نویسنده: سیدمحمد حسینی
چند پیشنهاد خوب برای دوستان در فصل گرما
در روزهای گرم سال و با شروع تابستان همه ما برای جبران آب از دست رفته بدن و رفع عطش بدون شک دنبال نوشیدنی خنک و شاید کمی شیرین می رویم اما مهم این است که در این شرایط چه نوع نوشیدنی ای را برای رفع گرمازدگی و خستگی مفرط از گرما انتخاب کنیم. بسیاری از ما بدون معطلی برای رهایی از این وضع به سراغ سوپرمارکت می رویم و سعی می کنیم مثلاً یکی از آبمیوه های صنعتی که می گویند طبیعی است یا نوشابه های گازداری که همه ما از مضرات آن آگاهیم انتخاب کنیم. بدون آنکه بدانیم می شود برای این روزها تدابیر بهتری اندیشید. بدون شک طب سنتی ایران می تواند بهترین و سالم ترین راه را برای رفع تشنگی و گرمازدگی در تابستان به ما نشان دهد. در این شماره به سراغ یکی از عطاری های قدیمی رفته ایم تا بیشتر با عرقیجات گیاهی و شربت های سنتی مناسب این روزهای سال آشنا شویم. خواندن صحبت های دانیال فرجاددوست، عضو انجمن گیاهان دارویی ایران می تواند برای بسیاری از ما که به دنبال نوشیدنی سالم و بدون امراض هستیم مفید و پر از نکته های جالب باشد.1- چرا نباید از نوشیدنی های صنعتی استفاده کنیم؟
امروزه به ویژه با فرارسیدن فصل گرما در سر سفره و سبد خرید هر ایرانی، نوشیدنی هایی دیده می شود که ضررهای زیادی را ممکن است برای آنان ایجاد کند. بنابر آمارها ایران بالاترین مصرف کننده نوشابه های گازدار در جهان است. از این رو بسیاری از مردم کشور ما با ناراحتی های مزاجی، سیستم گوارشی و درنهایت پوکی استخوان رو به رو هستند.متأسفانه تصور مردم ما این است که آبمیوه های صنعتی هم ویتامین های خاص خودشان را دارند و می توانند تا حدودی جایگزین آبمیوه های طبیعی خانگی شوند. در صورتی که این نوشیدنی ها فرآوری شده و با مواد نگه دارنده، افزودنی و رنگ های طبیعی مجاز یا غیرمجاز تهیه شده اند. مطمئناً اگر مردم به شربت های طبیعی و سنتی ایرانی که در دستورات حکمای طب سنتی ایرانی دیده می شود روی بیاورند از زندگی سالم تری برخوردار خواهند بود چرا که مصرف عرقیجات گیاهی برای بدن بسیار مفید است و کسانی که حتی در مصرف میوه و سبزیجات تنبلی می کنند می توانند با مصرف انواع عرقیجات گیاهی، بسیاری از کمبودهای ویتامین بدنشان را تأمین کنند.
2- شربت عرق بهارنارنج
عرق بهارنارنج دارای طبیعت گرم است و می تواند نوشیدنی مناسبی برای رفع تشنگی ما در گرمای شدید تابستان باشد. شربت بهارنارنج، صفرابر، نشاط آور، ضد سکسکه و بی خوابی است و ضعف اعصاب را از بین می برد. این شربت برای رفع سنگ کلیه و مثانه نیز مفید است و هضم غذا را آسان می کند. کسانی که منافذ صورتشان بسته است، بخور بهار نارنج پوست چهره شان را باز می کند.تهیه شربت عرق بهارنارنج نیز شبیه تهیه شربت نعناست. آب و شکر یا عسل را مخلوط کنید و روی آتش بگذارید تا جوش بیاید و کمی غلیظ شود. سپس عرق بهارنارنج را به آن اضافه کنید و بعد از یکی دو جوش شربت را از روی آتش بردارید. برای اینکه شربت بعد از غلیظ شدن شکرک نزند یک دوم قاشق سوپخوری آبلیمو به شربت اضافه کنید.
3- شربت خاکشیر
همه ما می دانیم که خاکشیر یکی از نوشیدنی های خوش طعم و مناسب روزهای گرم تابستان است. از نظر طب سنتی خاکشیر طبیعتی گرم و تر دارد. جالب است بدانید خاکشیر از جمله گیاهانی است که اگر با آب سرد خورده شود، برای رفع عطش و گرمازدگی مؤثر است و اگر با آب گرم و داغ میل شود، برطرف کننده بیماری های گوارشی است. از این رو این گیاه را به صورت خیس کرده استفاده می کنند و در موارد جراحات و تب های زیاد بسیار مؤثر است. همچنین بو داده آن اسهال های سخت را درمان می کند. خاکشیر، التهاب کلیه را برطرف می کند و برای از بین بردن کهیر و التهابات پوستی مفید است. خاکشیر، تب بر و برای رفع گرفتگی صدا مفید است. درمان سرخک و مخملک را می توان از دیگر خواص این گیاه دانست. خاکشیر برای برطرف کردن جوش های صورت که به دلیل خوردن چربی و شیرینی زیاد ایجاد می شود بسیار مؤثر است.می توان جوشانده یک قاشق ترنجبین را با دو قاشق غذاخوری خاکشیر مخلوط کرد و هر روز صبح ناشتا به مدت دو هفته خورد تا جوش ها از بین بروند. اگر کسی با خوردن خاکشیر به سردرد مبتلا شود، باید خاکشیرا همراه کتیرا بخورد. با این وجود در این هوای گرم و داغ تابستان، نوشیدن شربت خاکشیر آن هم به صورت خنک به همه توصیه می شود.
