زيستن به سادگي
نويسنده:سيدمهدي سيدي
روش هايي براي زندگي بهتر
زندگي براساس آموزه هاي اسلامي، متضمن شرايط، وسايل، شيوه ها و اهداف خاصي است.وظيفه هر مسلمان آن است که نظر شارع مقدس را به عنوان صحيح ترين اهداف زندگي خويش برگزيند و براي رسيدن به آن اهداف، از شيوه ها و دستورالعمل هاي صحيح بهره گيرد.دستورالعمل هايي که خالق هستي، آنها را به انسان دين مدار توصيه و تأکيد کرده است.
هدف از زندگاني در ديدگاه اهل دين، بهره گيري از فرصت کوتاه عمر در جهت دستيابي به قرب و رضاي الهي است و لذا براي دستيابي به اين هدف مقدس، بايد به روش هاي خاصي تمسّک جويد.شيوه هايي از قبيل قناعت در ماديات، ساده زيستي، مهرورزي، دوري از تکبر و حرص، اجتناب از علو و برتري جويي، حقيقت جويي، عدالت محوري و قس علي هذا(توضيح در باب هر کدام از موارد مذکور نيازمند گفتار و مقاله هاي جداگانه است).
يکي از شيوه هاي کارساز براي زندگي مبتني بر نظرات الهي، زهد و ساده زيستي است.از قضا اين مبحث از کلام، درهمه اديان و زمان ها، مورد تأکيد جدي و توصيه قوي از جانب خداوند بوده و هست و به انحناء مختلف چه در باب نظر و چه در زمينه عمل، توسط رابطان وحي و نمادهاي ديني، مردم به اين گونه زندگي ترغيب و تشويق شده اند.
به نظر مي رسد براي بحث درباره ساده زيستي و زدگي توأم با زهد و قناعت(به عنوان يک روش زيستن)بايد از الگوي تحقيق مناسبي بهره گرفت.براي بررسي همه جانبه و جامع الاطراف اين مفهوم، مي توان در شش لايه و سطح، به تحقيق پرداخت که به صورت خلاصه از اين قرار است:
سطح نخست:کنکاش در گفته هاي مستقيم خداوند(قرآن و احاديث قدسي)در باب بازخواني تعاريف، شرح و توصيه هاي مرتبط با اين موضوع.
سطح دوم:کنکاش در گفته هاي معصومين(ع)که نزديک ترين منبع به وحي و نظرات خداوندي است.
سطح سوم:بازخواني سيره نبوي به عنوان الگوي برتر و اسوه حسنه در زمينه ساده زيستي و دوري از تجمل(برگرفته از توصيه الهي :لقد کان لکم في رسول الله اسوه حسنه -احزاب /2).
سطح چهارم:بررسي در سيره ائمه عصمت و طهارت و به خصوص زندگاني مشترک اميرالمؤمنين(ع)و حضرت فاطمه زهرا(س)به عنوان بهترين نمونه کاربردي.
سطح پنجم :بازخواني نقش زندگي ساده و به دور از مال اندوزي و همراه با قناعت در زندگاني انبياء مختلف و امت هاي پيشين.
سطح ششم:نگاه دوباره به زندگي اوتاد، صلحا و بزرگان دين و بررسي عملکرد پيروان واقعي معصومين که در هر دوره و زمان يافت مي شوند.
با توجه به شش سطح مطروحه، مشخص مي شود که نياز است در قالب سلسله مقالات تحليلي -تحقيقي به فعاليتي جدي و گسترده پرداخته شود تا تمام زواياي بحث که از نيازهاي جدي زندگي معاصر است، روشن و آشکار شود.
انديشه هاي غلط و شبهه هاي زندگي متمدن درباره بهره گيري از مال و منال دنيا، ذم ساده زيستي، توصيه بر پرهيز از قناعت و اشتياق روز افزون به جمع مال؛ تماماً ضرورت بحث را درمقطع کنوني دو چندان مي کند.
اندکي از دريا
«پس از ياد خدا و درود؛ پسر حنيف؛ به من گزارش دادند که مردي از سرمايه داران بصره تو را به مهماني خويش فراخوانده و تو به سرعت به سوي آن شتافتي.خوردني هاي رنگارنگ براي تو آوردند و کاسه هاي پر از غذا پي در پي جلو تو نهادند.گمان نمي کردم مهماني مردمي را بپذيري که نيازمندانشان با ستم محروم شده و ثروتمندانشان بر سرسفره دعوت شده اند.انديشه کن در کجايي و بر سر کدام سفره مي خوري؛ پس آن غذايي که حلال و حرام بودنش را نمي داني، دور بينداز و آنچه را به پاکيزگي و حلال بودنش يقين داري، مصرف کن(ترجمه نامه 45 از نهج البلاغه).
