روي تابلويي بنويسيد؛ ورود «غول» ممنوع!
نويسنده: عقيله سلطان پور
ترس هاي کودک از دامنه بسيار وسيعي برخوردار است به همين دليل ميلر وهمکارانش اين ترس ها را به ترتيب زير، گروه بندي کرده اند:
1- ترس از رويدادهاي طبيعي، مانند توفان، سيل و زلزله و...
2- ترس از آسيب ديدگي جسمي: مانند جنگ، مرگ، ميکروب و...
3- ترس از اجتماع: مانند مدرسه، مورد انتقاد قرار گرفتن، شرکت در مراسم اجتماعي و..
4- ساير ترس ها: مانند صداي بلند، بلندي، اسباب بازي هاي پشمالو و...
قابل ذکر است که اغلب قريب به اتفاق اين کودکان در خانواده هايي از هم گسيخته، وسواسي، کمال طلب و عيب جو رشد مي کنند. لذا براي درمان و بهبود آنان ابتدا بايد خانه و افراد آن مورد ارزيابي قرار گرفته و فضا به شکل عاقلانه اي ترميم شود. براي کاهش ترس هاي اطفال در ذيل به مواردي مي پردازيم. قابل ذکر است که زير بناي واکنش هاي فرزند که همان رفتارهاي والدين است بايد به شکلي اصولي درمان شود. مادر يا پدر وسواسي هرگز نمي تواند کودکي متعادل پرورش دهد. از اين رو آشنا شدن پدر و مادران در اين راه با فرآيندهاي استاندارد تربيتي کارساز خواهد بود و موارد ذکر شده ابتدا بايد توسط خود ما به مرحله انجام برسد و سپس بر روي اطفال مورد امتحان قرار گيرد:
1- تاريکي يکي از رايج ترين موارد ترس است همه ما در کودکي اين وضعيت را بازنوازي کره ايم پس بايد:
الف) احساسات کودک را تأييد و تصديق کنيم، در مکاني تاريک بارها چراغ را روشن کنيد همه اشياي اتاق را به او نشان دهيد و دوباره خاموش و مجدداً روشن کنيد. کودک به باورپذيري در اين مورد خواهد رسيد و اغلب شروع به خنديدن به ترس خود مي کند.
ب) موقع خواب حتماً چراغ خواب برايش روشن کنيد اين نياز به نور، پس از مدتي از بين خواهد رفت.
ج) گاهي در محيطي کم نور با او قدم بزنيد يا در روشنايي شمعي غذا بخوريد. در محيط باز با او بخوابيد و به آسمان ستاره ها و ماه تماشا کرده و لذت ببريد. کودک با تاريکي خو مي گيرد.
د) اجازه ندهيد فيلم هاي ترسناک جنگي و مانند اينها را تماشا کند يا کتاب هايي از اين دست را مطالعه کند.
ه) در مقابل ترس کودک واکنش شديد نشان ندهيد به او برچسب ترسو، بزدل و.. نزنيد. او را نزد ديگران تحقير نکنيد و به او نخنديد. اين کارها به وضعيت و ضعف او دامن مي زند.
2- ترس از موجوداتي خيالي: کودکاني که از شنيدن افسانه هاي مختلف لذت مي برند يا به کارتون هايي مثل سيندرلا، سفيد برفي، مرد عنکبوتي و... علاقه دارند معمولاً از موجودات ترسناک ارائه شده در اين ماجراها نيز مي ترسند و اصولاً طفل به دليل داشتن قدرت تخيل بالا خود اينگونه موارد را در ذهن مي سازند ونشانه سلامت فکر اوست براي حل اين ترس ها به موارد زير توجه کنيد:
الف) تفاوت تخيلي و واقعيت را به او بياموزيد؛ بازي کلمات را با او انجام دهيد. يکي اسم موجودي را بگويد و طرف مقابل جواب دهد که واقعي است يا تخيلي مثل زرافه، واقعي، ديو: خيالي، اسب تک شاخ: خيالي و...