4- شربت بهارنارنج و نعنا
حال که خواص هر دو عرق بهارنارنج و نعنا گفته شد، خوب است بدانید می توان برای سپری کردن روزهای گرم تابستان این دو عرق گیاهی را با هم مخلوط کرده و شربت ملین و نشاط آوری را به دست آورید. تنها کافی است شکر، یخ و آب را داخل ظرفی مخلوط کنید و یخ های خرد شده را به آن بیفزایید تا محلولی یکدست به دست آید. عرق بهارنارنج و عرق نعنا را هم به شربت شیرین اضافه کرده، دوباره کمی مخلوط و سرو کنید.5- عرق طارونه
از آنجا که عرق طارونه طبیعتی سرد و آرامش بخش دارد می تواند عرق گیاهی مناسبی برای رفع عطش و گرمازدگی ما در روزهای گرم سال باشد. عرق طارونه تقویت کننده اعصاب، آرام بخش و امراض روماتیسمی و درد مفاصل را بین می برد. این عرق گیاهی نیز روی بی خوابی های شبانه مؤثر است.6- شربت عرق بیدمشک
عرق بیدمشک طبیعتی سرد دارد و مقوی و مفرح مزاج است. همچنین سردردهای مزاج را تسکین می دهد. از این رو شربت آن در روزهای گرم تابستان بسیار لذت بخش است. همچنین بیدمشک گیاهی ملین و تقویت کننده قلب و اعصاب است. این گیاه دارویی دستگاه گوارش را تقویت کرده و اشتها را افزایش می دهد. همچنین عرق بیدمشک، آرام بخش و خواب آور است. جوشانده گل بیدمشک همراه با شکر یا عسل، افسردگی، دردهای عصبی و روماتیسمی را بهبود می بخشد. عرق بیدمشک همچنین باعث کاهش تب می شود و خاصیت تب بر دارد. عرق بیدمشک قند خون را پایین می آورد و نوشیدن آن بدون مواد شیرین کننده به مقدار قابل توجهی قند خون را کم می کند. برای درست کردن شربت عرق بیدمشک آب را درون قابلمه ای ریخته، روی حرارت می گذاریم. وقتی آب به جوش آمد شکر یا عسل را به آن اضافه کرده و می گذاریم تا دو دقیقه بجوشد، سپس آن را از روی حرارت برمی داریم تا سرد شود. بعد آب، شهد و عرق بیدمشک را به میزانی که دلخواه شماست مخلوط کرده، می توانید در پایان کمی هم گلاب و زعفران به شربت اضافه کنید تا خوش عطرتر شود.7- شربت به لیمو
به لیمو گیاهی به صورت درختچه است که از برگ آن استفاده می شود. این برگ ها به نام « ورون» در ایران و جهان شهرت دارند. عرق این گیاه از قدیم در طب سنتی ایران رواج داشته. عرق به لیمو برای رفع تپش قلب، سردردهای یک طرفه، سرگیجه، حملات عصبی و خستگی های روحی بسیار مفید است. این عرق گیاهی همچنین آرام بخش و ضدتشنج است و برای تقویت حافظه و معده استفاده می شود. از آنجا که عرق به لیمو دارویی مفید برای خواب و آرامش بخش است، شربت این عرق گیاهی برای رفع گرمازدگی و عطش در روزهای گرم سال بسیار مفید است.8- شربت عرق نعنا
تقریباً همه ما با عرق نعنا آشنایی کاملی داریم و احتمالاً روزانه آن را مصرف می کنیم. شربت عرق نعنا یا شربت برگ نعنا یکی از نوشیدنی های سنتی است که برای رفع گرمازدگی و پذیرایی در هوای گرم تابستان بسیار دلپذیر است. با توجه به آنکه در فصل تابستان طبع بیشتر میوه ها رو به سردی می روند، مصرف عرق نعنا به همراه سکنجبین در طب سنتی سفارش شده است. عرق نعنا یا برگ نعنا علاوه بر طعم و مزه ای که دارد، برای درمان بسیاری از بیماری ها مناسب است. نعنا تقویت کننده معده و ضد دل درد و دل پیچه است. نعنا تشنج و سرفه را از بین می برد و مسکن و آرام بخش است. همچنین برای بی خوابی، کم خوابی و ناراحتی های شبانه داروی مؤثری است. مصرف این گیاه می تواند برای درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا مفید باشد. نعنا برطرف کننده ناراحتی های عصبی است. برای تسکین درد دندان، نعنا را در دهان گذاشته و بجوید. کرم های روده و معده را می کشد و اگر با انار ترش مصرف شود، برای از بین بردن سکسکه و حالت تهوع و استفراغ مفید است. نعنا را باید بهترین دوست کبد دانست زیرا آن را تمیز کرده و صفرا را رقیق می کند و کلسترول خون را پایین می آورد.9- تخم شربتی
