تغييرات اکوسيستم زمين با باران‌هاي اسيدي

همه ما از باران‌هاي اسيدي شنيده‌ايم و گه‌گاه در خبرها هم سر و صدايي از اين پديده نامطلوب بلند مي‌شود. حتماً شما هم مي‌دانيد که باران اسيدي يکي از هزاران بلايي است که ما به دست خود بر سر خودمان مي‌آوريم. روزانه ميليون‌ها مترمکعب هوا از آلاينده‌هاي مختلف آکنده مي‌شود. اما فکر مي‌کنيد اين نوع باران‌ها دقيقاً چطور ايجاد مي‌شوند؟ چه اثراتي بر گياهان، جانوران و اصولاً زندگي انساني دارند و اگر مشکلي ايجاد کنند چطور مي‌توان آن را برطرف کرد؟

 

بعضي از صنايع به غير از وسايل نقليه عمومي، سهم عمده‌اي در افزايش دي‌اکسيد گوگرد و اکسيدهاي نيتروژن هوا دارند. رطوبت هوا همراه تابش نور خورشيد ترکيبات سولفاته و نيتراته را با عنوان اسيد سولفوريک و اسيدنيتريک به ساکنان زمين هديه مي‌دهد. زغال سنگ‌ها هم داراي 2 تا 3 درصد گوگرد هستند که وقتي مي‌سوزند گوگرد به جو منتقل مي‌شود. در صورت استفاده به عنوان سوخت مقادير زيادي دي‌اکسيد گوگرد را به اتمسفر وارد مي‌کنند. البته در صنايع استخراجي مثل مس، روي يا نيکل هم مقادير زيادي گاز گوگرد وارد جو مي‌شود. اما منشأ اصلي آلودگي اکسيدهاي نيتروژن يا غيره در هوا وسايل نقليه و ديگر، سيستم‌هايي هستند که از سوخت‌هاي فسيلي استفاده مي‌کنند. آتش‌سوزي جنگل‌ها و مراتع، فعاليت‌هاي آتشفشاني، رعد و برق يا فساد مواد آلي هم از مسايلي هستند که نمي‌توان به راحتي از آنها صرف نظر کرد.
موضوع باران‌هاي اسيدي تازه نيست. اين مشکل نخستين بار در قرن 17 مورد توجه قرار گرفت. درست وقتي که مردم اثرات پيشرفت صنعتي را روي گياهان و جانوران مشاهده کردند در سال 1872 يکي از شيميدان‌هاي اسکاتلندي به نام «روبرت اسميت» باران اسيدي را با اين نام معرفي کرد. اين مشکل وقتي جدي‌تر شد که ماهيگيران در دهه 1960 کاهش محسوسي در تعداد ماهيان درياچه‌هاي شمال آمريکا و اروپا احساس کردند.

 

يک نکته جالب توجه اين است که آسيب‌ها و لطمه‌هاي باران اسيدي مختص محل توليد آن نيست. خيلي وقت‌ها اتفاق مي‌افتد که اين آلودگي‌ها چندين روز در جو در حرکت هستند و مسافت‌هاي بالايي را هم طي مي‌کنند اما بسته به شرايط اقليمي و با توجه به باد در مکاني ديگر به صورت باران اسيدي فرود مي‌آيند. به عبارت ديگر، نتايج و عواقب يک منطقه صنعتي روي درياچه‌ها، مراتع و جنگل‌هاي اطراف هم قابل مشاهده است. بنابراين بايد باور کرد که بيش از 50 درصد باران‌هاي اسيدي که در کانادا باريده محصول مناطق صنعتي ايالات متحده آمريکا است و نتايج آلودگي‌هاي صنعتي و نتايج آلودگي‌هاي صنعتي در انگليس را هم مي‌توان در نروژ جستجو کرد. عجيب اين که حتي اگر آلودگي در ميان نباشد باران باز هم اسيدي خواهد بود. حتي باران‌هاي طبيعي فرود آمده از جو، و اين به علت وجود دي‌اکسيد کربن حاصل از تنفس موجودات در فضا و ترکيب آن با آب و در نهايت توليد «اسيد کربنيک» است. هر چند اين مقدار خيلي ناچيز است، اما آب و باران در اثر تماس با خاک و توسط مواد قليايي درون آن مثل سنگ آهک خنثي مي‌شود. آلودگي‌هاي ديگر موجود در هوا اين اسيديته را تا حدود 5/5 کاهش مي‌دهند. اين سطح از اسيديته نگران کننده است، چرا که ديگر خاک قادر به خنثي کردن اين هديه آسماني مسموم شده نيست.

