ويژگي‏هاي مرد خوب از ديدگاه پيامبر اعظم (ص)

اسلام همان‏گونه كه به مردان سفارش مي‏كند در انتخاب همسر دقت كنند، به دختران و پدران و مادرانشان هم سفارش مي‏كند در انتخاب شوهر، معيارهاي خاصي را در نظر بگيرند. اهميت اين مسئله تا آن جاست كه ازدواج را طوق بندگي دانسته است. بنا براين، هر كس دختر خود را شوهر دهد، او را به بندگي داده است. پس بايد بنگرد كه دختر خود را به بندگي چه كسي مي‏دهد.

تشكيل خانواده با ازدواج امكان‏پذير است. زن و مردي كه هيچ رابطه و وابستگي به يكديگر ندارند، با اين پيمان مقدس، خود را به يكديگر وابسته مي‏بينند و بر اساس آن، روابط بسيار نزديك و دل‏بستگي فراواني نسبت به يكديگر پيدا مي‏كنند.
ازدواج در گام نخست مي‏تواند مايه آرامش، رشد و پويايي زن و شوهر باشد و در مرحله بالاتر، زمينه‏ساز تولد فرزند يا فرزنداني شود. از آنجا كه اسلام به اين نهاد مقدس توجه ويژه دارد، ازدواج بيش از پيش اهميت مي‏يابد تا آنجا كه پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله هميشه افراد را به ازدواج تشويق مي‏كرد.

1. تشويق به ازدواج

-----------------------
خداوند در قرآن كريم، به خانواده‏ها چنين سفارش مي‏كند:
بي‏همسران خود و غلامان و كنيزان درست‏كارتان را همسر دهيد. اگر تنگ‏دستند، خداوند، آنها را از فضل خويش بي‏نياز خواهد كرد و خدا، گشايشگر داناست. (نور: 32)
پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله نيز با پيروي از قرآن كريم، همه را با شيوه‏هاي گوناگون به ازدواج تشويق مي‏كند.

الف) ازدواج، سنّت رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله

-----------------------------------------------------
حضرت محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله، ازدواج را سنّت و روش خود معرفي مي‏كرد، بنا براين، شايسته است يك مسلمان از سنّت و روش پيامبر پيروي كند. آن حضرت مي‏فرمود: "أَلنِّكاحُ سُنَّتِي فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي؛ ازدواج، سنّت و روش من است. پس هر كه از سنّت من روي گرداند، از من نيست ".1

ب) ازدواج، محبوب خدا

---------------------------
پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله درباره ازدواج فرمود:
ما بُنِيَ فِي الإِسَلامِ بِناءٌ أَحَبُّ إِلَي اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ، وَ أَعَزُّ مِنَ التَّزْوِيِجِ.2
هيچ بنايي در اسلام نهاده نشده است كه نزد خداوند ـ عزوجل ـ محبوب‏تر و عزيزتر و ارجمندتر از ازدواج باشد.

ج) ازدواج، سبب پاكي و پاكيزگي

--------------------------------------
پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله، ازدواج را سبب پاك و پاكيزه بودن انسان در ديدار با پروردگار مي‏داند:
مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَلْقَي اللّه‏َ طاهِراً مُطَهَّراً فَلْيَلْقَهُ بِزَوجَةٍ.3
هر كس دوست دارد خدا را پاك و پاكيزه ديدار كند، در حالي كه متأهل است، خدا را ديدار كند.

د) ازدواج، مايه نزديكي و دوستي با خدا

----------------------------------------------
مؤمن، محبت و دوستي خدا را بر هر چيزي ترجيح مي‏دهد. پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله براي نزديك شدن به خداوند، راه‏هاي فراواني را به رهروان خويش نشانمي‏دهد كه يكي از آنها ازدواج است. كسي كه براي خشنودي خداوند ازدواج مي‏كند، سزاوار دوستي با پروردگار است. حضرت رسول اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آلهفرموده است:
مَن نَكَحَ للّه‏ِ وَأَنْكَحَ لِلّهِ اسْتَحَقَّ وَلايَةَ اللّه‏ِ.4
هر كس براي خدا ازدواج كند و براي خدا كسي را به ازدواج ديگري درآورد، سزاوار ولايت و دوستي خدا است.

