نویسنده: علی نقی فقیهی
ب-فرایند رابطه ی جنسی
فرایند برقراری رابطه ی جنسی زن و مرد پس از فراهم سازی شرایط مکانی، زمانی و روانی-عاطفی، تحقق می یابد. آمادگی زوجین برای اجرای بهینه ی این فرایند، با آگاهی لازم از یکدیگر، در ارتباط با نیازها، احساسات و حقوق خودشان، ارتقابخشی نگرشی عاطفی آنان، رشد نگرش صحیح در رفتار جنسی بین آن دو و افزایش توانمندی در مهارت های ارتباطی، میسر می گردد.فرآیند رابطه ی جنسی، از مرحله ی «انگیزش» آغاز می شود، سپس «تشدید» می گردد و به «ارگاسم» می رسد و بعد از «فروکش» می کند. تفاوت های جنسی زن و مرد در این چهار مرحله، از اهمیت زیادی برخوردار است که در ادامه، به بررسی آنها، می پردازیم.
1.مرحله ی انگیزش (1)
مرحله ی انگیزش دوره ی پاسخ جنسی پسر، ممکن است که از هر منبع تحریک جسمی یا روانی ای پدید آید. عامل تحریکی، تأثیر عمده ای در برقراری افزایش کافی نقش جنسی و ادامه ی دوره ی پاسخ جنسی دارد. اگر تحریک، متناسب با توقعات پسرباشد (مثلاً زیبایی همسر، جلب توجه کند و پسر، آن را مشاهده کند)، معمولاً شدت پاسخ به سرعت، افزایش می یابد. در این حالت، مرحله ی انگیزش «تسریع» و یا از نظر زمانی، کوتاه می گردد. بنابر گفته آلفرد کینزی: مردان، در برابر محرک های روانی-جنسی بیشتری مانند عریانی، رفتار عشوه گرانه، کتاب ها و فیلم های شهوت انگیز، برانگیخته می شوند.(2)
اگر روش تحریکی، از نظر فیزیکی یا روانی، نامناسب باشد یا قطع شود، ممکن است که مرحله ی انگیزش، بسیار طولانی یا حتی قطع شود. این قسمت و قسمت فرونشین، در برگیرنده ی بخش عمده ی زمانی است که در یک دوره ی پاسخ جنسی انسان، صرف می شود.
ولی تحریک دختر، خیلی زود و با دیدن یک زیبایی انجام نمی شود؛ بلکه محرک ها و انگیزش ها در تمایلات جنسی زنان، با دیگر جنبه های شخصیت آنان، ارتباط نزدیکی دارد. اگر دختر جوان نتواند محرک جنسی روانی را با خودش به عنوان مجموعه ای از ایده آل ها، عواطف و شخصیت-که از او یک انسان می سازد-، ارتباط دهد و یا آن را تهدید کننده برای شخصیت خویش تلقی کند و یا مخالف ارزش هایش بداند، در مقایسه با پسر جوان، بیشتر احتمال دراد که دچار عدم تمایل جنسی و تحریک پذیری شود.(3)
ولی ابزار محبت و مودت رفتاری، از عوامل انگیزشی مهم برای دختران تلقی می شود. مثلاً وقتی همسر دختر جوان، به وی می گوید: «من تو را دوست دارم»، این گفته، باعث تحریک وی می شود؛ چون این محرک، با ساختار روانی-عاطفی زن هماهنگی دارد. پیامبر (ص) با اشاره به روان شناسی زن و اثربخشی تحریکی ابراز دوستی به زن می فرماید:
قول الرجل للمرأة «إنی أحلبک» لا یذهب من قلبها أبداً.(4)
سخن مرد به زنش مبنی بر این که «دوستت دارم» هرگز از قلب زن بیرون نمی رود.
همچنین نوازش، معاشقه، بوسیدن و مقدمات عاطفی-روانی دیگر، از عوامل مهم انگیزش زن هستند.
