آيينه‌هاي جنگ براي كودك امروز

نگاهي گذرا به چهره‌هاي شاخص ادبيات دفاع مقدس كودك و نوجوان
 

شعر

قيصر امين‌پور
 

«قيصر امين‌پور» در دوم ارديبهشت ماه 1338 در «گتوند»، از توابع شهرستان دزفول متولد شد. تحصيلات ابتدايي را در زادگاهش گذارند و براي ادامة تحصيل به دزفول رفت. در دانشگاه هم پس از دوبار تغيير رشته، سرانجام در سال 1376 با دريافت مدرك دكتراي ادبيات فارسي از دانشگاه تهران فارغ‌التحصيل شد. از فعاليت هنري ايشان مي‌توان به حضور در گروه شعر حوزه هنري، عضويت در شوراي شعر انقلاب و سردبيري مجلة «سروش نوجوان» اشاره كرد. هم‌چنين دكتر امين‌پور، برندة جايزة ويژة «نيما يوشيج» در سال 1367 بود و در سال 1378 توسط وزارت ارشاد، به عنوان شاعر برتر دفاع مقدس در دهه‌هاي 60 و 70 معرفي شد. سرانجام اين شاعر متعهد در هشتم آبان 1386 جاودانه شد.
به واقع دربارة قيصر امين‌پور مي‌توان گفت: «او يكي از معدود شاعراني است كه توانست هم در شعر بزرگ‌سال و هم كودك و نوجوان موفق باشد.» از كتاب‌هاي او براي کودکان و نوجوانان مي‌توان به «بي‌بال پريدن» (نثر ادبي)، «ظهر روز دهم» (شعر نوجوان)، «به قول و پرستو و مثل چشمه مثل رود» اشاره كرد كه در مجموعة آخر اشعار زيبايي با موضوع دفاع مقدس وجود دارد.

سلمان هراتي
 

«سلمان هراتي» در سال 1338 در روستاي «مزردشت» تنکابن، در خانواده‌اي مذهبي به دنيا آمد. دوران ابتدايي را در روستا گذراند. از همان ابتداي جواني به دليل فقر، براي گذراندن معاش به شاگردي مي‌پرداخت و با چوپانان محلي (گالش‌ها) به چوپاني مي‌رفت؛ از همين رهگذر با ترانه‌هاي محلي آشنايي پيدا کرد. از سال 1352 به نوشتن روي آورد و سرودن شعر را تجربه کرد. فوق‌ديپلمش را در سال 1362 در رشتة هنر گرفت و بلافاصله به کار تدريس هنر در روستاهاي تنکابن مشغول شد. در اشعار او صميميت و خلوص موج مي‌زند. سلمان هراتي در آبان ماه سال 1365 در يک سانحة رانندگي آسماني شد.
از سلمان هراتي سه مجموعه با نام‌هاي «از اين ستاره تا آن ستاره»، «از آسمان سبز» و «دري به خانه خورشيد» به چاپ رسيده است كه در اين ميان، مجموعة از اين ستاره، شامل شعر‌هاي دفاع مقدسي اوست. شعر «زنگ انشا» كه در اين كتاب قرار دارد، يكي از زيباترين شعر‌هايي است كه براي نوجوان با موضوع شهادت سروده شده است.

افشين علا
 

«افشين علا»، متولد فروردين سال 1348 در شهرستان نور است. در ميان مجموعه‌هاي منتشر شدة او كتاب «يك سبد بوي بهار» كه در سال 1370 توسط انتشارات «افق» به چاپ رسيد، به موضوع دفاع مقدس اختصاص دارد. علا در چند دوره جشنوارة كتاب سال كودك و نوجوان به عنوان شاعر برتر انتخاب شده است.
افشين علا فارغ‌التحصيل كارشناسي علوم سياسي از دانشگاه تهران است. از ويژگي‌هاي شعري او مي‌توان به تصويرسازي‌هاي بديع و نمايش چهره‌هاي نو در شعر نوجوان اشاره كرد.

