تأمّلى بر مسئوليت بينالمللى دولت با تأكيد بر رژيم اشغالگر قدس (2)
نويسنده: عليرضا ابراهيمى*
صلاحيت دادگاه كيفرى بينالمللى
از آن رو كه صلاحيت دادگاه كيفرى بينالمللى براى رسيدگى به جرايم جنايتكاران جنگى دانسته شده است، اين سؤال مطرح مىشود كه با توجه به اينكه دولت جمهورى اسلامى ايران رژيم اشغالگر قدس را به رسميت نشناخته است، اساسا آيا امكان طرح دعوى عليه اين رژيم در دادگاه كيفرى بينالمللى وجود خواهد داشت؟
در پاسخ به اين سؤال مىتوان موارد زير را متذكر شد:
1. تعهدات دولتها و سازمان هاي بينالمللى در قبال حقوق اساسى بشر از نوع تعهدات عامالشمولى است كه منافع عام جامعه بينالمللى را مخدوش ساخته است و دولت مرتكب جرم در قبال كل جامعه بينالمللى مسئوليت بينالمللى دارد.
2. تعريف قاعده آمره در حقوق موضوعه به ويژه در كنوانسيون حقوق معاهدات 1969 وين دلالت بر آن دارد كه قاعده پذيرفته شده از سوى اعضاى جامعه بينالمللى از نوع تعهداتى است كه در چارچوب توافق و يا رضايت و اراده يك كشور و يا رژيم سياسى خلاصه نمىشود. بديهى است كه اين مهم موضوعى نيست كه بتوان بر سر آن معامله كرد يا با تساهل و تسامح با آن روبهرو شد.
3. اساسا صلاحيت دادگاه كيفرى بينالمللى در قبال جرايم يادشده در اساسنامه دادگاه منحصر به تقديم دادخواست از سوى دولت معينى نظير جمهورى اسلامى ايران نيست تا اشكال شود كه به دليل عدم رسميت داشتن رژيم اشغالگر قدس از سوى جمهورى اسلامى ايران امكان طرح دعوى عليه اين رژيم فراهم نباشد؛ چراكه اولاً، كشورهاى اسلامى و غيراسلامى، عربى و غيرعربى در احياى حقوق انسانها در فلسطين اشغالى و نوار غزه و لزوم جبران خسارت هاي واردشده به مردم مظلوم و ستمديده فلسطين جملگى تأكيد دارند. پس وابسته به تقديم دادخواست معينى از سوى يك كشور نيست. ثانيا بارها و بارها حقوقدانان، گزارشگران حقوق بشر و مراجع بينالمللى در مورد اعمال خشونتآميز و ضد بشرى رژيم اشغالگر قدس تذكر دادهاند.
4. اساسا موضوعات مهم «صلح و امنيت بينالمللى» در چارچوب قواعد حقوق عرفى و موضوعه منحصر نمىشوند و به دليل ارتباط ارگانيك اين مفاهيم اساسى با تعهدات جامعه بينالمللى همچون «روح حاكم بر حقوق بينالملل» تلقّى مىشوند. پس مراجع بينالمللى نظير شوراى امنيت و مجمع عمومى سازمان ملل متحد مىتوانند در اين زمينه فعال شوند. گزارش اخير گلدستون به شوراى حقوق بشر سازمان ملل متحد و تأييد نهايى گزارش مبنى بر اقدامات غيرقانونى رژيم اشغالگر اسرائيل شاهدى بر اين مدعاست.
5. دادگاه كيفرى بينالمللى مىتواند با توجه به اهميت موضوع پس از قطعنامه هاي مجمع عمومى و شوراى امنيت، نسبت به نقض صلح و امنيت بينالمللى به صورت مكرر از سوى رژيم اشغالگر قدس رسيدگى كند و اين مهم در چارچوب اساسنامه دادگاه كيفرى بينالمللى قابليت توجيه دارد.
نتيجهگيرى
اين واقعيت تا آنجا پيش رفت كه شكافى در پديده دولت به وجود آمد و دير يا زود دولتها با واقعيتى جداى از آنچه امروزه با آن مواجهند، روبهرو خواهند شد.
