اکوتوريسم در ايران

مجموعه گسترده اي از منابع پراکنده ي ثبت نشده و در بسياري موارد رو به قهقرا داشته هاي اکوتوريسم ايران را شکل مي دهد. اين داشته ها طيف متنوعي از چشم اندازهاي جغرافيايي و آثار و ذخاير طبيعي را شامل مي شود. بررسي جغرافيايي طبيعي ايران و نيز امکان سنجي هر کدام از جاذبه هاي اکوتوريستي قابل سرمايه گذاري در کشور ما بيانگر آن است که اکوتوريسم در ايران در وهله ي نخست ناشي از شرايط توپوگرافيکي آن در جوار منطقه پر فشار جنب حاره است. به طور معمول انتظار مي رود، کشورهايي که در اين حوزه پر فشار قرار دارند برخوردار از اقليم خشک و چشم انداز زيستي ناشي از اين اقليمي باشند، اما مجموعه اي از عوامل تکتونيکي که شامل مجموعه اي از چين خوردگي هاي دوران هاي اول و دوم و سوم زمين شناسي است موجب شده تا ايران به يکي از بلندترين فلات هاي دنيا تبديل شود. در نتيجه عامل ارتفاع به شدت در تقابل با عامل عرض جغرافيايي عمل کرده و موجب شده است «وضعيت» طبيعي ايران تفاوت هاي بسياري با«موقعيت» جغرافيايي آن در کره زمين داشته باشد. دو رشته کوه مرتفع و وسيع البرز و زاگرس با دارا بودن بيش از 30 قله مرتفع تر از بلندترين قله هاي اروپا و آمريکا در دل يک منطقه خشک و بياباني مجموعه اي از چشم اندازهاي کوهستاني و نوع جغرافيايي، زمينه ي زيست گونه هاي بسيار متفاوت گياهي و جانوري را در ايران فراهم کرده است، آنچنان که ايران يکي از کشورهاي طراز اول بهره مند از تنوع زيستي کامل (داشتن چهار فصل و زيست گونه هاي اصلي گياهي و جانوري) در جهان به شمار مي آيد. جز آن وجود بزرگترين درياچه ي جهان در شمال کشور، خط ساحلي 1200 کيلومتري با خليج فارس، وجود 80 درياچه و تالاب در داخل کشور که از ميان آنها قريب به 30 درياچه در شمار پهناب هاي کنوانسيون هاي بين المللي قرار دارند و نيز درياچه ي اروميه تالاب ميانکاله، تالاب ارژن، تالاب پريشان، تالاب خور خوران به عنوان بخشي از 59 ذخاير زيستي کره زمين شناخته شده است، جنگل هاي انبوه شمال غرب مازندران آخرين بازمانده ي اينگونه جنگل در جهان بوده و از اين نظر جنگل هايي باستاني به شمار مي آيند.
بيابان هايي وسيع که در آنها اغلب مؤلفه هاي بياباني از قبيل وزش بادها، حجم ماسه هاي روان بيشينه و گرماي هوا، در بالاترين حدِ ثبت شده مناطق بياباني جهان هستند و نيز طيف متنوعي از آداب و رسوم و شيوه هاي معيشتي چند هزار ساله منطبق با شرايط اقليمي است، از آن جمله معيشت کوچ نشيني، از ديگر داشته هاي اکوتوريسم در ايران به شمار مي آيد. ديگر بار تأکيد مي شود قرار داشتن ايران در شمار کشورهاي نخست بهره مند از بيشترين تنوع اقليمي در جهان به معناي آن است که در ايران زمينه براي هر گونه سرمايه گذاري اکوتوريستي فراهم است و به ويژه در قطب هاي اکوتوريستي کشور منابع مورد اتکا آنچنان در دسترس قرار دارند که اغلب حتي نيازي به مضاعف سازي جاذبه ها وجود ندارد و صرف نظر از مسائلي همچون محدوديت بازار توريسم فرهنگي و نبود زمينه ي اجتماعي گسترش توريسم تفريحي در ايران، از اين نظر نيز توان بالقوه اکوتوريسم ايران بسيار افزون تر از ديگر بخش هاي توريسم است.

رشته هاي مختلف اکوتوريسم
 

هشت شاخه اصلي اکوتوريسم در ايران از قابليت و پتانسيل بالايي برخوردار است که با مديريت درست، ايران مي تواند به يکي از قطب هاي مهم اکوتوريسم جهان تبديل شود که عبارتند از:
1- دامنه نوردي
2- شکار و صيد
3- توريسم مردم شناسي
4- ورزش هاي زمستاني
5- ورزش هاي آبي ساحلي
6- بيابان گردي
7- طبيعت درماني
8- کوهنوردي و غارنوردي

و اما چه داريم:
 

رمز طبيعت متنوع و گوناگون ايران چند عدد و رقم است که اول عددها را مي گويم و بعد مختصري راجع به آنها توضيح مي دهم و اما عددهاي رمزي طبيعت ايران:
100
600
8200
160
500
1000
129/999/998
و اما رمز اين اعداد که طبيعت ايران را تشکيل مي دهند:

