درد م از دارو و درمان نيز هم
داروها چه خطراتي دارند و چه نکاتي را بايد در مصرف داروها رعايت کرد؟
داروهاي نسخه اي و خطاهاي هفت گانه
1. اين که احتمال تداخل داروها را فراموش کنيد: داروها وقتي همزمان با هم و يا به فاصله کوتاه و نامناسبي از هم مصرف شوند، ممکن است واکنش هاي شيميايي ناخواسته اي در بدن ايجاد کنند. ترکيب انواع داروها (اعم از ترکيب داروي پزشک با داروي بدون نسخه، داروهاي بدون نسخه با همديگر، داروها با مکمل هاي ويتاميني، دارو با مواد ترکيبات گياهيو...) ممکن است خطر تداخل را به همراه داشته باشد. به همين دليل، ضرورت دارد که به پزشک يا دکتر داروسازتان اطلاع بدهيد که چه داروهايي را مصرف مي کنيد. پرهيز از ارائه چنين اطلاعاتي ممکن است حتي به قيمت جانتان تمام شود.
2. اين که دستور مصرف را رعايت نکنيد: «همراه غذا مصرف کنيد»؛«روزانه سه بار صبح ، ظهر و شب ميل کنيد»؛ «از مصرف اين دارو همراه با مواد غذايي ترش بپرهيزيد»؛ اين ها برخي از توصيه هايي هستند که موقع تجويز دارو عنوان مي شوند. اين جملات را گهگاه روي جعبه داروها هم مي بينيد. رعايت همين دستورات ساده، ايمني مصرف دارو را افزايش مي دهد.
3. اينکه خودسرانه دارو را قطع کنيد: بعضي ها با تصور اين که با مصرف چند قرص و يا بخشي از داروي تجويز شده شان کاملا خوب شده اند و يا به خاطر کوچک ترين عارضه اي که به خاطر مصرف دارو نصيب شان شده ، سر خود و بدون اطلاع پزشک دارو را قطع مي کنند. همانطور که تجويز دارو، يک کار تخصصي و در حيطه اختيارات پزشک است، قطع آن هم يک کار تخصصي است که بايد طبق نظر پزشک انجام بگيرد .قطع خودسرانه دارو، عوارض و خطرات احتمالي را تشديد مي کند. هميشه پيش از تمام شدن دارو و قبل از اين که خودتان دست به کار شويد، موضوع قطع مصرف را با پزشک يا دکتر داروساز مطرح کنيد و به توصيه آنها گوش دهيد.
4. اين که بعد از مصرف داروهاي خاص، آزمايش ندهيد: برخي از داروها به گونه اي هستند که پس از شروع مصرف، در همان روزها يا هفته ها يا ماه هاي اول، بايد آزمايش هاي خاصي برايشان انجام شود تا پزشک مطمئن شود که مقدار داروي تجويز شده ، مناسب بوده يا نه. اگر اين آزمايش ها را انجام ندهيد يا ديرتر انجام بدهيد يا اين که جواب آنها را به اطلاع پزشک نرسانيد، ممکن است به دست خودتان به ايجاد عارضه هاي بعدي کمک کرده باشيد؛ به علاوه شروع عارضه اي که ممکن بود با آزمايش مشخص شود مخفي مي ماند.
5. اين که دارو را در شرايط مخصوص خودش نگهداري نکنيد: داروها شرايط نگهداري خاصي دارند که بايد سفت و سخت آنها را رعايت کرد ؛ مثلا برخي نبايد نور ببينند، برخي ديگر نبايد با گرما مواجهه داشته باشند و مواردي از اين قبيل که در بروشور يا روي جعبه دارو نوشته شده است. رعايت نکردن اين شرايط باعث مي شود ترکيب شيميايي دارو تغييرکند و احتمال بروز آسيب و مشکل زياد شود.
6. اين که به تاريخ مصرف دارو توجه نکنيد: تاريخ مصرف دارو هميشه روي جعبه، بسته يا شيشه آن ذکر مي شود. ديگر گفتن ندارد که اين تاريخ مصرف را حتماً بايد مد نظر داشت و به آن دقت کرد.
7. اين که دارو را در دسترس کودکان قرار دهيد: حتي اگر کودکي در منزل تان نداريد، حواس تان باشد که داروها در معرض ديد و دسترس همه نباشد. آمارها نشان مي دهد که تا 23 درصد از داروهاي خوراکي که کودکان زير 5 سال به اشتباه مصرف کرده اند، مربوط به کساني است که با آنها زندگي نمي کرده اند؛ مثلا مربوط به فاميل يا دوست و آشنايي بوده که پيش او رفته ايد ؛ مثلا بچه اي سراغ کيف پر از داروي شما رفته يا سراغ کيف پر از داروي فاميل تان رفته؛ يا اينکه دارو روي ميز آشپزخانه يا گوشه دستشويي يا حمام بوده است.
دانستني هاي داروهاي بدون نسخه
1. آسپيرين و هم خانواده هايش: داروهاي آسپيرين، مفناميک اسيد، ايبوپروفن، ديکلوفناک، ايندومتاسين و ناپروکسن، جزو خانواده اي از داروها به نام «داروهاي ضد التهاب غير استروييدي» هستند که براي کاهش درد و پايين آوردن تب، به وفور استفاده مي شوند و اتفاقا اثرات خوبي هم دارند. اما يکي از مشکلات خاص اين خانواده از داروها، مصرف بيشتر از حد مورد نياز و مصرف طولاني تر از دوره درمان است. خطر زخم معده و خونريزي به دنبال مصرف سرخود و زياده از حد اين داروها وجود دارد و بستري شدن در بيمارستان، وحتي مرگ ، هم ممکن است به خاطر آنها پيش بيايد. البته فقط آسپرين نيست که در اين خانواده، خطر بالاتري براي زخم معده ايجاد مي کند؛ بلکه بقيه شان هم کم و بيش به همان اندازه مي توانند خطر داشته باشند.
