شيوه هاي ممنوع در قرائت قرآن کريم

براي قرائت قرآن کريم، روش هاي مختلفي وجود دارد که بعضي از اين روش ها ممنوع و حرام و بعضي جايز و مشروع مي باشد. با توجه به اينکه شيوه هاي تلاوت در ايجاد فرم تحرير نقش اساسي دارد لذا به اين مورد اشاره اي کوتاه خواهد شد.
در باب تحريم هاي عربي بايد گفت که اين تحريرها مختص موسيقي عربي است و در سرودها و قصايد ديني و تلاوت قرآن و... بکار مي رود. البته بعضي معتقدند که تحريرهاي عربي تأثير گرفته از ويبراسون هاي موسيقي غرب است و تحريرهاي موجود در تلاوت فرم خاصي از تحريرها مي باشد که البته به نظر مي رسد، نظر قوي و متقني نباشد. زيرا تحريم در فواصل موسيقيايي نيم پرده اي توليد و تلفظ مي شود که چنين مسئله اي در موسيقي غربي اصلاً موضوعيت ندارد.
اما روش هاي ممنوع به شرح زير است:
در باب روشهاي ممنوع در تحرک صوتي (تحرير) از پيامبر اکرم(ص) روايت مشهوري وجود دارد که به علت ارتباط اين مسئله با تحرير اشاره مي شود. ايشان فرمودند که قرآن نبايد به سه روش خوانده شود:

الف) ترجيع
 

در مورد اين کلمه اقوال مختلفي وجود دارد. اما تعريف مشهور آن ايجاد موج در صدا و بالا و پايين کردن صدا همراه با کشش است. اين حالت امروزه به عنوان چهچهه شناخته شده است. اين ويژگي در آواز و تصنيف بکار مي رود ولي در تلاوت از محرمات است. به طور کلي هر چيزي که در شأن قرآن باشد و باعث اکرام و تعظيم تلاوت آن شود، مجاز است ولي عکس تعريف ذکر شده باشد ممنوع خواهد بود. همچنين در کنار شناخت شأن تلاوت بايد اصول هر هنري شناخته شود.

ب): تحريف (رهبانيت)
 

اين حالت، از نحوه خواندن انجيل توسط مسيحيان برداشت شده است و بدين معنا است که جماعتي، قرآن را به صورت گروهي و همخواني به نحوي بخوانند که بعضي از افراد گروه صدا را قطع کرده و بقيه افراد صدا را ادامه دهند بعد از آن دوباره يک گروه صدا را قطع کرده و گروه بعدي صدا را ادامه دهند. بدين صورت اصلاً صدا قطع نمي شود. همچنين از تک خوان نيز در اين گروه ها استفاده مي شود. اين حالت شبيه کارهاي اپرايي و کرالي است. لذا از محرمات شناخته مي شود. البته امروزه در گروه هاي همخواني، قرائت آيات به صورت جمعي به صورت فوق صورت نمي گيرد و افرادي که مبادرت به تلاوت قرآن به صورت گروهي مي کنند غالباً از قاريان قرآن کريم هستند و با قواعد تجويدي نيز آشنايي کامل دارند. البته بعضي از گروه ها نيز خلاف اين کار را انجام داده اند که البته به نظر اهالي فن در اين زمينه شبهه وجود دارد. اجراي گروهي تلاوت قرآن کريم براي اولين بار توسط قاريان ايراني و اندونزيايي صورت گرفت. اهل سنت هنگام شنيدن اين کار تعبير به بدعت مي کنند. تعبير به بدعت به علت عدم رعايت وقف است که البته اگر کسي با کيفت اجرايي آشنايي نداشته باشد همين ذهنيت خواهد داشت.

ج):نَوح
 

شيوه اي از خواندن است که قاري قرآن از آن براي به گريه انداختن مستمع خود استفاده کند. در واقع طوري قرآن بخواند که ديگران از شنيدن آن گريه کنند. اين حالت را در مصر با عنوان نياحه و مداحي مي شناسند. اجراي تلاوت قرآن توسط بعضي افراد ناآگاه به فن تلاوت، مصداق همين دسته مي باشد.

1- تحزين
 

هنگامي که قاري در هنگام قرائت از حالت طبيعي خارج شود و به قصد ريا و سمعه تلاوت قرآن کند و از شدت خشوع و خضوع نزديک است که به گريه بيافتد به چنين حالتي تحزين مي گويند که قطعاً از محرمات در تلاوت قرآن مي باشد. البته استفاده از نغمات محزون مصداق اين مسئله نيست. زيرا دو عنصر ريا و شيوه قرائت در آن مطرح نيست.

