كوتاهي عضله

به دنبال وقوع حادثه و ايجاد آسيب نخاعي بسته به آنكه ضايعه باعث قطع كامل نخاع شوكي شود و يا آنكه ضايعه ناقص باشد با گذشت زمان و در صورت عدم انجام درمان مناسب عوارضي براي بيمار ايجاد مي شود كه بعضاً برگشت ناپذير بوده و يا آنكه درمان اين عوارض همراه با صرف زمان زياد و يا تحمل هزينه مالي سنگين بوده كه بعضي از اين موارد درمان هيچ گاه كامل نخواهد بود با توجه به موارد فوق شروع هرچه زودتر درمانهاي توانبخشي و انجام درمان مناسب و مداوم يكي از ضرورت هايي است كه در همه بيماران آسيب نخاعي بخوبي حس مي شود. در اين سلسله نوشتارها سعي خواهد شد تا مشكلات اين بيماران به صورت جداگانه مورد بررسي و به درمان مناسب آن نيز اشاره گردد اميدواريم به قدر توان،‌ اين نوشتارها راهگشا بوده و در درمان اين عزيزان مؤثر افتد.

كوتاهي (Contractures)
 

يكي از مشكلات و يا حتي نشانه هاي مبتلايان به آسيب نخاعي،‌ ايجاد كوتاهي ها يا Contracture است بافتهاي همبندي (مانند تاندونها، ليگامانها،‌ كپسول مفصلي و پوست) و همچنين ماهيچه ها خاصيتي منحصر به فرد را از خود نشان مي دهند. اين خاصيت، تمايل به كوتاهي در اين بافت ها است. اين تمايل، در صورتيكه از نيروهاي مخالف براي كشش اين بافت ها استفاده نشود با گذشت زمان بيشتر مي گردد. با فلج شل عضلات (Flaccidity) يا افزايش تون عضلات و سفتي آنان (Hypertonicity) كه پس از آسيب هاي نخاعي ايجاد مي شود،‌ پتانسيل حفظ دامنه ي حركت طبيعي عضلات دچار اختلال مي گردد تأثيرات جاذبه زمين بر روي مفاصلي كه عضلات اطراف آن دچار فلج شل مي باشند و نبود نيروي مخالف عضلات سمت مخالف عضله فلج كه باعث حركت مفصل مي گردد براي برگرداندن مفصل و همچنين در مواقع وجود هيپرتوني در يك گروه عضلات، اين كوتاهي سرعت بيشتري مي يابند.
در ابتدا اين كوتاهي ها فقط در عضلات وجود دارد اما در صورتي كه به آن توجه نشود و درمان مناسب انجام نپذيرد اين كوتاهي و تغيير در ساختار بافت ها به كپسول مفصلي و همچنين بافت هاي ديگر اطراف مفصل نيز سرايت كرده و باعث كوتاهي آنها و تغيير شكل مفصل (Deformity) مي گردد. اگر اين نيز در اين مرحله درمان مؤثري انجام نشود (شامل برنامه حركت روزانه و استفاده از اسپيلنت هاي سريالي) كوتاهي ها به سرعت تبديل به مفاصل انكيلوز يا فيوز مي شوند. در اين مرحله درمان بيشتر شامل انواع جراحي ها است. و بازگشت به حالت طبيعي بسيار مشكل است.
ايجاد كوتاهي ها بيشتر،‌ تمايل در عضلات فلكسور يا خم كننده دارد (مانند خم كننده هاي انگشتان و مچ،‌ خم كننده هاي آرنج و ...) اين كوتاهي ها مي توانند باعث عوارض ثانويه متعدد ديگري نيز بشوند براي مثال كوتاهي در عضلات خم كننده مفصل لگن،‌ باعث ايجاد كوتاهي در مفصل و نشستن غير قرينه بر روي صندلي چرخدار و نهايتاً احتمال ايجاد اسكيلوز در ستون فقرات و زخم بستر در ناحيه نشيمن گاه شود.
مانند همه ي موارد كه بهترين درمان پيشگيري است در اين جا نيز بهترين درمان برنامه روزانه ورزشي است اين برنامه ممكن است توسط خود فرد نيز انجام پذيرد. بيمار، عضلاتي را كه احتمال كوتاه شدگي در آن وجود دارد كشش مي دهد اين كار مي تواند توسط فردي از خانواده بيمار و يا فيزيوتراپيست بيمار انجام پذيرد.
هنگامي كه كوتاهي ايجاد شده،‌ بسته به شدت آن، درمان شامل استفاده از كشش ملايم تا جراحي وسيع براي آزاد سازي كپسول مفصلي كوتاه شده و طويل نمودن تاندون هاي كوتاه شده باشد. بهترين و مؤثرترين نوع كشش،‌ نوعي است كه ميزان آن ملايم و دايم بوده و در يك دوره نسبتاً‌ طولاني اعمال شود با اين روش مي توان فيبرهاي كلاژن را كه مسئول كوتاهي بافت ها هستند را به صورت پيشرونده اي طويل نمود. اگر كشش به صورت ناگهاني و با شدت زياد اعمال شود مي تواند باعث آسيب به بافت ها و مفاصل، ايجاد بافت اسكار و افزايش بافت همبندي و نهايتاً بيشتر شدن كوتاهي شود.
بنابراين بهترين روش درمان براي كوتاهي بافت ها،‌ اعمال كشش ملايم و دائم از طريق انجام تمرينات و يا از طريق استفاده از اسپيلنتهاي پي در پي و اصلاحي مي باشد.
منبع:نشريه از نو، شماره 5و6