از چاپارهاي قديم تا چت بازهاي حرفه اي
نويسنده: روح الله حبيبيان
داستان ماشين زمان و افسانه هايي که پيرامون آن مطرح شده، دستمايه داستان ها و فيلم ها و حتي سريال هاي مختلفي شده که هرازگاهي نمونه جديدي از آن توليد و منتشر مي شود. در اين فيلم ها معمولاً فرد يا افرادي به شکلي اسرارآميز يا با وسيله اي عجيب و غريب به قرن ها قبل بر مي گردند و در آن دنياي دور از تمدن و تکنولوژي با حوادث و رويدادهاي گوناگون مواجه مي شوند. اما اگر در اين داستان افرادي از عالم گذشته به دنياي جديد پا بگذارند و پيشرفت تکنولوژيک دنياي مدرن امروز را ببينند، حتماً گمان مي کنند ديوانه شده اند يا کابوسي وحشتناک را تجربه مي کنند.
فرض کنيد چاپارهاي قديم که مأموريت انتقال نامه ها و دستورات و حکم هاي مختلف حکومتي را به ساير مناطق بر عهده داشتند و به خاطر اهميت مأموريت شان در قانوني نانوشته، جان و مال شان از تعرض مصون بود، به وسيله ماشين زمان به دنياي کنوني سري مي زدند و مي ديدند که علاوه بر انتقال لحظه به لحظه جزئي ترين اخبار و حوادث مناطق مختلف توسط خبرگزاري هاي گوناگون و هزاران شبکه ماهواره اي و سايت خبري، حتي شخصي ترين نامه ها و خبرهاي انسان ها مجاني و بدون هر نوع هزينه اي در کسري از ثانيه از اين سر عالم به آن سر کره خاکي ارسال مي شود، مات و مبهوت نشسته و بر عمر تلف شده خود که در عبور از کوه ها و جنگل ها و بيابان ها گذشته، تأسف مي خوردند. به هر حال يکي از مهم ترين مزاياي دنياي مدرن رسيدن به راهکارهاي گوناگون انتقال اطلاعات و اخبار از طريق ابزار کم هزينه و ساده و بدون زحمت است و به يقين رسانه هاي نو يکي از شاخصه هاي دنياي جديد محسوب مي شوند؛ اما نبايد از ياد برد که همين ابزار مفيد و سريع و قابل استفاده عموم راهکاري براي برخي مفاسد و انحرافات و خطرات جدي براي بشر هم محسوب مي شود و به واسطه همين ابزار کارآمد چه استفاده هاي نادرستي که نمي شود و چه صدمات شخصي و اجتماعي که از آن بر نمي خيزد. در نتيجه شناخت صحيح کم و کيف استفاده معقول و مشروع از اين ابزارهاي رسانه اي وظيفه اي است مهم براي هر صاحب رايانه يا همه «اصحاب کليک» (اين واژه خود ساخته، چيزي است معادل «اهل بخيه» معروف!) که ما تلاش مي کنيم در اين مقاله به برخي از اين امور بپردازيم.
به هر حال اين گونه امور به طور دقيق تابع مقررات مصوب و معين نظام بوده و بايد ماهيت قوانين مربوطه را به طور دقيق مورد بررسي قرار داد و بعد در مورد ممنوعيت شرعي يا عدم ممنوعيت شرعي در خصوص استفاده از اين مراکز رسانه اي مانند فيس بوک اظهار نظر کرد.
مشکل اصل اين پديده هم به آن جا بر مي گردد که برخي افرد گمان مي کنند که دروغ در فضاي بي پدر و مادر سايبري اشکالي ندارد و در اين فضاي مجازي، حقيقتي وجود ندارد و هر چه مي خواهد دل تنگت مي تواني بگويي. در حالي که به هيچ وجه اين گونه نيست و ناشناس بودن افراد دليلي بر جواز دروغ گويي نيست.
البته استفاده از نام و عناوين مستعار امري طبيعي و شناخته شده در اين عرصه است و هر کسي مي داند که آيدي «رستم» مي تواند اسم مستعار يک ديلاق 54 کيلويي باشد!؟ اما در عين حال اين امور متعارف و طبيعي دليل نمي شود که اگر کسي از شما خواست خود را معرفي کنيد، هر چه دل تان خواست بگوييد، بلکه يا بايد از معرفي خود امتناع نماييد و يا خود را به درستي معرفي کنيد.
مثلاً استفاده از تصوير بدون پوشش مناسب افراد مؤمن که به نوعي موجب هتک حرمت آن ها محسوب مي شد نيز صحيح نيست. اما در مورد تصاوير خود نيز بايد حريم ها را حفظ نمود و صفحه شخصي دليلي بر حريم شخصي نيست تا خانمي بگويد اين صفحه همانند حريم شخصي خانه ام محسوب مي شود و فرد نامحرم يا افراد جنس مخالف نبايد در آن سرک بکشند و به عکسم نگاه کنند. بلکه اين مکان لااقل چيزي شبيه ماشين شخصي است که در معرض ديد و نگاه ديگران است و نمي توان در آن محيط شخصي هم بي حجاب بود.
