نكات مهم در تغذيه تكميلي

تا يك سالگي در هر بار تغذيه شيرخوار با غذاي كمكي، اول شير مادر بدهيد.
غذاي جديد را از مقدار كم شروع و به تدريج متناسب با اشتهاي شيرخوار بيشتر كنيد. يادآوري مي شود در سال اول غذاي اصلي، شير مادر است و هنگام يك سالگي تقريبا نصف انرژي كودك از طريق شير مادر و نصف ديگر با غذا تامين مي شود.
از يك نوع غذاي ساده شروع كنيد، و به تدريج تنوع غذايي را بيشتر كنيد. از مواد غذايي تازه براي تهيه غذا استفاده كنيد.
غذاي باقي مانده را قبل از مصرف دوباره كاملا داغ كنيد. غذا را بيش از يك بار گرم نكنيد.
بعد از يك سالگي مقدار كمي نمك به غذاي شيرخوار اضافه كنيد.
حتما نمك يددار مصرف كنيد.
بسته به تمايل كودك از چاشني هايي مثل آب نارنج، ليموترش يا ماست براي بهبود طعم غذا استفاده كنيد.
سبزي را قبل از مصرف كاملا بشوييد و بلافاصله پس از خرد كردن آن را به غذا اضافه كنيد. چنانچه اين فاصله زماني طولاني شود ارزش غذايي آن كم مي شود.
پخت طولاني مدت سبزي ها نيز ارزش غذايي آنها را كم مي كند.
مصرف حتي مقدار كمي گوشت، ارزش غذايي را افزايش مي دهد. بدين منظور هر نوع گوشت مانند گوسفند، گوساله، مرغ و ماهي كه در دسترس داريد، مصرف كنيد.
قبل از طبخ گوشت آنرا ابتدا به قطعات كوچكي تقسيم كنيد تا كاملا پخته و نرم شود، از گوشت چرخ كرده هم مي توان استفاده كرد.
در دستور غذاهاي کودک كره در انتهاي طبخ اضافه شده است ولي در صورت تمايل مي توان ابتداي طبخ هم اضافه كرد.
در دستور تهيه بعضي غذاها مقداري كره براي هنگام طبخ به كار مي رود و مقداري نيز موقع مصرف اضافه شود.
چنانچه كره در دسترس نداريد از روغن استفاده كنيد، در اين صورت 1 قاشق مرباخوري روغن جامد يا 1 قاشق غذاخوري مايع بريزيد.
مصرف روغن مايع بهتر از جامد است.
در مورد كودكاني كه روند رشدشان خيلي بيشتر از طبيعي است، مقدار مصرف كره را كمتر كنيد و بر عكس اگر كودك تاخير رشد دارد كمي بيشتر كره بريزيد.
در صورت ابتلاي كودك به يبوست، 2 عدد آلو را شسته و به سوپ اضافه كنيد. و قبل از كشيدن غذا، هسته هاي آنرا بگيريد.

عوامل خطر در دوران تغذيه تكميلي
 

كودك بعد از 6 ماهگي وارد مرحله جديدي از زندگي مي شود. در اين زمان شير مادر به تنهايي نمي تواند نيازهاي بدن و سلول هاي در حال رشد او را تامين كند و او بايد بخشي از نيازهاي خود را از غذاهايي بگيرد كه توسط مادر يا فرد مراقبت كننده تهيه مي شود. چگونگي تهيه غذاي كمكي، رعايت بهداشت در تهيه و نگهداري آن و زمان شروع كردن غذا همگي مي توانند در روند تغذيه و رشد كودك موثر باشند. در اين دوران اغلب كودكان كشور به دلايل مختلفي كه اكثر آنها به راحتي قابل پيشگيري هستند. دچار كم وزني و افت رشد مي شوند. مهمترين عواملي كه مي تواند سلامت كودك را در معرض خطر قرار مي دهد عبارتند از:
1- شيردهي ناكافي
2- شروع غذاي كمكي زودتر از پايان شش ماهگي
3- شروع غذاي كمكي ديرتر از پايان شش ماهگي
4- تغذيه كودك با غذاهاي رقيق يا شكم پر كن
5- روش هاي نادرست غذادادن به كودك
6- رعايت نكردن اصول بهداشت غذاي كودك

1. شيردهي ناكافي
 

همزمان با شروع غذاي كمكي نبايد تعداد دفعات شيردهي كاهش يابد زيرا هنوز غذاي اصلي كودك شير مادر است و بايد تغذيه با شير مادر بر حسب ميل كودك و به دفعات ادامه يابد. هر چه تعداد دفعات شيردهي كم شود، ميزان توليد شير مادر كاهش مي يابد و همين مسئله ممكن است كودك را مبتلا به افت رشد و سوء تغذيه كند.

