امامت در آینه ی اندیشه (5)
24) محمدی، محمد ابراهیم (1382)، نهضت عاشورا، پیام ها و پیامدها، اندیشه ی حوزه، ش 39.
چکیده: در این نوشتار به نقش حادثه ی عاشورا در القای پیام ها پرداخته شده و پیامدهای آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش پیام ها، چندین پیام سترگ تاریخی ارزیابی و تبیین گردیده است؛ همچون شهامت حسینی، ایثار حسینی، صبر حسین بن علی و یاران علیه السلام، اندرزهای مهم تاریخی، اصلاحاتی که انجام گردیده و لطفی که امام حسین علیه السلام در ضمن این حماسه به مسلمانان و یاران خود داشته، گونه ی نمازی که آن حضرت اقامه کرده و خلوصی که از خود نشان داده و ارزش هایی که آفریده است و رسالت مداری آن انسان پاک و ازاده و الگو، همه جزو پیام های عاشورا می باشند. در بخش پیامدها نیز، چند پیامد سترگ را اشاره نموده است، همچون الهام آفرینی نهضت بزرگ حسینی، احیای سلسله و دودمان اموی و لزوم اصلاحات مهم تاریخی در همه ی زمان ها و مکان ها که در نتیجه ی آن انقلاب های تاریخی فراوانی رقم خورده است.
همچون انقلاب توابین، انقلاب سادات مدینه، انقلاب مختار، انقلاب مطرف بن مغیره، و... امام حسین علیه السلام، همچنین اسلام شیعی را به خوبی بارور ساختند و همایش های مکرر و ماندگاری را از خود برای همیشه به جای گذاشتند و بدین سان در جنبه ی پیام ها و پیامدها، این نهضت سرآمد همه ی نهضت های بزرگ تاریخی است و از این رو الهام بخش همه ی نهضت ها و حرکت های شکوهمند است.
25) جناتی، محمد ابراهیم (1382)، بنیادهای شکل گیری و نتایج عاشورایی حسینی، اندیشه ی حوزه، ش 39.
چکیده: نویسنده در این نوشتار، عاشورای حسینی را به لحاظ بنیادهای شکل گیری و مشخصه هایی که دارد مورد تحلیل و بررسی قرار داده. وی چندین علت را برای پیدایش و شکل گیری توضیح داده است؛ همچون پیدایش زمینه برای حکومت فردی که نه متکی به نص است و نه به شوری، حاکمیت روابط به جای ضوابط، نامطلوب بودن شیوه ی زندگی حاکمان، تبدیل شدن بیت المال به تیول شخصی، فقدان بینش عدالت خواهانه و ظهور عصبیت های نژادی و قومی و تباری، دگرگونی در حقایق دینی و... در همین بخش نقدی از گونه ی نگاه جامعه ما به مراسم عزاداری امام حسین علیه السلام شده و بایستگی هایی را در این زمینه برای مردم و گویندگان و مداحان ذکر کرده که در خور اهمیت است. وی سپس به بیان ویژگی های این نهضت پرداخته، همچون تبلور حقیقت در این نهضت، نمایاندن زشتی ظلم، دفاع تاریخی از مظلومان و ستمدیدگان، خروش طنین افکن آزادیخواهی، تمایز حق از باطل فراتر بودن حادثه از زمان و مکان. در بخش دیگر به تحلیل دستاوردها پرداخته؛ دستاوردهایی همچون برملا شدن حاکمیت جاهلانه ی اموی، ایجاد تحول در گزینش حاکمان، پیدایش احساسات دینی علیه ظالمان، زنده شدن دوباره ی حقایق اسلامی، بیداری تاریخی مسلمانان و ...
در بخش دیگر به فلسفه ی تکرار مراسم عزاداری پرداخته شده و بایدهایی برای این مراسم تبیین شده است؛ همچون صحت مطالب، سعی در تبیین اهداف واقعی، تحذیر از امور غیرواقعی و تناسب مراسم با روح شریعت. همچنین به برخی از عوامل تحریف عاشورا پرداخته شده و بدین صورت نوشتار پایان یافته است.
26) اصغری، محمود (1382)، جلوه ای از نتایج و دستاوردهای نهضت عاشورا، اندیشه ی حوزه، ش 39.