ب) اتاق او را اندکي روشن بگذاريد درب اتاق خوابش باز باشد، کمدها بسته و يک چراغ قوه در اختيارش قرار دهيد تا در صورت ترس آن را روشن کند يعني انعطاف داشته باشيد و موارد مختلف را طبق دلخواه فرزندتان امتحان کنيد.
ج) روي تابلوي کوچکي بنويسيد:«ورود غول (يا هرچه را که از آن مي ترسد) ممنوع» يا «ورود ممنوع» و بر دراتاق او بزنيد. اين کار به او قوت قلب مي دهد.
د) چند روزي هنگام خواب او را همراهي کنيد برايش کتاب يا شعر بخوانيد تا به خواب برود.
3- ترس از بلاياي طبيعي: کودکاني که از زلزله، سيل و مواردي از اين دست زياد سئوال مي کنند، معمولاً دچار اضطراب بوده و از آن رنج مي برند اگرچه با بالا رفتن سن، اين ترس ها کاهش مي يابد ولي براي آرامش بيشترشان به موارد زير دقت کنيد:
الف) براي سئوالات او پاسخ هاي واقعي قابل فهم و کوتاه بدهيد. هرگز براي آرام کردن کودک جواب سطحي يا دروغ نگوييد.
ب) گاهي ترس زياد والدين وحشت او را تشديد مي کند. پدر يا مادري که دايم از زلزله سخن مي گويد و دچار ترس است و آن را گاه و بي گاه اظهار مي کند، آن را به فرزند منتقل مي کند. سعي کنيد در نزد او آرامش خود را حفظ کنيد و بالانه با مساله روبرو شويد.
ج) اگر او يکي از اين بلايا را تجربه کرده، ترس در او ماندگار خواهد بود. اين وضعيت را انکار نکنيد. با او همدردي کنيد و احساساتش را تصديق کرده، بگذاريد در مورد آن سخن بگويد. به او بگوييد واقعيت ها را بپذيرد و با قدرت و نشاط به سوي آينده قدم بردارد.
4- ترس از چيزهاي واقعي: مانند حيوانات، جاروبرقي گاه به حدي مي رسد که برايش آزاردهنده بوده، شادي و آرامش را از او دور مي کند. بايد بدانيم ترس غريزه اي ست براي حفاظت بچه ها، هرگز به اين رفتار او نخنديد و او را مسخره نکنيد.
الف) مهم ترين راه حل نترسيدن والدين است. مادري که از سوسک مي ترسد يا با ديدن موش فرياد مي زند نبايد توقع داشته باشد: طفل نهراسد و رفتار او را تقليد نکند. حداقل در مقابل کودک متانت خود را حفظ کنيد و ترس خود را آشکار نسازيد.
ب) احساسات او را تصديق کنيد: مي دانم از سگ هاي بزرگ خوشت نمي آيد. تشويقش کنيد در مورد ترسش صحبت کند. به او بگوييد وقتي کودک بوديد شما نيز مي ترسيديد و کم کم اين حالت تان از بين رفته.
ج) کم کم او را با مورد ترسش آشنا کنيد؛ اگر از آب مي ترسد او را به ساحل ببريد و با هم قدم بزنيد يا در حياط و حمام بيشتر با او آب بازي کنيد. او را با حيوانات کوچک مثل جوجه آشنا کنيد و تشويق کنيد آنها را نوازش کند و کم کم به آنها نزديک شود.
د) بين همدلي و مراقبت بيش از حد مرزي کاملاً مشخص وجود دارد. در مواردي که خطري او را تهديد نمي کند به کمکش نرويد. کودک عادت مي کند به شما اعتماد کند و کمتر بترسد.
ه) در صورت ادامه داشتن ترس هاي شديد از يک متخصص کمک بگيريد.