شربت تخم شربتی از نوشیدنی هایی است که در ایران برای خودش سابقه ای دارد. یک نوع آن تخم شربتی بسیار کوچک است که وقتی در آب خیس می خورد درشت می شود و به تخم شربتی هندی معروف است. اما نوع دیگر که در بین ما بسیار رواج دارد همان تخم شربتی ریحان سبز است که اندازه های درشت تری دارد. طعم و عطر این نوع از تخم شربتی بسیار بهتر است اما نباید از خواص بی شمار تخم شربتی گذشت. لعاب این دانه ها پس از جذب آب به صورت ژله ای در می آیند که می توانند برای رفع عطش مورد استفاده قرار گیرند. این دانه های ژلاتینی هیچ کالری ای ندارند و چون آب آنها به مدت طولانی داخل دانه ها حتی درون بدن باقی می ماند، باعث می شود که بدن احساس سیری کند. فشار خون متعادل از خواص دیگر تخم شربتی است.تخم شربتی از ورم معده و دیگر ناراحتی های معده جلوگیری می کند و دارای مقدار فراوانی روغن اومگا3 است. برای تأمین اومگا 3 به جای خوردن ماهی می توان از تخم شربتی استفاده کرد. تخم شربتی باعث می شود در طول روز انرژی فراوانی داشته باشیم. تخم شربتی دارای مقدار زیادی آنتی اکسیدان است که باعث جوان نگه داشتن پوست می شود.
10-صرفاً جهت اطلاع
شاید بسیاری از بیماران دیابتی و کسانی که در رژیم غذایی هستند استفاده از هر نوع شیرینی شکر و قند برایشان منع شده باشد و تصور کنند نمی توانند حتی از شربت های طب سنتی هم استفاده کنند اما حکمای طب سنتی ایران برای این افراد استفاده از عسل را بلامانع می دانند چرا که عسل اگر طبیعی باشد باعث بالا رفتن قند آنان نمی شود. البته باید در خوردن آن نیز افراط نشود.طعم و رنگ شربت ها اگرچه بستگی به مزاج و ذائقه ما دارد ولی اگر بخواهیم از آنها برای پذیرایی میهمانان تابستانی خود استفاده کنیم شاید مایل باشیم با رنگ و لعاب خاصی آنها را آراسته کنیم. اما باید بدانیم که در طب سنتی یا هر طب دیگری ماده ای به نام رنگ خوراکی طبیعی به غیر از زعفران وجود ندارد. شاید بهترین رنگی که بتوان در تمام شربت ها و نوشیدنی های سنتی استفاده کرد رنگ زعفران است، آن هم به اندازه ای که به طعم شربت لطمه ای وارد نکند.
در مورد شربت ها چیزی که بسیار مهم است غلظت آنهاست و اگر میزان شکر یا عسلی که می ریزیم کافی نباشد خیلی سریع کپک می زند. درواقع شکر و عسل باعث نگهداری ویتامین های موجود در هر نوع آبمیوه و شربت سنتی می شود.
11- چند نوع آبمیوه
شربت آبلیمو و آب نارنج
این شربت برای کسانی که سرد مزاجند و در طول این روزهای گرم احساس کسالت و خستگی می کنند توصیه می شود. اگر گه گداری احساس سردرد، حالت تهوع یا سرگیجه می کنید می توانید با نوشیدن این شربت از این حالات خود بکاهید. نکته ای که می توان در طرز تهیه آن رعایت کنیم این است که برای عطر و طعم دادن به آن از عرق هل یا هل کوبیده استفاده کنیم.آب زرشک
از آنجا که طبیعت زرشک تا حدودی سرد و خشک است برای کسانی که سردمزاجند بسیار توصیه می شود. آب زرشک دارای ویتامین C فراوان و املاح است و خون را تصفیه و ضدعفونی می کند. همچنین عمل دستگاه گوارش را منظم کرده و قولنج کلیه و کبد را از بین می برد. خوردن آب زرشک حالت تهوع، صفرا، سوء هاضمه و سنگ کلیه را از میان می برد. این آبمیوه لذیذ جهت نارسایی های قلبی، تپش قلب و بی اشتهایی نیز مفید است.غرغره کردن آب زرشک، گلودرد و آسم را برطرف کرده و دهان را ضدعفونی و زخم های گلویی را مرتفع می کند.
برای تهیه آب زرشک خشک را به مدت 24 ساعت در آب بخیسانید سپس با همان آب در مخلوط کن بریزید و به هم بزنید و به صورت یخمال و خنک بنوشید تا در رفع تشنگی تان مؤثر باشد.
منبع: همشهری آیه، شماره 3 تیر 1391.