حضور فعال در عرصه روابط بينالمللى و ديپلماسى پر تحرك، امكان هماهنگى و همسانسازى بيشتر ميان قواعد داخلى به عنوان پايه هاي نظام حقوقى ملى با تحولات جهانى را فراهم خواهد ساخت. تنها در اين صورت است كه امكان پاسخگويى دولت به عنوان مسئول در تقابل با سازمان هاي بينالمللى در زمينه حمايت بينالمللى از نقض تعهدات دولت در قبال افراد فراهم مىآيد.
رژيم اشغالگر قدس به دليل ارتكاب جنايات جنگى و نسلكشى در غزه «مسئوليت بينالمللى» دارد و «دادگاه كيفرى بينالمللى نيز صلاحيت دارد تا به دليل نقض مستمر و آشكار اسرائيل نسبت به حقوق اساسى انسانها در فلسطين اشغالى رسيدگى كند»؛(2) چراكه جنايتكاران جنگى اسرائيل از هيچگونه مصونيتى برخوردار نيستند.
ضميمه يك
انتفاضه از نگاه آمار
براساس گزارش اين وزارتخانه، تعداد شهداى كرانه باخترى بالغ بر 1089 و شهداى نوار غزه حدود 713 نفر بوده است.
آمار مجروحان 39300 نفر اعلام شده كه تعداد 8435 نفر آنها به صورت سرپايى معالجه گرديدهاند. از اين تعداد، قريب هزار نفرشان از مناطق فلسطينى 1948 مىباشند.
در ميان شهدا 1961 نفر كمتر از 18 سال سن دارند و كودكان مجروح نيز در حدود 11385 مىباشد. آمار معلولان بالغ بر 5500 اعلام گرديده كه980 نفر آنها كودك مىباشند.
گروه هاي پزشكى و امداد 18 شهيد تقديم كردهاند. 240 دستگاه آمبولانس هدف تيراندازى و يا بمباران قرار گرفته كه 34 دستگاه آن كاملاً از بين رفته است. تيراندازى به رانندگان آمبولانس 650 مورد ثبت گرديده است. گزارش وزارت بهداشت فلسطين مىافزايد: 72 نفر از شهدا در پشت مراكز ايست و بازرسى فوت كرده و به بيمارستانها نرسيدهاند.
براساس اسناد اين سازمان، طى اين دو سال 79 فلسطينى به دست نيروهاى اسرائيلى ترور گرديدهاند، كه در 32 مورد منجر به قتل شده و نيز نيروهاى غيرنظامى اسرائيلى 22 فلسطينى را از پاى درآوردهاند.
از آغاز انتفاضه قريب 2742 باب منزل مسكونى كاملاً ويران گرديده و 36000 باب نيز خسارت هاي جزئى ديدهاند. آقاى ماهر غميم سرپرست وزارت مسكن فلسطين با ارائه اين آمار به خبرنگاران گفت: اين ساختمانها توسط بمباران هوايى، بولدوزر و يا توسط انفجارهاى اسرائيلى از بين رفتهاند (آمار مزبور شامل نابودى ساختمان هاي مقرّ عرفات و مركز نيروهاى امنيتى در راماللّه نمىشود.) بيشترين خرابى مربوط به اردوگاه جنين مىشود. دستكم 800 باب منزل مسكونى در اين اردوگاه از بين رفتند. تاكنون 25 باب منزل مربوط به خانواده هاي عاملان عمليات هاي شهادتطلبانه نيز تخريب گرديده است. وزير فلسطينى هزينه بازسازى خانه هاي تخريب شده را 800 ميليون دلار برآورد كرد. فقط بازسازى اردوگاه جنين بيش از 20 ميليون دلار هزينه خواهد داشت.
از آغاز انتفاضه تا پايان آگوست گذشته، اسرائيلىها به كشته شدن 619 يهودى توسط فلسطينىها اعتراف كردهاند. 183 نفر از آنها افراد نظامى و بقيه از شهركنشينان و ديگر يهوديان بوده است. مجروحان اسرائيلى 4497 نفر اعلام گرديده كه قريب يك سوم آنها (1996 نفر) ارتشى مىباشند.
