چگونه درزمينه تغذيه مشاوره بگيريم

حتما بارها و بارها شنيده ايد كه يكي ازاطرافيان يا آشنايان براي كاهش وزن ويا ضمن درمان بيماري خاصي به صورت سرخود و يا طبق توصيه هاي نزديكان ،رژيم غذايي خود را تغيير داده ومواد غذايي خاصي را ازبرنامه خود حذف نموده ويا به غذاهاي خاصي روي آورده اند،اما غافل ازاينكه درزماني نه چندان دوربا مشكلات عديده اي ازقبيل اختلالات جسمي يا رواني مواجه شده اند . اين نشان مي دهد كه تنظيم يك برنامه غذايي متناسب ،متعادل و متنوع،چه درافراد بيمار و چه درافراد سالم نيازمند مشاوره با افراد متخصص وكارشناسان اين علم مي باشد. به اين ترتيب مي توان ازالگوي غذايي صحيحي براي بهبود كميت و كيفيت دربافت غذايي پيروي نمود. جهت آشنايي هرچه بيشترشما عزيزان با مشاوره تغذيه ،اين مقاله را به همين موضوع اختصاص داديم و ازمتخصصان وكارشناسان زيردراين زمينه سوالاتي پرسيديم كه اميداست مورد توجه شما خوانندگان گرامي قرارگيرد:
-دكترسيدضياء الدين مظهري؛متخصص تغذيه،رئيس انجمن علمي غذا وتغذيه حامي سلامت ايران و مديرگروه تغذيه واحدعلوم وتحقيقات

