رئیس جمهور سرزمین هزار دریاچه

قدرتمندترین زن کشور فنلاند

خانم تاریا هالونن، رئیس جمهوری کنونی فنلاند که اکنون بیش از 10 سال است که این مقام را در دست دارد و تا شش ماه آینده آن را به جانشین منتخب فنلاندی ها در انتخاب ژانویه 2012 واگذار می کند، چهره ای خاص و ویژه است. خانم هالونن که در سال 1943 متولد شده به 70 سالگی نزدیک می شود، فردی تأثیرگذار بر شکل گیری فنلاند و سیاست های داخلی و خارجی آن در خلال حداقل دو دهه اخیر بوده است. برای درک بهتر موقعیت وی در عرصه سیاسی فنلاند باید این نکته را یادآوری کرد که اصولاً در این کشور جامعه ای زن محو وجود دارد.
 از این روست که می بینیم در حال حاضر بیش از نیمی از نمایندگان پارلمان و کابینه فنلاند را زنان تشکیل می دهند. شاید این وضعیت خاص در جامعه فنلاند را بتوان یکی از اصلی ترین دلایل درخشش سیاستمدار زنی به نام تاریا هالونن دانست که از سال ورودش به حزب دموکراتیک اجتماعی در سال 1971 تاکنون همواره در مسیر پیشرفت و ترقی بوده است. اما باید اذعان کرد دلایل دیگری نیز که آنها هم به نوعی وجه مشترک جامعه فنلاند و ویژگی های خانم هالونن است، دخیل بوده اند. یکی دیگر از آن دلایل را می توان فرهنگی مسالمت جویانه و جنگ گریز در حوزه کشورهای اسکاندیناوی به حساب آورد. چندی پیش حادثه تروریستی ای در نروژ واقعاً جامعه آن کشور را دچار شوکی عمیق کرد؛ چرا که این اولین بار بود که پس از جنگ جهانی دوم این کشورها تا این اندازه خود را درگیر خشونت و رفتارهای پرخاشگرانه می دیدند. در فنلاند نیز مانند دیگر کشورهای این حوزه همواره فرهنگی از مسالمت جویی و پرهیز از خشونت وجود داشته که شاید آن را نیز متأثر از شرایط جغرافیایی خاص آن منطقه جغرافیایی بدانیم. خانم هالونن که خود تبلوری از این حیات اسکاندیناوی است شخصاً نسبت به جنگ و مداخلات نظامی در دیگر کشورها دیدگاهی موافق ندارد. گفته می شود، وی به خاطر انتقادی که نسبت به سیاست جنگ افروزانه جورج بوش، رئیس جمهور پیشین آمریکا بیان داشت در سفرش به آمریکا مورد بی اعتنایی او قرار گرفت و بوش به وی وقت ملاقات نداد. رئیس جمهور فنلاند در عرصه داخلی نیز همواره سیاست مدارا را در پیش گرفته و مثلاً در جریان فشار به گروه های اسلامی که در سراسر اروپا اکنون به صورت یک رویه در آمده است از تشکیل کمیسیون اسلامی فنلاند حمایت و حتی در مراسم افتتاحیه آن سخنرانی کرد. وی بارها با پیوستن کشورش به ناتو مخالفت کرد و به این دلیل این کشور هنوز به عضویت ناتو در نیامده که البته جنبه دیگر آن هم مرزی 1300 کیلومتری با روسیه است. شاید دلیل موفقیت وی در فنلاند تعلق وی به نسلی از سیاستگذاران فنلاندی باشد که این کشور را از شرایط بسیار سخت و دشوار تا امروز هدایت کرده اند. به عبارت دیگر وی آشنا با عمق گرایشات و اعتقادات جامعه فنلاند است؛ فنلاندی که در خلال جنگ سرد نقطه اتصال بین دو بلوک کمونیسم و غرب بود و مجبور بود با وجود کوچکی خود در برابر قدرتهای آن دوره و زیستن در سایه ترس از ارتش سرخ شوروی خود را به عنوان یکی از وابستگان به ارزش های اروپایی «غربی» معرفی کند. همه اینها وقتی بود که فنلاند مجبور بود با دست خالی و فقدان منابع قابل توجه خدادادی غرامت چندین ساله به جا مانده از جنگ دوم جهانی را نیز به شوروی بپردازد. تاریا هالونن متعلق به این نسل از سیاستمداران است که فنلاند را از خلال سال های سخت و پرتنش جنگ سرد بیرون آورد و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آن را وارد اتحادیه اروپا کرد و با به کارگیری سیاست های دقیق از این کشور پنج میلیونی یکی از اقتصادهای نسبتاً سالم اروپا را به وجود آورد. اگر سه زمینه فوق یعنی زن محوری، صلح محوری و تاریخ ویژه فنلاند را به عنوان عوامل مؤثر در رشد فردی به نام هالونن در عرصه سیاسی مؤثر بدانیم، باید تصویری نه چندان روشن در این ماه های پایانی از ریاست جمهوری وی ترسیم کنیم. حزب او که برای چند دهه مقبول ترین حزب در فنلاند بود و سیاستمداران آن اساس سیاستگذاری در آن کشور را در دست داشتند اکنون به حزب سوم سقوط کرده و عرصه برای عرض اندام احزابی که کمتر به سیاست بی طرفی حزب دموکراتیک اجتماعی پایبند هستند، فراهم شده است. در این چرخش سیاسی بعضی سیاستمداران جوان از احزاب ائتلاف ملی و مرکز خود را متعهد به سیاست بی طرفی ندانسته و مدام از گام زدن در مسیر غرب گرایی به سردمداری آمریکا دم می زنند. هر چند پیوستن فنلاند به اتحادیه اروپا اواخر دهه 90 به مرور زمان سیاست مستقل آن کشور را به تدریج نابود کرد و به سمت و سوی اطاعت بی چون و چرا از سه کشور عمده اروپا (انگلیس، آلمان و فرانسه) سوق داد اما نحوه اجرای آن در سال های اخیر نشان داد که این سیاستمداران با سرعت بیشتر از آنها در مسیر تحلیل رفتن در اروپای واحد پیش رفته اند؛ واقعیتی که باعث شد در انتخابات اخیر احزاب اروپایی حزب ملی گرای فنلاندی های اصیل که تاکنون محلی از اعراب نداشت، به شدت رشد کرده اند تا حدی که سیاست سنتی فنلاند را با چالشی بزرگ مواجه سازد. تاریا هالونن توانسته بود این جنبه ها از سیاست داخلی و خارجی فنلاند را تا حدی متعادل سازد.
هر چند هالونن سیاستمداری برجسته و موفق در سطحی جهانی بود تا حدی که برخی می گفتند پس از کوفی عنان وی ظرفیت کاندید شدن برای پست دبیر کلی سازمان ملل را نیز دارد اما او را باید به عنوان جزئی از کل سیاست غرب و به خصوص اروپا دانست که اصولاً نمی تواند در خارج از چارچوب های مشخص شده آن حرکت کند. مثلاً گرچه وی پس از تیرگی و قطع روابط بین کشورمان و اروپا در دهه 1370 اولین وزیر خارجه ای بود که به کشورمان سفر کرد اما در سال های اخیر در دام طرح ایران هراسی رسانه های صهیونیستی گرفتار آمد و با اینکه به صلح آمیز بودن برنامه هسته ای کشورمان واقف بود، هیچ گونه تلاش و ابتکاری از خود برای کاهش تنش بروز نداد و به تکرار سیاست های انگلیس و فرانسه و آلمان بسنده کرد. وی حتی در جریان حمله صهیونیست ها به غزه نیز با اینکه بسیاری از سیاستمداران مستقل جهان آن را محکوم کردند و ضمناً وجه انسان دوستانه آن بسیار پررنگ بود، موضعی کاملاً منفعلانه و نزدیک به سکوت داشت. تاریا هالونن در سال های اخیر نقش مؤثر خود را تا حدودی از دست داده است چرا که با قدرت یافتن احزاب رقیب و روی کار آمدن نخست وزیر و وزیر خارجه از آن احزاب که عمدتاً از نسل جوان سیاستمداران فنلاندی هستند، دیگر زمینه برای مانور وی به عنوان رئیس جمهور که جایگاهی بحث برانگیز در عرصه قدرت سیاسی در فنلاند ندارد، باقی نمی ماند.
منبع: همشهری دیپلماتیک ش 48