5- ترس از موقعيت هاي خشونت بار: کودکي که در معرض برخوردهاي خشن والدين قرار مي گيرد يا در جريان اخبار رسانه ها و مکالمات بزرگسالان است عميقاً تأثير مي پذيرد. پدري که با صداي بلند و کلمات ناهنجار و احتمالاً رفتارهاي خشن و زد و خورد با اطرافيان مواجه مي شود اين نوع ترس را با ماندگاري طولاني به فرزند انتقال مي دهد. نشان دادن واکنش به اين هراس ها با گفتن «هيچ اتفاق بدي نمي افته»، «بابا شوخي مي کنه» اوضاع را وخيم تر مي کند پس:
الف) سؤالات او را صادقانه اما بدون جزييات قابل تجسم پاسخ دهيد.
ب) از کمک هاي پليس هنگام سرقت، آتش نشان هنگام آتش سوزي و از قدرتمند بودن آنان سخن بگوييد.
ج)بعضي از بچه ها از ترس هاي خود خجالت مي کشند، از کودکي و هراس ها خود با او سخن بگوييد و بعد بگوييد تو چه فکري در اين مورد مي کني؟ يا نظر دوستانت در اين مورد چيست؟ او شروع به بيان حال و ترس هايش خواهد کرد و در پي آن آرام و منطقي با او همدردي کنيد و به او بگوييد که احساساتش طبيعي است و شما نيز در سنين او همين حالات را تجربه کرده ايد.
د) هنگام حضور کودک اخبار روزنامه ها، تلويزيون و رسانه ها را بازگو نکنيد و اگر به ناچار در جريان خبر بدي قرار گرفتند، همان موقع با او صحبت کنيد، نظرش را راجع به موضوع بپرسيد شايد اصلاً خبر را نشنيده باشيد. او حالات عاطفي خود را از شما مي گيرد پس همواره واکنش آرام و منطقي نشان دهيد.
ه) کودک را از هر محيط خشونت بار دور کنيد. والدين در برابر فرزند آرامش خود را حفظ کنند. با صداي بلند و فرياد صحبت نکنيد. از برخوردهاي فيزيکي و فحاشي جداً خودداري کنيد. زيرا اثرات مخرب آن تا پايان عمر او را رنج خواهد داد و اغلب اين رفتارها را با ديگران تکرار مي کند. در صورت حضور او در اين نوع کنش ها او را توجيه نکنيد. بلکه در حد مهم او مساله را توضيح دهيد و بگوييد که چقدر از انجام اين کار تأسف و پشيمان هستيد و سعي کنيد هرگز آن عمل را تکرار نکنيد. در صورتي که شخص ثالثي گستاخانه عمل مي کند کودک را از معرض ديد اين گونه اعمال دور کنيد حتي اگر به قيمت خاتمه زندگي زناشويي باشد. مطمئناً اگر کودک با يکي از والدين خود به تنهايي در آرامش زندگي کند، بهتر از همزيستي با هر دو والدين در ميان خشونت و قهر و تشنج خواهد بود. کودکان با انتخاب خود به دنيا نيامده اند و ما هيچ منت و طلبي از آنان نداريم، حداقل وظيفه ما حفظ آرامش در راستاي رشد آنان است و اين کار سختي نيست با حفظ اولويت هاي اوليه يک زندگي سالم آنها را با زيبايي هاي جهان آشنا کرده، روح آشتي، امنيت و انعطاف را در فرزندتان بارور سازيم اگر بال پرواز برايشان نيستيم، با ارائه خشونت و ترس، پابند و وبال گردنشان نباشيم. اگر در کودکي حقارت، خشونت، ترس ها و زخم هاي متفاوتي را تجربه کرده و تلخي آنها را هنوز که هنوز است حس مي کنيم. با اندکي متانت و تفکر همان موارد منفي و تلخ را با طفل مان بازنوازي نکنيم. بياييد بالغانه ضد پيش نويس عمل کنيم. هرچه سختي و مرارت کشيده ايم را فراموش کرده همه شادي ها و اقبال هاي مدفون شده مان را با کودک مان بيافرينيم با او خردسالي شويم بدوه هيچ غم و اندوهي و زندگي را از سر بگيريم و دست در دست او سرود مهر و زندگي و عشق را سر دهيم.