چکیده: سخن از نتایج و دستاوردهای نهضت عاشورا سخن از تلألو خورشیدی است که هرچه انسان به او می نگرد بیشتر به عجز و ناتوانی خود در دست یابی به حقیقت آن پی می برد، اما از آن جایی که ناتوانی از درک تمام حقیقت دلیل بر ترک تمامی آن نخواهد بود، نمی توان از کنار این جریان حقیقت یاب تاریخ غافلانه گذشت و شب پره وار خود را از فیوضات و برکات این خورشید پرفروغ محروم ساخت و به آثار و نتایج این قیام که عمل به احدی الحسنین را برای همیشه تاریخ مؤمنان ساری و جاری ساخت عنوان «حاصلی جز تأثر، خون و اشک آوری نداشتند» داد. از این رو نوشتار حاضر در پی آن است که به گونه ای گذرا با طرح بعضی سؤالات و شبهات و جواب به آنها در دو بخش، یکی در عرصه ی اندیشه و نظر و دیگری در عرصه ی عمل به بیان آثار و نتایج این قیام بپردازد و از این طریق نیاز همیشه ی تاریخ به حفظ و دفاع از این نتایج و دستاوردها را به اثبات رساند.
27) شورورزی، ع. (1382)، نقش عاشورا در بین ملت های جهان، اندیشه ی حوزه، ش 39.
چکیده: در این نوشتار، نویسنده به تأثیرات بزرگ حماسه ی عاشورا در میان دیگر ملت های جهان پرداخته و به دلیل ماهیت عزت مداری و استقلال خواهانه و آزاد اندیشانه ای این نهضت و برخورداری از خصلت انقلابی اش، توانسته بسان مدلی راه گشا و انقلابی در میان تمام ملت های عالم باشد. خصلت فرهنگ آفرینی نهضت عاشورا در میان همه ی ملت های آزاده ی جهان به آفرینش فرهنگ مبارزاتی و مقدس منجر گشته است. به این جهت نویسنده، مواردی را به عنوان نمونه ی تأثیرگذاری این نهضت بزرگ مطرح نموده است.
نمونه ی نخست، عاشوراگرایی در کارائیب است که در دو جزیره «جامائیکا» و «ترینیداد» روح حماسه گری عجیی را در مواجهه با استعمار انگلیس پدید آورده که به گفته فریدریک یونگ در ماه محرم روح حماسی عجیبی در این دو جزیره شکل می گیرد و مراسم «حُسی» به عنوان نمادی از چهره ی تابناک حسین بن علی علیه السلام برگزار می شود.
نمونه ی دوم: تأثرات مثبت عاشورا در روسیه است که علی رغم تلاش های رژیم کمونیستی سابق و رژیم های کنونی، همچنان روح حماسی عاشورا موج آفرینی می کند و بسان مانعی بر سر راه کمونیسم متجلی می شود.
نمونه ی سوم: عاشوراگرایی و تأثیر و نقش رهایی بخشی آن در هندوستان است که در برابر استعمار انگلیس، این مساله نقش حسّاسی ایفا می کند. رهبران سیاسی هند، خود را پیرو اباعبدالله علیه السلام دانسته و از روح موّاج سالار شهیدان بهره می گیرند و این راه آوردگران سنگ منجر به استقلال هندوستان می شود.
نمونه ی چهارم: تأثیر عاشورا در استقلال پاکستان است که به بحثی در خور گذاشته شده است.
نمونه ی پنجم: لبنان است که در ایام تاسوعا و عاشورا، مردم لبنان منقلب شده و تظاهراتی عظیم برپا می کنند.
نمونه ی ششم: چین می باشد که این تأثیرگذاری هم در آن سامان، عجیب و گسترده است.
نمونه های دیگر، اندونزی، مالزی، بنگلادش، افغانستان، فیلیپین، تایلند و... می باشد و در پایان نوشتار به دیدگاه شخصیت های جهانی درباره امام حسین علیه السلام پرداخته شده است.
28)علیزاده، حسین (1382)، روی کرد جامعه شناسانه، نگاهی نوپدید در عاشوراپژوهی، اندیشه ی حوزه، ش 39.
29) نوایی، علی اکبر (1381)، شرایط تاریخی و شیوه ی مبارزاتی امام حسین علیه السلام، اندیشه ی حوزه، ش 38.
