو به هدف استجابت بخورد، مي گويد اينجا از نماز كمك بگير.
معناي كمك گرفتن چيست؟ معنايش اين است كه مثلاً من كاري را مي خواهم انجام بدهم و اينجا به تنهايي نميتوانم موفق شوم. يعني آن كاري كه ميخواهم انجام دهم، بُرد و كاربرد دارد، اما من را به مقصد و هدفي كه ميخواهم نميرساند. لذا بايد از يك چيز ديگري كمك بگيرم تا كاربرد آن تأمين شود. بايد براي اينكه به هدف برسم، كمك بگيرم. معناي "إستعينوا " اين است. از صبر و نماز براي اينكه دعايت به اجابت برسد، كمك بگير.
اينجا بحث اين نيست كه نماز نسبت به دعا مقتضي درست مي كند كه به اجابت برسد. در خودِ دعا مقتضي براي اجابت وجود دارد. نماز اين مقتضي را يا تشديد ميكند يا به فعليت ميرساند و يا به اجابت سرعت ميدهد.[11] يكي از اين سه مورد است. خود دعا مستقلاً كاربرد دارد. دعا كاربرد دارد، اما اين امور كمك هستند براي دعا؛ يا براي اينكه مقتضي را تشديد كنند، يا به فعليت برسانند و يا سرعت در اجابت ايجاد كنند. جمع بين تمام روايات و آياتي كه ما در اين باب داريم اين است كه من عرض كردم. آن‌وقت در اينجا حضرت مي گويد كه از نماز كمك بگير! يعني در خودِ دعا مقتضي به اجابت رسيدن هست. اما از نماز كمك بگير. اين‌ها كمكند.
در باب صبر هم در ذيل همين آيه شريفه ما روايات بسياري داريم؛ نه يكي دو مورد. روايات زيادي هست كه مراد از صبر همان صوم و روزه است. روايت از امام هفتم (عليه السلام) است كه: "الصَّبْرُ الصَّوْمُ إِذَا نَزَلَتْ بِالرَّجُلِ الشِّدَّةُ أَوِ النَّازِلَةُ فَلْيَصُمْ إنَّ اللَّهُ يَقُولُ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ ".[12] يا امام صادق (عليه السلام) مي‌فرمايند: "الصَّبْرُ الصِّيَامُ ".[13] و يا در روايت ديگري دارد: "إِذَا نَزَلَتْ بِالرَّجُلِ النَّازِلَةُ وَ الشَّدِيدَةُ فَلْيَصُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ يَعْنِي الصِّيَامُ ".[14] روايت متعددي هست، آن هايي كه اهل اين مباحث هستند، بروند و در اين روايات دقت كنند. اين روايات مي‌گويد از روزه و نماز كمك بگير. دعا كاربرد دارد، اما عواملي هستند كه در تقويت مقتضي، يا به فعليت رساندن، يا تسريع در اجابت بر روي دعا اثر مي گذارند.
من اوّل اين دو عمل را مطرح كردم كه شما نگاه كنيد به آدابي كه راجع به ماه مبارك رمضان هست، ببينيد اوّلين دعاهايي كه مخصوص اين ماه وارد شده است، دعاهاي بعد از نماز است. "اللّهُمَّ ارزُقنِي حَجَّ بَيتِكَ الحَرَام... "، "يا عَلِي ُّيا عَظِيمُ يا غَفُورُ يا رَحيم... "، "اللَّهُمَّ أدخِل عَلَي أهلِ القُبُورِ السُّرُور... "؛ اين دعاها همه، براي بعد از نماز است؛ آن هم در ماه رمضان كه انسان روزه است. دقيقاً همه اين‌ها حساب شده است. چون كاربرد دعا با نماز و روزه بيشتر است. هم روزه كاربرد دارد، هم نماز و هم ايام اين ماه كاربرد دارد و همه اين عوامل در مستجاب شدن دعا كمك مي‌كنند. همه اين‌ها كمك مي كنند كه دعا به مقصد و هدف اجابت برسد.[15]
اما ريشه كار چيست كه صوم و صلاه روي دعا اثر مي گذارند؟ سرّ آن چيست؟ من فقط يك اشاره كنم و بگذرم؛ جلسه گذشته هم گفتم كه سرّش اين است كه اين كارها، روح عبد را از نظر اتصال به ربّش تقويت مي كند كه اين اتصال به خدا اهمّ امور در دعا است؛ يعني "انقطاع عَن غير الله و اتصال بالله تعالي ". اخلاص در دعا مهمترين مسأله براي مستجاب شدن دعا است. اينكه مي‌گويد از روزه كمك بگير، از نماز كمك بگير، كمك آن ها چيست؟ كمك آنها اين است كه انسان را بيشتر به خدا متوجه ميكند. لذا درخواستي كه ميخواهي بكني، با نماز و روزه محكمش كن تا خالصتر شود و قويتر شود. اين كار براي اين است.