اول: عدد 100
 

اين ها اعداد واقعي نقاط واقعي سردترين و گرمترين نقاط مختلف ايران نيست، تنها در جاهايي که ايستگاه هاي هواشناسي مستقر شده اين درجه ها را دريافته و اعلام کرده اند، مثلاً در «همدان» اگر تنها دويست متر در دامنه کوه الوند بالاتر مي رفتند حداقل دو درجه از برودت هوا کاسته مي شد و يا مثلاً در«ابر کوه» اگر چند کيلومتري به دل کوير مي رفتند مسلماً چند درجه به گرماي اعلام شده افزوده مي گشت، اگر محاسبه کنيم که به ازاي هر يک صد متر ارتفاع حدود يک درجه از برودت هوا کاسته مي شود و يا به برودت هوا افزوده مي گردد «کدام درست تر است؟» بنابراين در همان زمان برودت هوا در بالاي قله هاي چهارهزار متري چقدر است و در بالاي قله 5671 متري دماوند تا چه اندازه است؟ از سوي ديگر دوست و استاد عزيزم آقاي دکتر «پرويز کردواني» معتقد است که گرم ترين نقطه کره زمين نه در صحراي آريزوناي آمريکا، نه در صحراي عربستان و نه در ريگزارهاي ليبي است بلکه گرم ترين نقطه کره زمين در «کوير لوت» ايران است، يعني گرماي بالاي 60 درجه سانتي گراد(در 14 شهريور ماه 1387 در منطقه گندم بريان کوير لوت 63 درجه سانتيگراد را ثبت نموديم)، حال اگر برودت قله هاي رفيع ايران را تنها 40 درجه و حرارت کوير لوت را در تابستان و زمستان 60 درجه حساب کنيم اختلاف درجه حرارت نقاط مختلف ايران مساوي با يکصد درجه سانتيگراد مي شود که اين خود معاني بسياري دارد که بعد توضيح خواهم داد.

دوم: عدد 6000
 

لازم به توضيح نيست که قله ي دماوند بلندترين قله ي فلات ايران 5671 متر و پايين ترين نقطه ي آن حوالي درياي خزر 27 متر زير سطح درياهاي آزاد است، يعني اختلاف ارتفاعي نزديک به شش هزار متر.

سوم: عدد 8200
 

عاشق ديگري از نسل عاشقان ايران که عمري گرانبها در ميان جنگل ها و بوته زاران ايران گذرانده و نقد جواني در اين راه گذارده استاد عزيزم «دکتر قهرمان» مي گويد که ايران بيش از 8200 گونه نباتي دارد که بيش از 2000 گونه آن تنها خاص ايران است، از جنگل هاي هيرکاني شمال گرفته تا استپ هاي البرزي و تاغ زارهاي کويري، دنيايي گوناگون و شگفت انگيز از رستني ها پديد آورده است که در هيچ کجاي دنيا نظير ندارد.

چهارم: عدد 160
 

اختلاف يکصد درجه حرارت، شش هزار متر ارتفاع اقليم هاي گوناگوني در يک ميليون و ششصد هزار کيلومتري ايران پديد آورده است که در آن بيش از هشت هزار و دويست گونه گياهي مي رويد و در ميان اين اقليم هاي گوناگون و رستني هاي متنوع جانداراني زندگي مي کنند که هر يک متعلق به سرزميني خاص هستند، در ايران از گونه هاي اروپايي گرفته تا هندي و آفريقايي و آسيايي زيست مي کنند که مجموع آنها عدد 160 گونه پستاندار را پديد آورده است، يعني بي نظير در تمامي جهان.

پنجم: عدد 500
 

در يک پرواز طولاني از شمال به جنوب و يا از شرق به غرب ايران لکه هاي آبي رنگي مي بينيم که اگر در کنار آنها فرود بياييم، هر يک از اين لکه هاي آبي کوچک را تالابي، آب پخشي و يا درياچه اي خواهيم ديد، نشان کم رنگ همين لکه هاي کوچک از بالا کافي است که قويِ سر گروهِ گله ي پرندگان مهاجر را تشويق به فرود آمدن کند، گله اي که هزاران کيلومتر را از زيربرف هاي سيبري پيموده و حالا در انديشه ي استراحت است، چه جايي بهتر از تالاب انزلي، آب پخش هاي مسيله و يا درياچه ي بختگان، گله ي پرندگان مهاجر در خاک ايران فرود مي آيند و اين چنين است که تالاب هاي ايران هر ساله پذيراي ميليون ها پرنده ي مهاجر است که از زمستان هاي سخت سيبري گريخته و تن به آب و آفتاب ملايم ايران مي سپارند و اين پرنده هاي نيمه مهاجر و بومي ايران، بالغ بر پانصدگونه پرنده هايي را تشکيل مي دهند که در ايران زيست مي کنند.

ششم: عدد 1000
 

وجود درياي خزر در شمال که تنها، تنوع ماهيان خاوياري آن مي تواند مجموعه اي از تحقيق درباره آبزيان باشد و درياي عمان و خليج فارس در جنوب که بي ترديد يک آکواريوم وسيع از ماهيان رنگين است و بودن صدها تالاب و درياچه و رودخانه هاي داخلي همراه با زيستگاه کويري و صحرايي و کوهستاني و خزندگان، بيش از يک هزار نوع آبزي و خزنده را در خود جاي داده است که نزديک به ششصد گونه ي آنها شناسايي شده، اما اگر تحقيق بيشتري صورت گيرد، تعداد گونه هاي آبزيان و خزندگان ايران به رقمي بالاي يک هزار گونه خواهد رسيد.

هفتم: عدد 129/999/998
 

اين عدد اختلاف وزن دو گونه پستانداري است که در ايران زيست مي کند، دقت کنيد که کلمه «پستاندار» را به کار بردم، اگر کلمه جاندار را به کار مي بردم حدود دو گرم به اين عدد افزوده مي شد. رقم سر راست 130/000/000 را پديد مي آورد، اما شگفتي اين رقم اين کلمه «پستاندار» است، آري، شگفتي برانگيز است. در ايران پستاندار دو گرمي زندگي مي کند که نوعي حشره خوار است و پستاندار يکصد و سي تني زندگي مي کند که نوعي نهنگ است.
خلاصه اين که اين هفت عدد، هفت راز گوناگون شگفت انگيز طبيعت ايران است.
منبع: نشريه راه زندگي شماره 285