ه ) ازدواج، سبب حفظ دين

--------------------------------
پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله براي تشويق جوانان به ازدواج، برخي آثار و بركت‏هاي ازدواج را در دنيا و آخرت براي آنها بيان مي‏كند. از جمله آثاري كه حضرت به آن اشاره دارد، حفظ دين است. ايشان در كلامي مي‏فرمايد:
أَيُّما شابٍّ تَزَوَّجَ فِي حَداثَةِ سِنِّهِ عَجَّ شَيْطانُهُ: يا وَيْلَهُ عَصَمَ مِنِّي دِينَهُ.5
هر جواني كه در دوره جواني خود ازدواج كند، شيطانش فرياد برآورد كه: واي بر او! دين خود را از [گزند] من حفظ كرد.
همچنين در جايي ديگر مي‏فرمايد:
إِذا تَزَوَّجَ الْعَبْدُ فَقَدِ اسْتَكْمَلَ نِصْفَ الدِّينِ، فَلْيَتَّقِ اللّه‏َ فِي النِّصْفِ الْباقِي.6
هرگاه بنده ازدواج كند، نصف دين را كامل كرده است و براي [حفظ] نصف ديگر بايد تقواي خدا پيشه كند.

و) ازدواج، عامل برتري

-------------------------
پيامبر اعظم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مي‏فرمايد:
أَلْمُتَزَوِّجُ النّائمُ أَفْضَلُ عِنْدَاللّه‏ِ مِنَ الصّائِمِ القائِمِ الْعَزَبِ.7
انسان ازدواج كرده خفته، نزد خدا از انسان عزب روزه‏گير شب‏زنده‏دار برتر است.

ز) ازدواج، مايه افزايش روزي

--------------------------------
پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود:
إِتَّخِذُوا الأَهْلَ، فَإِنَّهُ أرْزَقُ لَكُمْ.8
زن بگيريد؛ زيرا ازدواج كردن، روزي شما را بيشتر مي‏كند.

ح) ازدواج، نيكو گرداننده اخلاق

-----------------------------------
آن حضرت فرمود:
مردان عزب خود را زن دهيد؛ زيرا با اين كار، خداوند، اخلاق آنان را نيكو مي‏گرداند و روزي‏هايشان را زياد مي‏كند و بر جوان‏مردي‏هاي آنان مي‏افزايد.9

2. ويژگي‏هاي زن شايسته

================
مهم‏ترين ويژگي‏هاي زن خوب از ديدگاه پيامبر اعظم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله عبارتند از:

الف) دين‏داري

----------------
حضرت محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مي‏فرمود: "فَعَلَيْكُمْ بِذاتِ الدِّينِ؛ پس بر شما باد به [ازدواج] با زنان دين‏دار ".10
زن دين‏دار، زني است كه خدا را مي‏شناسد، به قيامت معتقد است و به دستورهاي الهي جامه عمل مي‏پوشاند. چنين زني، پاكدامن، امين، مهربان در برابر شوهر خود، فروتن و در برابر نامحرمان، متكبر است. اين ويژگي‏ها كه از دين‏داري وي سرچشمه مي‏گيرد، سبب شيرين شدن زندگي خانوادگي مي‏شود. پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله درباره ازدواج مردان با زنان مي‏فرمايد:
به خاطر چهار چيز با زنان ازدواج مي‏كنند: مال و ثروت؛ دين‏داري؛ زيبايي و اصل و نسب و خانواده. پس تو با زنان دين‏دار ازدواج كن.11