كارشناسان اسرائيلى براى ارزيابى دقيق خسارت هاي وارد شده به اين رژيم، تاريخ درگيرى با فلسطينىها را به سه دوره مشخص تقسيم مىكنند: مرحله 15 سال پيش از اسلو (1993)، مرحله بين اسلو تا پايان سپتامبر 2000 (7 سال) و مرحله انتفاضه فلسطينى تا به امروز (2 سال).
براساس آمارهاى رژيم، عمليات فدايى (شهادتطلبانه) در مرحله انتفاضه اخير 14 برابر پيش از اسلو از اسرائيلىها قربانى گرفته است. پيش از اسلو حدود 793 تيراندازى در مناطق كرانه غربى و نوار غزه ثبت گرديده بود، در حالى كه عمليات هاي انتفاضه اخير به 11000 مورد بالغ گرديد.
بين سال هاي 1977 تا 2000 ميلادى سالانه حدود 390 عمليات فدايى (شهادتطلبانه) انجام گرفته است. اين عملياتها در سال اول انتفاضه به شدت رشديافته و به 1794 مورد رسيد و در نيمه اول سال دوم (انتفاضه) 3069 مورد ثبت شده است.
براساس آمار اسرائيلى، طى پانزده سال پيش از امضاى موافقتنامه اسلو 254 نفر يهودى به قتل رسيدهاند. پس از امضاى موافقتنامه اسلو و طى 7 سال كشته هاي آنها به 300 نفر رسيده است. مجموعا در دو سال انتفاضه 619 يهودى به قتل رسيدهاند؛ يعنى سالانه قريب 17 اسرائيلى در سال هاي اوليه اسلو. در سال هاي بعد آمار قتلها بالا رفته؛ يعنى سالانه 47 مورد و در مرحله انتفاضه 309 نفر.
شهركنشينان يهودى بخش قابل توجهى از كشتهشدگان اسرائيلى را به خود اختصاص دادهاند. طى دو سال (انتفاضه) 133 نفر از اين شهركنشينان به دست فلسطينىها به قتل رسيدهاند كه 5/21 درصد مجموع كشته هاي اسرائيلى را تشكيل مىدهند. البته نسبت آنها پيش از انتفاضه و در مقايسه با ديگر كشته هاي اسرائيلى بيشتر بوده و 40 درصد اعلام شده است.
آمارهاى رژيم اشغالگر قدس نشان مىدهد طى انتفاضه اخير 85 نفر از يهوديان قدس (حدود 13/7 درصد)، 30 نفر از حيفا (حدود 4/2 درصد)، 25 نفر از تلآويو (حدود 4 درصد)، 19 نفر از ريشون لتسيون (حدود 3 درصد)، 13 نفر از الخضيره (حدود 2/1 درصد) و 17 نفر از كارگران خارجى كشته شدهاند.
بيشترين خسارتها را عمليات شهادتطلبانه به اسرائيل وارد آورده است. تقريبا 43 درصد يهوديان از اين طريق كشته شدهاند. همين تعداد نيز توسط گلوله هاي فلسطينى از پاى درآمدهاند. البته ارتش و پليس اسرائيل ادعا مىكنند 97 درصد عمليات هاي شهادتطلبانه را پيش از هر اقدام خنثا نمودهاند.
براساس اين آمارها، عمليات پرتاب گلوله خمپاره (موشك هاي الاقصى) توسط فلسطينىها تأثير زيادى نداشته و فقط يك اسرائيلى به وسيله آن به قتل رسيده است. 35 نفر با نفوذ نيروهاى مقاومت به داخل شهركنشينان يهودى و عمليات هاي مسلحانه از پاى درآمدهاند.
گزارش هاي منابع امنيتى اسرائيلى خاطرنشان مىسازند: طى دو سال گذشته از مجموع 14267 عمليات مقاومت فلسطينى، حدود 96 درصد آن در مناطق كرانه غربى (6624 مورد) و نوار غزه (7142 مورد) و 611 مورد در داخل مناطق اشغالى 1948 بوده است. علىرغم كمبودن تعداد عمليات هاي داخل مناطق اشغالى 1948 (در حدود 4 درصد)، 342 نفر يعنى حدود 55 درصد از كشتهشدگان اسرائيلى مربوط به اين مناطق مىشود.
پس از عمليات «ديوار بازدارنده» توسط ارتش اسرائيل و از پايان ماه مارس گذشته، از تعداد عمليات هاي فلسطينى كاسته شده، ولى آمار كشتهشدگان اسرائيلى كاهش نيافته است. اين امر نشان مىدهد عملياتها پس از اين مرحله اگرچه كاهش داشته، ولى از قدرت تخريبى بالاترى برخوردار بودهاند و خسارت هاي بيشترى را بر اسرائيل وارد آوردهاند. پس از عمليات اسرائيلى «ديوار بازدارنده» و طى پنج ماه 117 نفر فقط با 15 عمليات مقاومت فلسطينى از پاى درآمدهاند. در خود عمليات ديوار بازدارنده نيز 64 اسرائيلى كشته شدهاند كه نيمى از آنها را نظاميان تشكيل مىدادند.
سالفان شالوم وزير دارايى رژيم اشغالگر قدس، خسارت هاي مادى انتفاضه اخير به اسرائيل را 24 ميليارد شيكل (حدود 5 ميليارد دلار) ارزيابى كرد. وى مىافزايد: حدود 80 هزار اسرائيلى شغل خود را از دست دادهاند، توليدات اسرائيلى حدود 4 درصد (تقريبا 3 ميليارد دلار) كاهش پيدا كرده است. هزينه هاي نظامى يك ميليارد دلار افزايش داشته و از طرفى، درآمدهاى دولت هم در همين حدود كاسته شد.
رژيم اشغالگر قدس در حال تهيه فهرستى از خانواده هاي قربانيان يهودى و كسانى است كه در انتفاضه خسارت ديدهاند تا به سازمان ملل متحد ارائه دهد و همانند غرامتهايى كه به خاطر جنگ خليج فارس از عراق دريافت نمود، از فلسطينىها ادعاى خسارت نمايد. در حال حاضر اتحاديه هتلداران خواستار غرامتى در حدود 1/5 ميليارد شيكل (320 ميليون دلار) از تشكيلات خودگردان شدهاند كه به زودى مدارك آن تقديم دادگاه حقوقى شد.
براساس گزارش هاي مركز آمار اسرائيلى، در سال 2002 بيشترين كاهش در مهاجرت يهوديان به اسرائيل نسبت به 12 سال قبل ثبت شده است. در گزارش سالانه رژيم كه اوايل ماه سپتامبر (جارى) منتشر گرديد، جمعيت فعلى رژيم شش ميليون و 592 هزار نفر اعلام شده كه نسبت به سال گذشته قريب 133 هزار نفر، يعنى 1/2 درصد، افزايش داشته است.
طى سال گذشته معدل افزايش طبيعى جمعيت كاهش محسوسى را نسبت به مهاجران جديد نشان داد. براساس اين آمارها، فقط 1/4 درصد به جمعيت يهوديان افزوده گرديد. نسبت آنها در مقايسه با ساير اقوام 77/2 درصد (كل جمعيت اسرائيل) اعلام گرديد، در حالى كه سال پيش از آن (2000) اين نسبت 77/8 درصد بوده است. مجموع جمعيت يهودى و عربى شهر قدس در سال 2001 بالغ بر 670 هزار نفر رسيد كه در طى سال 12400 نفر به آن افزوده شده بود. كمتر از يك سوم اين جمعيت، فلسطينى هستند و افزايش نفوس آنها بيشتر به خاطر زاد و ولد زياد مىباشد.
از نظر تركيب جمعيت اسرائيل (1948)، مسلمانان حدود 15/4درصد، مسيحيان 2/1 درصد و دروزىها حدود 6/1 درصد ساكنان آن را تشكيل مىدهند.
از لحاظ سنى، يهوديان از پيرترين جمعيتها محسوب مىگردند و نسبت افرادى كه به سن 65 سال و بيشتر رسيدهاند در حدود 12 درصد اعلام شده است. ولى مسلمان از جوان ترين گروه هاي سنى محسوب شده و نسبت افراد مسن (65 سال و بالاتر) به ساير گروه هاي سنى فقط 3 درصد مىباشد.
