يائسگي يامنوپوز

منوپوز يا يائسگي يک تغيير فيزيولوژيک است که درزماني خاص در بدن هر زني اتفاق مي افتد. اين تغيير مي تواند از يک روال زماني مشخص تبعيت کند يا امکان دارد طبق يک روال پيش نرفته، زودتر يا ديرتر اتفاق بيفتد.
بعد از گذشت مدت زمان کوتاهي از آغاز دوران بلوغ که فعاليت هاي تخمدان ها منظم مي شود. تخمدان ها شروع به ترشح هورمون هايي مي کنند که هر يک از آنها داراي اثرات متفاوتي بر روي بدن هستند.
اولين اثر مشخص و واضح هورمون هاي مترشحه از تخمدان ها بر روي بافت رحمي است که به تدريج در طول دو هفته ي اول سيکل باعث رشد آن مي شوند و از هفته ي سوم به بعد کم کم رشد بافت تحت تاثير اين هورمون ها متوقف و در نهايت با ريزش بافت، عادت ماهيانه آغاز مي شود. معمولاً از سنين بالاي سي سالگي مخصوصاً حدود 35 سالگي اين روند تا حدودي دچار تغيير شده و سيکل زماني آن نامنظم مي شود. که اين امر براي خيلي از زنان ممکن است نگران کننده باشد. اما تخمدان ها نيز مانند تمام قسمت هاي بدن با گذشت زمان دچار کهولت مي شوند و ممکن است با افزايش سن دچار تنبلي شوند و تغييرات هورموني را در بدن ايجاد کنند.

علايم تغييرات هورموني
 

شروع تغييرات هورموني ممکن است به صورت لکه بيني هايي قبل از عادت ماهيانه يا با دردهاي سينه همراه باشد و اين روند ادامه دارد تا زماني که به طور کلي فعاليت هاي تخمدان ها متوقف شده و يائسگي ايجاد شود. از کارافتادگي تخمدان ها ممکن است به طرق مختلفي اتفاق بيفتد. به اين ترتيب که فرد داراي يک عادت ماهانه ي منظم باشد، ولي در يک زمان بطور ناگهاني دوره ي او قطع شود. يا اين احتمال وجود دارد که دچار بي نظمي هايي در دوره ي ماهيانه شده و بطور موقت سيکل ماهيانه ي وي مختل شود و بعد دوباره به حالت قبل برگردد و بعد از گذشت مدت زماني بطور کامل عادت ماهانه ي او قطع شود. البته بايد توجه داشت که عواملي مانند استرس هاي شديد قبل از دوران يائسگي باعث متوقف شدن دوره ي ماهيانه مي شود. ولي اين احتمال وجود دارد که اگر فرد در سنين يائسگي نباشد، بعد از گذراندن مرحله ي استرس زا اين مشکل حل شود و فرد به حالت طبيعي خود بازگردد.

مصرف سويا و لبنيات
 

داروهاي ضدافسردگي و مصرف سويا به دليل وجود استروژن گياهي در کاهش گرگرفتگي بسيار مؤثر است. مصرف سويا هيچ محدوديتي براي زنان ندارد و حتي مي توانند آن را به صورت قرص مصرف کنند. به دليل آنکه پوکي استخوان در زنان هيچ علامتي ندارد، مثل يک بيماري خاموش عمل مي کند و فقط با يک زمين خوردن بسيار عادي فرد دچار شکستگي مي شود و به بيماري خود پي مي برد. تأمين مصرف کلسيم روزانه چه از طريق طبيعي و چه از طريق مصرف روزانه ي قرص توصيه مي شود.
دو تا سه ليوان شير و دو ظرف ماست در روز نياز بدن را تامين مي کند. ولي کساني که توانايي مصرف مواد لبني را به اين اندازه ندارند، بايد اين ماده را همراه با ويتامين D به صورت قرص مصرف کنند و فعاليت مناسب ورزشي داشته باشند تا از بروز پوکي استخوان در اين سنين جلوگيري شود. براي درمان مشکلات ادراري استفاده از ژل هاي لوپريکانت يا ژل هاي حاوي استروژن مي تواند مفيد واقع شود. ولي حتماً مصرف اين ژل ها بايد تحت نظر متخصص انجام گيرد و از مصرف خودسرانه ي آن اجتناب کرد.

يائسگي زودرس
 

دراغلب موارد، يائسگي بين سنين چهل تا پنجاه سالگي اتفاق مي افتد، ولي عوامل مختلفي از جمله ارث در تغيير اين سن دخالت دارند. به ندرت بعضي از افراد در سنين سي، چهل سالگي و حتي زودتر ممکن است دچار يائسگي شوند که از آن تحت عنوان يائسگي زودرس يا «POF» ياد مي شود که در اين حالت ممکن است تخمدان ها کاملاً از کار بيفتند.

عوارض يائسگي
 

استروژن و پروژسترون هورمون هاي بسيار مهمي هستند که از تخمدان ها ترشح مي شوند. از بين اين دو، هورمون هاي استروژن در بافت ها و ارگان هاي مختلفي از بدن تاثيرگذاراست. استروژن به دليل نقش محافظتي در مقابل بيماري هاي قلبي و عروقي و گرفتگي عروق قلبي (آترواسکلروز) يا شيوع سکته هاي قلبي در بدن از اهميت زيادي برخوردار است. به دليل ترشح هورمون استروژن در بدن زنان قبل از شروع يائسگي، شيوع بيماري هاي قلبي و سکته هاي قلبي در زنان بسيار کمتر از مردان ديده مي شود.
استخوان ها از ديگرارگان هاي متاثر از ترشح استروژن دربدن هستند که ساخت و ساز آن بسيار تحت تاثير اين هورمون است و زناني که دچار يائسگي مي شوند ساخت و ساز استخوان هاي شان کاهش يافته و احتمال خطر بروز پوکي استخوان در اين افراد بسيار بالا مي رود.
گرگرفتگي از ديگر عوارض مشکل ساز براي زنان است که آنها را به تعريق بيش از حد در طي روز مواجهه با چندين نوبت حملات گرگرفتگي مبتلا مي کند، به اين ترتيب که فرد اول احساس گرماي زياد مي کند و با افزايش تعريق خصوصاً در ناحيه ي سر و گردن و به دنبال آن از دست دادن گرما، لرز هم ايجاد مي شود. استروژن باعث ترشح مخاطي در مجاري ادراري زنان است و هنگامي که سطح اين هورمون در بدن کاهش يابد، به دليل خشکي در مجاري ادرار و سوزش و تکرار ادرار ايجاد خواهد شد.

درمان عوارض يائسگي
 

چون يائسگي و عوارض آن به دليل کاهش سطح استروژن در بدن رخ مي دهد، يکي از راه هاي درماني، مصرف يک هورمون به صورت مصنوعي است که «HRT» نام دارد. اين روش به دليل آنکه در درمان گرگرفتگي و پوکي استخوان نقش بسزايي داشت، سال ها مورد استفاده قرار مي گرفت، ولي تقريباً به دنبال نتيجه ي گزارشي که «WHO» سازمان جهاني بهداشت، پيرامون درمان بيش از پنج سال زنان با «HRT» و افزايش ريسک ابتلا به سرطان پستان منتشر کرد، از آن زمان به بعد درمان هورموني استروژن بسيار محدودتر شد و امروزه کاربردهاي کمي دارد.
ده تا بيست سال بعد از گذشت دوران يائسگي، فرد ممکن است دچار گرفتگي عروق و تصلب شرايين شود. اگر فرد در اين دوران از نظر سطح قند و چربي خون تحت نظر باشد، رژيم غذايي مناسبي که در آن مصرف چربي و کربوهيدرات پايين باشد و .. را رعايت کند، سطح کلسترول و تري گليسيريد خود را هر سال يک بار مورد بررسي قرار دهد و وزن متعادلي داشته باشد. حداقل پنج روز در هفته در حدود 45 تا شصت دقيقه پياده روي داشته باشد و تحت نظر يک متخصص قلب قرار بگيرد، تا حدود زيادي مي تواند بدون مصرف هورمون استروژن در کاهش خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي پيش برود.
منبع:نشريه 7 روز زندگي، شماره 97.