ب) اصالت خانوادگي

-----------------------
مشهور است كه پيامبر اعظم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: "إِيّاكُمْ وَ خَضْرَاءَ الدِّمَنِ؛ از گياه روييده در خرابه بپرهيزيد. " از حضرت پرسيدند كه مقصود از خضراء الدِّمَن يا همان گياه روييده در خرابه چيست؟ حضرت فرمود: "أَلْمَرْأَةُ الحَسْناءُ فِي مَنْبِتِ السَّوءِ؛ زن زيبارويي كه در خانواده‏اي فاسد رشد كرده است ".12
حديث معروف: "أَلسَّعِيدُ مَنْ سَعِدَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ وَالشَّقِيُّ مَنْ شَقِيَ فِي بَطْنِ أُمَّهِ؛ سعادتمند كسي است كه در شكم مادرش سعادتمند است و بدبخت كسي است كه در شكم مادرش بدبخت شده است "،13 به اهميت وجود مادر در تكوين سرشت آدمي اشاره دارد. وراثت و نقش مادر در جسم و جان فرزند انكارناپذير است. پيامبر اسلام در همين زمينه فرموده است: "وَانْظُرْ فِي أَيِّ نِصابٍ تَضَعُ وَلدَكَ فَإِنَّ الْعِرْقَ دَسّاسٌ؛ بنگر فرزند خود را در چه مكاني قرار مي‏دهي؛ زيرا رگ و ريشه در فرزند اثر مي‏گذارد. "14 همچنين در سخني ديگر مي‏فرمايد: "تَزَوَّجُوا فِي الحِجْزِ الصّالِح فَإِنَّ الْعِرْقَ دَسّاسٌ؛ با خانواده صالح (خوب و شايسته) ازدواج كنيد كه رگ و ريشه (خون) در فرزند اثر مي‏گذارد ".15

ج) هم‏كفو و هم رتبه بودن

------------------------------
هم‏كفو بودن؛ يعني هم‏سنخ و هم رتبه بودن. اين ويژگي مي‏تواند زمينه‏هاي انس، الفت و آسايش زن و مرد را فراهم سازد. هرچه زن و شوهر از نظر اجتماعي، اقتصادي، علمي، اخلاقي و زيبايي به يكديگر نزديك‏تر و داراي نقاط مشترك بيشتري باشند، زمينه انس و الفت بيشتري در آنها به وجود مي‏آيد.16 درواقع، اين مسئله از مهم‏ترين عوامل استحكام روابط ميان زن و شوهر به شمار مي‏رود.
پيامبر اعظم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله افزون بر دين‏داري، اصالت خانوادگي، هم‏رتبه و هم سنخ بودن، ويژگي‏هاي ديگري را نيز براي يك همسر خوب برمي‏شمرد. از جمله: شوهر دوست بودن، عفيف بودن، عزيز دو خانواده، خاضع در برابر شوهر،17 دوشيزه، زايا، كم مهريه، زيبا روي و... .
أَفضَلُ نِساءِ اُمَّتِي أَصبَحُهُنَّ وَجْها وَ أقَلُّهُنَّ مَهراً.18
بهترين زنان امت من، خوب‏روي‏ترين و كم مهريه‏ترين آنان هستند.
زنان زيباروي معمولاً مهريه‏هاي سنگيني دارند، ولي زن مؤمن كه از امت پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله است، تنها سعادت خانواده را در نظر دارد و مهريه خود را كم قرار مي‏دهد. بر اساس روايت‏هاي گوناگون از ائمه اطهار، مهريه سنگين نشانه شومي زن و ازدواج است.