جواد محقق
 

«جواد محقق»، شاعر، نويسنده و روزنامه‌نگار در 5 مرداد 1333 در همدان متولد شد. تحصيلاتش را در زادگاهش به پايان برد و در سال 1358 معلمي را پيشه کرد. از سال‌هاي نوجواني به هم‌کاري با مطبوعات پرداخت که تاکنون نيز ادامه دارد.
از جمله فعاليت‌هاي او مي‌توان به تأسيس انجمن ادبي «ميلاد» در همدان (نخستين انجمن ادبي فعال پس از انقلاب در سطح کشور)، عضو شوراي نهضت سوادآموزي استان همدان، مدير مسئول مجله‌هاي «رشد»، سردبيري مجله‌هاي «رشد معلم؛ نوجوان، کودک، جوانه»، مسئول صفحة شعر «كيهان بچه‌ها»، عضو شوراي شعر كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، عضو شوراي مشاوران «خانة روزنامه‌نگاران جوان»، عضو هيئت مديره و نايب رئيس «انجمن قلم ايران» و «انجمن نويسندگان کودک و نوجوان» اشاره كرد. او در حال حاضر سردبير فصلنامة «رشد آموزش هنر» است، دبير نخستين جشنوارة «انتخاب کتاب معلم»، دومين و سومين جشنوارة «گام اول»، ششمين جشنوارة «قلم زرين» و هجدهمين کنگرة سراسري شعر دفاع مقدس را برعهده داشته است. او از شاعراني است که علاوه بر شعر کودک و نوجوان، در حوزة شعر بزرگ‌سال نيز فعال است.
از او براي کودکان و نوجوانان منتشر شده است: قصة مرد بزرگ پاپتي، مثل من به انتظار، آن بهار مهربان، درخانة ما، خواب خوب، دوغ و دروغ و آفتاب هدايت.

حميد هنرجو
 

«حميد هنرجو» در سال 1352 در تهران متولد شد. از سن ده سالگي تا هجده سالگي ساكن ملاير بوده و از آن پس تاكنون ساكن تهران است. وي تحصيلاتش را در مقطع كارشناسي ادبيات فارسي به اتمام رسانده است.
فعاليت‌هاي او تاكنون شامل نويسندگي، سردبيري برنامة راديويي، مسئوليت صفحة كودك و نوجوان در دو روزنامه و عضويت در شوراي تأليف كتاب‌هاي درسي (سال 80 و 81) است، در حال حاضر نيز در زمينة روزنامه‌نگاري و اطلاع‌رساني فرهنگي فعال است.
برخي از آثار او عبارت است از: «نماز هواپيما، كوچه فرشته‌ها، لبخند تو رنگ انار است، نامة پونه‌ها و مجموعه پنج جلدي داستان‌هاي شيرين.»

عبدالرضا رضايي‌نيا
 

«رضايي‌نيا» در سال 1343 در صومعه‌سرا متولد شد. وي در سال 1361 ديپلم تجربي گرفت، سپس به قم رفت و تحصيلات حوزوي را تا «كفايه» ادامه داد. او در سال‌هاي بين 1367 تا 1372 ساكن تهران بود و طي اين مدت در رشتة فلسفه (كارشناسي) در دانشگاه شهيد «بهشتي» ادامه تحصيل داد. وي براي مدتي ساكن صومعه‌سرا و مسئول شوراي شعر و موسيقي صدا و سيماي گيلان و مدير شبكه استاني «راديو گيلان» بود. گفتني است از وي آثار فراواني در زمينة شعر منتشر شده است كه از ميان آن‌ها كتاب «فرشته بفرستيد» توسط بنياد حفظ آثار و نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس به ‌عنوان اثر برتر در دومين دورة انتخاب بهترين كتاب سال دفاع مقدس شناخته شد.
از آثار عبدالرضا رضايي‌نيا مي‌توان به «روز چندم، فرشته بفرستيد، از حنجره‌هاي شرقي، عاشقانه با كلمات، نقد شعر معاصران، گزيدة ادبيات معاصر و كوچه باران» اشاره كرد كه كتاب آخر به عنوان اثر قابل تقدير جشنوارة ربع قرن دفاع مقدس در زمينة شعر كودك و نوجوان انتخاب شد.

