سياه زخم(Antrax)
نويسندگان: زري اسلاميه ـ دکتر رضوان اسلاميه ـ مريم جلالپور
تعريف بيماري:
تاريخچه:
عامل بيماري
علايم بيماري حيوانات:
در شکل حاد بيماري ممکن است نشانه هايي تا 48 ساعت قبل از مرگ حيوان مشاهده گردد شامل افسردگي، بي حالي و سستي، بي اشتهايي، تب، تنفس عميق و سريع، افزايش ضربان قلب، پرخوني پرده هاي مخاطي و قطع نشخوار مي باشد. در گاو، سقط جنين و کاهش مقدار شير نيز، مشاهده مي شود.
شکل تحت حاد يا مزمن:
علايم بيماري در انسان:
1 ـ شاربن جلدي (سياه زخم): اين مورد حدود 95 تا 98 درصد از موارد بيماري انسان را شامل مي گردد. باکتري از طريق بريدگي يا خراش در پوست وارد مي شود ( در پوست سالم قابل نفوذ نيست). در طول دوره کمون 1 تا 7 روز (غالباً 2 تا 5 روز ) عامل بيماري رشد و تکثير نموده و توکسين (سم ) توليد مي نمايد که باعث ايجاد جوش کوچک رو به پيشرفت مي گردد. معمولاً اين جراحت قرمز رنگ بوده، به جوش شبيه کورک يا زخم ناشي از گزش حشره شباهت دارد و ممکن است خارش نيز داشته باشد.
با پيشرفت بيماري، جراحت اوليه تبديل به تاول مملو از مايع مي گردد. تاولهاي ديگري نيز ممکن است در نزديک جراحت اوليه ظاهر شود. مايع تاولي که در ابتدا روشن بوده به رنگ تيره و سياه متمايل به آبي در مي آيد. هنگامي که تاول پاره شود، نکروز در مرکز جراحت شروع شده و به اسکار سياه تبديل مي گردد. جراحت معمولاً بدون درد مي باشد مگر اينکه تحت فشار قرار گيرد.
همزمان با تشکيل اسکار ممکن است علايم عمومي خفيفي شامل بي قراري و بالا رفتن درجه ي حرارت بدن بروز نمايد. شايعترين محل عفونت شاربن جلدي، سروساعد است.
2 ـ شاربن منتژي: ممکن است به دنبال اشکال ديگر بيماري بويژه شکل جلدي اوليه ي عفونت، اتفاق افتد. اين نوع عفونت تقريباً در درصد مبتلايان به شاربن جلدي گزارش شده است.
در اين شکل از بيماري بدون توجه به درمان، ميزان مرگ ومير 100 درصد است.
3 ـ شاربن تنفسي: استنشاق اسپورهاي زنده و جايگزيني آنها در آلوئل هاي (بافت هاي ) ريوي به ايجاد شاربن تنفسي منجر مي گردد. اسپورها بعد از انتقال به غدد لنفاوي، رشد کرده، تکثير پيدا مي کنند و توکسين توليد مي نمايند.
توکسين و باکتري از طريق مجاري لنفاوي وارد جريان خون شده توکسمي و باکتريمي سريعاً کشته را باعث مي شوند.
4ـ شاربن گوارشي: شاربن گوارشي در نتيجه ي مصرف بافت آلوده ي حيوانات تلف شده از شاربن به وجود مي آيد.
علايم بيماري شاربن گوارشي به فاصله 2 تا 5 روش پس از مصرف گوشت آلوده، تظاهر مي يابد. علايم اوليه، تهوع، استفراغ، بي اشتهايي، تب، درد شکم و گاهي اوقات اسهال خوني مي باشد.
اپيدميولوژي ( همه گيري شناسي):
1 ـ شاربن صنعتي: در افراد شاغل، در مراکز تهيه و توليد مواد حيواني يا محصولات آنها ( که ممکن است حيوانات تلف شده به بيماري آلوده شده باشند) اتفاق مي افتد. متداولترين منشأ شاربن صنعتي، پوست يا چرم و پشم يا موي گوسفند و بز، پودر استخوان، خون و گوشت مي باشد.
2 ـ شاربن کشاورزي: در افرادي که در تماس با حيوان آلوده هستند مانند دامداران، دامپزشکان، چوپانان، کارکنان آزمايشگاه ها و به احتمال قوي کشاورزان اتفاق مي افتد.
پيشگيري و کنترل:
1ـ عدم اجراي کالبد شکافي حيوان تلف شده مظنون به شاربن
2 ـ سوزاندن يا مدفون ساختن عميق لاشه هاي مشکوک و پوشاندن آن با لايه اي از آهک زنده.
3ـ واکسيناسيون تمامي حيوانات حساس و جداسازي حيواناتي که علايم بيماري را نشان مي دهند و درمان آن ها با آنتي بيوتيک. ( معمولاً حيوانات به مدت 21 روز بعد از آخرين مورد تلفات ناشي از شاربن قرنطينه شده و به فاصله 24 روز پس از واکسيناسيون با واکسنهاي اسپور زنده نبايستي به کشتارگاه اعزام شوند).
4 ـ ضدعفوني کليه فرآورده هاي دامي مثل پوست، پشم و استخوان حيوانات مشکوک.
5 ـ رعايت مسايل بهداشتي محيط کار و انجام اقدامات حفاظتي براي کارگراني که با وسايل و مواد مشکوک و آلوده سر و کار دارند.
6 ـ رعايت اقدامات احتياطي در کشتارگاه.
درمان:
1 ـ از بين بردن باکتري در حداکثر سرعت ممکن 2 ـ خنثي ساختن توکسين باکتري
با داروهاي پني سيلين، تتراسايکلين ها، اريترومايسين، کلرامفنيکل به طور موفقيت آميزي در درمان شاربن مورد استفاده قرار گرفته است.
منابع:
1ـ بيماريهاي عفوني، دکتر اسماعيل صائبي
2 ـ درسنامه پزشکي اکسفورد 1 ترجمه رضا صادقي
3 ـ بيماريهاي واگير دام، دکتر رضا رستگار، دکتر مرتضي کاوه، دکتر احمد شيمي
4 ـ پيشگيري از بيماريهاي واگير در انسان ترجمه دکتر روح الله کيهان
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 60.