3. ويژگي‏هاي مرد خوب

===============
اسلام همان‏گونه كه به مردان سفارش مي‏كند در انتخاب همسر دقت كنند، به دختران و پدران و مادرانشان هم سفارش مي‏كند در انتخاب شوهر، معيارهاي خاصي را در نظر بگيرند. اهميت اين مسئله تا آن جاست كه ازدواج را طوق بندگي دانسته است. بنا براين، هر كس دختر خود را شوهر دهد، او را به بندگي داده است. پس بايد بنگرد كه دختر خود را به بندگي چه كسي مي‏دهد.19

الف) امانت‏داري

-------------------
قرآن كريم هنگام نقل داستان حضرت موسي عليه‏السلام و حضرت شعيب عليه‏السلام بيان مي‏كند: "وقتي حضرت موسي عليه‏السلام خدمت حضرت شعيب عليه‏السلامرسيد، يكي از دختران شعيب عليه‏السلام به پدر خطاب مي‏كند و مي‏گويد: اي پدر او را استخدام كن؛ چرا كه بهترين كسي است كه استخدام مي‏كني. هم نيرومند (و هم) در خور اعتماد (امين) است ". (قصص: 26)
در روايت‏هاي اسلامي آمده است: "حضرت شعيب عليه‏السلام از دختر مي‏پرسد، امين بودن اين جوان را از كجا فهميد. او عرض مي‏كند: پدر جان، من وقتي به دستور شما نزد موسي عليه‏السلام رفتم و او را دعوت به منزل نمودم، هنگامي كه خواستم جلو بيفتم و او را راهنمايي كنم، او اجازه نداد و به من گفت: شما پشت سر من حركت كنيد و از همان‏جا مرا راهنمايي كنيد... ".20

ب) دين‏داري

----------------
پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله در روايتي به دو ويژگي مرد اشاره مي‏فرمايد كه دين‏داري و امين بودن است.
إِذا جاءَكُم مَنْ تَرضَوْنَ دِينَهُ وَ أَمانَتَهُ يَخطُبُ (إِلَيْكُمْ) فَزَوِّجُو؛ إِنْ لاتَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَ فَسادٌ كَبِيرٌ.21
هرگاه كسي به خواستگاري نزد شما آمد و دين‏داري و امانت‏داري او را پسنديديد، به او زن دهيد. اگر چنين نكنيد، در روي زمين تبه‏كاري و فساد بسيار پديد خواهد آمد.
در روايت‏ها افزون بر امانت‏داري و دين‏داري، به ويژگي‏هاي ديگري چون خوش‏اخلاقي، شرافت و آبرومندي نيز اشاره شده است.

پي‌نوشت‌ها:

1. محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، 1405 ه . ق، ج 100، ص 220، ح 23.
2. همان، ص 222، ح 40.
3. محمد بن حسن حر عاملى، وسائل الشيعه، قم، مؤسسه آل البيت، 1409 ه . ق، ج 20، ص 18، ح
24912؛ بحارالانوار، ج 100، صص 220 و 221. با استفاده از سى‏دى 5/2 نور
4. ميزان الحكمه، ج 5، ح 7800.
5. همان، ص 7805. اين حديث در مستدرك الوسائل، ج 14، ص 149 چنين آمده است: "ما مِنْ
شابٍّ تَزَوَّجَ فِى حَداثَةِ سِنِّهِ إلاّ عَجَّ شَيْطانُهُ: يا وَيْلَهُ عَصَمَ مِنِّى ثُلُثَىْ دِينَهُ فَلْيَبَّقِ اللّه‏َ العَبدُ فِى الثُّلُثِ الْباقِى ".
6. همان، ح 7807.
7. همان، ح 7812.
8. همان، ح 7813.
9. همان، ح 7814.
10. همان، ح 7831.
11. همان، ح 7836.
12. همان، ح 7858.
13. بحارالانوار، ج 43، ص 44.
14. كنزالعمال، ج 15، ص 855.
15. همان، ص 296.
16. وسائل الشيعه، ج 14، ص 29.
17. مكارم الاخلاق، ص 200.
18. بحارالانوار، ج 103، ص 237، ح 25.
19. ميزان الحكمه، ج 5، ح 7855.
20. نك: تفسير نمونه، ج 16، ص 64.
21. همان، ح 7838.