به علاوه گاهي شنيده مي شود که افرادي بدون نشان دادن چهره خود در مورد پوشش کامل ساير قسمت هاي بدن حساسيت چنداني نداشته و به گمان ناشناس بودن، حکم به حلّيت برخي بي مبالاتي ها مي دهند، در حالي که اين امر هم صحيح نيست و اين قبيل نمايش هاي مستقيم، تفاوتي بين پوشش صورت و ساير اعضاء بدن نيست.
در پاسخ بايد گفت که در اصل ايجاد محرميت، تنها و تنها ابزاري جاري نمودن صيغه شرعي عقد بر زبان است يا بر زبان خود زن و شوهر و يا وکيل آن ها. اما همان گونه که ممکن است فردي از پشت تلفن اين صيغه را به درستي جاري کند و بين دو زوج که فرسنگ ها با هم فاصله دارند محرميت ايجاد شود، ممکن است همين امر از طريق چت يا ايميل و ... هم انجام شود؛ يعني فرد يقين پيدا کند که طرف مقابل يا وکيل صيغه صحيح را جاري نموده است. اما در اين ميان توجه به دو نکته ضروري است: اول آن که در صحت عقد شرعي بايد همه شروط و ضوابط صحت عقد اعم از قصد جدي و تعيين مهر (يا مدت عقد در عقد موقت) و رضايت پدر دختر و قصد جدي اجراي عقد و خواندن عقد به شکل صحيح شرعي رعايت شود و اين که دو طرف ممکن است هيچ وقت همديگر را نبينند و اين عقد تنها براي راحت بودن در چت و مانند آن اجرا شده، دليل نمي شود که در رعايت اين شروط، تساهل به خرج داده شود و نبايد فراموش کرد که بدون اين شروط عقد و محرميتي اتفاق نيفتاده. دوم آن که اگر عقد به شکل صحيح و شرعي واقع شد بايد طرفين به مقتضاي آن پايبند باشند و نمي توان بعد از اتمام چت بي خيال آن شد و آن را ناديده گرفت. بلکه اتمام عقد صحيح دائم به اجراي صحيح طلاق و اتمام عقد صحيح موقت به پايان يافتن زمان عقد يا بخشش باقي زمان از طرف شوهر است و بدون رعايت اين امر هر عقد ديگري براي دختر ناصحيح خواهد بود.
در نهايت بايد گفت که هر چند برخي از مراجع در مورد اصل چت کردن با نامحرم منع کلي صادر کرده اند، اما همين بزرگواران تأکيد فرموده اند که اگر بنا بر آشنايي که مقدمه ازدواج است باشد در شرايط صحيح و منطقي و جدي، همانند روابط حضوري تعريف شده منع و حرمتي وجود ندارد.
منبع: نشريه ديدار آشنا، شماره 133
فرض کنيد چاپارهاي قديم که مأموريت انتقال نامه ها و دستورات و حکم هاي مختلف حکومتي را به ساير مناطق بر عهده داشتند و به خاطر اهميت مأموريت شان در قانوني نانوشته، جان و مال شان از تعرض مصون بود، به وسيله ماشين زمان به دنياي کنوني سري مي زدند و مي ديدند که علاوه بر انتقال لحظه به لحظه جزئي ترين اخبار و حوادث مناطق مختلف توسط خبرگزاري هاي گوناگون و هزاران شبکه ماهواره اي و سايت خبري، حتي شخصي ترين نامه ها و خبرهاي انسان ها مجاني و بدون هر نوع هزينه اي در کسري از ثانيه از اين سر عالم به آن سر کره خاکي ارسال مي شود، مات و مبهوت نشسته و بر عمر تلف شده خود که در عبور از کوه ها و جنگل ها و بيابان ها گذشته، تأسف مي خوردند. به هر حال يکي از مهم ترين مزاياي دنياي مدرن رسيدن به راهکارهاي گوناگون انتقال اطلاعات و اخبار از طريق ابزار کم هزينه و ساده و بدون زحمت است و به يقين رسانه هاي نو يکي از شاخصه هاي دنياي جديد محسوب مي شوند؛ اما نبايد از ياد برد که همين ابزار مفيد و سريع و قابل استفاده عموم راهکاري براي برخي مفاسد و انحرافات و خطرات جدي براي بشر هم محسوب مي شود و به واسطه همين ابزار کارآمد چه استفاده هاي نادرستي که نمي شود و چه صدمات شخصي و اجتماعي که از آن بر نمي خيزد. در نتيجه شناخت صحيح کم و کيف استفاده معقول و مشروع از اين ابزارهاي رسانه اي وظيفه اي است مهم براي هر صاحب رايانه يا همه «اصحاب کليک» (اين واژه خود ساخته، چيزي است معادل «اهل بخيه» معروف!) که ما تلاش مي کنيم در اين مقاله به برخي از اين امور بپردازيم.
