روده کوتاه؛ سندرمي با عوارض متعدد (2)

در قسمت قبل اين مقاله با سندرم روده کوتاه آشنا شديد. در ادامه مطالب، در خصوص درمان دارويي و تغذيه اي اين سندرم صحبت مي کنيم:
داروها براي کند کردن تخليه معده، کاهش ترشحات، کند کردن حرکت معدي - رودي و جلوگيري از رشد بيش از حد باکتري ها تجويز مي شوند. اخيرا سوماتواستاتين و آنالوگ هاي سوماتواستاتين و هورمون هاي ديگر با فعاليت هاي ضد ترشحي، ضد حرکتي يا تغذيه اي جهت کند کردن حرکت و ترشحات، مورد استفاده قرار گرفته اند. اعمال جراحي شامل معکوس کردن قطعاتي از روده، به منظور کند کردن عبور محتويات معدي - روده اي، ايجاد مخزن ها يا کيسه هايي به عنوان قسمتي از کولون، طويل کردن روده و پيوند روده جهت کمک به بيماران داراي برداشت قسمت هاي مهم و عمده دستگاه معدي - روده اي، انجام مي شود. پيوند روده هنوز يکي از مشکل ترين پيوندهاي اندام است و عموماً در نارسايي روده و وقتي که بيماران عوارض مهم TPN را نشان مي دهند، انجام مي گردد.

درمان تغذيه اي سندرم روده کوتاه (SBS):
 