مشاوره تغذيه را به اهلش بسپاريم
 

دكترسيدضياء الدين مظهري،متخصص تغذيه ورئيس انجمن علمي غذا وتغذيه حامي سلامت ايران و مديرگروه تغذيه واحد علوم و تحقيقات ،درابتدا درتعريف مشاوره تغذيه گفت :«يك مشاوره تغذيه به فردي اطلاق مي شود كه صادق بوده و براي مشاوره شونده مفيد،محترم و مورد توجه باشد و همدلي داشته باشد تا بتواند با ايجادارتباط با مدد جويان تا حد امكان اطلاعات لازم را درارتباط با مشكل از خود مراجعه كننده يا اطرافيان وي به صورت غير مستند به دست آوردوبا درنظر گرفتن اطلاعات مستندي كه ازطريق منابع پزشكي -آزمايشگاهي يا جداول واستانداردهاي قابل استناد(منابع مرجع)به دست آورده و تن سنجي هاي لازم،مرحله Assessmentرا آغاز نموده و با بررسي ،ارزيابي ،تحليل و تفسيراطلاعات به دست آمده يا جمع آوري شده ازمنابع subjective(غيرمستند)وobjective(مستند)،مرحله نهايي يعني برنامه )PLANرا با عنايت به سه مرحله قبلي(s. o. A)تنظيم وتدوين نمايد.
درمرحله طرح(PLAN) هدف عمده ،ارائه توصيه هاي قابل اجرا وآموزش هاي موثرمي باشدكه به تغييررفتاردرحيطه هاي سه گانه (k. a. p)يعني حيطه شناختي(knowLedge)،حيطه نگرش(Attitude)وحيطه مهارتي (psychomotorياpractice)مددجويان منجرگردد،يعني ازمراحل s . A. pبهk. a. pبرسد».
وي افزود:«رژيم هاي غذايي صحيح به رژيم هايي گفته مي شود كه متناسب با سن ،جنس و وضعيت فيزيولوژيكي فردتنظيم و تدوين شده اند،دربردارنده تمام نيازهاي فرد به ريزمغذي هاي پنجگانه درحد متعادل هستند و با بهره گيري ازتمامي گروه هاي غذايي به صورت متنوع،ضمن رفع گرسنگي هاي ظاهري،ارضاي ذائقه هاي فردي و پاسخگويي به لذت جويي ها منجربه گرسنگي هاي پنهاني و سلولي نشوند».
دكتر مظهري درپاسخ به اين سوال كه چه كساني به مشاوره تغذيه نياز دارند،گفت:«دردرجه نخست افرادي كه نيازمند مشاوره تغذيه مي باشند،كليه افراد آسيب پذيرجامعه ازقبيل بيماران،مادران باردارو شيرده،كودكان،نوپايان ،نوجوانان و جوانان،سالمندان و درمراحل بعدي كليه افراد جامعه مي باشند،چراكه سوء تغذيه درگروههاي مرفه و فقيرجامعه به شدت رواج دارد واين موضوع نشان دهنده واقعيتي مي باشد كه گرچه دسترسي هاي اقتصادي و فيزيكي به منابع غذايي بسيارلازم است،ولي بدون آگاهي هاي لازم براي پرورش نسل سالم و كارآمد ابدا كافي نمي باشد».
اين متخصصان تغذيه درپاسخ به اينكه آيا پزشكان هم مي توانند ضمن درمان بيماري هابه بيماران خود رژيم غذايي تجويزنمايند،افزود:«درعصرانفجاردانش و سهولت ارتباطات چنان گستردگي درهم تنيده اي دركليه رشته هاي مختلف پزشكي و پيرا پزشكي مخصوصا علوم تغذيه پديدارشده كه حتي دانش پژوهان پرتجربه بامعلومات روزآمد خود در حل مشكلات تغذيه اي دچار سردرگمي مي شوند تا چه رسد به پزشكان محترمي كه دردوران تحصيل پرافتخارو مقدس خودفقط2واحد تغذيه را گذرانده و آنهايي كه اهل مطالعه بودند و با مطالعه كتابها و بهره گيري ازمقالات به طور سطحي اطلاعاتي دارندكه ازديدبنده كه چهل سال است دراين رشته تدريس ،مطالعه و تجربه دارم ،كافي نمي باشد. حتي بنده معتقد هستم دانش آموختگان تغذيه نيزجهت ارائه خدمات اثربخش تربايد به صورت تخصصي فعاليت نمايند.
همچنين درصورت همكاري متقابل پزشكان محترم با متخصص تغذيه ،عالي ترين نتايج و مفيدترين اقدامات درجهت رفع مشكل مدد جويان و مراجعين به كلينيك هاي سلامتي انجام خواهدگرفت». دكترمظهري درپايان گفت:«درخاتمه عرايضم اين پرسش مطرح مي گردد كه آيا مشهورترين قهرمان جهاني اتومبيل راني دنيا كه بارها مدال طلا گرفته،توان و اجازه آن را دارد كه خلباني نمايد يا يك متخصص كودكان قادربه انجام جراحي قلب بازمي باشد و يا يك متخصص زنان و زايمان با تمام توانايي و دانايي هايي كه داردقادربه پيوند قرنيه مي باشد؟چرا بايد اصلي ترين و اساسي ترين اركان پيشگيري ازبروزبيماري ها و تامين كننده تمام نيازهاي ساختاري ازآغازحيات تا ممات ،موردبي اعتمادي قرارگيرد و ازكمك مربي گرفته تاآرايشگران و ازعطاري ها گرفته تامربيان ورزش دراستخرها ،سوناها، ورزشگاه ها،رمالان و دلالان دارويي به طورگسترده اي سوء استفاده نموده و ضرروزيان هاي غيرقابل جبراني به افرادبي خبرو زود باور وارد مي شود».

هدف اصلي درمشاوره ،تغييررفتارخوردن به منظوربهبود سطح سلامت و كاهش خطربيماري هااست
 

منيره دادخواه؛كارشناس ارشد تغذيه و رژيم درماني نيزدرتعريف مشاوره تغذيه گفت:«مشاوره تغذيه باهدف ارزيابي وضعيت تغذيه، سلامت و كسب اطلاعات درزمينه تاريخچه و عادات غذايي،سابقه بيماري و حتي شرايط زندگي بيمار صورت مي گيردوبه دنبال آن متخصص تغذيه قادرخواهد بود با توجه به تمام اطلاعات به دست آمده،مطابق با وضعيت بيماربرنامه يارژيم غذايي مناسب را تنظيم كند و پيرامون اجراي صحيح آن را راهنمايي هاي لازم را ارائه دهد. هدف اصلي درمشاوره،تغييررفتار خوردن به منظوربهبود سطح سلامت و كاهش خطربيماري هااست».
وي درپاسخ به اين سوال كه هرچند وقت يكبار بايد براي ايجادتغييرات دررژيم غذايي به كارشناس يا متخصص تغذيه مراجعه نمود، افزود:«متخصص تغذيه طي انجام مشاوره ،زمان ونحوه مراجعات را تعيين خواهد كرد. معمولا هردو هفته يكبارتا ماهي يكبارمراجعه منظم به كلينيك ،بيماررا قادرخواهد كرد تا دركنارآموزش ،تغييرات لازم رادربرنامه غذايي و شيوه زندگي خود ايجاد كند».
اين كارشناس ارشدتغذيه گفت:«بسته به نوع مشكل يا بيماري،رژيم غذايي تنظيم مي شود و متخصص تغذيه مدت پيروي ازآن را تعيين خواهد كرد. البته اين به معني رها كردن كامل رژيم بعد ازمدت معين نيست.
فرد مراجعه كننده بايد بداند كه رعايت يكسري اصول تغذيه اي واصلاحات مربوط به برنامه غذايي و شيوه زندگي درتمام طول عمر ضروري است».