منبع: نشريه راه کمال، شماره 38
1- ترس از رويدادهاي طبيعي، مانند توفان، سيل و زلزله و...
2- ترس از آسيب ديدگي جسمي: مانند جنگ، مرگ، ميکروب و...
3- ترس از اجتماع: مانند مدرسه، مورد انتقاد قرار گرفتن، شرکت در مراسم اجتماعي و..
4- ساير ترس ها: مانند صداي بلند، بلندي، اسباب بازي هاي پشمالو و...
قابل ذکر است که اغلب قريب به اتفاق اين کودکان در خانواده هايي از هم گسيخته، وسواسي، کمال طلب و عيب جو رشد مي کنند. لذا براي درمان و بهبود آنان ابتدا بايد خانه و افراد آن مورد ارزيابي قرار گرفته و فضا به شکل عاقلانه اي ترميم شود. براي کاهش ترس هاي اطفال در ذيل به مواردي مي پردازيم. قابل ذکر است که زير بناي واکنش هاي فرزند که همان رفتارهاي والدين است بايد به شکلي اصولي درمان شود. مادر يا پدر وسواسي هرگز نمي تواند کودکي متعادل پرورش دهد. از اين رو آشنا شدن پدر و مادران در اين راه با فرآيندهاي استاندارد تربيتي کارساز خواهد بود و موارد ذکر شده ابتدا بايد توسط خود ما به مرحله انجام برسد و سپس بر روي اطفال مورد امتحان قرار گيرد:
1- تاريکي يکي از رايج ترين موارد ترس است همه ما در کودکي اين وضعيت را بازنوازي کره ايم پس بايد:
الف) احساسات کودک را تأييد و تصديق کنيم، در مکاني تاريک بارها چراغ را روشن کنيد همه اشياي اتاق را به او نشان دهيد و دوباره خاموش و مجدداً روشن کنيد. کودک به باورپذيري در اين مورد خواهد رسيد و اغلب شروع به خنديدن به ترس خود مي کند.
ب) موقع خواب حتماً چراغ خواب برايش روشن کنيد اين نياز به نور، پس از مدتي از بين خواهد رفت.
ج) گاهي در محيطي کم نور با او قدم بزنيد يا در روشنايي شمعي غذا بخوريد. در محيط باز با او بخوابيد و به آسمان ستاره ها و ماه تماشا کرده و لذت ببريد. کودک با تاريکي خو مي گيرد.
د) اجازه ندهيد فيلم هاي ترسناک جنگي و مانند اينها را تماشا کند يا کتاب هايي از اين دست را مطالعه کند.
ه) در مقابل ترس کودک واکنش شديد نشان ندهيد به او برچسب ترسو، بزدل و.. نزنيد. او را نزد ديگران تحقير نکنيد و به او نخنديد. اين کارها به وضعيت و ضعف او دامن مي زند.
2- ترس از موجوداتي خيالي: کودکاني که از شنيدن افسانه هاي مختلف لذت مي برند يا به کارتون هايي مثل سيندرلا، سفيد برفي، مرد عنکبوتي و... علاقه دارند معمولاً از موجودات ترسناک ارائه شده در اين ماجراها نيز مي ترسند و اصولاً طفل به دليل داشتن قدرت تخيل بالا خود اينگونه موارد را در ذهن مي سازند ونشانه سلامت فکر اوست براي حل اين ترس ها به موارد زير توجه کنيد:
الف) تفاوت تخيلي و واقعيت را به او بياموزيد؛ بازي کلمات را با او انجام دهيد. يکي اسم موجودي را بگويد و طرف مقابل جواب دهد که واقعي است يا تخيلي مثل زرافه، واقعي، ديو: خيالي، اسب تک شاخ: خيالي و...
