مقدمه
تغييرات آب و هوا پديده اي دائمي است که در طول زمان به دنبال عوامل طبيعي و انساني رخ مي دهد. اين تغييرات بر تعدادي از عوامل سلامت نظير غذا، هوا و آب عميقاً اثرات منفي دارد و درحال حاضر يکي از چالش هاي جامعه انساني است و درصورت عدم توجه به آن در زماني نه چندان دور شديداً برسلامت انسان و کليه موجودات تأثير خواهد گذاشت. بسياري از بيماري ها از جمله مالاريا، اسهال، سوء تعذيه، تب دانگ، بيماري هاي ويروسي، قلب و عروق و تنفسي به شرايط آب و هوا حساس اند. از طرفي اين تغييرات باعث تشديد و افزايش تعداد حوادث غيرمترقبه مانند سيل، طوفان، گردباد، رانش زمين، خشکسالي، موج گرما در تمامي دنيا شده است.
آلودگي هوا
تعريف:
وجود هر ماده اي در هوا که بتواند براي انسان يا محيط او مضر باشد، اطلاق مي گردد. تاکنون 180 نوع آلاينده هوا شناسايي شده که به دو نوع طبيعي و مصنوعي تقسيم مي شود. شاخص کيفي هوا يک شاخص براي گزارش کيفيت هواي روزانه که از صفر تا پانصد (0 تا 500) در جه بندي و با پنج نوع آلوده کننده هوا (ازن روي سطح زمين، منواکسيد کربن، دي اکسيد گوگرد، دي اکسيد نيتروژن، گرد و غبار) اندازه گيري مي شود.
ترکيب هوا
9/ 99 درصد هوا از اکسيژن، نيتروژن، بخار آب و گازهاي بي اثر تشکيل شده که به صورت لايه اي با ضخامت 100-60 کيلومتر دور تا دور زمين را که جو ناميده مي شود، فرا گرفته است.
انواع آلودگي هوا
بسته به مکان دو نوع آلودگي در محيط هاي بسته و در محيط هاي باز و خارج خانه و نيز بر اساس نوع مواد به مه دود، باران اسيدي، پديده گلخانه اي و ايجاد حفره در لايه ازن تقسيم مي گردد.
منابع آلودگي هوا
1- وسايل نقليه
2- کارخانجات صنعتي
3- دود ناشي از آتش سوزي
4- گرده هاي گياهان
5- طوفان هاي شن و ماسه روان
6- گرد و غبار آتش فشاني
مواد آلوده کننده هوا علاوه بر 5 نوع ترکيب قبلي شامل سرب، سولفات ها و سولفيد نيتروژن، اکرولين و ديوکسین مي باشند.
آثار آلودگي هوا
به دو صورت آثار کوتاه مدت و دراز مدت مي باشد. آثار کوتاه مدت عبارتند از: حساسيت چشم، بيني و حلق، عفونت هاي دستگاه تنفسي، برونشيت، ذات الريه، سردرد، آلرژي، تشديد آسم و آمفیزم، خستگي، پرخاشگري و بي حوصلگي و عوارض دراز مدت شامل: بيماري مزمن تنفسي، سرطان ريه، بيماري قلبي، آسيب به مغز، کليه، اعصاب و کبد، کاهش تحرک و چاقي، مرگ زودرس، عقيمي در مردان و اختلالات رفتاري مي باشد.
روند تغييرات آب و هوا
اين تغييرات از طريق اندازه گيري افزايش ميانگين جهاني درجه حرارت اقيانوس و هوا، آب شدن برف و يخچال هاي طبيعي و بالا آمدن ميانگين جهاني سطح آب دريا مشخص مي شود. گازهاي گلخانه اي که سبب حفظ گرماي زمين مي شود در اثر احتراق سوخت فسيلي و افزايش ميزان دي اکسيد کربن حاصل از آن و نيز افزايش متان که از نشت گاز خطوط انتقال گاز، احتراق سوخت، شاليزارها، مراکز دفن بهداشتي زباله و تخمير امعايي در معده نشخوار کنندگان سبب تشديد گرماي زمين مي شود و اين پديده سبب تغييرات زير مي گردد.
گرم شدن زمين:
1- افزايش شدت تبخير← ↑ نياز محصولات کشاورزي به آب
↓ مقدار آب در دسترس
↓
خشکسالي
↓
مهاجرت روستاييان به شهر
و
حاشيه نشيني
و
روآوردن به مشاغل کاذب
و
افزايش ناهنجاري هاي اجتماعي
2- بالا آمدن سطح آب درياها ← نفوذ آب شور به آب شيرين ساحلي و تغيير کيفيت آب شيرين و افزايش املاح آبهاي شيرين ← تغيير تنوع زيستي و جانوران و گياهان منطقه.
3- آب شدن يخچالهاي طبيعي← انتقال جريان آب سرد به زير آب گرم اقيانوس ها و ايجاد جريان هاي بزرگ اقيانوسي ← افزايش طوفانها، هاريکن ها و گردبادهاي دريايي با قدرت تخريب بالاتر
↓
تخريب تأسيسات و زندگي مردم در بنادر و افزايش خسارات اقتصادي
4- افزايش بيماري هاي مناطق گرمسيري
5- افزايش زاد و ولد جوندگان مثل موش ← افزايش بيماري هاي منطقه توسط آنها
6- کاهش تنوع زيستي گياهان ← تغيير زنجيره غذايي
7- خشک شدن رودخانه ها و کم آبي ← قحطي سوء تغذيه بخصوص در مناطق فقير دنيا و گروه هاي سني پرخطر مانند کودکان و سالمندان و زنان باردار
8- جايگزين شدن سيستم هاي برودتي گازي به جاي آبي که برق بيشتري مصرف مي کنند و نياز به سرمايه گذاري براي ايجاد نيروگاه ها را زياد و درنهايت
↓
افزايش گازهاي گلخانه اي
↓
افزايش دماي کره زمين
↓
تشديد روند تغييرات
منبع:نشريه پيام پزشک، شماره 45