مشاوره تغذيه ،مكمل درمانهاي پزشكي وجراحي ها است
 

دكترقاروني متخصص قلب و عروق و دانشياردانشگاه علوم پزشكي تهران،درخصوص اهميت و نقش تغذيه رژيمي ورژيم درماني دردرمان بيماري ها خصوصا بيماري هاي قلبي و عروقي اظهار داشت :«رژيم درماني اگرتوسط متخصص تغذيه وزير نظرپزشك انجام شود،مطمئنا دردرمان بيماري ها خصوصا بيماري هاي قلبي -عروقي راتشديدمي كنند و براي پرهيزازابتلا به بيماري ها كه زمينه تشديد بيماري را فراهم مي كنند رعايت رژيم هاي تغذيه اي نقش مهم وحائز اهميتي دارد.
اگرما بتوانيم كسي را كه سكته كرده و يا به يك بيماري قلبي مبتلاست و به مرورزمان چاق شده را با رژيم درماني لاغركنيم و يا فشارخون او را با رژيم هاي كم نمك تنظيم نماييم،و قند خونش را ازطريق مشاوره با متخصص تغذيه وغدد به حالت نرمال برگردانيم ،مطمئنا درافزايش طول عمرش اثرگذار خواهد بود. چاق شدن براي بيمارقلبي و كسي كه نارسايي قلبي دارد و عمل خونرساني را به خوبي انجام نمي دهد،مشكلات مضاعفي را ايجادمي كند و هركيلوگرم وزني كه كم كند ازدردها و فشارهاي قلبي اوكاسته مي شود».
اين استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران همچنين درخصوص اهميت رعايت رژيم درماني دربيماراني كه عمل جراحي انجام داده اند گفت:«رعايت رژيم غذايي بعد از اعمال جراحي قلب بسيارضروري و مهم است،چون هركيلوگرم چاق شدن باعث مي شود كيلومترها رگ ساخته شود كه اين كيلومترها رگ كارقلب را بيشترمي كند،بنابراين طبيعي است كه بعدازاعمال جراحي كه بايد بازتواني صورت گيرد تا بيماربه زندگي عادي بازگردد،رژيم درماني براي اين بازتواني بسيارمهم و تاثيرگذاراست».
وي افزود:«اهميت رژيم درماني را نمي توان انكاركرد،اماانجام آن بدون نظرپزشك وباخوردن داروهايي كه ازخارج تبليغ وتجويزمي شود يا قرص هاي گياهي كه معمولاافراد به يكديگرپيشنهاد مي دهند،كارصحيحي نيست و بايد حتما زيرنظر پزشك متخصص تغذيه يا غدد اين كارصورت گيرد.
پزشك متخصص بااندازه گيري سديم يا قند خون ،ميزان نمك ،سديم و. . . كه بايد مصرف شود را تجويزمي كند. البته اين كارتوسط پزشكان عمومي هم مي تواند صورت گيرد و منعي ندارد،اما انجام آن توسط متخصص بهتراست».