چکیده: نویسنده در این نوشتار به تحلیل شرایط تاریخی پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علی و آله پرداخته و دوره ی شکوه مند نبوی را ترسیمی کوتاه نموده و رحلت جان گداز پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله را به عنوان یک تراژدی غم بار تاریخی مطرح نموده و سپس دگردیسی تاریخی پس از رحلت آن پیامبر بزرگ صلی الله علیه و آله را ترسیم نموده است. پیش بینی پیامبر صلی الله علیه و آله حاکمیت فاجران را تصویر کرده است که دقیقاً پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و‌آله مفاسد گوناگونی از بالای هرم حاکمیت به سطح توده های اجتماعی سرایت کرده و حاکمیت، کانون مفاسدی گشته است که همه چیز را در معرض هجوم بی امان خود قرار داده است. حاکمیت بنی امیه، حاکمیت یک حزب خطرناک تاریخی است، بخشش های بی قاعده، بی توجهی به وضعیت توده های اجتماعی، فساد دربار اموی، حاکمیت رعب و وحشت بر جامعه از جمله انحرافات سطح حاکمیت است. اما در سطح توده های اجتماعی، انحراف در مفهوم اطاعت، انحراف در برداشت از کلمه ی بیعت، فقدان ارتباط با رهبری دینی و مردمی، همه و همه دست به دست هم داده اند و مردمی فاقد قدرت درک و تحلیل و ارزیابی را پدید آورده اند، مردمی که به سرعت تحت تأثیر قرار گرفته و به بیراهه می روند. بیراهه روی در این اوضاع، یک قاعده ی تراژیک شده که حماسه ی حسین بن علی علیه السلام و یاران بزرگش رقم می خورد و عاشورا، بسان مدرسه ی عزّت و شکوه دینی تجلی می نماید. شیوه ی برخورد امام علیه السلام با چنان وضعیتی، نمی تواند نشستن در کرسی تدریس و یا خروج از عراق و یا شیوه ی سکوت و انزوا باشد، بلکه بهترین و مناسب ترین شیوه همان اقدام انقلابی و مقدس است که در راه آن استقبال از شهادت، شیوه ی مردان و زنانی مجاهد و نستوه می گردد و بدین سان یک رسالت بزرگ تاریخی توسط حسین بن علی علیه السلام و یاران بزرگوارش به انجام می رسد.
منبع: اندیشه ی حوزه شماره 84.
چکیده: در این نوشتار به نقش حادثه ی عاشورا در القای پیام ها پرداخته شده و پیامدهای آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش پیام ها، چندین پیام سترگ تاریخی ارزیابی و تبیین گردیده است؛ همچون شهامت حسینی، ایثار حسینی، صبر حسین بن علی و یاران علیه السلام، اندرزهای مهم تاریخی، اصلاحاتی که انجام گردیده و لطفی که امام حسین علیه السلام در ضمن این حماسه به مسلمانان و یاران خود داشته، گونه ی نمازی که آن حضرت اقامه کرده و خلوصی که از خود نشان داده و ارزش هایی که آفریده است و رسالت مداری آن انسان پاک و ازاده و الگو، همه جزو پیام های عاشورا می باشند. در بخش پیامدها نیز، چند پیامد سترگ را اشاره نموده است، همچون الهام آفرینی نهضت بزرگ حسینی، احیای سلسله و دودمان اموی و لزوم اصلاحات مهم تاریخی در همه ی زمان ها و مکان ها که در نتیجه ی آن انقلاب های تاریخی فراوانی رقم خورده است.
همچون انقلاب توابین، انقلاب سادات مدینه، انقلاب مختار، انقلاب مطرف بن مغیره، و... امام حسین علیه السلام، همچنین اسلام شیعی را به خوبی بارور ساختند و همایش های مکرر و ماندگاری را از خود برای همیشه به جای گذاشتند و بدین سان در جنبه ی پیام ها و پیامدها، این نهضت سرآمد همه ی نهضت های بزرگ تاریخی است و از این رو الهام بخش همه ی نهضت ها و حرکت های شکوهمند است.
25) جناتی، محمد ابراهیم (1382)، بنیادهای شکل گیری و نتایج عاشورایی حسینی، اندیشه ی حوزه، ش 39.