چون مطلبم كلّي بود، ميخواستم اين را عرض كنم كه اين عواملي كه در بحث دعا وارد شده است -چه زماني، چه مكاني، چه عملي- اين ها همه جنبه هاي كمكي دارند. خود دعا كاربرد دارد، اما من و تو ناقصيم و اگر يك انسان كامل دعا كند، ردخور ندارد و حتماً مستجاب ميشود.
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb
فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَيْكَ وَ وَقَفْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ "[1]
خدايا بر محمد و خاندانش درود فرست و صدايم را بشنو هنگامي كه تو را صدا مي زنم؛ به دعايم گوش فرا ده، آن هنگام كه تو را مي خوانم و رو به من فرما در آن زمان كه با تو نجوا مي كنم. همانا من به سوي تو فرار كرده‌ام و در مقابل تو ايستاده-ام.
در باب دعا چند تقسيم بندي وجود دارد كه يكي از آن ها دعاي مأثور و غير مأثور است. دعاي مأثور به اين معنا است كه از ناحيه اولياي خدا قالب ريزي شده است و انسان نمي تواند در آن ها دخالت و تصرف كند. ما بعداً وارد اين بحث مي شويم و ادعيه اي را كه از ائمه و معصومين (صلوات الله عليهم اجمعين) وارد شده است، بررسي خواهيم كرد. ـ ان‌شاءالله ـ دعاي غيرمأثور هم دعايي است كه انشا و قالب ريزي آن به عبد واگذار شده است. يعني هركس مي تواند خواسته هايش را در قالبي بريزد و از خدا تقاضا كند. اين را مي‌گوييم دعاي غيرمأثور. بحث من در سال گذشته بر روي ادعيه غيرمأثوره متمركز بود.
اين را هم عرض كردم كه اين طور نيست كه دعاي غيرمأثور به طور مطلق باشد و هيچ شرايطي نداشته باشد؛ بلكه داراي يك سري آداب و شرايطي است كه من در جلسات گذشته شايد در بيش از بيست جلسه اموري را نسبت به قالب هاي دعا و نوع تقاضاهايي كه بنده از خدا مي خواهد مطرح كردم كه عبد بايد آن شرايط را رعايت كند.
بررسي امور تأثيرگذار بر استجابت دعا
اما آنچه كه مي خواستم به آن اشاره كنم اين است كه ما به طور كلي در معارفمان به دستوراتي برخورد مي كنيم كه از ناحيه اولياي خدا در باب دعا كردن صادر شده است و مي بينيم كه اين دستورات را در روابط گوناگون مطرح مي‌كنند.[2] اولياء خدا در اين روايات اموري را در رابطه با دعا مطرح مي كنند كه گويي بر روي دعا اثر دارند. اصل بحث من اين است كه اثر اين امور بر روي دعا چگونه اثري است؟[3]
تأثير ماه مبارك رمضان بر دعا
يك مثال مي زنم براي اينكه سطح مطلب تقريباً تا حدودي عمومي شود. مثلاً در جلسه گذشته ما روايتي را مطرح كرديم كه دعا در ماه مبارك رمضان مستجاب است. اين روايت مسأله "زمان " را در اينجا مطرح مي كند. يعني زمان روي دعا مؤثر است. يا در مسأله ضريب پاداش تلاوت قرآن نازل، يك آيه از آن اگر در اين ماه خوانده شود، پاداش آن مساوق با تلاوت يك ختم قرآن در ماه‌هاي ديگر است. جلسه گذشته من اين روايات را خواندم. هم نسبت به قرآن نازل داريم كه اين ماه در پاداش آن بسيار تأثير دارد، هم درباره قرآن صاعد -يعني دعا- داريم كه اين زمان خاص، تأثيرگذار است. قرآن سخن ربّ با عبد است و دعا سخن عبد با ربّ است. در اين قرآن صاعد هم دوباره مي‌بينيم كه همين زمان، مؤثر است و دعا در اين ماه مستجاب مي شود.