مشاوره درزمينه تغذيه بايد حضوري باشد
 

آزاده نجارزاده ؛دانشجوي دكتراي تغذيه،مهمان ديگربرداشت آزاداين شماره گفت:«مشاوره تغذيه درواقع پلي است بين علم تغذيه و هنركمك كردن به ديگران . همان طوركه مي دانيد وجه تمايزانسان و حيوان و انتخاب است. براين اساس همان طوركه درجهات ديگرزندگي ،انسان ازاختيار خوداستفاده مي كند. همين داشتن اختيارباعث مي شود كه دربرخي مواقع انتخاب هاي نادرستي داشته باشد كه منجربه سبك زندگي ناسالم و ابتلا به برخي بيماري ها شود. دراين زمينه علم تغذيه به كمك مي آيد،اما بايدبدانيم كه علم تغذيه چيزي فراترازجنبه هاي بيوشيميايي و فيزيولوژيكي غذاست و درمشاوره تغذيه بايد ازعلوم نظير روانشناسي و روش هاي براقراري ارتباط موثرجهت اثرگذاري بيشتراستفاده نمود. مشاوره تغذيه تلفيقي ازعلم و هنراست براي ازبين بردن عادات غذايي نادرست و جايگزين نمودن عادات درست غذا خوردن درافراد مراجعه كننده».
آزاده نجارزاده گفت:«باتوجه به تمام مطالبي كه ذكرشد احتمال موفقيت درمشاوره هاي تغذيه بدون داشتن مراجعه و ارتباط رو دروي بيمارو مشاوره بسياركم ودرحد صفراست،چون همان طوركه عنوان شدمسائل بسيارزيادي فراترازداشتن اندازه قد و وزن بيماران براي تجويزيك رژيم موثرمورد نيازاست. ممكن است شما بارها مشاهده كرده باشيدكه درفرد با مصرف غذايي يكسان داراي وزن هاي بسيار متفاوتند، بنابراين حتي براي تجويزرژيم هاي ساده اي نظيركاهش ياافزايش وزن داشتن دريافت غذايي معمول فرد بسيارحائز اهميت است. تحقيقات نشان داده اندكه افراد چاق خصوصا خانم ها ،ميزان غذاي مصرفي خود راكمترازمقدار واقعي آن گزارش مي كنند و اين نكته اي است كه مشاوران تغذيه كارآمدمي توانند با استفاده ازابزارها و تكنيك هاي مختلف برآن فائق آيند. به طوركلي مي توان گفت رژيم غذايي چيزي فراترازنسخه هاي دارويي پزشكي است و به همين دليل مراجعه فردوداشتن جلسات منظم پيگيري ،ازرموزموفقيت دررعايت آن است».
وي درادامه اظهار داشت:«افراد سالم هم ممكن است درحال حاضرغذا خوردن اشتباهي داشته باشندكه دردرازمدت مي توانند برروي آسيب پذيري آنها و ابتلايشان به انواع بيماري هاي مزمن سالم تاثيرگذارد. بنابراين همان طوركه چكاب هاي پزشكي درافرادسالم هم توصيه مي شوند،بهتراست اين افرادحداقل يك بارمراجعه به مشاوره تغذيه داشته باشند تا مشاوره رفتارهاي غذاخوردن آنها را مورد برسي قرارداده ،باورهاي نادرست احتمالي آنها را مورد بررسي قرارداده ،باورهاي نادرست احتمالي آنهارا تشخيص دهد و آموزش مفيدي برايشان داشته باشد».
آزاده نجارزاده درپاسخ به اين سوال كه رژيم هاي غذايي براي چه مشكلات يابيماري هايي تاثيرگذاري زيادي دارند،عنوان نمود:«رژيم هاي غذايي علاوه دردوران هاي مختلف فيزيولوژيك نظيربارداري، شيردهي،كودكي،نوجواني،بزرگسالي و سالمندي،دربيماري هاي مختلفي نظيربيماري هاي دستگاه گوارش ازقبيل زخم معده،سندرم روده تحريك پذيرواختلالاتي نظيريبوست وهمچنين ديابت،بيماري هاي قلبي -عروقي،بيماري هاي كليوي، تنفسي،اختلالات خوردن نظيرپر خوري عصبي و بي اشتهايي عصبي، سرطان ها،عفونت ها، سوختگي ها و جراحي هانقش مهمي دارند وروزبه روزنقش تغذيه درانواع بيماري ها بيشترو بيشتر مشخص مي گردد».

پي‌نوشت‌ها:
 

-*دانشجوي دكتراي تغذيه
-**متخصص قلب وعروق،دانشياردانشگاه علوم پزشكي تهران
-***كارشناس ارشدتغذيه ورژيم درماني
 

منبع:دنياي تغذيه ش 104