همان طور که قبلاً مطرح گردید، زنان برای متمایل شدن، بیشتر از مردان، به تحریک بیرونی نیاز دارند و برای نوازش و معاشقه، از جمله، محرکات بیرونی برای برانگیختگی زن محسوب می شود. در متون حدیثی، بر این عوامل انگیزشی، تأکید شده است. حتی به صورت حق زن، مطرح گردیده است که همسر، موظف به ادای این حق است؛ زیرا زن، بدون آن، انگیزش مناسبی برای آمیزش پیدا نمی کند و فرد به ارگاسم نمی رسد و روشن است که عوارض روانی-عاطفی برای وی و با واسطه، روی شوهر و فرزندان خواهد داشت. و به همین جهت، عدم معاشقه و فراهم سازی زمینه های تحریکی، در کلام رسول اکرم (ص)، «جفا کاری» نامیده شده است، آن جا که می فرماید:
لا تجامع امرأة حتی تلاعبها و تکثر ملاعبتها و تغمز... .(5)
از جمله امور جفاکارانه، این است که مردی با همسرش هم بستر شود، ولی پیش از آن، با او معاشقه ننماید.
نکته دیگری که باید در این زمینه یاداور شد، این است که تحریک زن و برانگیختن میل جنسی او، برعکس مرد-که آناً ممکن است رخ دهد-نه تنها تأثیر موقعیت فعلی است، بلکه متأثر از حوادث روزها و هفته های پیش نیز هستند، به این معنا که برقراری ارتباط عاشقانه و عاطفی با زن، در روزهای پیشین، او را برای برانگیختن جنسی آماده می کند. در حقیقت، مغازله برای زنان، از ساعت ها، روزها و حتی هفته های قبل از هم آغوشی، شروع می شود. هر کاری که باعث آرامش زن شود، نوعی مغازله است. هر چه قدر که زن، آرامش بیشتری داشته باشد، برای عشق بازی، آماده تر است.اگر قلب زنی، از عشق محروم باشد، نوازش شوهر، به جای تحریک، باعث آزار زن می شود.
نکته قابل توجه، آن است که نوازش، آن هنگام برای زن محرک خواهد بود که احساس خشونت آمیز بودن از آن نداشته باشد. مردان، برای پیشگیری از چنین احساسی در زنان باید مراقب فشارهایی که به عنوان نوازش انجام می دهند، باشند.
از نظر فیزیولوژی، غریزه ی جنسی و پرخاشگری در مردان، هر دو تحت تأثیر هورمون تستروژن هستند؛ یعنی هنگامی که غریزه ی جنسی تحریک می شود، هورمون تستروژن بالا می رود و هنگام نوازش و معاشقه، چه بسا خشن عمل می کنند و از خودشان نوازش های ملایم و با احساس، بروز نمی دهند. از این رو، به جای این که در زن، میل جنسی افزایش پیدا کند، ممکن است حتی میل جنسی اش خاموش شود.
مردان، خودشان فکر می کنند که شهوانی و پرحرارت اند و اشتباهاً به نظر زنان خشن می آیند. زنان، احساس نمی کنند که دارند نوازش می شوند؛ بلکه احساس می کنند که محکم، فشار داده می شوند.
از طرف دیگر، چون مردان، هورمون تستروژن بیشتری نسبت به زنان از خود ترشح می کنند و پوست آنها هم کلفت تر است، بنابراین، از تماس محکم و سفت در طول ارتباط، لذت می برند. برعکس، پوست زنان بسیار حساس است و اگر یک زن را مثل مرد لمس کنند، چون فشار زیادی به دست هایش وارد شده، احساس می کند که با او خیلی خشن برخورد شده است.(6)
همچنین برای این که زن، در مرحله ی انگیزش تحریک مناسب قرار گیرد، مرد باید نظافت در بدن و لباس های زیر را رعایت کند؛ زیرا اگر زن در حین معاشقه، متوجه شود که بدن مرد یا لباس او کثیف است یا زیر ناخن های او پر از چرک است، تمایل خود را به نزدیکی کردن، از دست می دهد. در روایت آمده است که عدم رعایت نظافت از سوی مردان، به حدی در زن تأثیر منفی می گذارد که ممکن است کاملاً از شوهر خود، دل سرد و دل زده شود و به سوی مردان دیگری که آراسته و مرتب اند جذب گردد و به این ترتیب، حتی پاک دامنی خود را هم از دست بدهد.
در تحقیقات هم نشان داده شده است که هیچ چیز، زن را مثل تماس با ناخن های کثیف و نامرتب-که پوست او را خراش می دهد-، دل سرد نمی کند. کثافت زیر ناخن های مرد، باعث می شود که زن، شب های زیادی را بدون رابطه ی جنسی بگذراند. این مسئله، در مورد لباس ها نیز صادق است. مردانی که برای بیرون رفتن از خانه، وسواس زیادی به خرج می دهند که ظاهری تمیز و مرتب داشته باشند، اما وقت هم آغوشی، لباس زیر آنها کثیف و بدبوست، همسر خود را دل زده می کنند.
تفاوت بین زن و مرد در این مرحله، از این جهت است که زنان، حتی وقتی به مرحله ی تشدید تحریک جنسی می رسند، اگر محرک های محیطی، نامطبوع باشند یا رفتار عاشقانه ی شوهر، ناقص یا ناخوشایند باشد، بدون این که به مرحله ی ارگاسم برسند، به مرحله ی فرونشینی می رسند و تمایل آنها، به کلی از بین می رود. بوی خوش از زوجین نیز در مرحله ی انگیزش، زمینه ی تشدید تمایل را فراهم می سازد. و اگر یکی از آن دو، از بوی ناخوشایند و نامطبوع استفاده کنند، به تحریک جنسی، لطمه وارد می سازد.
این مسئله، بویژه نزد برخی زنان که به بوی های مختلف دهان، حساسیت بیشتری دارند، حادتر است و چه بسا میل جنسی آنها از بین برود. لذا در روایات، به مردان سفارش شده که مسواک بزنند، نظافت کنند و خود را خوش بو سازند، به زنان نیز سفارش شده که همواره مرتب و تمیز و خوش بو باشند.(7)
پیامبر(ص)می فرماید:
اغسلوا ثیابکم و خذوا من شعورکم و استاکوا و تزینوا و تنظفوا، فإن بنی اسرائیل لم یکونوا یفعلون ذلک فزنت نساؤهم.(8)
لباس های خود را بشویید و موهای خود را کوتاه کنید و مسواک بزنید و آراسته پاکیزه باشید که قوم بنی اسرائیل چنین نکردند؛ پس زنانشان زناکار شدند.
در مورد زنان نیز امام علی (ع) می فرماید:
...لتطیب المرأة المسلمة لزوجها.(9)
...بر زن مسلمان باد که خود را برای شوهرش خوش بو سازد.
2.زمینه سازی های روان شناختی آمیزش
زوجین پیش از آمیزش، علاوه بر تحریکات کافی و مقدمات مؤثر در رسیدن به اوج لذت جنسی، می باید زوجین موقعیت هایی را فراهم سازند و از برخی امور پرهیز کنند تا با آرامش و بدون هرگونه اضطراب و عاری از پیامدهای نامطلوب، رابطه جنسی و آمیزش را به انجام رسانند. در این زمینه، به چند نکته اشاره می شود:یک.موقعیت روانی زوجین در شب زفاف
شب زفاف برای دختر و پسر جوان، معنای خاصی دارد؛ زیرا در این شب، اولین تجربه ی جنسی برایشان اتفاق می افتد. این شب برای دختران، اهمیت بیشتری دارد و ممکن است با وحشت و اضطراب همراه باشد؛ زیرا برای دختر، اولین ارتباط، به معنای خارج شدن از دنیای «دختران» و وارد شدن به دنیای «زنان» است. دختر احساس می کند که چیزی را از دست می دهد و بر آن ناراحت است. اگر احساس نکند که آنچه به دست می آورد، ارزشمندتر است، احساس سوگواری خواهد کرد. شهید پاک نژاد در این زمینه می نویسد:داماد باید متوجه باشد که عروس در شب زفاف، با دو چیز روبه روست و از هر دو، وحشت دارد: «مسئولیت مادر شدن و زدوده شدن پرده ی بکارت» و نباید کاری کند که از سه چیز وحشت کند و سومین آن خود داماد باشد.(10)
در منابع روان شناسی نیز بر این مسئله تأکید شده که اساس دنیای جنس زن، در شب زفاف، بنا نهاده می شود. اگر این شب برای زن، لذت بخش باشد، زندگی جنسی
او بعدها نیز با رضایت و لذت، همراه خواهد بود وگرنه، ممکن است که زن، دچار انواع اختلالات جنسی مانند: سردمزاجی، واژنیسم و... شود.
در این شب، مرد باید مراقب باشد که بیش از تصاحب جسم معشوق، روح او را به دست آورد و اقدام او برای عمل جنسی، پیش از تماس عاطفی و آمادگی روانی همه جانبه، نتیجه ای جز نارضایتی همسرش نخواهد داشت. متأسفانه بسیاری از مردان جوان، به علت ناآگاهی از تفاوت های جنسیتی زن و مرد، متوجه این مسئله نیستند. از آن جا که شهوت جنسی مرد، کمتر تحت تأثیر مسائل عاطفی است، خیلی شدیدتر از زن بروز می کند و به دنبال خاموش کردن سریع آن است، در حالی که سرعت در این زمینه، به روحیه ی لطیف زن، لطمه می زند. از این رو، مرد در طول زندگی باید متوجه این تفاوت باشد و در شب زفاف، توجه ویژه ای به آن داشته باشد. به علت اهمیت والای این مسئله، در متون حدیثی، برای زوجین، راهنمایی های ویژه ای برای فراهم سازی موقعیت روانی مناسب در این، مطرح شده است. از این رو، به برخی از آنها اشاره می کنیم.
یکی از این راهنمایی ها آن است که عروس را شب، به منزل داماد ببرند. پیامبر (ص) با توجه به آرامی شب و تأثیر روانی-عاطفی که اجرای مراسم عروسی در شب، نسبت به زوجین دارد، سفارش می کند که عروسی در شب انجام می گیرد.(11)
این بدان سبب است که زن و شوهر در این لحظه، نیاز به آرامش خاطر دارند و طبق گفته ی قرآن، شب، وقت آرامش و سکون است.(12)
نیز امام رضا (ع) با اشاره به تأثیر آرامش شب و تمایل روانی زنان به آرامش یافتن، می فرماید:
من السنة التزویج باللیل، لأن الله جعل اللیل سکناً و النساء إنما هن سکن.(13)
از سنت های رسول خدا این است که عروسی، در شب صورت گیرد؛ زیرا شب برای سکون و آرامش است و به درستی که زنان، طبیعتاً به آرامش متمایل اند و مایه ی آرامش خاطر دیگران نیر می شوند.
پس از این که عروس و داماد، به دور از هیاهوی روز و هنگام سکوت شب، وارد خانه خود شدند، اولاً، با گفتن بسم الله الرحمن الرحیم و یاد خدا، معاشرت و رابطه ی جنسی خودشان را به خدا پیوند بزنند و به آن، تقدس ببخشند و بدین وسیله، خویش را از شر افکار مزاحم و وسوسه های شیطانی، مصون نگه دارند. انعقاد نطفه ی بچه در شرایطی که والدین به یاد خدایند، باعث می شود که فرزند در آینده، از شر و بدی و امور شیطانی، مصون بماند و به انواع انحرافات دچار نگردد؛ بلکه با خدا و اولیای الهی، رابطه ی عاطفی و معنوی برقرار سازد. چون احادیث در این زمینه، فراوان اند، تنها به یکی از آنها بسنده می کنیم. امام صادق (ع) در جهت فراهم سازی زمینه های روان شناختی و معنوی زوجین می فرماید:
إذا أتی أحدکم أهله فلیذکر الله، فإن من لم یذکر الله عند الجماع و کان منه ولد کان ذلک شرک الشیطان و یعرف ذلک بحبنا و بغضنا.(14)
هنگامی که آماده می شوید برای ارتباط جنسی، خدا را یاد کنید، به درستی افرادی که در این هنگام، از خدا غافل باشند، اگر نطفه ی فرزندی منعقد شود. این فرزند در آینده، در رفتارهای شر و بدی، همانند شیطان عمل می کند و این افراد، از طریق دوستی و دشمنی با ما (اهل بیت) شناخته می شوند.
در حقیقت، منظور امام این است که کسی که اهل بیت (ع) را دشمن بدارد، علامت این است که نطفه اش در حالی منعقد گردیده که والدینش از خدا غافل بوده اند؛ اما آنها که دوستدار اهل بیت اند، دوستی آنها نشانه بر این است که والدینشان در هنگام انعقاد نطفه، به یاد خداوند بوده اند و رابطه ی قدسی با خداوند برقرار کرده اند.
ثانیاً، باید زمینه های روحی و روانی زن را فراهم ساخت، به گونه ای که احساس کند شخصیتش مورد توجه مرد است و مرد، در خدمت اوست. از این رو در احادیث، سفارش شده است که داماد، کفش عروس را بیرون بیاورد و پاهای او را
بشوید و تمام منزل را آب بپاشد و او مورد مهر و محبت خود قرار دهد. این دستوری است که پیامبر (ص) به داماد خود امیرالمؤمنان (ع) داد و آن حضرت اجرا کرد. پیامبر (ص) فرمود:
یا علی! إذا دخلت العروس بیتک فاخلع خفیها حین تجلس و اغسل رجلیها و صب الماء من باب دارک إلی أقصی دارک.(15)
یا علی! چون عروس به خانه ات در آید، کفش هایش را در آور تا بنشیند و پاهایش را بشوی و به تمام خانه آب بپاش.