ب) اتاق او را اندکي روشن بگذاريد درب اتاق خوابش باز باشد، کمدها بسته و يک چراغ قوه در اختيارش قرار دهيد تا در صورت ترس آن را روشن کند يعني انعطاف داشته باشيد و موارد مختلف را طبق دلخواه فرزندتان امتحان کنيد.
ج) روي تابلوي کوچکي بنويسيد:«ورود غول (يا هرچه را که از آن مي ترسد) ممنوع» يا «ورود ممنوع» و بر دراتاق او بزنيد. اين کار به او قوت قلب مي دهد.
د) چند روزي هنگام خواب او را همراهي کنيد برايش کتاب يا شعر بخوانيد تا به خواب برود.
3- ترس از بلاياي طبيعي: کودکاني که از زلزله، سيل و مواردي از اين دست زياد سئوال مي کنند، معمولاً دچار اضطراب بوده و از آن رنج مي برند اگرچه با بالا رفتن سن، اين ترس ها کاهش مي يابد ولي براي آرامش بيشترشان به موارد زير دقت کنيد:
الف) براي سئوالات او پاسخ هاي واقعي قابل فهم و کوتاه بدهيد. هرگز براي آرام کردن کودک جواب سطحي يا دروغ نگوييد.
ب) گاهي ترس زياد والدين وحشت او را تشديد مي کند. پدر يا مادري که دايم از زلزله سخن مي گويد و دچار ترس است و آن را گاه و بي گاه اظهار مي کند، آن را به فرزند منتقل مي کند. سعي کنيد در نزد او آرامش خود را حفظ کنيد و بالانه با مساله روبرو شويد.
ج) اگر او يکي از اين بلايا را تجربه کرده، ترس در او ماندگار خواهد بود. اين وضعيت را انکار نکنيد. با او همدردي کنيد و احساساتش را تصديق کرده، بگذاريد در مورد آن سخن بگويد. به او بگوييد واقعيت ها را بپذيرد و با قدرت و نشاط به سوي آينده قدم بردارد.
4- ترس از چيزهاي واقعي: مانند حيوانات، جاروبرقي گاه به حدي مي رسد که برايش آزاردهنده بوده، شادي و آرامش را از او دور مي کند. بايد بدانيم ترس غريزه اي ست براي حفاظت بچه ها، هرگز به اين رفتار او نخنديد و او را مسخره نکنيد.
الف) مهم ترين راه حل نترسيدن والدين است. مادري که از سوسک مي ترسد يا با ديدن موش فرياد مي زند نبايد توقع داشته باشد: طفل نهراسد و رفتار او را تقليد نکند. حداقل در مقابل کودک متانت خود را حفظ کنيد و ترس خود را آشکار نسازيد.
ب) احساسات او را تصديق کنيد: مي دانم از سگ هاي بزرگ خوشت نمي آيد. تشويقش کنيد در مورد ترسش صحبت کند. به او بگوييد وقتي کودک بوديد شما نيز مي ترسيديد و کم کم اين حالت تان از بين رفته.
ج) کم کم او را با مورد ترسش آشنا کنيد؛ اگر از آب مي ترسد او را به ساحل ببريد و با هم قدم بزنيد يا در حياط و حمام بيشتر با او آب بازي کنيد. او را با حيوانات کوچک مثل جوجه آشنا کنيد و تشويق کنيد آنها را نوازش کند و کم کم به آنها نزديک شود.
د) بين همدلي و مراقبت بيش از حد مرزي کاملاً مشخص وجود دارد. در مواردي که خطري او را تهديد نمي کند به کمکش نرويد. کودک عادت مي کند به شما اعتماد کند و کمتر بترسد.
ه) در صورت ادامه داشتن ترس هاي شديد از يک متخصص کمک بگيريد.