2. شروع غذاي كمكي زودتر از پايان شش ماهگي
 

غذاي كمكي بايد بعد از پايان شش ماهگي شروع شود.
خطر ابتلاي كودك به اسهال بيشتر مي شود. زيرا هنوز دستگاه گوارش كودك توانايي پذيرش غذا را ندارد و نمي تواند آنها را هضم و جذب كند.
خطر بروز حساسيت بيشتر مي شود و ممكن است اين اثر در سال هاي بعدي عمر بروز كند.
تمايل شيرخوار براي خوردن شير مادر كمتر مي شود. اين مسئله باعث كم شدن ترشح شير مادر مي شود و در نتيجه كند شدن رشد كودك مي گردد.

3. شروع غذاي كمكي ديرتر از پايان شش ماهگي
 

بعد از پايان شش ماهگي بايد غذاي كمكي به شيرخوار داده شود، چون نيازهاي غذايي كودك در اين سن تنها با شير مادر تامين نمي گردد.
رشد كودك كند مي شود و ادامه اين وضعيت او را براي ابتلا به سوء تغذيه مستعد مي كند. پذيرش كودك را براي خوردن غذاهاي جديد كم مي كند و ممكن است حتي تا يك سالگي كودك به خوردن غذاهاي جامد علاقه اي نشان ندهد.

4. تغذيه كودك با غذاهاي رقيق يا شكم پُركن
 

نبايد معده كودك را با غذاهاي رقيق يا پر حجم پر كرد زيرا:
حجم معده كودك كوچك است و كودك احساس سيري مي كند در حالي كه مواد مغذي مورد نياز سلول هاي خود را دريافت نكرده است يعني سلول هاي او گرسنه هستند.
غذاهاي رقيق، نياز غذايي كودك را تامين نمي كنند.
به دليل پر شدن معده، تمايل او براي شير مادر كم مي شود.
و در نهايت رشد كودك كند مي شود.

5. روش هاي نادرست غذا دادن به كودك
 

گرچه توصيه مي شود غذا را طوري به كودك بدهيد كه در او ميل به خوردن بيشتر شود، ولي اين به آن مفهوم نيست كه براي خوردن غذا به كودك التماس كنيد يا رفتاري داشته باشيد كه كودك احساس كند غذا را به خاطر مادر مي خورد. دادن جايزه براي غذا خوردن ممكن است يك يا دو وعده موثر باشد ولي در دراز مدت هم براي كودك و هم براي مادر عذاب آور خواهد شد.

6. رعايت نكردن اصول بهداشت غذاي كودك
 

اصول بهداشتي براي تهيه غذاي كودك در تمام مراحل آماده سازي غذا بايد رعايت شود. زيرا دستگاه گوارش كودك حساس است و در صورت مصرف غذاي آلوده يا استفاده از ظرف آلوده به اسهال مبتلا خواهد شد. توصيه هاي زير را براي تهيه غذاي كودك مد نظر قرار دهيد:
قبل و بعد از غذا دست هاي خود را بشوييد.
غذاها را خوب بپزيد.
غذاي كودك را تازه تهيه كنيد.
غذاهاي پخته را در ظرف درب دار و در يخچال نگهداري كنيد.
غذاي باقي مانده را قبل از مصرف كاملا حرارت دهيد.
محل تهيه و پخت غذا را تميز نگه داريد.
غذاها را از دسترس حشرات و جوندگان دور نگه داريد.
براي نوشيدن و تهيه غذا از آب پاكيزه استفاده كنيد.
مواد غذايي پاستوريزه (شير، ماست، پنير، كشك و بستني) مصرف كنيد.
منبع: ماهنامه آموزشي کودک شماره 50