2- ترقيص
 

تند و کند کردن قرائت کلمات و همچنين مکث بر روي حروف ساکن و به يک باره قرائت کلمه ي بعد را ترقيص مي گويند. در واقع ترقيص يعني قرائت ريتميک که باعث ايجاد رقص در مستمع شود. در اين روش به علت عدم رعايت قانون تجويد و... استفاده از آن از محرمات است.

3-تطريب
 

آهنگ دادن به کلام که همراه با کشش هاي زياد صدا و همچنين چرخاندن صدا در گلو باشد را تطريب مي گويند. بعضي معتقدند اين مسئله بيشتر با تصنيف در موسيقي ايراني مترادف است و اين روش نيز به علت عدم رعايت قانون تجويد و... از محرمات به شمار مي رود. ايجاد طرب و شادي از مصاديق اين دسته است. قرائت قرآن با حالت شاد، اصلاً در تلاوت موضوعيت ندارد و اگر شخصي بتواند با چنين حالتي تلاوت قرآن کند، قابل قبول نخواهد بود.

4- ترعيد
 

ترعيد به معني لرزش صدا است و چيزي شبيه به تحرير. البته تحرير تحت اختيار خواننده است ولي ارزش تحت اختيار نيست. بعضي گفته اند تحريرهاي خيلي تند ترعيد محسوب مي شود و بعضي نيز از آن تعبير به لرزش فردي مي کنند که سرما خورده است و بدون اختيار مي لرزد. روش هاي غير علمي براي ايجاد تحرير به هيچ وجه قابل قبول نيست. زيرا تحرير بايد تلفظ شود و ترعيد نقطه مقابل تلفظ است. حرکت دادن دست و بدن و... براي ايجاد تحرير اشتباه است و در واقع اين کار ترعيد محسوب مي شود. در اينجا به چند روش غير علمي و عاميانه در ايجاد تحرير اشاره مي شود که در واقع ترعيد محسوب مي شود:

1-حرکت دست
 

بعضي از افراد ناآگاه معتقدند براي ايجاد تحرير، دستان خود را بايد حرکت دهيم تا تحرير ايجاد شود. براي مثال اگر کسي نمي تواند بر روي کلمه اي تحرير بزند در هنگام ايجاد تحرير دستان خود را سريع در کنار خود حرکت دهد.

2- حرکت بدن
 

بعضي نيز معتقدند حرکت يکباره بدن به چپ و راست باعث ايجاد تحرير مي شود.

3- حرکت سر
 

اين حالت نيز مانند حرکت بدن است با اين تفاوت که سر را به چپ و راست به صورت سريع حرکت دهيم.

4- تحرير با شکم
 

بعض معتقدند که براي ايجاد تحرير بايد با نوک انگشتان خود به صورت مداوم و سريع، شکم را به داخل فشار داد. اين کار در ايجاد تحرير تأثير دارد.

5- تحرير با کليه ها
 

همين حالت مانند قسمت قبلي است با اين تفاوت که فشار و ضربه به کليه ها وارد مي شود.

6- تحرير با سيب گلو
 

حال بايد پرسيد که آيا استفاده از چنين حالتي در بين مردم چه وجه اي دارد؟
آيا اين روش ها، مضحک و خنده دار نيست؟ عدم اطلاع و عدم پايبندي به روش ها و نظرات علمي باعث بروز چنين نظرات و روش هايي مي شود. فرض کنيم يک قاري قرآن در يک جمع 100 نفري قصد تلاوت دارد و مشکل تحرير هم دارد. آيا چنين روش هايي را مي توان در جمع انجام داد. قطعاً و مسلماً چنين کارهايي باعث خنده خواهد شد. البته در منزل و براي تمرين استفاده از روش هاي فوق تا حدودي بلامانع است هرچند که در تمرينات هم بايد پايبند روش هاي علمي و صحيح و هدفمند بود ولي با توجه به روش هاي غير علمي در بسياري از جلسات قرآن، چنين روشي براي تمرين در منزل با اغماض و اکراه قابل پذيرش است. هرچند که معتقديم، همه افرادي که مبادرت به امر تدريس فنون و مسائل مهم تلاوت قرآن کريم مي کند بايد خود، بر آن مسئله تسلط کافي را داشته باشند و از روش هاي علمي آن هم اطلاع داشته باشند.
در اين حالت نيز مانند دو قسمت قبل عمل مي شود.
منبع: ماهنامه راه قرآن، شماره35.