«والله لقد رقعت مدرعتي هذه حتي استحييت من راقعها»به خدا سوگند من بر پيراهني که به تن دارم، آن قدر وصله زده ام که از آن که(بدان)وصله مي زد، خجالت کشيدم».(نهج البلاغه -خطبه 159).و اين کلام از اميرالمؤمنين(ع)، پرده از ساده زيستي اعجاب آور ايشان بر مي دارد.
از ديگر شخصيت هاي برتر تاريخ اسلام که از جايگاهي ممتاز برخوردارند، حضرت فاطمه زهرا(س)هستند.يکي از پررنگ ترين شاخصه هاي زندگي ايشان، بعد ساده زيستي و قناعت حيرت انگيز ايشان است.همواره زندگي ايشان، لباس ايشان، نحوه سلوک و رفتارشان، از سادگي خاص و ويژه اي برخوردار بوده.بايد اذعان کرد که ايشان عمدتاً نادار و محتاج نبودند.ليکن بينش آسماني ايشان چنين زندگي را برايشان رقم مي زده است.
زهرا(س)دختر اولين شخص عالم اسلام حضرت ختمي مرتبت محمد(ص)بود و مادرش ثروتمندترين مردم حجاز.با اين حال مي بينيم در شب زفاف لباس عروسي اش را به سائل مي دهد و با تنها پيراهن کهنه اي که دارد، به خانه شوهر مي رود.
در ميان شخصيت هاي خارج از حوزه عصمت وبه عنوان بارزترين نماد ساده زيستي در جهان معاصر مي توان به زندگاني امام راحل(ره)-بنيانگذار فقيد انقلاب اسلامي ايران -رجوع کرد.شخصيت عظيم و عزيزي که منشأ بزرگترين تحول هزاره دوم در سطح جهاني شد و تا آخرين لحظه حيات، از بزرگترين مقامات سياسي -حکومتي دنيا فقط در ميانه اطاقي چند متري، به دور از هر گونه آداب تجمل و آرايش اضافي ملاقات مي کرد.(درحالي که رؤساي کشورها مجبور بودند بر خلاف آداب ديپلماتيک روز دنيا به هنگام ورود، کفش از پا جدا کنند و گهگاه روي زمين بنشينند.)شخصيتي که با وجود هواداران بسيار، هيچ گاه در مسير زندگي تحت تأثير اطرافيان قرار نمي گرفت.
شنيده ايم اين جمله معروف ايشان را که در زمان هاي مختلف وقتي مي ديدند يا مي شنيدند کسي ناخواسته يا به عمد جزئي کوچک به زندگي ايشان اضافه کرده که کمي بوي تجمل و اسراف مي داده، مي فرمودند:«مثل اينکه مي خواهند ما را جهنمي کنند».شايد به همين دليل بود که ايشان جزئيات روزمره زندگي شان را زير نظر داشتند با دقت نظر خاص رتق و فتق امور زندگي را شخصاً دنبال مي کردند.
بحث از مفاهيم مقدسي چون زهد و قناعت و ساده زيستي مادامي که در بند حرف و سخن باقي بماند، هيچ اثري نخواهد داشت.مهم آن است که اين مفاهيم به رشته عمل دربيايند و در ريزترين اجزاي زندگي آدمي به ايفاي نقش بپردازند و اين مستلزم تلاش گسترده صاحبنظران و کارشناسان فرهنگي -ديني است و نيز رسالتي عظيم که بر دوش تک تک شهروندان جامعه اسلامي است تا از مضامين اسلامي در زندگي مادي و معنوي خود بهره بگيرند.
نکته:
ابن مسعود مي گويد:روزي وارد اتاق پيامبر(ص)شدم، در حالي که حضرت روي حصير خوابيده بود.همين که پيامبر(ص)از خواب بيدار شد، ديدم که به واسطه فشار چوب هاي خشک و زبر حصير،اثرش روي بدن مبارک پيامبر(ص)ديده مي شود.وقتي که اين وضع را ديدم، به حضرت عرض کردم.اجازه بدهيد من با ساير اصحاب براي اتاق شما وسايل استراحت و آسايش فراهم کنيم.حضرت فرمودند:وسايل استراحت بيشتري براي اين دنيا لازم نيست زيرا من مانند مسافر و رهگذري هستم که در سايه درختي استراحت مي کنم و بايد پس از اندکي استراحت به مقصد خود حرکت کنم(کنز العمال، جلد 3، صفحه 243.).
منبع:نشريه آيه، ويژه نامه دين و فرهنگ.