علي‌اصغر نصرتي
 

«علي‌اصغر نصرتي» در سال 1336 در روستاي «سنگر» از توابع رشت متولد شد. تحصيلات ابتدايي خود را در زادگاهش گذراند و در سال 1364 از دانشگاه تهران ليسانس ادبيات فارسي گرفت. وي در سال 1362 سردبير مجلة «نهال انقلاب» شد و طي دو دهه، بيش از 350 شمارة آن را منتشر کرد.
نصرتي در حوزة شعر و داستان براي گروه‌هاي سني کودک و نوجوان و گاه بزرگ‌سالان فعاليت مي‌کند و تاکنون بيش از بيست کتاب براي کودکان و نوجوانان منتشر کرده است. در نوشته‌هاي نصرتي دفاع مقدس جايگاهي والا دارد.
از جمله آثار او براي کودکان و نوجوانان مي‌توان «نخل خانة ما، در جست‌و‌جوي گل، لحظه‌هاي نوراني و فصل شکوفه» را نام برد.

داستان و قطعة ادبي
 

محمد حمزه‌زاده
 

«محمد حمزه‌زاده» متولد سال 1348 در تهران، از هفده سالگي نوشتن براي مجلات را آغاز کرد و در بيست‌و‌دو سالگي نخستين کتاب خود را که مجموعه قصه‌اي براي نوجوانان بود، به چاپ رساند. از بيست‌و‌چهار سالگي سردبير مجله‌هاي «رشد کودک و نوآموز و دانش‌آموز» وزارت آموزش و پرورش شد. وي کار در حوزه هنري را با هم‌کاري با دفتر ادبيات و هنر مقاومت شروع کرد، سپس وارد مجلة «سوره نوجوانان» شد و چند سالي به طور هم‌زمان با سه دفتر «رشد، مقاومت و سوره نوجوانان» هم‌کاري كرد. از سال 81 به حوزه هنري آمد و مسئوليت انتشارات «سوره مهر» را برعهده گرفت.
از اين نويسنده تاکنون پانزده کتاب براي کودکان و نوجوانان به چاپ رسيده است که تعدادي از آن‌ها برنده جوايز مختلف ادبي شده‌اند. از آثار او مي‌توان به «کتابخانه، دو رکاب و چهار پا، راز لوکوموتيو، پرتقال خوني، چشم چشم دو ماهي، آن مرد در باران آمد، آهو جان، دختري که زياد مي‌دانست، خواب‌هاي عجيب، چوپان باز هم دروغ گفت، ماجرا‌هاي آسمون و ريسمون و سبز آسماني» اشاره کرد.

جمشيد خانيان
 

«خانيان» در سال 1340 در آبادان متولد شد. نخستين مجموعه داستان كوتاه او در سال 1372، دومين اثرش با نام «بازي روي خط ممنوع» در سال 1375 و نخستين رمانش با نام «او» و موضوع انقلاب اسلامي در سال 1376 منتشر شده است. او نمايشنامه‌هاي «بابور، عشق سال ريكن، روي ني‌بندي، پرگار و چهارمين‌ نامه» را طي سال‌هاي 66 تا 76 نوشته است. «كودكي‌هاي زمين» و «سبور» دو رمان معروف او با موضوع دفاع مقدس است. اثر شاخص او در داستان نوجوان، رمان «شبي كه جرواسك نخواند» است.

