اثرات و عوارض دخانيات

دخانيات يكي از مهمترين علل قابل پيشگيري مرگ و مير در سراسر جهان است. سازمان جهاني بهداشت استعمال دخانيات را به عنوان يكي از علل عمده بيماري شناخته است. در مردان بزرگترين نقش در مرگ و مير ناشي از توتون به بيماريهاي قلبي و عروقي،‌ به ويژه بيماري ايسكميك قلبي (38%) سرطانها به ويژه سرطان ريه (37%) و بيماريهاي تنفسي به ويژه بيماري مزمن انسداد ريوي (24%) نسبت داده اند و در ميان زنان الگوي علل بيماري بسيار شبيه به الگوي مردان است تأثير سيگار كشيدن مادر در دوره بارداري بر بهداشت مادر و كودك و بستري ناشي از بيماري تأثير شديدي داشته است. طي پنج دهه گذشته قرائن زيادي مبني بر عوارض زيانبار استعمال دخانيات بر سلامتي جمع آوري شده است و قرار گرفتن در معرض استعمال دخانيات علت 32 بيماري مختلف شناخته شده است.

اثرات و عوارض نيكوتين:
 

عوارض كوتاه مدت نيكوتين عبارتند از:‌ افزايش ضربان نبض، افزايش موقتي در فشار خون و اسيد معده، كاهش جريان خون در انتهاي اندام ها مثل انگشتان دست و پا، تهوع و حالت اشكبار چشم ها،‌ مصرف طولاني مدت نيكوتين مي تواند به كاهش حس بويايي و چشايي، چين و چروك زودرس و فراوان چهره،‌ افزايش خطر سرماخوردگي، برونشيت مزمن، آمفيزم، بيماري قلبي و برخي از انواع سرطان منجر شود.

ارزيابي:
 

ارزيابي بايد در بر دارنده سه بعد باشد: 1- انگيزه ترك،2- سابقه استعمال دخانيات، 3- وابستگي به نيكوتين. در ارزيابي چند عامل مرتبط با دخانيات بايد مورد نظر قرار گيرد. اولين مسأله عبارت است از سابقه استعمال دخانيات درمراجع و سطح وابستگي به نيكوتين، پژوهشها حاكي از آن است اشخاصي كه وابستگي شديدتري دارند ممكن است در پرهيز از استعمال دخانيات مشكلات بيشتري داشته باشند و بنابراين ممكن است نياز به مداخله شديدتر داشته باشند وسيع ترين اقدام مورد استفاده در رابطه با وابستگي به نيكوتين در موقعيت هاي باليني عبارت است از آزمون وابستگي به نيكوتين فاگرستورم دامنه نمرات اين مقياس از صفر تا ده است و نمرات بالاتر نشان دهنده ميزان بالاتر وابستگي است.
كنترل علائم محروميت جزء‌ مهمي از مداخله قطع مصرف دخانيات به شمار مي رود از آنجايي كه علائم محروميت پيش بيني كننده عدم استعمال دخانيات هستند توجه دقيق به اين احتمال در طراحي و برنامه ريزي ترك استعمال بايد منظور شود.
علائم محروميت از نيكوتين عبارتند از:‌ اشتياق به سيگار، خلق افسرده، اشكال در خواب رفتن،‌ بيدار شدن در طول شب،‌ تحريك پذيري،‌ ناكامي يا خشم،‌ اضطراب،‌ اشكال در تمركز،‌ بي قراري و افزايش اشتها، افسردگي احتمال ترك موفقيت آميز را كاهش مي دهد و خلق افسرده يكي از علائم رايج در محروميت از نيكوتين است. علاوه بر اين،‌ بين اختلالات اضطرابي و استعمال دخانيات تا حدودي رابطه وجود دارد همانند افسردگي، گفته شده است كه اشخاص مبتلا به اضطراب نيز ممكن است ترك سيگار برايشان مشكل تر باشد.

مداخلات:
 

يكي از اولين قدم هاي درمان عبارت است از صورت بندي برنامه ترك مصرف سيگار اين كار مي تواند شامل اجزاء زير باشد:
1- تعيين تاريخ براي ترك مصرف توتون.
2- به مراجع در آماده شدن براي ترك سيگار كمك كنيد. اين كار مي تواند شامل چند جزء باشد.
الف: مراجع به ديگران بگويد كه تلاش مي كند سيگار را ترك كند و حمايت و پشتيباني ديگران را جلب كند.

ب: سيگار را از محيط مراجع دور كنيد.
 

ج:‌ تلاشهاي قبلي مراجع در راستاي ترك سيگار را مرور كنيد و بررسي كنيد كه چه عواملي براي مراجع مفيد يا غير مفيد بوده.
د: هرآنچه را كه ممكن است درموفقيت تلاش ترك سيگار چالش انگيز باشد، بررسي كنيد خصوصاً عوامل بازدارنده مراحل اوليه ترك.

درمان جاگزين نيكوتين Nicotine Replace men Therapy
 

ابداع درمان جايگزين نيكوتين (NRT):‌ از جمله پيشرفت هاي عمده و مهم در قطع مصرف سيگار به شمار مي رود. سيگاري هائي كه در تست فاگرستورم براي وابستگي به نيكوتين نمره بالا (5 يا بيشتر) مي گيرند احتمال دارد به نيكوتين وابسته باشند و بنابراين براي NRT كانديداهاي خوبي هستند. چنين افرادي ممكن است در خلال يكي دو هفته پس از قطع مصرف سيگار علائم محروميت را تجربه كنند. NRT براي كاهش اشتياق به ترك سيگار تدبير شده است و به پيشگيري از علائم محروميت كمك مي كند.
اشكال مختلف NRT، عبارتند از:‌ برچسب هاي نيكوتين، آدامس نيكوتين، اسپرهاي بيني و استنشاق شوينده ها.
برچسب نيكوتين زيرپوستي: يكي از مشهورترين شكل هاي NRT وصله زيرجلدي است كه از طريق آزاد كردن غلظت پلاسماي نسبتاً يكنواختي از نيكوتين عمل مي كند. استفاده از صحيح از برچسب بي خطر است و معمولاً به خوبي تحمل مي شود.

داروهاي ضد افسردگي:
 

پيشرفتهاي اخير در پژوهشهاي مرتبط با قطع مصرف سيگار نشان داده اند كه داروهاي ضد افسردگي ممكن است به ويژه در كمك به افراد براي ترك سيگار مؤثر باشند از جمله داروهاي ضد افسردگي يعني بوپروپيون و نورتريپتيلين مؤثرترين داروي ضد افسردگي مورد استفاده براي ترك سيگار به شمار مي روند.
منبع: پيام پزشک شماره 48