رهیافت هایی از امام خمینی (ره) برای دفاع از آرمان های انقلاب اسلامی با تکیه بر الگوی تبلیغات دینی)
ج) آسیب شناسی درون سازمانی روحانیت
آسیب شناسی نقش روحانیون به عوامل بیرونی (تبلیغات دشمنان) محدود نبوده و بخشی از آن به عوامل درونی مربوط می شود که شناسایی و تعدیل و از میان بردن آنها یکی از عوامل موفقیت روحانی به ویژه در نقش یک مبلغ است. می توان چنین گفت که سومین سوالی که امام خمینی در رابطه با نقش روحانیون درصدد پاسخگویی به آن بوده اند به این شرح است: مخاطرات درونی در جهت ایفای نقش روحانی به ویژه در نقش یک مبلغ کدام اند و چه توجهات و وظایفی در این باره متوجه روحانیون است؟ در این قسمت سعی می شود به این سوال پاسخ داده شود.
- دنیا گرایی
دنیاگرایی یکی از آسیب های مهم درونی در راستای ایفای نقش روحانی است. تبدیل ارزش های معنوی به ارزش های مادی برای روحانیون یکی از عواملی است که می تواند روحانیت را در انجام وظیفه تبلیغی خود با مخاطره یا شکست مواجه سازد. در این رابطه به عنوان نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
*سرگرم شدن به دنیای مادی و مسائل شخصی (نقش روحانیت در اسلام، ص37)
* مادیات حجاب معنویات شود (امام و انقلاب فرهنگی، ص81،14)
* فدا شدن ارزش ها برای منافع مادی و دنیاپرستی و هواپرستی (اخلاق از دیدگاه امام خمینی، ص63)
- بی تقوایی (ضعف در تقوی)
تقوی و پرهیزگاری هرچند در ارتباط با آسیب مادی گرایی قرار دارد اما می توان گفت علاوه بر بعد عینی (مادی گرایی) دارای بعد ذهنی است. در مادی گرایی چه بسا افراد متوجه این تغییر ارزشی- به دلیل آنکه به نوعی هنجار در جامعه تبدیل شده است- نباشند اما زهد و تقوی دارای بعد روانشناختی نیز می باشد و می توان آن را متغیری فراتر از مادی گرایی دانست. در این رابطه می توان به برخی موارد به شرح زیر اشاره کرد:
* اگر عالم فاسد شود و اگر معنویت در کار نباشد یک مملکت به فساد کشیده می شود (نقش روحانیت در اسلام، ص47)
* اگر روحانی مهذب نباشد، فسادش بیشتر است (نقش روحانیت در اسلام، ص47؛ امام و انقلاب فرهنگی، ص11-14)
* مغرور شدن به خود (نقش روحانیت در اسلام، ص32،33)
* مضر بودن علم بدون تقوی (امام و انقلاب فرهنگی، ص3-10)
- سستی و ضعف در حرکت
باید دانست که دشمنان در جنگ تبلیغی خود با قوت و به صورت گسترده عمل می کنند. در این حالت آنچه موفقیت دشمنان را می تواند تضمین کند ضعف و سستی ما در امور مختلف و به ویژه در امور تبلیغاتی است. باید در امور مربوط به انقلاب و تبلیغ آن کاملا با قوت و قدرت و جدی حرکت کرد و از ضعف و سستی پرهیز نمود. برخی موارد اشاره شده در این رابطه از جانب امام خمینی عبارت اند از:
* سستی و ضعف ما در تبلیغ، ضعف و محدودیت ما در تبلیغ (تبلیغات از دیدگاه امام خمینی، ص7،6)
* سستی از راهی که رفته ایم (امام و روحانیت، ص6)
* قوت و گستردگی تبلیغات مخالفان (تبلیغات از دیدگاه امام خمینی، ص7،6)
* سستی در فقاهت (امام و روحانیت، ص394-399)
- فاصله گرفتن از مردم
همان طور که در قبل نیز اشاره شد، حضور مردم در صحنه و حمایت آنها از روحانیت و انقلاب را می توان رمز پیروزی عنوان کرد. در همین حال اگر مردم بنا به هر دلیلی از روحانیت، انقلاب یا ارزش های اسلامی فاصله بگیرند در راه پیروزی دچار اختلال و مشکل جدی خواهیم شد. امام خمینی به دفعات، پیوند میان روحانیت و مردم را به صورت های مختلف مورد توجه و تأکید قرار داده اند و به مواردی نظیر ضعف حضور ملت در صحنه، ترس موقعی است که مردم در صحنه نباشند، جدا شدن مردم از قرآن، اهتمام نداشتن به امور جامعه و مصیبت های مردم و کوشش نکردن برای رفع مشکلات در قسمت های مختلف بیانات خود اشاره کرده اند.
- تعارض و اختلاف
با وجود قبول اختلاف نظر، امام خمینی به ویژه مسئولان و مدیران را از به تعارض رسیدن اختلاف نظرها بر حذر کرده اند. یکی از ابعاد وحدت یا وحدت کلمه و در واقع معرف آن را می توان وجود یا فقدان تعارض بین مدیران جستجو کرد و در این رابطه به دوری از اختلاف نظرهای منجر به تعارض و مانند آن اشاره داشته اند (به عنوان مثال: نقش روحانیت در اسلام، ص24-27)
- روحانی نمایان
وجود برخی افراد در ظاهر و صورت روحانی می تواند به روحانیت و ایفای نقش او آسیب وارد کند. مخاطره ای که به ویژه در این رابطه روحانیت با آن روبه روست این است که اگر یک فرد در لباس روحانی عمل خلاف یا اشباهی را مرتکب شود با توجه به نقش آنها در جامعه، مردم قضاوت می کنند که روحانیون این گونه اند و تعمیم می دهند. لذا دقت و اهمیت در افرادی که به سلک روحانی در می آیند و نظارت بر شیوه های رفتاری آنها برای جلوگیری از افرادی ضرورت می یابد که امام خمینی آنها را مقدس نما یا روحانی نما نامیده است. در این رابطه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
* وجود برخی مقدس نمایان یا روحانیون ساختگی، وجود روحانی نمایان (روحانیت طلایه دار اسلام فقاهت از دیدگاه امام خمینی، ص86،87)
* اگر اشتباهی کنند نمی گویند فلان فرد، می گویند روحانیت (امام و روحانیت، ص318)
- جدایی از سیاست و مسائل انقلاب
در ارتباط بین روحانیت و سیاست دو مخاطره یا آسیب وجود دارد که باید از آنها جلوگیری کرد. یکی اینکه روحانیت را از سیاست جدا دانست و گفته شود که سیاست کار روحانی نیست و دوم اینکه سیاست را فقط از آن روحانیت دانست و سایر قشرها را از آن محروم کرد. هر دوی اینها آسیب هایی است که باید از آن پرهیز کرد. روحانی باید با سیاست پیوند داشته باشد و مسائل روز و انقلاب را فراموش نکند. به عنوان مثال در این رابطه می توان به موضوع باور برخی روحانیون به اینکه روحانی سیاسی نیست، جدا شدن روحانیت از سیاست اشاره کرد (امام و روحانیت، ص41)
- بی توجهی به صلاحیت و تخصص
وارد شدن به اموری که در صلاحیت و تخصص یک روحانی خاص نیست می تواند به بدبین شدن مردم نسبت به روحانیون بینجامد. یک روحانی نباید به اموری وارد شود و مسئولیتی را بپذیرد که توانایی انجام آن را ندارد. این موضوعی است که امام خمینی در مواردی به آن اشاره کرده است. به عنوان نمونه می توان به موضوع غیر شرعی بودن و بدبین شدن ملت به آنها (به روحانیونی که بدون صلاحیت مسئولیتی را پذیرفته اند و تعمیم آن به سایر روحانیون) اشاره کرد.
منبع: 15 خرداد شماره 15