چکیده: نویسنده در این نوشتار، عاشورای حسینی را به لحاظ بنیادهای شکل گیری و مشخصه هایی که دارد مورد تحلیل و بررسی قرار داده. وی چندین علت را برای پیدایش و شکل گیری توضیح داده است؛ همچون پیدایش زمینه برای حکومت فردی که نه متکی به نص است و نه به شوری، حاکمیت روابط به جای ضوابط، نامطلوب بودن شیوه ی زندگی حاکمان، تبدیل شدن بیت المال به تیول شخصی، فقدان بینش عدالت خواهانه و ظهور عصبیت های نژادی و قومی و تباری، دگرگونی در حقایق دینی و... در همین بخش نقدی از گونه ی نگاه جامعه ما به مراسم عزاداری امام حسین علیه السلام شده و بایستگی هایی را در این زمینه برای مردم و گویندگان و مداحان ذکر کرده که در خور اهمیت است. وی سپس به بیان ویژگی های این نهضت پرداخته، همچون تبلور حقیقت در این نهضت، نمایاندن زشتی ظلم، دفاع تاریخی از مظلومان و ستمدیدگان، خروش طنین افکن آزادیخواهی، تمایز حق از باطل فراتر بودن حادثه از زمان و مکان. در بخش دیگر به تحلیل دستاوردها پرداخته؛ دستاوردهایی همچون برملا شدن حاکمیت جاهلانه ی اموی، ایجاد تحول در گزینش حاکمان، پیدایش احساسات دینی علیه ظالمان، زنده شدن دوباره ی حقایق اسلامی، بیداری تاریخی مسلمانان و ...
در بخش دیگر به فلسفه ی تکرار مراسم عزاداری پرداخته شده و بایدهایی برای این مراسم تبیین شده است؛ همچون صحت مطالب، سعی در تبیین اهداف واقعی، تحذیر از امور غیرواقعی و تناسب مراسم با روح شریعت. همچنین به برخی از عوامل تحریف عاشورا پرداخته شده و بدین صورت نوشتار پایان یافته است.
26) اصغری، محمود (1382)، جلوه ای از نتایج و دستاوردهای نهضت عاشورا، اندیشه ی حوزه، ش 39.
چکیده: سخن از نتایج و دستاوردهای نهضت عاشورا سخن از تلألو خورشیدی است که هرچه انسان به او می نگرد بیشتر به عجز و ناتوانی خود در دست یابی به حقیقت آن پی می برد، اما از آن جایی که ناتوانی از درک تمام حقیقت دلیل بر ترک تمامی آن نخواهد بود، نمی توان از کنار این جریان حقیقت یاب تاریخ غافلانه گذشت و شب پره وار خود را از فیوضات و برکات این خورشید پرفروغ محروم ساخت و به آثار و نتایج این قیام که عمل به احدی الحسنین را برای همیشه تاریخ مؤمنان ساری و جاری ساخت عنوان «حاصلی جز تأثر، خون و اشک آوری نداشتند» داد. از این رو نوشتار حاضر در پی آن است که به گونه ای گذرا با طرح بعضی سؤالات و شبهات و جواب به آنها در دو بخش، یکی در عرصه ی اندیشه و نظر و دیگری در عرصه ی عمل به بیان آثار و نتایج این قیام بپردازد و از این طریق نیاز همیشه ی تاریخ به حفظ و دفاع از این نتایج و دستاوردها را به اثبات رساند.
27) شورورزی، ع. (1382)، نقش عاشورا در بین ملت های جهان، اندیشه ی حوزه، ش 39.
چکیده: در این نوشتار، نویسنده به تأثیرات بزرگ حماسه ی عاشورا در میان دیگر ملت های جهان پرداخته و به دلیل ماهیت عزت مداری و استقلال خواهانه و آزاد اندیشانه ای این نهضت و برخورداری از خصلت انقلابی اش، توانسته بسان مدلی راه گشا و انقلابی در میان تمام ملت های عالم باشد. خصلت فرهنگ آفرینی نهضت عاشورا در میان همه ی ملت های آزاده ی جهان به آفرینش فرهنگ مبارزاتی و مقدس منجر گشته است. به این جهت نویسنده، مواردی را به عنوان نمونه ی تأثیرگذاری این نهضت بزرگ مطرح نموده است.
نمونه ی نخست، عاشوراگرایی در کارائیب است که در دو جزیره «جامائیکا» و «ترینیداد» روح حماسه گری عجیی را در مواجهه با استعمار انگلیس پدید آورده که به گفته فریدریک یونگ در ماه محرم روح حماسی عجیبی در این دو جزیره شکل می گیرد و مراسم «حُسی» به عنوان نمادی از چهره ی تابناک حسین بن علی علیه السلام برگزار می شود.