عواقب بارش باران اسيدي
فعل و انفعالاتي که به دنبال بارش باران‌هاي اسيدي روي زمين به وجود مي‌آيد باعث استخراج عناصر خطرناکي مثل جيوه و آلومينيوم از خاک و صخره‌ها و انتقال آن به درياچه‌ها مي‌شود. ماهي‌ها با خوردن جيوه مسموم مي‌شوند، هرچند خاک به طور طبيعي توانايي خنثي‌سازي خاصيت اسيدي باران را دارد، ولي از آنجا که اين قدرت نامحدود نيست نمي‌تواند کار پاکسازي کامل رودخانه‌ها را انجام دهد. بعد از بارش‌هاي اسيدي آب درياچه‌ها به عنوان ايستگاه آخر آب‌هاي در حال جريان چنان بالا مي‌رود که به هيچ موجود زنده‌اي اجازه حيات نمي‌دهد. ورود به محدوده حدود 5/5 سرآغاز دوره مرگ آبزياني مثل پلانکتون‌ها، برخي حشرات و خرچنگ‌ها است. وقتي به 5 مي‌رسد جمعيت ماهيان نيز دچارآسيب مي‌شود و مقاومت خود را در برابر مرگ از دست مي‌دهد. وقتي به پايين عدد 5 تنزل پيدا مي‌کند تمامي جانوران ريز باقيمانده احتمالي که در ته درياچه هستند و توانايي تجزيه اين حجم انبوه اجساد را ندارند قتل عام مي‌شوند. اين يعني شروع فاجعه‌اي دردناک.
اثرات باران اسيدي بر گياهان و جانوران
حيات از چرخه‌هاي به هم پيوسته‌اي تشکيل شده که تمامي ميکروارگانيسم‌هاي زنده درون آن کاملاً به هم وابسته هستند. حتي اگر در اين ميان گونه‌اي کم اهميت نابود شود، گونه‌هاي ديگر که به نحوي به آن وابسته هستند در امان نمي‌مانند. انسان هميشه از نظر تأمين مواد غذايي به کل چرخه زيستي وابسته است و حتماً تکان‌ها و تغييرات شديد در چرخه حيات، مشکلات اساسي در زندگي انسان به دنبال خواهد داشت. با تداوم بارش‌هاي اسيدي و کاهش رشد ماهي‌ها و آبزيان بخش بزرگي از منابع غذايي در خطر خواهد افتاد و از طرفي اگر از ماهي‌هاي مسموم شده با جيوه مصرف کنيم خطرات جدي سلامت ما را تهديد مي‌کند. آب آشاميدني هم از اين قضيه مستثني نيست.
موجودات زنده چه گياه و چه جانور اعم از اين که در آب زندگي کنند يا در خشکي يا در بالاي درختان مستقيم يا غيرمستقيم تحت تأثير اين پديده هستند. جالب اين که حتي ساختمان‌ها و پل‌ها و ديگر عمارت‌ها نيز از اين اثرات در امان نيستند. در شهرها، رنگ‌آميزي ساختمان‌ها تخريب و رنگ ماشين‌ها کمتر مي‌شود. ساختمان‌ها و عمارت‌هاي سرتاسر دنيا از تاج محل در هند گرفته تا بناهاي بزرگ تاريخي واشنگتن در ايالات متحده دستخوش تغييراتي مثل خوردگي، فرسايش، شکستگي و بي‌رنگي مي‌شوند. بناهايي مثل «آکروپليس» در يونان و بناهاي دوران رنسانس در ايتاليا مثل کليساها هم از اين جمله هستند. آثار خوردگي در چهره معابد، نقاشي‌هاي ديواري و کتيبه‌هاي باستاني که قرن‌هاي متمادي قبل را با صلابت طي کرده‌اند به خوبي ديده مي‌شود.
حتي کتاب‌ها، نسخ خطي، نقاشي‌ها، مجسمه‌ها و پيکره‌ها نيز در کتابخانه‌ها و موزه‌ها از اين هجوم در امان نيستند و اين به دليل آن است که سيستم‌هاي تصفيه هوا توانايي حذف ذرات اسيد را از هواي در گردش درون ساختمان ندارند. در برخي مناطق در لهستان قطارها مجبور هستند کمي آهسته و با احتياط حرکت کنند که علت را مي‌توان در باران‌هاي اسيدي و اثرات تخريبي و خوردگي حاصل از آن روي ريل‌ها جستجو کرد.
چه بايد کرد؟
به اين ترتيب بهتر است تا آنجا که مي‌شود از ورود گازهاي آلوده کننده به جو جلوگيري کنيم. استفاده کمتر از وسايل نقليه شخصي يا شستشوي زغال سنگ‌ها در صنايع که باعث کاهش مقدار سولفور مي‌شود و نصب فيلترهايي روي دودکش‌هاي کارخانه‌هاي صنعتي يا نصب مبدل‌هاي کاتاليستي در اگزوز خروجي موتور خودروها و غيره.‏
البته درياچه‌هايي را که خاصيت اسيديته آب آنها بالا رفته مي‌توان با اضافه کردن مقادير زيادي مواد قليايي مثل آب آهک احيا کرد. اين شيوه هر چند در برخي موارد کارگر افتاده، اما در درياچه‌هايي با وسعت بالا ناموفق بوده است.

منبع:http://www.ettelaat.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb