آلودگي محيط و شيرمادر
نويسنده: محمد حسن طغرايي
آلودگي محيط هر روز رو به افزايش است بعلت آلودگي محيط ممکن است ترکيب شيميايي نامطلوبي در شير مادر يافت شود. ساده ترين مواد از نظر اندازه گيري که الزاماً سمي ترين مواد نيستند حشره کش هاي کلرينه بويژه د.د.ت (دي کلرو دي فنل تري کلرواتان) و ترکيبات مشابه آن به خاطر سميت زياد آنهاست. د.د.ت يک ماده شيميايي محلول در چربي است که از نظر بيولوژيکي قابل تجزيه نمي باشد و در بافت چربي حيوانات که با اين ماده تماس داشته اند جمع مي شود تنها راه ترشح اين ماده از طريق شير است که در چربي شير تجمع مي يابد.
د.د.ت را در بسياري از نقاط جهان در شير مادر پيدا کرده اند به ويژه درمناطقي که د.د.ت بدون هيچگونه کنترل و بطور وسيعي بر روي محصولات کشاورزي پاشيده مي شود يافت شده است. در اغلب کشورهاي صنعتي بدليل تحميل محدوديتهاي شديد در کاربرد د.د.ت غلظت اين ماده در شير مادران بسيار پايين است. امروزه در بيشتر کشورهاي در حال توسعه يعني جايي که د.د.ت هم بعنوان حشره کش کشاورزي و هم بعضاً در برنامه هاي کنترل بيماري ها در حد گسترده بکار مي رفته خيلي کمتر مصرف مي شود زيرا حشرات نسبت به آن مقاوم شده اند و در محل هاي بسيار آلوده د.د.ت در شير گاو نيز يافت مي شود. گرچه سميت د.د.ت براي انسانهاي بزرگسال بسيار پايين است اما مي تواند اثرات بسيار شديد و نامطلوبي مثل نارسايي کبد و سرطان زايي در حيوانات داشته باشد مثلاً در پرندگان از طريق نازک کردن پوسته تخم پرنده و مرگ جنين سبب مختل شدن توليد مثل مي گردد. بالعکس اثر مهم شناخته شده آن درپستانداران مثلاً خفاشها و افزايش مرگ و مير بالغين مهاجر است. در حاليکه در کشورهاي صنعتي مقدار د.د.ت موجود در شير مادران کاهش قابل ملاحظه اي يافته اما ساير مواد شيميايي صنعتي با ماهيتي مشابه باعث آلودگي محيط زيست مي شوند مثلاً بي فينل هاي پرکلرينه (PCB) که مواد شيميايي سمي غير قابل تجزيه بيولوژيک و محلول در چربي هستند در ساختن وسايل برقي و دستگاه هاي هيدروليک کاربرد وسيعي دارند آلودگي محيط زيست با PCB در تمام جهان شيوع داشته و در بدن تجمع مي يابند و تنها از طريق شير دفع مي شوند گرچه در حال حاضر مصرف اين مواد در صنعت محدود شده است ليکن آلودگي محيط زيست تا مدت ها باقي خواهد ماند زيرا هيچ راه عملي و اقتصادي براي رفع آلودگي اين مواد شيميايي که بسيار هم مقاوم هستند وجود ندارد. فرآورده هايي حتي با سميت بيشتر از قبيل دي اکسين هاي کلرينه (PCDD) و فورانها (PCDF) مي تواند به طور اتفاقي در جريان آتش سوزي ها يا انفجارات وسايل برقي توليد شوند و علاوه بر اين مشخص شده است که بيشتر کوره هاي زباله سوز اين مواد آلوده کننده محيط زيست را بوجود مي آورند.
مدارک علمي وجود ندارد که نشان دهد کودکاني که اين مواد آلوده کننده را از طريق شير مادر دريافت مي کنند اثرات نامطلوبي نشان دهند با اين حال در جهت رد احتمال اثرات در دراز مدت بويژه در موارد تماس طولاني با اين مواد از طريق تغذيه طولاني با شير مادر تجربيات کافي حاصل شده است. استعمال دخانيات مادران و شيرخواران آنها را بيشتر از در معرض خطرات ترکيبات شيميايي مختلف منجمله بقاياي داروهاي ضد آفتاب و داروهاي سرطان زاي شناخته شده قرار مي دهد اين امر با مقادير بيشتر آلوده کننده هاي شيميايي در شير و نيز کاهش مدت شيردهي و افزايش قولنج (کوليک) شيرخواري همراه است به خاطر پي آمدهاي مضر کاملاً شناخته شده هم براي مادران و هم براي شيرخواران بايد خانم هاي سيگاري را تشويق کرد که شير بدهند و مصرف سيگار را در طي حاملگي و شيردادن قطع يا حداقل کمتر کنند.
منبع: تغذيه شيرخواران بر اساس اصول فيزيولوژيکي از انتشارات سازمان جهاني بهداشت.
منبع: نشريه پيام پزشک، ويژه هفته جهاني شير مادر. .
د.د.ت را در بسياري از نقاط جهان در شير مادر پيدا کرده اند به ويژه درمناطقي که د.د.ت بدون هيچگونه کنترل و بطور وسيعي بر روي محصولات کشاورزي پاشيده مي شود يافت شده است. در اغلب کشورهاي صنعتي بدليل تحميل محدوديتهاي شديد در کاربرد د.د.ت غلظت اين ماده در شير مادران بسيار پايين است. امروزه در بيشتر کشورهاي در حال توسعه يعني جايي که د.د.ت هم بعنوان حشره کش کشاورزي و هم بعضاً در برنامه هاي کنترل بيماري ها در حد گسترده بکار مي رفته خيلي کمتر مصرف مي شود زيرا حشرات نسبت به آن مقاوم شده اند و در محل هاي بسيار آلوده د.د.ت در شير گاو نيز يافت مي شود. گرچه سميت د.د.ت براي انسانهاي بزرگسال بسيار پايين است اما مي تواند اثرات بسيار شديد و نامطلوبي مثل نارسايي کبد و سرطان زايي در حيوانات داشته باشد مثلاً در پرندگان از طريق نازک کردن پوسته تخم پرنده و مرگ جنين سبب مختل شدن توليد مثل مي گردد. بالعکس اثر مهم شناخته شده آن درپستانداران مثلاً خفاشها و افزايش مرگ و مير بالغين مهاجر است. در حاليکه در کشورهاي صنعتي مقدار د.د.ت موجود در شير مادران کاهش قابل ملاحظه اي يافته اما ساير مواد شيميايي صنعتي با ماهيتي مشابه باعث آلودگي محيط زيست مي شوند مثلاً بي فينل هاي پرکلرينه (PCB) که مواد شيميايي سمي غير قابل تجزيه بيولوژيک و محلول در چربي هستند در ساختن وسايل برقي و دستگاه هاي هيدروليک کاربرد وسيعي دارند آلودگي محيط زيست با PCB در تمام جهان شيوع داشته و در بدن تجمع مي يابند و تنها از طريق شير دفع مي شوند گرچه در حال حاضر مصرف اين مواد در صنعت محدود شده است ليکن آلودگي محيط زيست تا مدت ها باقي خواهد ماند زيرا هيچ راه عملي و اقتصادي براي رفع آلودگي اين مواد شيميايي که بسيار هم مقاوم هستند وجود ندارد. فرآورده هايي حتي با سميت بيشتر از قبيل دي اکسين هاي کلرينه (PCDD) و فورانها (PCDF) مي تواند به طور اتفاقي در جريان آتش سوزي ها يا انفجارات وسايل برقي توليد شوند و علاوه بر اين مشخص شده است که بيشتر کوره هاي زباله سوز اين مواد آلوده کننده محيط زيست را بوجود مي آورند.
مدارک علمي وجود ندارد که نشان دهد کودکاني که اين مواد آلوده کننده را از طريق شير مادر دريافت مي کنند اثرات نامطلوبي نشان دهند با اين حال در جهت رد احتمال اثرات در دراز مدت بويژه در موارد تماس طولاني با اين مواد از طريق تغذيه طولاني با شير مادر تجربيات کافي حاصل شده است. استعمال دخانيات مادران و شيرخواران آنها را بيشتر از در معرض خطرات ترکيبات شيميايي مختلف منجمله بقاياي داروهاي ضد آفتاب و داروهاي سرطان زاي شناخته شده قرار مي دهد اين امر با مقادير بيشتر آلوده کننده هاي شيميايي در شير و نيز کاهش مدت شيردهي و افزايش قولنج (کوليک) شيرخواري همراه است به خاطر پي آمدهاي مضر کاملاً شناخته شده هم براي مادران و هم براي شيرخواران بايد خانم هاي سيگاري را تشويق کرد که شير بدهند و مصرف سيگار را در طي حاملگي و شيردادن قطع يا حداقل کمتر کنند.
منبع: تغذيه شيرخواران بر اساس اصول فيزيولوژيکي از انتشارات سازمان جهاني بهداشت.
منبع: نشريه پيام پزشک، ويژه هفته جهاني شير مادر. .