در مرحله انتفاضه، مهاجرت به اسرائيل كاهش زيادى داشته است. در سال 2001 قريب 43600 نفر وارد اسرائيل شدهاند كه در مقايسه با سال 2000 (يعنى 60200 نفر) در حدود 28 درصد كاهش را نشان مىدهد. اين آمار كمترين مهاجرت به اسرائيل پس از سال 1990 به بعد را نشان مىدهد. در سال 2001 بيشتر مهاجرتها (حدود 43 درصد) از كشور اتيوپى و مهاجران آفريقايى بوده است.
طى سال 2001، تعداد بيكاران اسرائيل افزايش محسوسى داشت و به 3/9درصد نيروى كارى آن رسيد و اين نسبت در مقايسه با سال 2000 حدود نيم درصد افزايش داشته است.
براساس آمارهاى رسمى اسرائيلى، بخش جهانگردى بيشترين خسارتها را متحمل شده است. تعداد جهانگردان طى هفت ماه اول سال جارى (2002) 473200 نفر بوده كه نسبت به دوره مشابه سال گذشته در حدود 41 درصد كاهش را نشان مىدهد. سال گذشته (2000) در مقايسه با سى سال قبل بيشترين كاهش در ورود جهانگردان به اسرائيل ثبت گرديد. ناظران اسرائيلى عقيده دارند در سال 2002 آمار از آن هم بدتر خواهد بود، و احتمالاً از 750 هزار نفر تجاوز ننمايد. در اين صورت، اسرائيل در سال جارى كمترين جهانگرد را از سال 1970 به بعد به خود مىبيند (در آن سال فقط 628 هزار نفر از اسرائيل ديدن كردهاند.)
براساس گزارش هاي اتحاديه صنايع رژيم اشغالگر قدس، صادرات رژيم نيز به صورت محسوسى كاهش دارد. تنها از ميان صادرات اسرائيل به آمريكا 34 درصد كاسته شده است. واردات مواد سرمايهاى كه براى طرح هاي زيرساختى به كار مىرود و اهميت ويژهاى براى رژيم دارد، 11/1 درصد كم شده است. روزنامه «يديعوت احرونوت» (26 آگوست 2002) فاش ساخت: از اول سال جارى سرمايهگذاران اسرائيلى بيش از يك ميليارد دلار را از بانك هاي جهانى بخصوص بانك هاي آمريكايى منتقل كردهاند.
نظرسنجى روزنامه «يديعوت احرونوت» از 2777 پرسش شونده و از طريق اينترنت نشان مىدهد: حدود 80 درصد اسرائيلىها معتقدند انتفاضه الاقصى كه در 29 سپتامبر وارد سومين سالگرد خود مىشود، در آينده اوج بيشترى خواهد گرفت، فقط 11 درصد افراد گفتهاند انتفاضه كاهش مىيابد. 4 درصد عقيده داشتند در حال حاضر انتفاضه پايانيافته تلقّى مىگردد. 5 درصد اظهار عقيده كردند هنوز پايان نيافته، ولى رو به افول مىباشد.
ضميمه دو
هزينه هاي فلسطينىها در انتفاضهالاقصى از نگاه آمار و ارقام
تعداد فسطينىهايى كه توسط نيروهاى اسرائيلى و شهركنشينى يهودى كشته شدهاند:
فلسطينيانى كه در عمليات هاي اسرائيلى كشته شدهاند: 1515 نفر؛
فعالان فلسطينى و شخصيت هاي سياسى كه توسط جوخه هاي ترور اسرائيلى ترور شدهاند: 158 نفر؛
فلسطينيانى كه در نتيجه عمليات هاي شهركنشينان عليه شهروندان فلسطينى كشته شدهاند: 32 نفر؛
نسبت شهروندان بىگناه فلسطينى از كل كشتهشدگان (65 درصد): 1108 نفر؛
تعداد كل كشتهشدگان فلسطينى: 1705 نفر؛
جنسيت كشتهشدگان:
تعداد نهايى كشتهشدگان زن: 103 نفر؛
در نتيجه ممانعت اسرائيل براى دسترسى به بيمارستان:
تعداد فلسطينيانى كه در ايست هاي بازرسى نظامى اسرائيل متولد شدهاند: 36 نفر؛
تعداد فلسطينيانى كه در هنگام زايمان در ايست هاي بازرسى اسرائيل كشته شدهاند: 21 نفر؛
تعداد مادران كشته شده: 23 نفر؛
تعداد نوزادان مرده به دنيا آمده: 21 نفر؛
زايمان هاي انجامشده توسط پرستارانماهر: 67 درصد؛
زايمان هاي خانگى: 30 درصد؛
كودكان در حال رنج از سوءتغذيه مزمن: 56 درصد؛
كودكان در حال رنج از سوءتغذيه حاد: 44 درصد؛
خانوادههايى كه طبق گزارش از مشكلات بدنى يك يا چند نفر از اعضاى خانواده رنج مىبرند: 87 درصد.
توضيح: اين تعداد علاوه بر موارد گوناگونى است كه درباره ضربه هاي روحى گزارش شده است.
حملات اسرائيل به كادر پزشكى و تجهيزات:
تعداد نهايى پرسنل پزشكى كه كشته شدهاند: 3 نفر؛
تعداد نهايى پرسنلپزشكىكه زخمى شدهاند: 180 نفر؛
تعداد نهايى عملياتها بر ضدآمبولانسها: 198 مورد؛
تعداد نهايى آمبولانس هاي صدمهديده: 98 دستگاه؛
تعداددفعاتممانعتازدسترسىبهآمبولانسها:452مورد؛
تعداد آمبولانسهايى كه بعد از تعمير صدمه ديدهاند: 26 دستگاه؛
حملات اسرائيلىها عليه روزنامهنگاران:
روزنامهنگاران فلسطينى و خارجى زخمى شده توسط نيروهاى اسرائيلى: 219 نفر؛
روزنامهنگاران خارجى كشته شده توسط نيروهاى اسرائيلى: 1 نفر؛
تعداد ساختمان هاي مسكونى گلولهباران شده:
ساختمان هاي كاملاً تخريب شده: 616 باب؛
تعداد بيمارستانها و كلينيك هاي گلولهباران شده؛
نيمه ويران: 318 واحد؛
كاملاً تخريب شده: 136 واحد.
تعداد مدارس گلولهباران شده:
كاملاً تخريب شده: 25 واحد.
تعداد مؤسسات همگانى گلولهباران شده:
كاملاً تخريب شده: 2788 واحد.
تعداد مؤسسات خصوصى گلولهباران شده:
كاملاً تخريب شده: 1012 مورد.
تعداد نهايى ساختمان هاي گلولهباران شده:9398 باب: تعداد نهايى ساختمان هاي نيمهويران: 4821 باب؛
تعدادنهايىساختمان هايكاملاًتخريبشده:4577باب.
درختان ريشهكن شده فلسطينيان: 667390 اصله.
زمين هاي زراعى ويرانشده فلسطينيان: 36/69درصد.
توضيح: از سال 1967 اسرائيل تقريبا 75 هزار جريب از 1/5ميليون جريب زمين كرانه باخترى و نوار غزه را مصادره كرده است. از سال 1967 نيروهاى اسرائيلى 200هزار درخت را ريشهكن كردهاند. از سال 1967 فقط بيش از 7000 خانه به دليل اينكه براى ساخت، اجازه اسرائيل را نداشتهاند، ويران شدهاند (اجازه ساخت مسكن براى فسطينيان فقط بايد از سوى مقامات اسرائيلى صادر شود.)
پي نوشت ها :
*استاديار دانشگاه قم.
1-Genocide.
2ـ ر.ك: اساسنامه دادگاه كيفرى بينالمللى و سند نهايى كنفرانس ديپلماتيك رم.
ـ ممتاز، جمشيد، مسئوليت بينالمللى دولت، تهران، دانشگاه تهران، 1377.
ـ اساسنامه دادگاه كيفرى بينالمللى و سند نهايى كنفرانس ديپلماتيك رم، تهران، دفتر امور بينالملل قوّه قضائيه، 1377.
- British and foveign state papers, 1919-v01. cxll.pp.87.88
- Amerasinghe. local remedies in international law gnotius cambridje 1995.
- Felix ermacora. Human Rights and Domestic gurisdiction Rcadj-1968
- A. coucado frindade. Co- Existaence and coordination of me chanisms of international protection of Human Rights RCADI 202.p173
منبع: نشريه معرفت شماره 154