نمونه ی دوم: تأثرات مثبت عاشورا در روسیه است که علی رغم تلاش های رژیم کمونیستی سابق و رژیم های کنونی، همچنان روح حماسی عاشورا موج آفرینی می کند و بسان مانعی بر سر راه کمونیسم متجلی می شود.
نمونه ی سوم: عاشوراگرایی و تأثیر و نقش رهایی بخشی آن در هندوستان است که در برابر استعمار انگلیس، این مساله نقش حسّاسی ایفا می کند. رهبران سیاسی هند، خود را پیرو اباعبدالله علیه السلام دانسته و از روح موّاج سالار شهیدان بهره می گیرند و این راه آوردگران سنگ منجر به استقلال هندوستان می شود.
نمونه ی چهارم: تأثیر عاشورا در استقلال پاکستان است که به بحثی در خور گذاشته شده است.
نمونه ی پنجم: لبنان است که در ایام تاسوعا و عاشورا، مردم لبنان منقلب شده و تظاهراتی عظیم برپا می کنند.
نمونه ی ششم: چین می باشد که این تأثیرگذاری هم در آن سامان، عجیب و گسترده است.
نمونه های دیگر، اندونزی، مالزی، بنگلادش، افغانستان، فیلیپین، تایلند و... می باشد و در پایان نوشتار به دیدگاه شخصیت های جهانی درباره امام حسین علیه السلام پرداخته شده است.
28)علیزاده، حسین (1382)، روی کرد جامعه شناسانه، نگاهی نوپدید در عاشوراپژوهی، اندیشه ی حوزه، ش 39.
29) نوایی، علی اکبر (1381)، شرایط تاریخی و شیوه ی مبارزاتی امام حسین علیه السلام، اندیشه ی حوزه، ش 38.
چکیده: نویسنده در این نوشتار به تحلیل شرایط تاریخی پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علی و آله پرداخته و دوره ی شکوه مند نبوی را ترسیمی کوتاه نموده و رحلت جان گداز پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله را به عنوان یک تراژدی غم بار تاریخی مطرح نموده و سپس دگردیسی تاریخی پس از رحلت آن پیامبر بزرگ صلی الله علیه و آله را ترسیم نموده است. پیش بینی پیامبر صلی الله علیه و آله حاکمیت فاجران را تصویر کرده است که دقیقاً پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و‌آله مفاسد گوناگونی از بالای هرم حاکمیت به سطح توده های اجتماعی سرایت کرده و حاکمیت، کانون مفاسدی گشته است که همه چیز را در معرض هجوم بی امان خود قرار داده است. حاکمیت بنی امیه، حاکمیت یک حزب خطرناک تاریخی است، بخشش های بی قاعده، بی توجهی به وضعیت توده های اجتماعی، فساد دربار اموی، حاکمیت رعب و وحشت بر جامعه از جمله انحرافات سطح حاکمیت است. اما در سطح توده های اجتماعی، انحراف در مفهوم اطاعت، انحراف در برداشت از کلمه ی بیعت، فقدان ارتباط با رهبری دینی و مردمی، همه و همه دست به دست هم داده اند و مردمی فاقد قدرت درک و تحلیل و ارزیابی را پدید آورده اند، مردمی که به سرعت تحت تأثیر قرار گرفته و به بیراهه می روند. بیراهه روی در این اوضاع، یک قاعده ی تراژیک شده که حماسه ی حسین بن علی علیه السلام و یاران بزرگش رقم می خورد و عاشورا، بسان مدرسه ی عزّت و شکوه دینی تجلی می نماید. شیوه ی برخورد امام علیه السلام با چنان وضعیتی، نمی تواند نشستن در کرسی تدریس و یا خروج از عراق و یا شیوه ی سکوت و انزوا باشد، بلکه بهترین و مناسب ترین شیوه همان اقدام انقلابی و مقدس است که در راه آن استقبال از شهادت، شیوه ی مردان و زنانی مجاهد و نستوه می گردد و بدین سان یک رسالت بزرگ تاریخی توسط حسین بن علی علیه السلام و یاران بزرگوارش به انجام می رسد.
منبع: اندیشه ی حوزه شماره 84.
/ج