تأثير زمان و مكان بر دعا
بحث من به صورت كلي است. يك وقت بحث "زمان " مطرح است، يك وقت بحث "مكان " است كه بر روي دعا تأثير مي گذارد؛ مثل مسجد، حرم هاي مطهره ائمه(عليهم السلام) و حرم و حائر حسيني (عليه السلام).[4] بعد هم مي‌بينيم كه يك سنخ اعمال را هم مطرح مي‌كنند كه مثلاً اگر قبل از دعا انجام شود، روي دعا اثر ميگذارد. حالا من سرآمد اعمال را مطرح ميكنم، رواياتِ آن را هم مطرح ميكنم. بحث در اين است كه اين امور بر روي دعا اثر دارد. اين يعني چه؟
تأثير نماز و روزه بر دعا
من دو عمل را كه بخصوص در ماه مبارك رمضان بيشتر مورد ابتلاء ما هست، مطرح ميكنم. ما در روايات بسيار داريم كه كسي كه حاجتي دارد، اگر نماز بخواند و در نماز يا بعد از نماز دعا كند، دعايش مستجاب است.
- طهارت و نماز
- نماز و حمد و ثناي الهي
- نمازهاي واجب
- نماز حاجت در مصلّاي خانه
معناي كمك گرفتن از نماز و روزه
در اين روايت از نظر طلبگي مفسّر تمام رواياتي است كه در باب دعا وارد شده و مي‌فرمايد "نماز بخوان، بعد دعا كن ". اين روايت، مفسّر تمام آن ها است. من اين ها را پشت سر هم و به ترتيب خواندم تا آنهايي كه اهل فضلند، دقت كنند. اين روايت، مفسّر آن روايتها است.[10] اينجا دارد: "إِستَعينوا " إستعينوا از "عون " به معني كمك است. عون و اعانه، يعني "كمك كردن " و إستعانت يعني "كمك گرفتن ". "اِسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة " يعني از نماز و روزه كمك بگيريد. حضرت اين را كجا مي فرمايد؟ در آنجايي كه ميخواهي دعا كني و بايد تير دعاي تو به هدف استجابت بخورد، مي گويد اينجا از نماز كمك بگير.
معناي كمك گرفتن چيست؟ معنايش اين است كه مثلاً من كاري را مي خواهم انجام بدهم و اينجا به تنهايي نميتوانم موفق شوم. يعني آن كاري كه ميخواهم انجام دهم، بُرد و كاربرد دارد، اما من را به مقصد و هدفي كه ميخواهم نميرساند. لذا بايد از يك چيز ديگري كمك بگيرم تا كاربرد آن تأمين شود. بايد براي اينكه به هدف برسم، كمك بگيرم. معناي "إستعينوا " اين است. از صبر و نماز براي اينكه دعايت به اجابت برسد، كمك بگير.
نقش نماز و روزه در تشديد مقتضي، به فعليت رساندن يا تسريع اجابت دعا
اينجا بحث اين نيست كه نماز نسبت به دعا مقتضي درست مي كند كه به اجابت برسد. در خودِ دعا مقتضي براي اجابت وجود دارد. نماز اين مقتضي را يا تشديد ميكند يا به فعليت ميرساند و يا به اجابت سرعت ميدهد.[11] يكي از اين سه مورد است. خود دعا مستقلاً كاربرد دارد. دعا كاربرد دارد، اما اين امور كمك هستند براي دعا؛ يا براي اينكه مقتضي را تشديد كنند، يا به فعليت برسانند و يا سرعت در اجابت ايجاد كنند. جمع بين تمام روايات و آياتي كه ما در اين باب داريم اين است كه من عرض كردم. آن‌وقت در اينجا حضرت مي گويد كه از نماز كمك بگير! يعني در خودِ دعا مقتضي به اجابت رسيدن هست. اما از نماز كمك بگير. اين‌ها كمكند.
روزه، مصداق بارز صبر
در باب صبر هم در ذيل همين آيه شريفه ما روايات بسياري داريم؛ نه يكي دو مورد. روايات زيادي هست كه مراد از صبر همان صوم و روزه است. روايت از امام هفتم (عليه السلام) است كه: "الصَّبْرُ الصَّوْمُ إِذَا نَزَلَتْ بِالرَّجُلِ الشِّدَّةُ أَوِ النَّازِلَةُ فَلْيَصُمْ إنَّ اللَّهُ يَقُولُ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ ".[12] يا امام صادق (عليه السلام) مي‌فرمايند: "الصَّبْرُ الصِّيَامُ ".[13] و يا در روايت ديگري دارد: "إِذَا نَزَلَتْ بِالرَّجُلِ النَّازِلَةُ وَ الشَّدِيدَةُ فَلْيَصُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ يَعْنِي الصِّيَامُ ".[14] روايت متعددي هست، آن هايي كه اهل اين مباحث هستند، بروند و در اين روايات دقت كنند. اين روايات مي‌گويد از روزه و نماز كمك بگير. دعا كاربرد دارد، اما عواملي هستند كه در تقويت مقتضي، يا به فعليت رساندن، يا تسريع در اجابت بر روي دعا اثر مي گذارند.
سرّ دعاهاي بعد از نماز
من اوّل اين دو عمل را مطرح كردم كه شما نگاه كنيد به آدابي كه راجع به ماه مبارك رمضان هست، ببينيد اوّلين دعاهايي كه مخصوص اين ماه وارد شده است، دعاهاي بعد از نماز است. "اللّهُمَّ ارزُقنِي حَجَّ بَيتِكَ الحَرَام... "، "يا عَلِي ُّيا عَظِيمُ يا غَفُورُ يا رَحيم... "، "اللَّهُمَّ أدخِل عَلَي أهلِ القُبُورِ السُّرُور... "؛ اين دعاها همه، براي بعد از نماز است؛ آن هم در ماه رمضان كه انسان روزه است. دقيقاً همه اين‌ها حساب شده است. چون كاربرد دعا با نماز و روزه بيشتر است. هم روزه كاربرد دارد، هم نماز و هم ايام اين ماه كاربرد دارد و همه اين عوامل در مستجاب شدن دعا كمك مي‌كنند. همه اين‌ها كمك مي كنند كه دعا به مقصد و هدف اجابت برسد.[15]
سرّ تأثير نماز و روزه بر دعا
اما ريشه كار چيست كه صوم و صلاه روي دعا اثر مي گذارند؟ سرّ آن چيست؟ من فقط يك اشاره كنم و بگذرم؛ جلسه گذشته هم گفتم كه سرّش اين است كه اين كارها، روح عبد را از نظر اتصال به ربّش تقويت مي كند كه اين اتصال به خدا اهمّ امور در دعا است؛ يعني "انقطاع عَن غير الله و اتصال بالله تعالي ". اخلاص در دعا مهمترين مسأله براي مستجاب شدن دعا است. اينكه مي‌گويد از روزه كمك بگير، از نماز كمك بگير، كمك آن ها چيست؟ كمك آنها اين است كه انسان را بيشتر به خدا متوجه ميكند. لذا درخواستي كه ميخواهي بكني، با نماز و روزه محكمش كن تا خالصتر شود و قويتر شود. اين كار براي اين است.
چون مطلبم كلّي بود، ميخواستم اين را عرض كنم كه اين عواملي كه در بحث دعا وارد شده است -چه زماني، چه مكاني، چه عملي- اين ها همه جنبه هاي كمكي دارند. خود دعا كاربرد دارد، اما من و تو ناقصيم و اگر يك انسان كامل دعا كند، ردخور ندارد و حتماً مستجاب ميشود.
پي‌نوشت‌ها:
[1]. بحارالأنوار 91 96
[2]. ما در مأثوره هم حتي مي بينيم كه ادعيه موقته و غيرموقته داريم. موقته هم روزانه، شبانه و ماهانه دارد كه بعداً بايد جداگانه بحث كنيم.
[3]. اصل بحث من همين است. بعداًوارد جزئيات آن ميشوم. من امشب يك طرحي را مي خواهم بريزم كه ـ ان‌شاءالله ـ جلسه آينده تعقيبش كنيم.
[4]. بعداً مي رسم و همه اين‌ها را جداگانه بحث ميكنم، چون اين ها هر كدام بحث جداگانهاي براي خودش دارد. من امشب دارم مطالب را به صورت كلي ميگويم، ميخواهم يك بحث كلي مطرح كنم و بعد سراغ مصاديق بروم.
[5]. وسائلالشيعة 1 382
[6]. وسائلالشيعة 8 132
[7]. وسائلالشيعة 6 432
[8]. مستدركالوسائل 6 319
[9]. سوره بقره، آيه 45
[10]. يك روايت ديگر هم داريم كه الآن اشاره نميكنم.
[11]. من اين ها را مي گويم، چون اين حرف ها مي خواهد بماند.
[12]. بحارالأنوار 93 254
[13]. وسائلالشيعة 10 407
[14]. الكافي 4 63
[15]. بحث "صوم از مصاديق صبر است " را من متوجه مي شوم نه اينكه متوجه نمي شوم. ولي الآن اين موضوع بحث من نيست
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb
/ج