در بيشتر بيماراني که قسمت هاي عمده روده را دارند و در ابتدا براي اصلاح و حفظ وضعيت تغذيه اي نياز به TPN دارند، طول مدت TPN و تغذيه درماني بعدي بستگي به وسعت برداشت روده، سلامت بيمار و وضعيت باقيمانده دستگاه معدي - روده اي دارد. به طور کلي، بيماران مسن تر که قسمت عمده ايلئوم خود را برداشته اند، فاقد دريچه ايلئوسکال هستند. همچنين بيماراني که در باقيمانده سيستم معدي - روده اي دچار بيماري هستند نيز، وضع مناسبي ندارند. بعضي ها ممکن است در طول زندگي به مکمل همراه با تغذيه وريدي براي حفظ وضعيت تغذيه اي و مايعات کافي نياز داشته باشند.
دو اصل کلي براي از سرگرفتن تغذيه روده اي بعد از برداشتن روده کوچک عبارتند از:
1- شروع سريع تغذيه روده اي؛
2- افزايش تدريجي غلظت و حجم غذا.
نقش تغذيه روده اي، فراهم کردن يک محرک تغذيه اي براي دستگاه معدي - روده اي است. تغذيه وريدي براي اصلاح و حفظ وضعيت مواد مغذي استفاده مي شود. هرچه مشکل حادتر باشد، پيشرفت کندتر است. وعده هاي کوچک، مکرر و کم (6 تا 10 وعده در روز)، احتمالا بهتر از وعده هاي بزرگ تحمل مي شوند. اگر از تغذيه روده اي استفاده مي شود، شروع تدريجي تغذيه موجب سازگاري معدي - روده اي مي شود. TPN منبع عمده مايعات و مواد مغذي را فراهم مي کند. بيشتر مواد مغذي به تدريج به تغذيه روده اي اضافه مي شوند و حجم يا غلظت TPN بر طبق آن کاهش مي يابد.
اعمال هضم و جذب باقيمانده دستگاه معدي - روده اي به دليل سوء تغذيه و عدم استفاده از دستگاه معدي - روده اي ممکن است به مخاطره انداخته شود و خود سوء تغذيه نيز سازگاري را به تأخير خواهد انداخت.
عبور بيشتر (طبيعي) غذاها، ممکن است هفته ها تا ماه ها وقت بگيرد و امکان دارد بعضي از بيماران غلظت ها يا حجم طبيعي غذاها را تحمل نکنند.
حداکثر سازگاري دستگاه معدي - روده اي ممکن است يک سال بعد از جراحي اتفاق بيفتد. سازگاري موجب بهبود عملکرد مي شود، اما روده را به طول يا ظرفيت طبيعي برنمي گرداند. بعضي غذاهاي کامل از مهم ترين محرک ها براي دستگاه معدي - روده اي هستند، اما ديگر مواد تغذيه اي به عنوان يک عامل تسريع کننده فرايند تطبيق و کاهش سوء جذب عمل مي کنند. به عنوان مثال، گلوتامين، سوخت ارجح براي آنتروسيت هاي روده کوچک است و بنابراين ممکن است در افزايش سازگاري با ارزش باشد. نوکلئوتيدها نيز مي توانند تطبيق مخاط را افزايش دهند، اما متأسفانه اين مواد مغذي در اغلب محصولات تغذيه اي روده اي پرانترال وجود ندارند. SCFAsها (مانند بوتيرات، پروپيونات و استات) حاصل تخمير کربوهيدرات ها و فيبرها توسط ميکروب ها، سوخت هاي اصلي اپيتليوم کولون هستند.
بيماراني که ژژنوم آنها برداشته شده، ولي کولون و ايلئوم آنها بي اشکال است، احتمالا به سرعت با رژيم هاي طبيعي سازگاري مي يابند. تعادل طبيعي منابع پروتئين، چربي و کربوهيدرات براي رسيدن به اين سازگاري مناسب است. دريافت غذا به صورت 6 وعده غذايي کم حجم به علاوه اجتناب از مصرف لاکتوز، مقادير زياد شيريني هاي تغليظ شده و کافئين ممکن است به کاهش مشکل نفخ، درد شکمي و اسهال کمک کند. چون رژيم افراد مي تواند از نظر تغذيه اي کمبود داشته باشد و دريافت بعضي از ريزمغذي ها ممکن است در حد حاشيه اي باشد، به بيماران بايد توصيه شود که به کيفيت رژيم خود بيشترين اهميت را بدهند. مکمل مولتي ويتامين و مواد معدني ممکن است براي برآوردن نيازهاي تغذيه اي مورد نياز باشد. بيماراني که ايلئوم آنها با عمل جراحي برداشته شده، نياز به گذشت زمان و صبوري دارند تا از تغذيه وريدي به تغذيه روده اي برسند. به دليل اينکه مقداري از ويتامين هاي محلول در چربي، کلسيم، منيزيم و روي در طي جذب از دست مي روند، ممکن است به دريافت مکمل نياز باشد. ممکن است به محدوديت چربي رژيم غذايي، به ويژه در آنهايي که کولون آنها برداشته نشده، نياز باشد. دريافت مقادير کم در هر وعده غذايي، بيشتر تحمل و جذب خواهد شد. محصولات MCT موجب افزايش کالري دريافتي مي شوند و به عنوان عاملي براي انتقال مواد مغذي محلول در چربي کمک مي کنند.
چون دريافت توده هاي روغن MCT (مثلا هنگام مصرف به شکل دارويي و در حد يک قاشق چايخوري) ممکن است موجب افزايش اسهال بيمار شود، بهتر است که دوزها به طور مساوي بين وعده هاي غذايي در طول روز تقسيم شوند. مايعات و الکتروليت ها به ويژه سديم بايد در مقادير کم و مکرر دريافت شوند. در بيماراني که قسمت عمده روده را جراحي کرده اند (مثلاً وقتي دئودنوم و چندين سانتيمتر از ژژنوم به بخش هايي از کولون متصل شده باشد)، يک رژيم خوراکي فقط به عنوان بخشي از تغذيه فرد محسوب مي شود. در بعضي موارد تغذيه بيش از حد، جهت جبران سوء جذب، به سوءجذب بيشتر منجر مي شود. در اين حال نه تنها غذاهاي خورده شده و مايعات، بلکه مايعات ترشح شده از دستگاه معدي - روده اي (که در پاسخ به غذا خوردن ترشح مي شوند) نيز سوءجذب را تشديد مي کنند. بيماراني که داراي روده کوتاه هستند، براي حداقل قسمتي از مايعات و مواد مغذي خود از نظر تغذيه اي وابسته به محلول هاي وريدي هستند. ميان وعده هاي کوچک و مکرر براي اين بيماران، لذت دهاني (خوراکي) فراهم مي نمايد، اما فقط بخشي از نيازهاي مايعات و مواد مغذي شان را مي تواند تأمين کند.
منبع: نشريه دنياي تغذيه/شماره103.