احمد اكبرپور
 

«احمد اکبرپور» در سال ۱۳۴۹ به‌دنيا آمد. تحصيلات خود را در شهرهاي جهرم، شيراز و تهران تا مقطع کارشناسي در رشتة روان‌شناسي به پايان رساند. بيش‌ترين شهرت وي به خاطر نگارش داستان‌هاي کودک و نوجوان است که براي وي جوايز فراواني از جمله کتاب سال جمهوري اسلامي ايران را به ارمغان آورده ‌است. اکبرپور عضو شوراي کتاب کودک و نيز انجمن نويسندگان کودک و نوجوان است. از آثار او مي‌توان به «من نوكر بابا نيستم، امپراطور كلمات، قطار آن شب و شب به خير فرمانده» اشاره كرد.

حسن بني‌عامري
 

«حسن بني‌عامري» متولد 1346 در شيراز است. او را بي‌شك مي‌توان به عنوان يكي از موفق‌ترين نويسندگان عرصة دفاع مقدس نام برد. داستان‌هاي او سرشار از تصوير‌هايي است كه ذهن مخاطب را وادار مي‌كند، بينديشد و اين تفكر براي كودك و نوجوان بسيار ارزشمند است. از آثار او مي‌توان به «لالايي ليلي، فرشته‌ها بوي پرتقال مي‌دهند، گنجشك‌ها هم بهشت را مي‌فهمند و باباي آهوي من باش» اشاره كرد.

محمدرضا بايرامي
 

«محمدرضا بايرامي» متولد 1344 است. تا به حال سيزده كتاب داستان كه دو خاطره از دفاع مقدس در ميان آن‌ها ديده مي‌شود، به چاپ رسانده است. تعدادي از اين آثار مربوط به نوجوانان و برخي از اين آثار مربوط به بزرگ‌سالان است. بايرامي بيش‌تر يا از روستا مي‌گويد يا از دفاع مقدس؛ علت اين امر هم آن است كه بايرامي زادة روستاست. در اواخر دورۀ دبستان، خانواده‌اش روستا را ترك مي‌كنند و به تهران مي‌آيند. هنوز خاطرات كودكي در ذهنش وجود دارد و موجب خلق آثار ارزشمندي از او شده است. آثار بايرامي تاکنون برندة جايزه‌هاي مختلفي شده‌اند. او جايزۀ «كبراي آبي» از سوئيس را نيز براي كتاب «كوه مرا صدا زد» دريافت کرده است.
آثار «كوه مرا صدا زد (رمان)، بر لبۀ پرتگاه (رمان)، بعد از كشتار (مجموعه داستان)، رعد يك بار غريد (داستان)، دود پشت تپه (رمان نوجوانان)، عقاب‌هاي تپۀ60 (رمان نوجوانان)، دشت شقايق‌ها (خاطرۀ ادبي)، هفت روز آخر (خاطرۀ ادبي)، به كشتي نشسته (داستان)، به دنبال صداي او (مجموعه داستان)، عبور از كوير (داستان)، همراهان (مجموعه داستان)، دره پلنگ‌ها و دود پشت تپه» از آن اوست.

احمد دهقان
 

«احمد دهقان» در سال 1345 در كرج متولد شد. در سال 1368 با ورود به دانشگاه، مدرك خود را نخست در رشتة مهندسي برق و سپس رشتة علوم ارتباطات اجتماعي گرفت. در مقطع فوق ليسانس رشتة مورد علاقه‌اش، مردم شناسي را تحصيل كرد. وي سال‌هاست به عنوان كارشناس ادبي در دفتر ادبيات و هنر مقاومت و مركز آفرينش‌هاي ادبي حوزه هنري فعاليت مي‌كند.
نخستين رمانش با عنوان «سفر به گراي 270 درجه» در سال 1375 منتشر شد. دو سال بعد همين رمان نخست به عنوان يكي از آثار برگزيدة بيست سال داستان‌نويسي و پس از آن به ‌عنوان برگزيدة بيست سال ادبيات پايداري معرفي شد.
از آثار ديگر احمد دهقان مي‌توان به «گردان چهار نفره، پرنده و تانك، روزهاي آخر، من قاتل پسرتان هستم، ستاره‌هاي شلمچه، ناگفته‌هاي جنگ، نگين هامون و هجوم» اشاره كرد
منبع: ماهنامه امتداد شماره 57