2. استامينوفن: از جمله خطرات مصرف استامينوفن، آسيب کبد است که در مقادير بالا و مصرف زياده از حد اين دارو ايجاد مي شود. اين خطر براي افرادي که نوشيدني هاي الکلي مصرف مي کنند به مراتب بيشتر است. در حال حاضر، استامينوفن با اسامي ديگري هم در داروخانه هاي کشور به فروش مي رسد. به علاوه، مسکن هاي جديدي هم وارد بازار شده که چند داروي ترکيبي از جمله استامينوفن را در خود دارند. به همين خاطر، حتما لازم است بروشور يا نوشته هاي روي جعبه اين مسکن ها را بخوانيد تاآنها را به اشتباه همراه با استامينوفن اضافه تر مصرف نکنيد تا اثرات سمي دارو در بدن تان ايجاد نشود.
3. رانندگي بعد از مصرف داروهاي بدون نسخه: بعضي از داروهاي بدون نسخه ممکن است شما را خواب آلود کنند. اين موارد معمولا به صورت هشدار بر روي جعبه يا در بروشور داروها ذکر مي شود. حالت خواب آلودگي باعث مي شود که سرعت پاسخ دادن مغز به محرک ها و اتفاقات بيروني کاهش پيدا کند .بنابراين لازم است در صورت ايجاد خواب آلودگي از رانندگي و کار کردن با وسايل و ماشين آلاتي که نياز به تمرکز دارند، پرهيز کنيد. مصرف داروهاي خواب آور و مصرف مشروبات الکلي هم اين خطر را تشديد مي کند.
دارو با معده پر يا خالي؟
مساله ديگر، تأثير برخي غذاهاي خاص بر مقدار داروي جذب شده در بدن است ؛ مثلا آب گريپ فروت اگر همراه با بعضي داروهاي ضد فشار خون نوشيده شود ، مقدار اين داروها را در جريان خون تا حد خطرناکي بالا مي برد؛ يا مثلاً مصرف لبنيات و غذاهاي داراي کلسيم بالا همراه با آنتي بيوتيک ها، اثر ضد ميکروبي آنها را کاهش مي دهد.
تداخل داروهاي گياهي و شيميايي
از مثال هاي خطرناک تداخل دارويي مي توان به مواردي اشاره کرد که يک فرد براي بيماري خود که تحت درمان با يک داروي نسخه اي تجويز شده توسط پزشک است، يک ترکيب گياهي هم مصرف کند. نمونه بارز آن، افرادي هستند که براي رقيق کردن خون شان ، داروي وارفارين (نام تجاري: کومادين ) مصرف مي کنند؛ اين افراد به هيچ وجه نبايد «قرص سير» يا ترکيب «جينگکوبيلوبا» را همزمان با اين دارو مصرف کنند.
تداخل الکل و دارو
اصول نگهداري از داروها
2. دارو را دور بيندازيد اگر ...
1.2. بوي بد و آزار دهنده اي پيدا کرده، رنگش عوض شده يا کدر شده است (شربت ها).
2.2. تاريخ مصرفش گذشته است .
3.2. روکش آن باز شده يا اين که دارو خرد شده است.
3 نکته مهم در مصرف داروها
1. اين سؤالات را از پزشک تان بپرسيد:
2.1. اثرات جانبي و عوارض احتمالي آن چيست؟
3.1. آيا احتياط خاصي در مصرف اين دارو لازم است؟
4.1. اين دارو با داروهاي ديگري که دارم مصرف مي کنم، تداخل ندارد؟
5.1. آيا لازم است به خاطر اين دارو ، غذاهاي خاصي را نخورم يا فعاليت هاي خاصي را انجام ندهم؟
2. داروهاي تان را هميشه همراه داشته باشيد:
نمونه داروهايي را که مصرف مي کنيد (اعم از قرص، شربت ، آمپول، مکمل ويتاميني، داروي گياهي و غيره)، هميشه در کيفي همراه خود داشته باشيد تا موقع مراجعه به پزشک يا داروخانه، آنها را نشان دهيد (البته اگر داروي تان نياز به نگهداري در يخچال يا دماي خاص ندارد).مي توانيد نسخه تجويز شده پزشک را هم براي اطمينان همراه داشته باشيد. آن وقت پزشک يا داروساز مي تواند شما را راهنمايي کند تا از خطر تداخل داروها با همديگر مصون بمانيد.
3. مراقب نزديکان تان باشيد:
2.3. مراقب افراد سالمند خانواده باشيد؛ معمولا افراد سالمند براي مصرف داروهاي شان نياز به کمک دارند . مشکلات شنوايي ممکن است باعث شود که فرد مسن، توصيه هاي پزشک يا داروساز را خوب متوجه نشود ؛ مشکلات بينايي هم باعث مي شوند که فرد نتواند دستورات نوشته شده يا بروشور راهنما را بخواند . ناتواني آنها در حرکت کردن و اين طرف و آن طرف رفتن، باعث مي شود که بسياري از مواقع داروهاي شان تمام شود و به فکر تجديدش نيفتند.
3.3. حواس تان به کودکان خردسال و نوجوانان باشد؛ هم از اين بابت که اشتباهي سراغ داروهاي ديگران نروند و هم از اين بابت که بچه ها وقتي بزرگتر و مستقل تر مي شوند، به راحتي زير بار مصرف دارو نمي روند و يا اين که حسابي سرگرم بازي مي شوند.
منبع: هفته نامه فرهنگي -اجتماعي همشهري مثبت 162