در ادامه ی این حدیث، پیامبر نتیجه ی این عمل را وفور نعمت در منزل و تأمین سلامت روانی زن دانسته است. کمترین تأثیر روانی آن هم جلب محبت همسر است که گامی در جهت خوش بینی خواهد بود و زن، نسبت به خانه و مدیریت خانه و نگرش مثبت پیدا خواهد کرد.
این رفتار مهرآمیز همسر، تأثیر فوق العاده ای در روح و روان زن دارد و تذکری است به مرد که از لحظه ی ورود به خانه باید مهر و محبت خود را نثار زن کند تا قلب او را تسخیر کند، نه آن که صرفاًً در تسخیر جسم او باشد.
ثانیاً، در شب زفاف، با برقراری رابطه ی معنوی با خداوند، مهر و محبت خود را به یکدیگر با معنویت همراه سازند و محور محبت خودشان را نسبت به یکدیگر، خدا و رضایت و محبت او قرار دهند. و لذا مستحب است که ابتدا دو رکعت نماز بگذارند و از خداوند، طلب مهر و محبت برای یکدیگر کنند. از امام معصوم (ع) نقل شده که می فرماید:
إذا قرب الزفاف یستحب أن تأمرها أن تصلی رکعتین و تکون علی وضوء إذا أدخلت علیک و تصلی أنت أیضاً مثل ذلک و تحمدالله و تصلی علی النبی (ص) و تقول: اللهم ارزقنی إلفها و ودها و رضاها بی و أرضنی بها، و اجمع بیننا بأحسن اجتماع و أیسر ائتلاف فإنک تحب الحلال و تکره الحرام.(16).
پیش از برقراری ارتباط عاشقانه، با وضو بر یکدیگر وارد شوند و دو رکعت نماز بخوانند و خدا را شکر کنند و بر محمد و آلش درود بفرستند و آن وقت، مرد، خدا را بخواند و بگوید: خداوندا! مهر و محبت و رضایت همسرم را نصیبم کن و او را هم از من راضی گردان و به بهترین وجه و آسان ترین صورت، بین ما جمع کن که تو حلال را دوست داری و از حرام متنفری.
با این عمل روابط خودشان را با خداوند گره می زنند و با آرامش روانی و معنوی، زندگی مشترک خود را آغاز می کنند.
با دقت در این دستورهای دینی، متوجه می شویم که اساس خانواده، بر پایه ی مهر است؛ چرا که ائمه (ع) دستور داده اند که از خداوند مهر و محبت یکدیگر را بخواهید و همه این اعمال و دستورها برای جلب محبت یکدیگر است و ارتباط جنسی هم صرفاًً یک عمل جنسی نیست، بلکه عملی همراه با جنبه های روانی-عاطفی است که باعث آرامش زوجین می گردد.
رابعاً، عروس و داماد، پس از انجام دادن مستحباتی که ذکر شد، به نوازش و تحریکات مقدماتی بپردازند و به هیچ وجه، پیش از فراهم شدن مقدمات آمیزش، به آن عمل مبادرت نکنند.
پی‌نوشت‌ها:
1.Ecitement phase
2.رشد و شخصیت کودک، ص561.
3.همان، ص560.
4.الکافی، ج5، ص569؛ وسائل الشیعة، ج20، ص23.
5.مستدرک الوسائل، ج14، ص221؛ بحارالأنوار، ج62، ص327.
6.آنچه زنان می خواهند مردان بدانند، ص331 و338.
7.همان، ص532.
8.الجامع الصغیر، ج1، ص184؛ کنز العمال، ج6، ص630.
9.الخصال، ص621؛ بحارالأنوار، ج10،ص100.
10.ازدواج مکتب انسان سازی، ج2، ص27.
11.ر.ک: الکافی، ج5، ص366؛ بحارالأنوار، ج103، ص266، ح9.
12.ر.ک: سوره انعام، آیه 96.
13.الکافی، ج5، ص366؛ وسائل الشیعة، ج20، ص91.
14.کتاب من لا یحضره الفقیه، ج3، ص404، ح4414؛ بحارالانوار، ج63، ص201.
15.کتاب من لا یحضره الفقیه، ج3، ص551؛ وسائل الشیعة، ج20، ص249؛ مکارم الأخلاق، ص209.
16.مکارم الأخلاق، ص208؛ جامع أحادیث الشیعة، ج7، ص287.
/ج