5- ترس از موقعيت هاي خشونت بار: کودکي که در معرض برخوردهاي خشن والدين قرار مي گيرد يا در جريان اخبار رسانه ها و مکالمات بزرگسالان است عميقاً تأثير مي پذيرد. پدري که با صداي بلند و کلمات ناهنجار و احتمالاً رفتارهاي خشن و زد و خورد با اطرافيان مواجه مي شود اين نوع ترس را با ماندگاري طولاني به فرزند انتقال مي دهد. نشان دادن واکنش به اين هراس ها با گفتن «هيچ اتفاق بدي نمي افته»، «بابا شوخي مي کنه» اوضاع را وخيم تر مي کند پس:
الف) سؤالات او را صادقانه اما بدون جزييات قابل تجسم پاسخ دهيد.
ب) از کمک هاي پليس هنگام سرقت، آتش نشان هنگام آتش سوزي و از قدرتمند بودن آنان سخن بگوييد.
ج)بعضي از بچه ها از ترس هاي خود خجالت مي کشند، از کودکي و هراس ها خود با او سخن بگوييد و بعد بگوييد تو چه فکري در اين مورد مي کني؟ يا نظر دوستانت در اين مورد چيست؟ او شروع به بيان حال و ترس هايش خواهد کرد و در پي آن آرام و منطقي با او همدردي کنيد و به او بگوييد که احساساتش طبيعي است و شما نيز در سنين او همين حالات را تجربه کرده ايد.
د) هنگام حضور کودک اخبار روزنامه ها، تلويزيون و رسانه ها را بازگو نکنيد و اگر به ناچار در جريان خبر بدي قرار گرفتند، همان موقع با او صحبت کنيد، نظرش را راجع به موضوع بپرسيد شايد اصلاً خبر را نشنيده باشيد. او حالات عاطفي خود را از شما مي گيرد پس همواره واکنش آرام و منطقي نشان دهيد.
ه) کودک را از هر محيط خشونت بار دور کنيد. والدين در برابر فرزند آرامش خود را حفظ کنند. با صداي بلند و فرياد صحبت نکنيد. از برخوردهاي فيزيکي و فحاشي جداً خودداري کنيد. زيرا اثرات مخرب آن تا پايان عمر او را رنج خواهد داد و اغلب اين رفتارها را با ديگران تکرار مي کند. در صورت حضور او در اين نوع کنش ها او را توجيه نکنيد. بلکه در حد مهم او مساله را توضيح دهيد و بگوييد که چقدر از انجام اين کار تأسف و پشيمان هستيد و سعي کنيد هرگز آن عمل را تکرار نکنيد. در صورتي که شخص ثالثي گستاخانه عمل مي کند کودک را از معرض ديد اين گونه اعمال دور کنيد حتي اگر به قيمت خاتمه زندگي زناشويي باشد. مطمئناً اگر کودک با يکي از والدين خود به تنهايي در آرامش زندگي کند، بهتر از همزيستي با هر دو والدين در ميان خشونت و قهر و تشنج خواهد بود. کودکان با انتخاب خود به دنيا نيامده اند و ما هيچ منت و طلبي از آنان نداريم، حداقل وظيفه ما حفظ آرامش در راستاي رشد آنان است و اين کار سختي نيست با حفظ اولويت هاي اوليه يک زندگي سالم آنها را با زيبايي هاي جهان آشنا کرده، روح آشتي، امنيت و انعطاف را در فرزندتان بارور سازيم اگر بال پرواز برايشان نيستيم، با ارائه خشونت و ترس، پابند و وبال گردنشان نباشيم. اگر در کودکي حقارت، خشونت، ترس ها و زخم هاي متفاوتي را تجربه کرده و تلخي آنها را هنوز که هنوز است حس مي کنيم. با اندکي متانت و تفکر همان موارد منفي و تلخ را با طفل مان بازنوازي نکنيم. بياييد بالغانه ضد پيش نويس عمل کنيم. هرچه سختي و مرارت کشيده ايم را فراموش کرده همه شادي ها و اقبال هاي مدفون شده مان را با کودک مان بيافرينيم با او خردسالي شويم بدوه هيچ غم و اندوهي و زندگي را از سر بگيريم و دست در دست او سرود مهر و زندگي و عشق را سر دهيم.
منبع: نشريه راه کمال، شماره 38
/ج