موافق اما مشروط
به هر حال اين گونه امور به طور دقيق تابع مقررات مصوب و معين نظام بوده و بايد ماهيت قوانين مربوطه را به طور دقيق مورد بررسي قرار داد و بعد در مورد ممنوعيت شرعي يا عدم ممنوعيت شرعي در خصوص استفاده از اين مراکز رسانه اي مانند فيس بوک اظهار نظر کرد.
ارتباط با نامحرم
باز هم دروغ
مشکل اصل اين پديده هم به آن جا بر مي گردد که برخي افرد گمان مي کنند که دروغ در فضاي بي پدر و مادر سايبري اشکالي ندارد و در اين فضاي مجازي، حقيقتي وجود ندارد و هر چه مي خواهد دل تنگت مي تواني بگويي. در حالي که به هيچ وجه اين گونه نيست و ناشناس بودن افراد دليلي بر جواز دروغ گويي نيست.
البته استفاده از نام و عناوين مستعار امري طبيعي و شناخته شده در اين عرصه است و هر کسي مي داند که آيدي «رستم» مي تواند اسم مستعار يک ديلاق 54 کيلويي باشد!؟ اما در عين حال اين امور متعارف و طبيعي دليل نمي شود که اگر کسي از شما خواست خود را معرفي کنيد، هر چه دل تان خواست بگوييد، بلکه يا بايد از معرفي خود امتناع نماييد و يا خود را به درستي معرفي کنيد.
تصاوير ممنوعه
مثلاً استفاده از تصوير بدون پوشش مناسب افراد مؤمن که به نوعي موجب هتک حرمت آن ها محسوب مي شد نيز صحيح نيست. اما در مورد تصاوير خود نيز بايد حريم ها را حفظ نمود و صفحه شخصي دليلي بر حريم شخصي نيست تا خانمي بگويد اين صفحه همانند حريم شخصي خانه ام محسوب مي شود و فرد نامحرم يا افراد جنس مخالف نبايد در آن سرک بکشند و به عکسم نگاه کنند. بلکه اين مکان لااقل چيزي شبيه ماشين شخصي است که در معرض ديد و نگاه ديگران است و نمي توان در آن محيط شخصي هم بي حجاب بود.
چت تصويري
به علاوه گاهي شنيده مي شود که افرادي بدون نشان دادن چهره خود در مورد پوشش کامل ساير قسمت هاي بدن حساسيت چنداني نداشته و به گمان ناشناس بودن، حکم به حلّيت برخي بي مبالاتي ها مي دهند، در حالي که اين امر هم صحيح نيست و اين قبيل نمايش هاي مستقيم، تفاوتي بين پوشش صورت و ساير اعضاء بدن نيست.
ازدواج هاي اينترنتي
در پاسخ بايد گفت که در اصل ايجاد محرميت، تنها و تنها ابزاري جاري نمودن صيغه شرعي عقد بر زبان است يا بر زبان خود زن و شوهر و يا وکيل آن ها. اما همان گونه که ممکن است فردي از پشت تلفن اين صيغه را به درستي جاري کند و بين دو زوج که فرسنگ ها با هم فاصله دارند محرميت ايجاد شود، ممکن است همين امر از طريق چت يا ايميل و ... هم انجام شود؛ يعني فرد يقين پيدا کند که طرف مقابل يا وکيل صيغه صحيح را جاري نموده است. اما در اين ميان توجه به دو نکته ضروري است: اول آن که در صحت عقد شرعي بايد همه شروط و ضوابط صحت عقد اعم از قصد جدي و تعيين مهر (يا مدت عقد در عقد موقت) و رضايت پدر دختر و قصد جدي اجراي عقد و خواندن عقد به شکل صحيح شرعي رعايت شود و اين که دو طرف ممکن است هيچ وقت همديگر را نبينند و اين عقد تنها براي راحت بودن در چت و مانند آن اجرا شده، دليل نمي شود که در رعايت اين شروط، تساهل به خرج داده شود و نبايد فراموش کرد که بدون اين شروط عقد و محرميتي اتفاق نيفتاده. دوم آن که اگر عقد به شکل صحيح و شرعي واقع شد بايد طرفين به مقتضاي آن پايبند باشند و نمي توان بعد از اتمام چت بي خيال آن شد و آن را ناديده گرفت. بلکه اتمام عقد صحيح دائم به اجراي صحيح طلاق و اتمام عقد صحيح موقت به پايان يافتن زمان عقد يا بخشش باقي زمان از طرف شوهر است و بدون رعايت اين امر هر عقد ديگري براي دختر ناصحيح خواهد بود.
نکاتي دقيق
در نهايت بايد گفت که هر چند برخي از مراجع در مورد اصل چت کردن با نامحرم منع کلي صادر کرده اند، اما همين بزرگواران تأکيد فرموده اند که اگر بنا بر آشنايي که مقدمه ازدواج است باشد در شرايط صحيح و منطقي و جدي، همانند روابط حضوري تعريف شده منع و حرمتي وجود ندارد.
منبع: نشريه ديدار آشنا، شماره 133
